ZAKRES KONTAMINACJI

ZAKRES KONTAMINACJI

I ATOMIZACJI LOGISTYKI

I ATOMIZACJI LOGISTYKI

Z INNYMI DYSCYPLINAMI I TEORIAMI

Z INNYMI DYSCYPLINAMI I TEORIAMI

Prakseologiczne

ź

ródła logistyki

Prakseologiczne

ź

ródła logistyki

Prof. zw. dr hab. Mirosław Chaberek

Sprawność

Sprawność

to suma szeregu ocen szczegółowych, takich jak:

•

skuteczność,

•

ekonomiczność,

•

wydajność i oszczędność,

•

korzystność,

•

korzystność,

•

racjonalność,

które co

ś

ze sob

ą

porównuj

ą

, ale zawsze s

ą

zrelatywizowane do celu

(

w tym wypadku do celów wsparcia logistycznego, konkretnego procesu podstawowego).

SKUTECZNOŚĆ

SKUTECZNOŚĆ

•

Skutecznym jest takie działanie, które prowadzi do skutku
zamierzonego jako cel.

•

O skuteczności wsparcia logistycznego najogólniej ujmując
przesądza to, że odpowiednie zasoby dla określonego procesu
podstawowego, zostaną zapewnione we właściwej ilości, we
właściwym czasie i we właściwym miejscu.

•

Jeżeli w działaniu logistycznym takich celów nie osiągnięto,
to znaczy, że było ono nieskuteczne w sensie

to znaczy, że było ono nieskuteczne w sensie
prakseologicznym.

•

Nieskuteczne, w sensie prakseologicznym jest takie działanie,
które „… ani nie osiąga celu, ani jego osiągnięcia nie
umożliwia, ani nie ułatwia; innymi słowy – do celu nie
przybliża.” (Kotarbiński, 2000)

Prakseologiczna zasada skuteczności w logistyce

•

Miarą skuteczności jest stopień zbliżenia się do celu
(osiągnięcia, umożliwienia lub ułatwienia osiągnięcia celu).

•

Uważamy, że w odniesieniu do działań logistycznych, nie
można stosować takiej względnej, elastycznej skali oceny
skuteczności.

•

Jeżeli dane wsparcie logistyczne konkretnego procesu
podstawowego, nie spełnia w pełni kryterium zapewnienia

podstawowego, nie spełnia w pełni kryterium zapewnienia
niezbędnych zasobów w czasie, ilości i miejscu, w stopniu
właściwym dla danego procesu podstawowego (w danych
określonych warunkach),

to takie działanie z samej definicji

logistyki nie jest działaniem

logistycznym

senso

stricte, ponieważ będzie miało zawsze ujemny, czyli
niewłaściwy skutek na przebieg procesu podstawowego.

Skuteczność realizacji procesu podstawowego

•

Inaczej natomiast może wyglądać ocena skuteczności samego
procesu podstawowego – obsługiwanego przez logistykę.

•

Owszem, proces podstawowy zrealizowany przy niewłaściwej
(niepełnej) obsłudze logistycznej może wytworzyć dobro, które
ostatecznie umożliwi zaspokojenie określonej potrzeby.

•

Skuteczność działania podstawowego może być stopniowana.

•

Wynik określonego działania może być pozytywny, obojętny, a

•

Wynik określonego działania może być pozytywny, obojętny, a
niekiedy nawet działaniu nieskutecznemu towarzyszą wyniki
pozytywne. Wtedy takie działanie jest nazywane

działaniem

efektywnym

, bo pojawiły się jakieś cele bardziej aktualne.

(Pszczołowski, 1982)

•

Minimalnie skuteczne jest takie działanie „… którego przewidywana
skuteczność pozwala spodziewać się wyniku użytecznego
przynajmniej na tyle cennego, iż sam przez się mógłby być celem
głównym.”

Ekonomizacja procesu logistycznego

•

Przy ocenie skuteczności działań (procesów) nie bierze się
pod uwagę kosztu, czyli wartości zużytych zasobów:
miejsca, czasu, materiału, narzędzi i energii.

