D Ashcraft Teorie osobowosci studia przypadkow

Dla Paula, Sam, Morgana i Ryana
za ich jedyne w swoim rodzaju osobowości,
które tak bardzo kocham

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

osobowości

Studia przypadków

Donna Ashcraft

Wydawnictwo Naukowe PWN

WARSZAWA 2 0 0 1

Z oryginału

Personality Theory Workbook

Ali right reserved. Wszystkie prawa zastrzeżone.

Tłumaczenie

Joanna KOWALCZEWSKA

Anna TYSZKIEWICZ

Projekt graficzny okładki

Karolina Lijklema

Redaktor

Barbara Dmowska

Redaktor techniczny

Teresa Skrzypkowska

b o o M ^ ą

Wydawnictwo Naukowe PWN SA

Warszawa 2001

ISBN 83-01-133548-4

Wydawnictwo Naukowe PWN SA

00-251 Warszawa, ul. Miodowa 10

tel.: (0-22) 695-43-21; faks: (0-22) 826-71-63

e-mail: pwn@pwn.com.pl

http://www.pwn.com.pl

Spis treści

Wprowadzenie do wydania polskiego ...i

Przedmowa ...9

Podziękowania ... u

Część I

Przyswajanie i stosowanie teorii

Freud Horney Kelly
Studium przypadku 1... 15 Studium przypadku 9... 37 Studium przypadku 19... 63

Pytania... 17 Pytania... 38 Pytania... 64

Studium przypadku 2... 18 Studium przypadku 10... 39 Studium przypadku 20... 65

Pytania... 20 Pytania... 40 Pytania... 66

Jung Fromm Skinner

Studium przypadku 3...

Studium przypadku

1 1 . . . 4 1

Studium przypadku 21...

Pytania... 22 Pytania... 43 Pytania... 69

Studium przypadku 4... 23 Studium przypadku 12... 44 Studium przypadku 22... 70

Pytania... 24 Pytania... 46 Pytania... 72

Erikson Sullivan Bandura
Studium przypadku 5... 25 Studium przypadku 13...47 Studium przypadku 23... 73

Pytania... 27 Pytania... 49 Pytania... 75

Studium przypadku 6... 28 Studium przypadku 14... 50 Studium przypadku 24... 76

Pytania... 30 Pytania... 51 Pytania... 77

Adler Maslow Teorie cech
Studium przypadku 7... 3i Studium przypadku 15... 53 Studium przypadku 25... 78

Pytania... 32 Pytania... 55 Pytania... 79

Studium przypadku 8... 34 Studium przypadku 16... 56 Studium przypadku 26... 80

Pytania... 36 Pytania... 57 Pytania... 82

Rogers
Studium przypadku 17... 58

Pytania... 59

Studium przypadku 18... 60

Pytania... 62

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Spis treści

Część II

Porównanie teorii

Różne wyjaśnienia tych samych zachowań

Wprowadzenie

do wydania polskiego

Pytania... 87

Studium przypadku

1 . . . 8 5

Studium przypadku 3...90 Studium przypadku 5...96

Pytania... 92

Pytania... 97

Studium przypadku 2... 88 Studium przypadku 4... 93

Pytania... 89

Pytania... 95

Szczególne znaczenie teorii osobowości wynika z faktu, że ma ona charakter teorii
integrującej, w sposób całościowy opisuje i wyjaśnia psychiczne funkcjonowanie
człowieka. Czy można być psychologiem bez gruntownej znajomości teorii
osobowości?

Książka Donny Ashcraft ma charakter unikatowy, zarówno z uwagi na treść,

jak i układ. Nie zawiera jakiegoś kompendium wiedzy psychologicznej, ale

zbudowana jest z krótkich opisów historii życia, stanowiących materiał do
interpretacji w świetle wybranych teorii, których znajomość Autorka zakłada. Po
opisie przypadku następuje seria niebanalnych pytań, których celem jest ukierun-
kowanie myślenia czytelnika, a zarazem sprawdzenie jego wiedzy i umiejętności

posłużenia się daną teorią do interpretacji opisanych zjawisk. Krótkie historie
życia postaci prawdziwych bądź fikcyjnych, opowiedziane prostym językiem,
mają inspirować do myślenia w kategoriach różnych teorii, np.: S. Freuda,
C. G. Junga, K. Horney czy R. B. Cattella. Pytania odnoszą się do istotnych, trafnie
wybranych aspektów teorii; można za ich pomocą lepiej zrozumieć i wyjaśnić
zjawiska opisane w ramach przedstawionych przypadków. Szczególnie wartoś-
ciowe są pytania o alternatywne możliwości interpretacji, zawarte w drugiej
części publikacji. Udzielenie odpowiedzi na nie stanowi znakomity sprawdzian
znajomości teorii, skłania jednocześnie do porównywania ich między sobą przy
okazji prób interpretacji tego samego przypadku z perspektywy różnych konteks-
tów teoretycznych. W razie trudności, trzeba będzie sięgnąć do pozycji C. S. Halla

i G. Lindzeya Teorie osobowości, wydanej przez Wydawnictwo Naukowe PWN,
oraz do coraz liczniejszych materiałów źródłowych, w postaci monografii
klasyków teorii osobowości.

Książka pomyślana jest głównie jako pomoc dydaktyczna. Unikatowy układ

materiału umożliwia wykorzystanie jej jako podręcznika do wykładów i ćwiczeń
z psychologii osobowości. Osoby zajmujące się uczeniem psychologii wiedzą, jak
trudna jest to sztuka i jak wielką satysfakcję daje doprowadzenie studentów do
momentu, kiedy samodzielnie zaczynają myśleć i dyskutować, poruszając się
w ramach danego systemu teoretycznego. Osiągnięcie poziomu wiedzy żywej, 7

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Wprowadzenie do wydania polskiego

która może zostać użyta do wyjaśniania zjawisk obserwowanych w świecie, to dla
każdego psychologa niezwykle ważna umiejętność, od niej zależy np. interpreta-
cja materiału z badań psychologicznych lub uzyskiwanego w toku psychoterapii,
formułowanie opinii i diagnoz, przewidywanie ludzkich zachowań w różnych
kontekstach społecznych i zawodowych czy - najogólniej mówiąc - jak najlepsze

rozumienie człowieka.

To oryginalne opracowanie może zatem stanowić nieocenioną pomoc

w twórczym poznawaniu teorii osobowości. Inspiruje bowiem do łączenia nabytej
wiedzy z analizą historii życia czy - inaczej mówiąc - do myślenia w kategoriach
poszczególnych teorii i stosowania ich w rozwiązywaniu problemów. Tym
samym stanowi bardzo cenne uzupełnienie warsztatu kształcenia psychologów.

Jednocześnie zachęca do samokształcenia i inspiruje do samodoskonalenia
zawodowego.

Warto zatem polecić te studia przypadków przede wszystkim wykładowcom

i studentom psychologii. Warto polecić ją również psychologom, zwłaszcza na
początku ich drogi zawodowej, pragnącym sprawdzić i „odświeżyć" swą wiedzę,
a także studentom kierunków pokrewnych, np. psychiatrii czy pedagogiki, dla
których wiedza o osobowości stanowi cenne i konieczne poszerzenie intelektual-
nych i profesjonalnych horyzontów. Po publikację mogą również sięgnąć osoby
zainteresowane psychologią, których pasją jest zgłębianie tajników psyche.

Tłumaczenie książki z języka obcego zawsze wiąże się z dylematem

wierności oryginałowi i przystawania dzieła do kultury, w której ma ono zaistnieć.
W tym wypadku Autorki tłumaczenia wprowadziły tylko minimalne zmiany,
konieczne z powodu różnic kulturowych, związanych np. z odmiennym systemem
edukacji.

Na koniec warto zaznaczyć, że „ćwiczenia" obejmują tylko wybrane teorie

osobowości, inne, o ugruntowanym statusie naukowym, nie znalazły tu swego
miejsca. Stąd wyzwanie, jawiące się przed polskim wydawcą, by przygotować
i opublikować kolejne tomy ćwiczeń z psychologii osobowości.

Piotr Oleś

Lublin 17.04.2001 r.