•

Zasoby można „… zużytkować oszczędniej, tzn. dla
pewnego celu użytkować mniej zasobów, niż by się zużyło,

pewnego celu użytkować mniej zasobów, niż by się zużyło,
gdyby się postępowało inaczej albo też wydajniej (może
lepiej powiedzieć: produkcyjniej), czyli tak, by przy danym
wkładzie jak najwięcej osiągnąć nabytków.” (Kotarbiński,
1975)

Ekonomizacja procesu logistycznego

•

Zasada ekonomiczności działania stwierdza, że w działaniu ludzie
dążą do

ekonomizacji

ekonomizacji

, tj. do

:

–

–

oszczędności

oszczędności

lub do

–

–

wydajności

wydajności

, tj. do zmniejszania kosztów lub zwiększania efektów.

•

Z dwóch działań oszczędniejsze jest to, które przy tej samej
wartości rezultatów było tańsze, pochłonęło mniej kosztów.

•

Z dwóch działań to jest wydajniejsze, które przy tych samych

•

Z dwóch działań to jest wydajniejsze, które przy tych samych
kosztach dało bardziej wartościowe wyniki.

•

Ekonomiczność, tj. oszczędność lub wydajność jakiegoś działania, daje się
określić jedynie porównawczo. (Pszczołowski, 1982)

•

Oskar Lange nie nazwał tej ogólnej zasady ekonomicznością lecz zasadą gospodarności

lub zasadą racjonalnego gospodarowania

(wychodzi to zresztą na jedno, bo ekonomia po

grecku znaczy gospodarka

)

. Por. Pszczołowski, 1982).

W odniesieniu do wsparcia logistycznego

zastosowanie ma jedynie formuła oszczędności

•

Dany proces podstawowy wymaga tylko określonej liczby i
rodzaju zasobów, stąd racjonalne będzie działanie, które
zapewni tę określoną liczbę zasobów przy jak najniższym
koszcie.

•

O zasadzie wydajności można jedynie mówić w przypadku

•

O zasadzie wydajności można jedynie mówić w przypadku
usług logistycznych i to w odniesieniu do szeroko
rozumianej infrastruktury logistycznej wykorzystywanej do
realizacji usług logistycznych.

•

Potencjał wytwórczy usług logistycznych powinien
wykazać się jak największą wydajnością, wówczas spada
jednostkowy koszt stały, całość działań staje się
efektywniejsza.

Ekonomizacja wsparcia logistycznego

Ekonomiczność i korzystność

Ekonomiczność i korzystność

•

Ekonomizacja działań logistycznych polega na ich w różny sposób
usprawnianiu, co prowadzi do wzrostu ich ekonomiczności.

(Zieleniewski, 1981)

•

Ekonomiczność = efekty /koszty

•

Obecnie ekonomiczność często określana jest jako
PRODUKTYWNOŚĆ.

•

Przykłady wskaźników ekonomizacji /produktywności w obsłudze
logistycznej:

•

(liczba obsłużonych klientów)/(liczba roboczo-godzin)

•

(czas magazynowania towaru)/(koszty magazynowania)

•

(liczba zapakowanych towarów)/(czas pakowania)

Ekonomizacja wsparcia logistycznego

Ekonomiczność i korzystność

Ekonomiczność i korzystność

•

Ekonomizacja działań logistycznych polega na ich w różny sposób
usprawnianiu, co prowadzi do wzrostu ich ekonomiczności.

(Zieleniewski, 1981)

•

Ekonomiczność = efekty /koszty

•

J. Zieleniewski analizując rozmaite warianty ekonomizacji zauważył, że w przypadku
takiego samego wzrostu wyników i kosztów ekonomiczność nie zmienia się a więc

nie ma ekonomizacji (ale chyba jest lepiej, gdy są większe efekty).

Wprowadził

nie ma ekonomizacji (ale chyba jest lepiej, gdy są większe efekty).

Wprowadził

więc pojęcie

korzystności.