Przedmowa

Prowadziłam zajęcia z psychologii osobowości. Z biegiem lat zaczęłam zdawać
sobie sprawę z dwóch rzeczy: (a) studenci nie rozumieją klasycznych teorii, takich

jak teoria Freuda czy behawioryzm, w tym samym stopniu, w jakim są przekonani

0 tym, iż je rozumieją, i (b) studenci mogą umieć zdefiniować terminy (poprzez
utrwalenie ich w pamięci), ale nie są w stanie ich używać ani odnieść do innych
teoretycznych pojęć. Aby pomóc studentom w uczeniu się teorii i tego, jak je
stosować, coraz częściej wykorzystywałam studia przypadków, tzn. czytanie
przez studentów jakiegoś studium przypadku, a następnie dopasowywanie do
niego określonej teorii. Tak więc moi studenci byli zobowiązani do napisania
w semestrze cztero- czy pięciostronicowych prac, w których definiowali terminy
1 pojęcia oraz stosowali je do podanego przykładu.

Przekonałam się, że są dwa problemy związane z tym podejściem: (a)

studenci naprawdę ćwiczą samodzielne wykorzystywanie teorii tylko cztery razy
w ciągu semestru (oprócz przykładów na zajęciach i podręcznikowych) i (b)
ponieważ piszą prace tylko na temat czterech teorii, nie uczą się równie dobrze
pojęć z innych, nieopisywanych teorii.

Wielu wykładowców prowadzących kursy z zakresu osobowości pisze

własne studia przypadków, aby wykorzystać je w czasie zajęć do zademonst-
rowania pojęć teoretycznych, i tak wielu z was wie, że może to być czynnością
bardzo czasochłonną. Jednym z powodów, dla których to robimy, jest fakt, że nie
ma wielu podręczników do ćwiczeń zawierających studia przypadków dotyczące
psychologii osobowości. Muszę przyznać, że byłam zdziwiona tym odkryciem

(i skonsternowana, że oznacza ono większe przygotowania). Wydaje się bezsen-
sowne, aby tak wielu wykładowców nieustannie od nowa wynajdowało koło,
pisząc własne studia przypadków. I tak zaczęłam tworzyć koncepcję publikacji
Teorie osobowości. Studia przypadków. Ćwiczenia.

Wierzę, że może ona być używana na kilka sposobów: niektóre przypadki

mogą być wykorzystywane jako ilustracje tez w trakcie wykładów. Wykładowcy
mogą pracować nad pytaniami ze studentami albo polecić im pracę w grupach,
a następnie przedstawienie wniosków reszcie uczestników zajęć. Inni wykładow-

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Przedmowa

cy mogliby zaproponować studentom stosowanie tego podręcznika do ćwiczeń
przy odrabianiu prac domowych i jako pomoc w odpowiedziach na stopień.
Jeszcze inni mogliby używać go jako poradnika przedmiotowego lub eg-
zaminacyjnego albo na zajęciach, albo w domu. Wykładowcy mogą także
wykorzystać przypadki jako bazę dla studentów piszących prace zaliczeniowe.

Próbowałam mieć na względzie te możliwości, gdy tworzyłam koncepcję tej

publikacji i gdy ją pisałam. W pierwszej części znajdują się po dwa studia
przypadków dla każdej z ważniejszych teorii. Wykładowcy mogą zadecydować,
który z przypadków najlepiej im odpowiada, lub przerobić oba, wykorzystując

jeden jako przykład na zajęcia, a drugi jako zadanie domowe. Przypadki

z pierwszej części są użyteczne jako pomoc dla studentów w zakresie przy-
swajania i stosowania pojęć teoretycznych. Część druga także zawiera pewną
liczbę przypadków i może być wykorzystywana do porównywania teorii.
Przypadki i następujące po nich pytania zostały napisane tak, aby pomóc
studentom w dokonywaniu porównań teorii, które właśnie przyswoili.

Mam nadzieję, że niezależnie od tego, jaką metodę zdecydujesz się

zastosować, ten podręcznik do ćwiczeń, wraz ze stanowiącym jego dopełnienie
podręcznikiem dla wykładowcy, pomoże twoim studentom w nauce i odciąży
ciebie, prowadzącego zajęcia, skracając czas przygotowania do zajęć.

Podziękowania

Muszę wyrazić swoją wdzięczność wszystkim tym, których pomoc sprawiła, że ta
publikacja mogła ujrzeć światło dzienne. Podziękowania kieruję do Paula
Ashcrafta, za wsparcie, inspirację twórczą i pomoc redakcyjną, a także za
konsultację komputerową. Bez niego ta książka nie zostałaby ukończona.

Dziękuję także Paulowi, Sam, Morganowi i Ryanowi za to, że dali mi czas na

napisanie tej pracy. Doceniam również pomoc redakcyjną Carol Wady z Harcourt
oraz recenzje i sugestie Lucy Johnson z Bethel College, Kevina Keatinga
z Broward Community College, Marka Krejci z Concordia College, Alana

Lipmana z Georgetown University, Dana McAdamsa z Northwestern University,
Christophera Monte'a z Manhattanville College i Randy Pottera z Clarion
University.

Podziękowania składam także Melissie Daugherty za odpowiedzi na pytania

odnoszące się do społecznej opieki nad dzieckiem.

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

c z ę ś ć 1

Przyswajanie

i stosowanie teorii

Freud

Studium przypadku 1

Jest piątek, noc, Hank siedzi w swoim mieszkaniu, jedząc półlitrową porcję
lodów Ben and Jerry's Cherry Garcia i rozmyślając o minionym tygodniu. Był
to stresujący tydzień. Hank rozważał możliwość pójścia do terapeuty w związku
ze swoją wagą i dziś właśnie był u niego po raz pierwszy. Hank ma 167 cm wzrostu
i waży 100 kg. Postanowił pójść do terapeuty po tym, jak jeszcze jedna kobieta
zdecydowała się nie kontynuować znajomości z nim. Po zaledwie dwóch
randkach Sally powiedziała Hankowi, że nie będą się więcej widywać: nie pasują
do siebie.

Sally i Hank zetknęli się ze sobą poprzez „kawiarenkę internetową", dowo-

dząc wyższości maców nad pecetami, i Hank był pod wrażeniem wiedzy Sally
o komputerach i ich oprogramowaniu. Po kilku „rozmowach komputero-
wych" Sally i Hank dowiedzieli się, że mieszkają w tym samym mieście i że
oboje są wolni. Ponieważ wydawało się, że łączy ich miłość do kompute-
rów, oboje pomyśleli, że byłoby miło poznać się bliżej. Spotkali się na drinku
we wspólnie uzgodnionym barze, a następnie poszli na obiad. Randka nie

przebiegała tak dobrze, jak liczyła na to Sally, i można zrozumieć jej punkt
widzenia. Sally jest raczej cichą, przyjacielską osobą, mającą awersję do
konfliktów. Hank natomiast ma dużą skłonność do sarkazmu i często mówi innym
coś, co ich obraża.

Na przykład Hank zrobił nieprzyjemną uwagę o pracy Sally. Sally jest

agentką ubezpieczeniową i Hank dał jej do zrozumienia, że próbuje wykorzys-
tywać niezdecydowanie innych osób, sprzedając im polisy ubezpieczeniowe,
których nie potrzebują. Innym przykładem jego gburowatości było zwymyślanie
przez niego kelnera w restauracji, ponieważ Hank nie był zadowolony z obsługi.
Hank zaczął zachowywać się tak głośno, że inni restauracyjni goście przestali

rozmawiać i skupili uwagę na ich stoliku. Sally czuła się upokorzona.

Wydawało się, że te wybuchy słowne nie są wcale sporadyczne, lecz

stanowią normę, ponieważ Hank podjął podobne działania na drugiej wspólnej

randce, gdy poszli na wystawę komputerów. Hank wdał się w spór z jednym
z wystawców na temat tego, które oprogramowanie graficzne jest lepsze. 15

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Freud. Studium przypadku 1

Niestety, Hank zawsze był sarkastyczny i jego zgryźliwe komentarze

odstręczały od niego rówieśników nawet wtedy, gdy był jeszcze dzieckiem.

Nawet gdy dorastał, miał kłopoty z nawiązywaniem kontaktów. Przyjaźnie
praktycznie dla niego nie istniały. Gdy był dzieckiem i wszystkie inne dzieci

wychodziły dokądś ze swymi przyjaciółmi, by spędzać czas w grupach, on uczył
się obsługi komputera, co obecnie dawało mu przewagę na polu zawodowym.

Hank ma także inne irytujące nawyki, mogące zrażać do niego innych, w tym

Sally. Na przykład często obgryza paznokcie, kiedy jest zdenerwowany. Choć to
mało ważne, odpychało Sally od niego. Ponadto jest nałogowym palaczem, a Sally

nie pali.

Hank jednak sądził, że Sally zerwała z nim z powodu jego problemów z wagą

i uspokajał swe ego, mówiąc sobie, że jest ona naprawdę bardzo powierzchowną
osobą, skoro nie potrafi dostrzec czegoś poza jego wyglądem zewnętrznym
i docenić jego osobowości. Ostatecznie jego waga jest prawdopodobnie po części
uwarunkowana genetycznie: cała jego rodzina jest nieco otyła, w tym ojciec,
matka i rodzeństwo. Hank sugerował także innym (i sobie samemu), że to on miał

właśnie zerwać z nią.

Tydzień po zerwaniu z Sally Hank zaczął odczuwać bóle w klatce piersiowej.

Po wizycie na pogotowiu dowiedział się, że ma problemy z sercem. Lekarz
powiedział mu, że musi rzucić palenie, stracić na wadze i zmienić nawyki
żywieniowe, a także rozpocząć realizację programu ćwiczeń. Inaczej czeka go
zawał, którego może nie przeżyć. Była to z pewnością dobra rada. Hank
nieustannie miał coś w ustach - albo jedzenie, albo papierosy. Jadł dużo i palił
dużo, zwłaszcza wtedy, gdy był niespokojny.

Tak więc strach skłonił Hanka do rozważenia wizyty u terapeuty, który

mógłby pomóc mu stracić na wadze dla poprawy zdrowia. W czasie pierwszej
wizyty terapeuta przedstawił się jako zwolennik orientacji psychodynamicznej.
Następnie opisał typy doznań, jakie pojawią się w toku terapii. Pod koniec sesji
Hank nabrał zaufania do swego terapeuty i postanowił kontynuować wizyty, aby
stracić na wadze i stać się zdrowszym.

Jakby tego było mało, Hank myślał także o ciężkim tygodniu, jaki miał

w pracy. Jest zatrudniony w firmie reklamowej, pracuje głównie z komputerami.
Jest tą osobą, do której przychodzą inni, gdy mają problemy z komputerem
lub oprogramowaniem. Hank, jako mistrz grafiki komputerowej, zaprojektował
i prowadzi internetową stronę firmy. Od czasu do czasu zachodzi potrzeba,
aby spotkał się z klientami lub potencjalnymi klientami, ale jego szef zazwyczaj
ceduje ten obowiązek na innych pracowników firmy. W tym tygodniu jednak szef

kazał Hankowi spotkać się z potencjalnym klientem przede wszystkim dlatego,
że ludzie, którzy zwykle to robili, byli zbyt zajęci, pracowali bowiem, aby
dotrzymać terminu w innej kampanii reklamowej, i dlatego że inni pracownicy
firmy byli nieobecni z powodu grypy. Najwyraźniej spotkanie nie przebiegło
pomyślnie, ponieważ krótko po nim szef wezwał Hanka i zbeształ go, oznaj-
miając, że ten potencjalny klient nazwał Hanka krzykliwym, kłótliwym kretynem.

Hank nie mógł pojąć, skąd wzięła się taka opinia; jego zdaniem spotkanie
przebiegło zupełnie dobrze. Oczywiście, Hank powiedział klientowi, że jego
produkty zdrowej żywności są niesmaczne, a porcje zbyt małe, ale frajer ciągle
obłudnie lansował utratę wagi i zdrowe jedzenie. Ktoś musiał przywołać go do

porządku.

Rzeczywiście, matka Hanka często opisywała go słowami, z których

wynikało, że był hałaśliwy nawet wtedy, gdy był dzieckiem. Jego krzyki
powodowały, że matka często gnała do kuchni, aby przygotować dla Hanka
butelkę i mieć dzięki temu trochę spokoju i ciszy, nawet gdy nie mogła zrozumieć,
dlaczego jest głodny, ponieważ tak niedawno jadł. Teraz się z tego śmieje, ale

wtedy było to dla niej stresujące.

Lody zaczęły sprawiać, że Hank poczuł się lepiej, stał się bardziej

rozluźniony i gdy je wykończył, wyciągnął papierosa i zapalił go. Pierwsze
pociągnięcie także pomogło zredukować napięcie, które odczuwał. Miał nadzieję,
że w następnym tygodniu będzie lepiej. Hank chciałby, aby jego współpracownicy
docenili go i obdarzyli przyjaźnią. Kiedy był młodszy, myślał, że stając się
dobrym w komputerach (co postrzegał jako bycie cool) i potrafiąc odpowiedzieć

na pytania innych ludzi dotyczące komputerów, będzie umiał nawiązywać
kontakty z innymi i tworzyć tak bliskie związki jak inni ludzie, ale jak dotąd ta

strategia nie przynosiła rezultatów. Bardziej niż czegokolwiek innego Hank
pragnie, aby jakaś kobieta w nim się zakochała. Sądzi, że miłość rozwiąże
wszystkie jego problemy. Nie tylko nie byłby już samotny, ale także potrafiłby
stracić na wadze i rzucić palenie, jeśli tylko miałby miłość kobiety.

Pytania

Wykorzystaj freudowskie poziomy psychiki i etapy rozwoju psychoseksualnego do
wyjaśnienia zachowania Hanka, odpowiadając na następujące pytania:

1. Jaki typ osobowości, według teorii Freuda, reprezentuje Hank? Dlaczego tak myślisz?

2. Czy freudowska teoria opisuje obżarstwo Hanka i jego kłótliwe zachowanie jako

umotywowane wewnętrznie, czy jako umotywowane zewnętrznie? Wyjaśnij tę moty-
wację.

3. Na którym etapie, według teorii Freuda, Hank jest zafiksowany? Znajdź dowód fiksacji

w studium przypadku. Co winno było spowodować tę fiksację?

4. Znajdź w opisie przykład freudowskiego mechanizmu obronnego, jaki stosuje Hank.

Wyjaśnij go.

5. Znajdź w studium przypadku przykład regresji. Wyjaśnij go.
6. Czy freudowski terapeuta widziałby problemy Hanka z wagą jako problem behawioral-

ny sam w sobie, czy jako symptom innego problemu? Wyjaśnij to.

7. Jakie techniki terapeutyczne wykorzystałby prawdopodobnie freudowski terapeuta, jak

ten ze studium przypadku? Który poziom psychiki byłby głównym obiektem terapii?
Co zapewnia wyzdrowienie w terapii freudowskiej?

8. Czy iest iakieś inne wyjaśnienie obżarstwa Hanka i jego kłótliwego zachowania? Jakie?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Akademia B y d g o s k a

im. Kazimierza Wielkiego

Biblioteka Główna

Freud

Studium przypadku 2

Steve siedzi przy restauracyjnym stoliku, czekając, aż jego dziewczyna wróci
z toalety. Wyobraża sobie, jaka będzie reszta wieczoru. Restauracja jest jedną
z tych małych włoskich knajpek z obrusami w biało-czerwoną szachownicę
i świecami w butelkach po Chianti. Skrzypek przechadza się wokół stolików,
grając romantyczną muzykę. Steve wie, że restauracje tego typu zawsze działały
na jego korzyść. Jego dziewczyna powinna być oczarowana atmosferą i wpadnie

w romantyczny nastrój. To powinno pozwolić Steve'owi na wykonanie ruchu
i w normalnych warunkach on i jego dziewczyna powinni zakończyć wieczór
w jego lub jej mieszkaniu, spędzając namiętną noc.