•

Korzystność = wyniki użyteczne (efekty użyteczne) - koszty

.

•

Tak więc często ekonomiczność pozostaje niezmieniona, lecz wzrasta
korzystność.
I odwrotnie, w przypadku takiego samego zmniejszania się wyników i
kosztów ekonomiczność pozostaje bez zmiany, lecz maleje
korzystność.

(Pszczołowski, 1982)

Cenność

Cenność

wsparcia logistycznego

•

Dany cel logistyczny może być osiągnięty z różną korzystnością.

•

Korzystność oblicza się odejmując od wyników użytecznych (efektów użytecznych)
koszty.

•

Przy ekonomiczności efekty dzieli się przez koszty.

•

O ile daje się dzielić przez siebie (ustosunkować do siebie)
różnoimienne wielkości, to odejmować można tylko
wielkości jednoimienne. Wobec tego J. Zieleniewski

wielkości jednoimienne. Wobec tego J. Zieleniewski
wprowadził pojęcie

cenności

cenności

, która jest swego rodzaju

przelicznikiem pozwalającym sprowadzić odjemną i
odjemnik do jednoimienności.

•

Wycena efektów i kosztów w złotówkach - to właśnie
przypisanie im określonej cenności.” (Pszczołowski, 1982)

Jakość

Jakość

wsparcia logistycznego

•

Oprócz: skuteczności, korzystności i ekonomiczności - sprawność w
znaczeniu prakseologicznym obejmuje szereg innych cech
zachowań praktycznych, takich jak:

prostota, preparacja, czystość,

udatność, dokładność i inne

.

•

Te cechy sprawności działania można, wydaje się, połączyć z
postulatem logistycznym

właściwa jakość

.

•

Działanie logistyczne cechować się będzie

prostotą

wówczas, gdy

•

Działanie logistyczne cechować się będzie

prostotą

wówczas, gdy

będzie zorganizowane w sposób możliwie najprostszy, czyli tylko z
takich elementów strukturalnych, które są niezbędne do osiągnięcia
celu (prawidłowej obsługi procesu wspieranego). Zieleniewski, 1981

•

im w danym procesie logistycznym jest mniej fragmentów nie
przyczyniających się do osiągnięcia celu, to takie działanie jest
bardziej

czystsze

.

•

Preparacja

, czyli przygotowanie (zaplanowanie) działania

logistycznego. Wsparcie logistyczne, podobnie jak każde inne
działanie wymaga przygotowania. Nieprawidłowe przygotowanie
działania logistycznego niewątpliwie musi prowadzić do
zmniejszenia jego sprawność. Zatem

preparacja

jest warunkiem

sprawności działania rozpatrywanego jako całość

(Zieleniewski, 1981).

Jakość

Jakość

wsparcia logistycznego

sprawności działania rozpatrywanego jako całość

(Zieleniewski, 1981).

•

Udatnością

nazwano w prakseologii to, że przy planowaniu i

realizacji danego procesu logistycznego uwzględniono nie tylko
sprawy istotne, ale i cele uboczne nie sprzeczne z głównym.

•

Dokładność

jest tą miarą „dobrej roboty”, która określa w praktyce

dopuszczalną tolerancję odchylenia faktycznego procesu
logistycznego od jego modelu, wzorca.

Integracja – prakseologia - logistyka

• Jedn

ą

z najistotniejszych funkcji logistyki jest

integracja.

• Z prakseologicznego punktu widzenia integracja

obejmuje wszelkiego rodzaju scalanie czynno

ś

ci

składowych w jak najsprawniejsze ich zespoły.

„Z rozpierzchłych elementów zbudowa

ć

cało

ść

,

wł

ą

czy

ć

wszystkie potrzebne, odsun

ąć

od udziału

wł

ą

czy

ć

wszystkie potrzebne, odsun

ąć

od udziału

wszystko, co zb

ę

dne, w zbiorze elementów

zaprowadzi

ć

okre

ś

lony porz

ą

dek czasowy i

przestrzenny, nale

ż

ycie zró

ż

nicowa

ć

funkcje

elementów, ustanowi

ć

mi

ę

dzy nimi system

zale

ż

no

ś

ci.”