Steve jest 38-letnim wolnym mężczyzną, kawalerem z wyboru, ale jego

przyjaciele martwią się o jego szczęście. Zastanawiają się nad tym, czy Steve
nie jest po prostu niezdolny do tworzenia długotrwałych związków, i nad
tym, że boi się zaangażowania, a także ma nałogowy pociąg do seksu
i namiętności, która cechuje początek związku. Zastanawiają się także, czy
napięte stosunki Steve'a z jego matką nie są, przynajmniej częściowo, przy-
czyną jego zachowania. Matka Steve'a, chociaż troszczyła się o jego fizyczne
potrzeby, nie okazywała otwarcie miłości i nie dawała Steve'owi fizycznej
czułości ani tkliwych kontaktów, jakich pragnął. Przyjaciele rozważają, c z y j e g o
gniew na nią i na jej lekceważący stosunek do niego nie uogólnia się na kobiety
w ogóle.

Steve zawsze był flirciarzem - zawsze od okresu pokwitania. W szkole

średniej słynął z nieszczerości. Pociągał dziewczęta; był przystojny i wydawał
mnóstwo pieniędzy na swój wygląd. Niedostrzegalnie dla przyjaciół Steve jednak
w skrytości ducha obawiał się, że jest nieatrakcyjny. Dlatego też robił, co tylko
mógł, aby udoskonalić swój wygląd.

Chociaż dziewczęta, które zapraszał na randki, zawsze miło spędzały na nich

czas, wkrótce okazało się, że zawsze będzie chciał nakłonić swe dziewczyny do

18 seksu i, w wielu przypadkach, będzie mówił im, że je kocha, po to, aby nakłonić je

Sullivan. Studium przypadku 14 19

do uprawiania seksu. Mówiono także, że jedna z dziewcząt zaszła z nim w ciążę,
ale on nie przyznał się otwarcie do odpowiedzialności, twierdząc, że to nie jego
dziecko. W gronie bliskich przyjaciół-mężczyzn powiedział, że nie uda się jej go
złapać, że „jest zbyt wiele kobiet i zbyt mało czasu".

Taki wzór związku utrzymywał się w czasach college'u. Steve chciał

spotykać się z kobietami, uprawiać z nimi seks kilka razy, a potem zrywać
związek. Oceniał, że do chwili, gdy skończył 21 lat, uprawiał seks z ośmioma
tuzinami kobiet. Chwalił się tym przed swoimi przyjaciółmi-mężczyznami.

Po ukończeniu college'u i w czasach obecnych Steve kontynuje tworzenie

z kobietami związków, które są oparte na atrakcyjności seksualnej i niczym
poważniejszym. Patrzył, jak jego przyjaciele-mężczyźni jeden po drugim ustat-
kowują się i oddają jednej kobiecie. Zawsze, gdy to się zdarzało, musiał wyra-
zić zdziwienie i niedowierzanie, stwierdzając, że jego przyjaciele zostali
wystrychnięci na dudka i że nikt nie powinien zmuszać ich do bycia z jedną
kobietą przez resztę życia. Kiedy kobiety godziły się iść z nim na randkę lub
do łóżka, Steve czuł się atrakcyjny i nikt nie mógł mu tego odebrać. W rzeczy-
wistości Steve w skrytości ducha obawiał się, że żadna kobieta nie uzna go
za na tyle atrakcyjnego, aby go poślubić. Sądził, że kobiety początkowo wycho-
dzą z nim, aby za darmo zjeść kolację, i szybko będą chciały z nim zerwać,
gdy tylko na horyzoncie ukaże się ktoś lepszy. I dlatego on pierwszy z nimi
zrywał.

Przyjaciele Steve'a wierzyli, że jego ostatnia zdobycz, Diana, będzie tą,

którą on poślubi. Wydawało się, że uosabia ona to wszystkio, czego każdy
mężczyzna oczekuje od kobiety. Była ładna, elegancka, troskliwa i miała
poczucie humoru. Steve spotykał się z nią dłużej niż z innymi kobietami i jego
przyjaciele sądzili, że w końcu spoważnieje i ustatkuje się. Jak się okazało,

związek trwał dłużej niż zwykle, ponieważ ona nie była skłonna do uprawiania
z nim seksu. W końcu to zrobiła, po kilku miesiącach, gdy była przekonana, że
Steve naprawdę ją kocha i nie zależy mu tylko na seksie. Niestety, Diana
powinna była zaufać swej intuicji. Steve zerwał z nią po tym, jak przy trzech
okazjach uprawiali seks.

Jego obecna dziewczyna jest kobietą, którą spotkał na sali gimnastycznej,

gdzie trenuje. Czas, jaki spędza ona na tej sali, naprawdę przynosi efekty: jest
bardzo atrakcyjna, o pięknym ciele. Steve zwykł umawiać się z kobietami, które
spotykał w pracy, ale po tym, jak ktoś oskarżył go o molestowanie seksualne,
postanowił nie spotykać się więcej z kobietami z pracy. Był poirytowany tak
niedorzecznym oskarżeniem i przesadym traktowaniem kwestii molestowania
seksualnego w ogóle. Mężczyzna nie może już po prostu podążać za swymi
instynktami bez obawy, że straci pracę - myśli sobie Steve. Przynajmniej może
ciągle jeszcze spotykać kobiety w innych miejscach.

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Sullivan. Studium przypadku 14 2

Pytania

Wykorzystaj freudowskie poziomy psychiki i etapy rozwoju psychoseksualnego, aby
wyjaśnić zachowanie Steve'a, odpowiadając na następujące pytania:

1. Czy freudowska perspektywa wskazuje, że stosunki Steve'a z kobietami są umotywo-

wane wewnętrznie, czy też że są umotywowane zewnętrznie? Który system osobowości

jest tu najbardziej uwikłany? Jak?

2. Czy, zgodnie z teorią Freuda, Steve jest świadom swego zachowania wobec kobiet?

Który poziom psychiki jest najbardziej uwikłany w kontrolowanie tego zachowania?

3. Który typ freudowskiej energii psychicznej motywuje kontakty Steve'a z kobietami?
4. Który z freudowskich typów osobowości reprezentuje Steve? Jaki jest na to dowód? Co

powinno było'to spowodować?

5. Na którym freudowskim etapie rozwoju Steve jest zafiksowany? Jaka jest tego

przyczyna? Opisz etap i to, jak przyczynia się on do fiksacji. Co powinno było
spowodować tę fiksację?

6. Inni mogliby wyrażać swe zachowania inaczej, niż robi to Steve, gdyby byli zafiksowani

na tym samym etapie. Podaj parę przykładów tego, jak mogliby się zachowywać.

Jung

Studium przypadku 3

Z braku lepszego określenia możemy o Bobie powiedzieć, że zajmuje się
przepowiadaniem przyszłości; jest swego rodzaju mistykiem. Ma 56 lat i zarabia
na życie, przepowiadając ludziom, czego mogą spodziewać się w przyszłości.
Posługuje się w tym celu kartami tarota i dotyka rękoma swojego klienta.
Utrzymuje, że kiedy to robi, „wyczuwa" różne rzeczy: może wtedy zobaczyć, co
spotka osobę, której przepowiada przyszłość. Nie rozumie, jak to się dzieje, ale
nieomal widzi te zdarzenia oczyma swego umysłu.

Zarabia także pieniądze, kontaktując się z ludźmi, którzy „przeszli do innego

świata", innymi słowy - twierdzi, że potrafi rozmawiać z umarłymi. W tym celu
musi mieć kontakt z przedmiotem, którego dotykał zmarły. Bob wyjaśnia, że dla
skontaktowania się ze zmarłym lub przewidzenia przyszłości nie jest ważny sam
dotyk przedmiotu, ale to, aby mógł poczuć „energię psychiczną" danej osoby
(żywej lub umarłej). Najpierw dotyka rzeczy należącej do zmarłego, a potem

koncentruje się i wchodzi w rodzaj transu, podczas którego kontaktuje się ze
zmarłymi i rozmawia z nimi. Jego klienci wierzą, że on naprawdę rozmawia
z umarłymi. Utrzymują, że mówi im o takich sprawach, o których tylko ich bliscy
zmarli mogli wiedzieć.

Bob zawsze miał tego rodzaju zdolności. Jako nastolatek często przeczuwał,

że nastąpi jakieś określone zdarzenie, albo też wiedział, co się wydarzyło
w przeszłości, chociaż nikt mu o tym nie mówił. Te zdarzenia mogły być zarówno

błahe, jak i ważne. Na przykład, kiedy Bob był mały, wiedział, kiedy wstawić
kawę dla swojego ojca, który pracował w nieregularnych porach. Po prostu
wiedział, kiedy ojciec wróci do domu, a po powrocie zawsze chciał się napić
kawy. Podobnie, kiedy umarł jego dziadek, Bob był pełen złych przeczuć. Dopiero
później tego dnia dowiedział się o jego śmierci i zrozumiał, dlaczego odczuwał
taki strach.

Chociaż Bob zawsze miał tego rodzaju doświadczenia psychiczne, nie zawsze

interesował się, tak jak obecnie, zjawiskami paranormalnymi. Zainteresowania te
rozwinęły się u niego i naprawdę wypełniły mu życie, dopiero kiedy skończył 40 lat.
Gdy zbliżały się jego czterdzieste urodziny, Bob rozmyślał o śmierci i zaczął badać
zjawiska paranormalne. Badania te pomogły mu zrozumieć własne doświadczenia 21

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Sullivan. Studium przypadku 14 3

i umożliwiły mu pogłębienie swych zdolności mistycznych, co z kolei stopniowo
doprowadziło do jego obecnego zajęcia i stylu życia.

Dzisiaj Bob zarabia, dając także wykłady. On sam lub inni organizują mu

wykłady dla osób zainteresowanych zjawiskami paranormalnymi. Podczas tych
wystąpień opisuje swoje doświadczenia i przedstawia swe poglądy na temat

„innego świata". Bardzo lubi ten rodzaj kontaktów z ludźmi. Dzięki nim czuje się

kimś, kto się na czymś zna, jest mędrcem - tak jakby był prorokiem, a słuchacze

jego uczniami. Jego ostatni wykład w college'u w Kaliforni przyciągnął 2500

osób. Podczas tego „występu" wybrał kilka osób i mówił bezpośrednio do nich,
przekazując im wiadomości od ich bliskich zmarłych. Przerywając w środku

swego przemówienia, wskazał na jedną młodą kobietę spośród słuchaczy
i powiedział, że jej ojciec ma dla niej wiadomość, iż „rozumie i przebacza".
Kobieta ta wybuchnęła płaczem. Innej kobiecie powiedział, że jej zmarły mąż
chciałby, aby wiedziała, iż jest szczęśliwy.

Przyjaciele Boba mówią o nim, że jest mało praktyczny. Chociaż potrafi

zarabiać na życie w taki sposób, jak to opisano powyżej, ma problemy
z codziennymi zadaniami: prowadzeniem domu, kontrolowaniem swoich wydat-
ków, kupowaniem jedzenia. Jego dom jest zawsze brudny; księgowy musi
kontrolować jego finanse; a w jego lodówce i kredensie często nie ma nic
solidnego do zjedzenia.

Jego gospodarstwo domowe wyraźnie różni się od większości innych. Jego

życie z tymi wszystkimi podróżami i „występami" z pewnością przypomina
bardziej życie gwiazdy rocka niż życie bankiera. Ale nawet kiedy przez dłuższy
czas jest w domu, ma znacznie więcej gości niż większość ludzi, ponieważ
przychodzi do niego wiele osób „po poradę". Podczas tych spotkań wykorzystuje
on oczywiście swoje moce duchowe, aby przekazywać swoim klientom wiadomo-

ści z „tamtej strony".

Nic dziwnego, że przez swoich znajomych uważany jest za dziwaka

i ekscentryka. Inni ludzie, którzy nie znają Boba zbyt dobrze, myślą, że albo jest
stuknięty, albo udaje artystę. Nawet jego agent i menedżer myśli o nim jedynie

jako o kimś, kto zajmuje się rozrywką. Chociaż Bob czasami martwi się tym, że

„sprzedaje się", jest pewny swych przekonań i wierzy, że pomaga ludziom.

Pytania

Wykorzystując pojęcia teoretyczne i stadia rozwoju wyróżnione przez Junga, określ
osobowość Boba, odpowiadając na następujące pytania:

1. Jaka jest, według teorii Junga, ogólna postawa Boba? Dlaczego tak sądzisz?

2. Jaka funkcja, zgodnie z teorią Junga, jest u Boba funkcją wyższą? Dlaczego tak sądzisz?
3. Jakie archetypy dostrzegasz u Boba? W jakiej warstwie psychiki, według teorii Junga,

mieszczą się archetypy? Pod wpływem jakiego archetypu znajduje się Bob? Skąd to
wiesz? Jak archetyp ten wpływa na jego zachowanie?

4. W jakiej fazie rozwoju, według teorii Junga, znajduje się obecnie Bob? Jakie przeżycia

powinny występować w tej fazie? Czy są one widoczne w tym studium przypadku?

Jung

Studium przypadku 4

Mark ma 28 lat, jest strażakiem i kocha swoją pracę. Chociaż praca ta nie jest tak
dobrze płatna, jakby chciał, i nie ma stałych godzin pracy, jest to satysfak-
cjonujący i pasjonujący zawód. Kiedy Mark próbuje opisać, dlaczego tak bardzo
lubi swoją pracę, jego twarz zmienia się i rozjaśnia. Odnosi się wrażenie, jakby

^ponownie przeżywał podniecenie związane z ostatnim wypadkiem, do którego

wzywana była jego jednostka. Mark tłumaczy, że kiedy odzywa się alarm, podnosi
mu się poziom adrenaliny w organizmie i jego ciało budzi się do życia. Twierdzi,
że kiedy jest wzywany do pożaru, nie odczuwa strachu, lecz raczej wzmożoną

uwagę i przezorność - i wtedy czuje, że żyje. Kiedy widzi światło ognia i czuje
ciepło płomieni, działa prawie automatycznie, wykonując dzielnie swe obowią-
zki, ale nie w sposób nieostrożny. Widok i uczucia, jakie budzi ogień, oraz
podrażnienie płuc, kiedy czasami wdycha dym, uświadamiają mu, że jest
śmiertelny, i powodują, że docenia życie.

Do obowiązków Marka należy także wygłaszanie pogadanek dla dzie-

ci ze szkół podstawowych na temat zagrożenia pożarem i środków bezpieczeń-
stwa. Mówi, w jaki sposób wybucha ogień i jak się rozprzestrzenia pożar, a także
co dzieci powinny robić w wypadku pożaru. Podczas tych pogadanek dzieci
wpatrują się w niego i myślą o nim jako o kimś dzielnym, co oczywiście spra-
wia, że czuje się bardzo dobrze. Podoba mu się także status związany z za-
wodem strażaka. Ludzie, którym pomaga, odwdzięczają mu się, chwaląc go
i dziękując. Sprawiają, podobnie jak dzieci w szkole, że czuje się kimś ważnym
i dzielnym.

Praca Marka jest bardzo podniecająca. Mark nawet jako dziecko poszukiwał

zawsze wysokiego poziomu stymulacji. Kiedy był bardzo mały, zawsze robił dużo
hałasu. Stale mówił lub śpiewał albo też próbował grać za pomocą kijów,
garnków, patelni. Czasami narzekał, że jest „zbyt cicho". Jego ulubione zabawy
także były emocjonujące. Czasami w zabawach udawał wielkiego bohatera. Był
szeryfem, który złapał bandytę obrabowującego banki, policjantem, który wsadził
do więzienia złych ludzi, kapitanem pokonującym piratów (często złym człowie-

kiem, bandytą lub piratem była jego młodsza siostra).

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Sullivan. Studium przypadku 14 4

Jako nastolatek Mark zawsze wiedział, że wybierze sobie zawód o charak-

terze „służby" - będzie policjantem albo strażakiem. Przez krótki czas był nawet
w Akademii Policyjnej, jednak przekonał się, że to mu nie odpowiada. Obawiał
się, że praca w policji będzie w rzeczywistości nudna, a nie podniecająca,
ponieważ wiąże się z mnóstwem papierkowej roboty i stałym jeżdżeniem
samochodem podczas patroli. Po tym doświadczeniu z pracą w policji Mark
zdecydował się zostać strażakiem, gdyż uznał, że to będzie bardziej ekscytujące.
Decyzja ta była dla niego trudna, ponieważ jego rodzice nie akceptowali wyboru
takiego zawodu. Obawiali się, że Mark może ulec wypadkowi czy nawet póftisść
śmierć. Nie chcieli także, aby Mark wyprowadził się z domu, żeby pójść do szkoły
strażackiej. Jednak on podjął decyzję i nie wycofał się z niej. W szkole strażackiej

osiągał bardzo dobre wyniki i wynajął sobie mieszkanie, w którym mieszka
wtedy, gdy nie jest na dyżurze.