(Kotarbi

ń

ski, 1999)

• Działania s

ą

skoordynowane – to tyle, co: „

… tak s

ą

uło

ż

one,

ż

e sobie wzajem nie przeszkadzaj

ą

”

(Kotarbi

ń

ski,

1999)

Integracja – prakseologia - logistyka

•

Logistyka czerpie też w pełni z dalszych postulatów
prakseologicznych związanych bezpośrednio z działaniami
integracyjnymi, jakimi są:

–

koncentracja

(czyli skierowanie wszystkich działań logistycznych do

wspólnego celu),

–

preparacja

. „Preparacja jest wtedy, kiedy spośród czynności

skoordynowanych wcześniejsza sprawia, iż czynność późniejsza staje się
wykonalna lub łatwiej wykonalna lub lepiej wykonalna.” (Kotarbiński, 1999)
Nie można zrealizować zadania logistycznego, bez wcześniejszego ustalenia

Nie można zrealizować zadania logistycznego, bez wcześniejszego ustalenia
popytu pierwotnego, wtórnego, wyboru dostawcy itd.,

–

organizacja

. „Organizować (…) to znaczy to samo, co stwarzać lub zacieśniać

kooperacje pozytywną. Przez kooperacje pozytywną rozumiemy koordynację i
koncentrację czynów podmiotów działających, dwóch, kilku, gromady...
przeciwstawiamy ją kooperacji negatywnej, czyli walce najszerzej pojętej,
rozumianej jako zespół działań podmiotów dążących do celów niezgodnych.”
(Kotarbiński, 1999).

•

Współcześnie trudno jest mówić o logistyce i rozpatrywać problemy logistyczne w
oderwaniu od ich układów wielopodmiotowych, relacji pomiędzy łańcuchami
dostaw, nazywanymi też sieciami logistycznymi. Integrację logistyczną w
zastosowaniu do zespołów wielopodmiotowych wyprowadzić można również z
prakseologicznych zasad tworzenia i funkcjonowania organizacji.

Proweniencja naukowa logistyki

•

Nawiązując toczących się dyskusji na temat naukowej proweniencji
logistyki i jej kontaminacji z innymi naukami, należy się zgodzić z
poglądem prof. M. Ciesielskiego i jego współpracowników z
Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, że logistyka to:

–

dziedzina wiedzy praktycznej,

–

wykorzystująca własny, sobie właściwy język,
kategorie oraz definicje,

kategorie oraz definicje,

–

specjalizuje się w badaniu procesów logistycznych,
które uważa za obszar swojego zainteresowania,

(Podstawy wiedzy logistycznej pod red M. Ciesielskiego),

•

Jednak w świetle przedstawionych wcześniej rozważań, konieczne
jest poszerzenie naukowej interpretacji logistyki o istotne funkcje
aksjologiczne, ontologiczne i epistemologiczne, wynikające dla
logistyki z

prakseologii

.

LOGISTYKA

LOGISTYKA

Dziedzina

Dziedzina

wiedzy praktycznej

wiedzy praktycznej

ZARZ

Ą

DZANIE

CYBERNETYKA

INFORMATYKA

P R A K S E O L O G I A

P R A K S E O L O G I A

Ka

ż

da dyscyplina

praktyczna ma sobie

EKONOMIA

Logistyka jako dyscyplina praktyczna korzysta z wielu nauk i teorii

podobnie jak:

MARKETING,

FINANSE

ZARZ

Ą

DZANIE STRATEGICZNE

ZARZ

Ą

DZANIE JAKO

Ś

CI

Ą

,

………………………..

TEORIA

ZRÓWNOWA

ś

ONEGO

ROZWOJU

TEORIA

PRZEDSI

Ę

BIORSTWA

TEORIA SYSTEMÓW

INFORMATYKA

LOGIKA –

TEORIA RELACJI

praktyczna ma sobie

wła

ś

ciwy j

ę

zyk,

kategorie oraz

definicje

i specjalizuje si

ę

w

badaniu okre

ś

lonych

problemów, które

uwa

ż

a za obszar

swojego

zainteresowania.

koszty

Relacje “trade off”

Czas

WĄSKIE, TRADYCYJNE ROZUMIENIE LOGISTYKI

ALTERNATYWNE ZACHOWANIE SIĘ KOSZTÓW W LOGISTYCE

SPADEK KOSZTÓW
W POSZCZEGÓLNYCH
PODSYSTEMACH

MO

ś

E

SPOWODOWA

Ć

ICH WZROST

W INNYCH PODSYSTEMACH

Transport

Opakowania

Zapasy magazyn.

Straty transp.

Opakowania

Real. zam.hand

Zakupy

Obsł. klienta

Gosp. zap. mater

Transport

Zapasy magazyn.

Magazyny region.

Produkcja

Koszty
ogólne

CELE SFER

CELE SFER
FUNKCJO

FUNKCJO--
NALNYCH

NALNYCH

KONKURENCYJNO

ŚĆ

KONKURENCYJNO

ŚĆ

(SPRZECZNO

ŚĆ

) CELÓW I DZIAŁA

Ń

(SPRZECZNO

ŚĆ

) CELÓW I DZIAŁA

Ń

W LOGISTYCE

W LOGISTYCE trade

trade off

off

CELE

CELE
LOGISTYKI

LOGISTYKI

MINIMALIZA-
CJA
kosztów
utrzymania
zapasów

ZBYT

Ograniczona liczba

Wysoka gotowo

ść

dostaw

Długi czas dostaw

mo

ż

liwie mało zmian

ROZWÓJ

Wielokrotne zmiany

Rozwój produktu

Rozwój technologii

Ró

ż

norodno

ść

Standaryzacja

DZIAŁANIA

DZIAŁANIA

zapasów

Poziom
obsługi
odpowiedni
do
kosztów

Spełnianie

ż

ycze

ń

klientów

Wielo

ść

wariantów

Ograniczona liczba
wariant.

PRODUKCJA

Pełne, równomierne
wykorzystanie
zdoln. produkcyj.

Redukcja nadwy

ż

ek

zdolno

ś

ci

Długie serie
produkcyjne

Produkcja adekwatna
do aktualnych potrzeb
rynku

Utrzymywanie rezerw
wytwórczych

ZAOPATRZENIE

Korzystnie kupi

ć

Uzyska

ć

wysoki

poziom bezpiecz.
zaopatrzenia

Du

ż

e partie

zamówie

ń

Bezpiecze

ń

stwo

terminów dostaw

Małe partie dostaw

Krótkie okresy
odtwarzania zapasów

koszty

Relacje “trade off”

Czas

EFEKTY INTEGRACJI

EFEKTY INTEGRACJI
DZIAŁA

Ń

LOGISTYCZNYCH

DZIAŁA

Ń

LOGISTYCZNYCH

W PRZEDSI

Ę

BIORSTWIE:

W PRZEDSI

Ę

BIORSTWIE:

ni

ż

sze koszty,

ni

ż

sze zapasy,

Zapewnienie niezb

ę

dnych dostaw

kiedy? - od kogo? - co? - ile? - dla kogo?

Synchronizacja

- organizacyjna

(podmiotowa)

Samosterowalno

ść

- dokumentacyjna,
- informacje i sygnały

INTEGRACJA NA
POZIOMIE
STRATEGICZNYM

ni

ż

sze zapasy,

mniejsze magazyny,
krótszy cykl produkcyjny,
wysoka rytmika
sprzeda

ż

y

Zapewnienie niezb

ę

dnych zapasów

co? - gdzie? - ile? -jak długo? - kto?

-dla kogo?