Przyjaciele Marka charakteryzują go jako osobę szczęśliwą, której się udało

w życiu. Kocha życie i żyje na pełnych obrotach. Chociaż nie ma zbytnich
skłonności do introspekcji, jest bardzo realistyczny i praktyczny. Jego koledzy ze
straży pożarnej uważają, że jest bardzo kompetentny, zawsze potrafi zastosować
odpowiednie środki ratownicze w danej sytuacji. Jest także dobry w naprawianiu
i konstruowaniu różnych przedmiotów. Odnowił kuchnię w siedzibie straży

pożarnej i praca ta, wykonywana w wolnym czasie, sprawiała mu przyjemność.
Bardzo lubi majsterkować i lubi zapach świeżo ściętego drewna.

Pytania

Wykorzystując pojęcia teoretyczne i stadia rozwoju wyróżnione przez Junga, określ
osobowość Marka, odpowiadając na następujące pytania:

1. Jaka jest, według teorii Junga, ogólna postawa Marka? Dlaczego tak sądzisz?

2. Jaka funkcja, zgodnie z teorią Junga, jest u Marka funkcją wyższą? Dlaczego tak

sądzisz?

3. Pod wpływem jakiego archetypu, według teorii Junga, znajduje się Mark? Skąd to

wiesz? Jak ten archetyp wpływa na jego zachowanie? Czy Mark jest świadomy jego
wpływu? Dlaczego?

4. Na jakim etapie rozwoju, według teorii Junga, jest obecnie Mark? Jakie zjawiska

powinny występować w tym etapie?

5. Na jakim etapie rozwoju był Mark, kiedy udawał, że jest wielkim bohaterem?
6. Jakie mogłoby być inne niż jungowskie wyjaśnienie wyboru zawodu, jakiego dokonał

Mark?

Erikson

Studium przypadku 5

Molly jest szczęśliwą ośmiolatką, która właśnie kończy trzecią klasę. Rodzice
Molly, jak wszyscy rodzice, martwili się o to, jak będzie się ona czuła w szkole
i jak będzie tam traktowana, jednak nie powinni byli się martwić. Idzie jej dobrze.
Inne dzieci ją lubią i zdobyła wielu przyjaciół. Równie dobrze daje sobie radę

z nauką. Nie tylko wypełnia szkolne normy programowe, lecz także je przekracza.
Na przykład rozpoczęła naukę czytania w przedszkolu, czego zwykle nie robi się
wcześniej niż w pierwszej klasie. Jedną z przyczyn, dla których Molly tak dobrze
wiedzie się w szkole, jest to, że jej rodzice chętnie nagradzają jej szkolne
osiągnięcia i pomagają jej w lekcjach, jeśli ma jakieś kłopoty.

Faktycznie wygląda to tak, jakby opieka nad Molly nigdy nie nastręczała

żadnych trudności. Gdy była niemowlęciem, matka karmiła ją piersią na każde

jej życzenie i przekonała się, że Molly w istocie nie domaga się tego zbyt

często. Tak więc wiele razy matka sama podawała jej pierś, ponieważ czuła,

że zbyt wiele czasu upłynęło już od chwili, gdy Molly jadła. Nawet po poran-
nym przebudzeniu Molly nie dopominała się histerycznym krzykiem o jedze-
nie. Jej matka nie czuła się nawet tak wyczerpana opieką nad noworodkiem,

jak to było przy jej pozostałych dzieciach, ponieważ szybko mogła sobie poz-

wolić na sześć godzin snu. Było tylko jedno nocne karmienie i odbywało się
szybko; matka Molly potrafiła nawet usnąć, gdy Molly ssała, a następnie, gdy

się obudziła, kładła Molly z powrotem do łóżeczka, wracała do swego łóżka
i znów zasypiała.

Trening czystości także nie był dla Molly bardzo stresujący. Matka i oj-

ciec Molly uważali, że nie powinni zbyt wcześnie wymagać od dzieci, by za-
częły korzystać z nocnika. Sądzili, że dzieci w końcu zdobędą umiejętność
kontrolowania się i że rola rodziców polega na przedstawieniu im zasady
korzystania z nocnika i zachęcaniu ich do tego, a nie na zmuszaniu ich, gdy

nie są jeszcze do tego gotowe. Rodzice Molly starali się nie wprawiać jej
w zakłopotanie, gdy coś się jej przydarzało; natomiast przypominali jej, aby

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Erikson. Studium przypadku 5

próbowała pamiętać o użyciu nocnika następnym razem. I to podejście działało na
korzyść Molly: nauczyła się korzystać z nocnika, gdy miała około 2 i pół roku, bez
wielu awantur.

Rodzice Molly mieli takie samo podejście, gdy chodziło o udzielenie jej oraz

pozostałym dzieciom pomocy w przekraczaniu innych kamieni milowych.
Zachęcali dzieci do wykonywania takich czynności, jak chodzenie, trzymanie
łyżki i samodzielne jedzenie. Starali się sprawić, by dzieciom było łatwiej nauczyć
się tych czynności, ćwicząc je z nimi, pokazując im, jak coś zrobić, i kupując
czasem takie rzeczy, jak wygięte łyżki, które ułatwiają dzieciom naukę trafiania
łyżką do buzi bez wyrzucania całej jej zawartości. Rodzice Molly starali się nie
przynaglać dzieci, by uczyły się tych czynności, chociaż czasem trudno im było
się powstrzymać. Najczęściej, jeśli czynność wydawała się zbyt trudna, rodzice na
krótki czas o niej zapominali, a potem próbowali jej znowu z Molly lub jej
rodzeństwem.

Gdy Molly była trochę starsza, rodzice starali się nie dyktować jej, w co

powinna się bawić. Zamiast tego, dawali jej kilka możliwości do wyboru
i pozwalali wybrać tę zabawę, która jej najbardziej odpowiadała. Wiele razy
rodzice nie musieli robić nawet tego, ponieważ Molly często wolała po prostu
odejść gdzieś na bok i bawić się po swojemu. Czasem chciała po prostu oglądać
obrazki w książkach. Innym razem chciała bawić się lalkami. A jeszcze innym

razem chciała bawić się swoimi klockami Lego.

Jedyny okres, jaki rodzice Molly mogliby zapamiętać jako czas kłopotów

z nią, to okres po narodzeniu jej małej siostrzyczki. Była ona wymagającym
dzieckiem i urodziła się za pomocą cesarskiego cięcia, toteż jej matka miała
ograniczone zarówno możliwości fizyczne w kontaktach z Molly, jak i czas, jaki
mogła z nią spędzać. Molly starała się wyrazić przywiązanie do niemowlęcia, ale
czasem tuliła je zbyt mocno. Matka nie była pewna, czy Molly robiła to celowo,

czy nie. Sądziła, że Molly jest zazdrosna o niemowlę, ponieważ mówiła: „Ciągle
trzymasz dzidziusia na rękach, mamusiu". Molly zaczęła także się jąkać. Matka
chciała ją uspokoić, mówiąc: „Wiem, że czujesz się tak, jakby dzidziuś zyskiwał
więcej uwagi niż ty, ale ja trzymałam cię na rękach tak samo często, gdy byłaś
dzidziusiem". Starała się być wyrozumiała, gdy chodziło o zazdrość Molly,
i usiłowała nie doprowadzać do tego, by Molly czuła się nieszczęśliwa z jej

powodu. Ale naprawdę tak nie było, dopóki matka nie poczuła się lepiej,
a niemowlę nie stało się mniej wymagające, co sprawiło, że matka mogła spędzać
z Molly więcej czasu i wtedy jąkanie ostatecznie ustąpiło, a Molly zaczęła
obchodzić się z niemowlakiem delikatniej.

Teraz, gdy ten rok szkolny dobiega końca, matka Molly ma nadzieję, że

pozostałe szkolne doświadczenia Molly będą równie dobre, a ona sama nadal
będzie pozytywnie wpływała na rozwój Molly.

Pytania

Wykorzystując etapy rozwoju psychospołecznego według Eriksona (zwłaszcza od pierw-

szego do czwartego), zanalizuj życie Molly, odpowiadając na następujące pytania:

1 Na czym polega kryzys, jakiego doświadcza się na eriksonowskim pierwszym etapie

' rozwoju psychospołecznego? Jak Molly uporała się z tym etapem? Jaki był wynik

kryzysu? Czy był on korzystny, czy niekorzystny?

2 Na czym polega kryzys, jakiego doświadcza się na eriksonowskim drugim etapie

' rozwoju psychospołecznego? Jak Molly uporała się z tym etapem? Jaki był wynik

kryzysu? Czy był on korzystny, czy niekorzystny?

3 Na czym polega kryzys, jakiego doświadcza się na eriksonowskim trzecim etapie

' rozwoju psychospołecznego? Jak Molly uporała się z tym etapem? Jaki był wynik

kryzysu? Czy był on korzystny, czy niekorzystny?

4 Na czym polega kryzys, jakiego doświadcza się na eriksonowskim czwartym etapie

' rozwoju psychospołecznego? Jak Molly uporała się z tym etapem? Jaki był wynik

kryzysu? Czy był on korzystny, czy niekorzystny?

5. Teoria Eriksona jest czasem opisywana jako dobry przewodnik dla rodziców. Znajdź

przykłady wskazówek w studium przypadku i opisz je.

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Erikson

Studium przypadku 6

Betty, obecnie 68-letnia, rozmyśla o swoim życiu. Posłała dzieci do college'u
i widziała, jak się zakochują, żenią i rozpoczynają życie rodzinne na swoim.
Powinna być szczęśliwa, ale nie jest. Zamiast tego, czuje się niezadowolona

i zastanawia się, czy jej życie byłoby lepsze, gdyby po 40 latach rozwiodła się
z mężem. Chciałaby to zrobić, ale brak jej pewności siebie, by dokonać tak
drastycznej zmiany. Nie wierzy, że mogłaby żyć na własną rękę. Zawsze miała

kogoś, kto się nią opiekował: najpierw rodziców, potem męża. A obecnie nie
wierzy, że mogłaby sama się utrzymać.

Dzieciństwo Betty było całkiem spokojne. Była drugim z dwojga dzieci;

miała brata, który był od niej starszy o trzy lata. Oboje jej rodzice odznaczali się
ponadprzeciętną inteligencją i jej rodzina mogła być zaliczona do klasy średniej.
Mimo że Betty wzrastała w latach 30., Wielki Kryzys dotkął ją przypuszczalnie

w mniejszym stopniu niż większą część ludności, ponieważ ojciec nie stracił pracy
i mógł zapewnić wyżywienie. Chociaż z pewnością nie byli bogaci, mieli

przynajmniej artykuły pierwszej potrzeby, a to było więcej, niż wiele rodzin miało
w tym czasie. Betty miała całkiem bezpieczne dzieciństwo, ale poszła do szkoły
i zdobyła tam kilkoro przyjaciół. Była średnią uczennicą, otrzymując przeważnie

oceny B i C

. Rodzice byli rozczarowani stopniami Betty i dawali jej to do

zrozumienia. Uważali, że powinna uczyć się lepiej, ponieważ oni lepiej się uczyli,
a jej starszy brat był wyróżniającym się uczniem.

Główną ambicją Betty było wyjść za mąż i mieć rodzinę. Było to typowe dla

dziewcząt w tym czasie. A w latach 40. i 50. dziewczęta z klasy średniej
znajdowały mężów w czasie nauki w college'u, co też Betty uczyniła. Uczęszczała
do żeńskiego college'u na kierunek nauczycielski, który był jednym z kierunków

przewidzianych dla młodych kobiet w tamtych czasach. Jednak na randki chodziła
rzadko, prawdopodobnie z dwóch przyczyn: (a) czuła, że inne dziewczęta z jej

System ocen w szkołach i uczelniach amerykańskich opiera się na skali 4-punktowej, a oceny

wyrażane są literami: A = 4 punkty; B = 3 punkty; C = 2 punkty; D = 1 punkt i F - niezaliczenie (przyp.

28 tłum.).

Erikson. Studium przypadku 6 29

klasy są od niej mądrzejsze i atrakcyjniejsze (często mówiła o sobie Brzydka
Jane, zarówno ze względu na wygląd zewnętrzny, jak i na osobowość),
a także (b) ojciec często zabraniał jej uczestniczenia w życiu towarzyskim
pobliskiej, męskiej akademii, chociaż odbywało się ono pod bardzo surową
kuratelą. Pomimo tych trudności Betty poznała w college'u mężczyznę, z którym
chodziła na randki i w którym się zakochała. Niestety, ten młody człowiek nie
odwzajemnił jej uczuć.

Betty zdobyła dyplom nauczycielski, a następnie przez kilka lat uczyła.

Gdy pewnego lata chodziła do innego college'u, aby zaliczyć dodatkowe
kursy nauczycielskie, spotkała młodego mężczyznę, Cole'a, który także
uczęszczał do college'u. Spotykali się, a gdy lato minęło, utrzymywali kon-
takty na odległość, pisząc do siebie listy. Po sześciu miesiącach Cole oświad-
czył się listownie. Ona przyjęła oświadczyny. Miała wtedy 26 lat, a on 28.
W latach 50. kobietę, która miała 26 lat, uznawano za „starą pannę", mającą małe
szanse na zamążpójście. Był to prawdopodobnie jeden z powodów, dla których
Betty przyjęła oświadczyny. Uznała je za swą ostatnią szansę wyjścia za mąż.
Rodzice Betty początkowo nie aprobowali jej małżeństwa, ale w końcu je
zaakceptowali.

Betty zrezygnowała z kariery nauczycielskiej, jak to praktykowano w tam-

tych czasach, aby stać się żoną, a następnie matką. Nieszczęśliwie dla Betty, życie
małżeńskie nie było tym, czego oczekiwała. Cole był zatrudniony w przedsiębior-
stwie, które wymagało od niego częstego podróżowania. Podobnie jego praca
- zmuszała jego i jego rodzinę do częstej zmiany miejsca zamieszkania. W końcu
Betty zaczęła być niezadowolona z przeprowadzek co dwa, trzy lata. Pragnęła
stabilizacji i dzieci, sądziła, że to ważne, aby dzieci nawiązywały długoletnie
przyjaźnie. Po pięciu latach małżeństwa Betty i Cole mieli pierwsze dziecko, syna.
Dwa lata później Betty poroniła, a po dwóch następnych latach urodziła drugiego
syna. Z czasem Betty stawała się bardziej oddana dzieciom niż mężowi. Na
przykład mogła przeczytać cztery książki i zaśpiewać cztery piosenki swemu
pierwszemu dziecku przed położeniem go spać, ale swemu mężowi poświęcała
bardzo mało uwagi. Zainteresowanie, którym go obdarzała, miało często formę
krytyki.

Po 15 latach małżeństwa Betty miała dość ciągłych przeprowadzek i rodzina

kupiła dom w Connecticut. Mąż Betty mógł otrzymać posadę w nowojorskim
oddziale swej firmy i miał dojeżdżać do domu na weekendy. To, że był
weekendowym mężem i ojcem, z pewnością odbiło się na jego małżeństwie
z Betty, ale Betty nadal wychowywała swoich dwóch synów i uczestniczyła w ich
zajęciach pozaszkolnych. Stała się także aktywnym członkiem swego kościoła,
gdzie uczyła w szkółce niedzielnej i organizowała spotkania parafialne.

Teraz, gdy jej dzieci są już dorosłe i mają własne rodziny, Betty zastanawia

się, dlaczego ma nadal żyć z mężczyzną, który jest jej tak obcy, i jak sprawić, aby
znów mogła poczuć się potrzebna. Chciałaby przenieść się bliżej jednego z synów,
ale mają oni własne rodziny i nie chciałaby zakłócać ich domowego życia.

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

6 Sullivan. Studium przypadku 14

Pytania

Wykorzystując eriksonowskie etapy rozwoju psychospołecznego (zwłaszcza od czwartego
do ósmego), przeanalizuj życie Betty, odpowiadając na następujące pytania:

1. Czy teoria Eriksona sugeruje, że zachowanie Betty jest umotywowane wewnętrznie, czy

też zewnętrznie? Co je motywuje? Który system osobowości, według tej teorii, jest
najbardziej uwikłany w osobowość?