(podmiotowa)

- czasowa
- ilo

ś

ciowa

- funkcyjna

(czynno

ś

ciowa)

- informacje i sygnały
- rozliczanie
- zapobieganie zakłó-

ceniom

INTEGRACJA
NA
POZIOMIE
OPERACYJNYM

ZARZĄDZANIE LOGISTYKĄ

ZARZĄDZANIE LOGISTYKĄ

oznacza zarządzanie procesami zapewniającymi odpowiednie

dla procesu wytwarzania dóbr zasoby, w odpowiednim
miejscu, czasie i ilości.

Pojecie to obejmuje nie tylko same procesy przepływu

zasobów w przedsiębiorstwie, na wejściu i wyjściu z
przedsiębiorstwa oraz pomiędzy ośrodkami podażowymi i
popytowymi, ale również wszystkie procesy, które

popytowymi, ale również wszystkie procesy, które
odpowiadają za ekonomiczne, techniczne, organizacyjne i
prawne aspekty związane z realizacja procesów przepływu.

Obejmuje więc całość działań związanych z: planowaniem,

organizowaniem i kontrolowaniem, procesów i systemów
logistycznych

ZARZĄDZANIE LOGISTYKĄ

– aspekty:

•

INSTYTUCJONALNE (kto?, który podmiot ma prawo
zarządzać procesami i systemami logistycznymi)

•

FUNKCJONALNE:

•

FUNKCJONALNE:

–

planowanie,

–

organizowanie,

–

kontrola,

–

likwidowanie odchyleń

–

motywowanie

•

METODY I TECHNIKI: controlling, JiT, BPR….

ZARZĄDZANIE LOGISTYKĄ

•

STRATEGICZNE - quo vadis? - określanie rzeczy
właściwych. Jaka organizacja procesów
przepływów jest właściwa

?

•

TAKTYCZNE - jak zrealizować procesy przepływu

•

TAKTYCZNE - jak zrealizować procesy przepływu
w sposób właściwy?

•

OPERATYWNE - dobór metod i technik
reagowanie na odchylenia od procesów i
funkcji standardowych (właściwych).

ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE

ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE

Jest określoną filozofią postrzegania problematyki

Jest określoną filozofią postrzegania problematyki WSPARCIA

WSPARCIA

LOGISTYCZNEGO

LOGISTYCZNEGO

PROCESÓW ZASPOKAJANIA POTRZEB

PROCESÓW ZASPOKAJANIA POTRZEB

(produkcji, konsumpcji, utylizacji i recyclingu dóbr

(produkcji, konsumpcji, utylizacji i recyclingu dóbr

materialnych i usług).

materialnych i usług).

KONCEPCJA ZARZĄDZANIA LOGISTYCZNEGO wywodzi się z

KONCEPCJA ZARZĄDZANIA LOGISTYCZNEGO wywodzi się z

KONCEPCJA ZARZĄDZANIA LOGISTYCZNEGO wywodzi się z

KONCEPCJA ZARZĄDZANIA LOGISTYCZNEGO wywodzi się z

dążenia do zapewnienia właściwego systemu wsparcia

dążenia do zapewnienia właściwego systemu wsparcia

logistycznego w systemach społeczno

logistycznego w systemach społeczno -- gospodarczych.

gospodarczych.

Koncepcja zarządzania logistycznego

charakteryzuje się:

•

systemową orientacją (podejściem systemowym) do
przepływu dóbr, kontroli zapasów (integracyjny wyraz
logistyki), co bez wątpienia można uznać za określony plan
działania,

•

odnoszeniem się do kosztów globalnych, unikanie rozwiązań
suboptymalnych,

•

internalizacją kosztów i efektów,

•

wyzwalaniem i konsumowaniem efektów synergii, dzięki

•

wyzwalaniem i konsumowaniem efektów synergii, dzięki
myśleniu o całości,

•

likwidowaniem sytuacji konfliktowych – dążeniem do
partnerstwa w tzw. łańcuchach dostaw,

•

myśleniem zorientowaym na wartość i korzyść,

•

myśleniem kategoriami obsługi.

Gromadzona w ten sposób wiedza

przyczynia si

ę

do rozwoju teorii – teorii zarz

ą

dzania logistycznego