2. Na czym polega kryzys, jakiego doświadcza się na eriksonowskim czwartym etapie

rozwoju psychospołecznego? Jak Betty uporała się z tym etapem? Jaki był wynik
kryzysu? Czy był on korzystny, czy niekorzystny?

3. Na czym polega kryzys, jakiego doświadcza się na eriksonowskim piątym etapie

rozwoju psychospołecznego? Jak Betty uporała się z tym etapem? Jaki był wynik
kryzysu? Czy był on korzystny, czy niekorzystny?

4. Na czym polega kryzys, jakiego doświadcza się na eriksonowskim szóstym etapie

rozwoju psychospołecznego? Jak Betty uporała się z tym etapem? Jaki był wynik
kryzysu? Czy był on korzystny, czy niekorzystny?

5. Na czym polega kryzys, jakiego doświadcza się na eriksonowskim siódmym etapie

rozwoju psychospołecznego? Jak Betty uporała się z tym etapem? Jaki był wynik
kryzysu? Czy był on korzystny, czy niekorzystny?

6. Czego można oczekiwać, według teorii Eriksona, na ósmym etapie życia Betty?

Adler

Studium przypadku 7

Martin we wszystkich dziedzinach odnosi sukcesy. Jest adwokatem, spec-

jalizującym się w prawie karnym. Zarabia blisko pół miliona dolarów rocznie,

broniąc bogatych i czasami znanych klientów w różnych sprawach karnych, od

jazdy po pijanemu i posiadania marihuany po morderstwa. Jego dochody

pozwalają mu żyć w luksusie. Ma dwa domy: jeden, wart milion dolarów,
w Connecticut, z którego dojeżdża do Nowego Jorku, gdzie najczęściej pracuje,
i „chatę" w górach w Colorado, wartą pół miliona dolarów, w której często spędza
wakacje. Ma Jaguara kabriolet (zielona wyścigówka), Lexusa i Rangę Rovera.
Kupuje ubrania znanych projektantów i jada we wszystkich najlepszych restaurac-

jach. Chodzi na premiery do teatrów i na wernisaże.

Jednak życie Martina nie zawsze upływało w luksusie. Wywodzi się z bardzo

skromnego środowiska. Urodził się w średniej wielkości mieście, gdzie mieszkało
wiele osób pochodzących z mniejszości etnicznych. Rodzice jego należeli do

klasy pracującej, żadne z nich nie skończyło szkoły średniej. Jego ojciec był
stolarzem, mama nie pracowała i zajmowała się dziećmi. Chociaż ojciec był
z wykształcenia stolarzem, często nie mógł znaleźć pracy z powodu dys-
kryminacji etnicznej. Ludzie nie chcieli go wynajmować do pracy ze względu na
nieufność wobec osób o jego pochodzeniu. Niekiedy jego rodzina miała tak złe
warunki, że mieli prawo do zasiłku z opieki społecznej, ale jego ojciec nie chciał
się o zasiłek ubiegać, bo urażałoby to jego dumę. Z tego powodu dzieci czasami
szły spać głodne.

Matka Martina pochodziła z rodziny mającej więcej pieniędzy niż rodzina jej

męża. Zaszła w ciążę z ojcem Martina, kiedy miała 19 lat. Chociaż rodzice nie
aprobowali jej wyboru, uważając to małżeństwo za mezalians, zmusili ją do ślubu
ze względu na ciążę. Martin był dzieckiem z tej właśnie ciąży. Po urodzeniu
Martina jego matka szybko przekonała się, że wolała życie w większym dostatku,

jakie prowadziła, kiedy jeszcze była panną. Prawdopodobnie to przeświadczenie

spowodowało, że miała pretensje zarówno do Martina, jak i do jego ojca.
Ponieważ jednak byli żarliwymi katolikami, nigdy nie myśleli o rozwodzie i mieli

jeszcze dwoje dzieci. 31

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Sullivan. Studium przypadku 14

Żadne z rodziców nie było szczególnie czułe dla dzieci i czasami nawet

podstawowe potrzeby fizyczne dzieci nie były zaspokojone, szczególnie kiedy
ojciec nie miał pracy. Martin często czuł się samotny i uważał, że żadne
z rodziców nie kocha go naprawdę. Czuł się zażenowany swoimi skromnymi
początkami. Szczególnie wstydził się swego pochodzenia, braku wykształ-
cenia swoich rodziców i niedostatku materialnego. Postanowił zdobyć wyż-
szą pozycję społeczną, osiągnąć powodzenie i prowadzić bardziej wyszukane
życie.

Martin nie lubił myśleć ani mówić o swoim dzieciństwie. Czasami, kiedy

wracał myślami do swojej przeszłości, przychodziło mu na myśl bardzo wczesne
wspomnienie o innym dziecku, które zostało niesłusznie oskarżone o kradzież

jakiegoś przedmiotu w sklepie. Przedmiot ten w rzeczywistości upadł i wtoczył się

pod ladę. Martin bronił chłopca - pokazał sprzedawcy, gdzie upadł ten przedmiot,
i w ten sposób uratował niewinne dziecko przed niesprawiedliwą karą.

W szkole podstawowej i średniej Martin był świetnym uczniem i uzy-

skał pełne stypendium na Uniwersytecie Michigan, który ukończył z wyróż-

nieniem, a następnie studiował w Harwardzkiej Szkole Prawniczej. Egzamin
adwokacki zdał przy pierwszym podejściu. Inni studenci i niektórzy jego
profesorowie dostrzegali jego wnikliwy umysł i determinację, aby celować
w nauce. Jednak mówili także, jak niewielu ma przyjaciół, widzieli, że nie spotyka
się z kobietami, i zwracali uwagę na jego brak zainteresowania jakąkolwiek inną
aktywnością poza studiami, czy to rozrywkami, czy działaniem dla dobra
uniwersytetu.

Martin rozpoczął pracę w znanej firmie adwokackiej i był już na dobrej

drodze, aby zostać jej udziałowcem, ale rozczarowała go polityka firmy
i rozgrywki personalne w niej prowadzone. Odszedł z niej i założył własną firmę,
a z nim przeszli do niej niektórzy jego klienci. Szybko zdobył sobie renomę jako

obrońca od spraw karnych i wkrótce jego firma i jego dochody znacznie się
powiększyły.

Ponieważ Martin stał się znanym adwokatem, wiele organizacji proponowa-

ło mu udział w swoich radach nadzorczych, ale on wszystkim odmawiał. Nie
angażuje się w żadną aktywność społeczną i nie podejmuje się żadnej pracy
społecznej, nie broni także jako adwokat z urzędu.

Pytania

Posługując się teorią psychologii indywidualnej Adlera, zanalizuj życie Martina, od-
powiadając na poniższe pytania:

1. Co wskazuje na to, iż Martin ma poczucie niższości?
2. W jaki sposób, według teorii Adlera, poczucie niższości wpłynęło na zachowanie

Martina? Jaki wpływ miało poczucie niższości na jego dążenie do wyższości?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Bandura. Studium przypadku 24

3. Jaki był, według teorii Adlera, cel życia Martina? Jaki był indywidualny styl życia

Martina, który pozwalał na osiągnięcie tego celu? Skąd to wiesz?

4. Czy stopień zainteresowania Martina kwestiami społecznymi jest wysoki, czy niski?

Jakie to nasuwa wnioski na temat jego osobowości i przystosowania? Jaka jest
przyczyna takiego stopnia zainteresowania sprawami społecznymi?

5. Jakie poglądy Adlera dotyczące znaczenia kolejności urodzeń można zastosować do

życia Martina?

Adler

Studium przypadku 8

Carol jest tancerką i nauczycielką baletu. Ma własną szkołę baletową w Detroit

i uczy całe dziesiątki dzieci, głównie dziewczynki, jak robić plieu, jak utrzymy-
wać nogi i ramiona w prawidłowej pozycji, jak chodzić na czubkach palców.
Patrząc na nią, każdy pomyślałby, że jest okazem zdrowia. Ma wysportowaną
sylwetkę, jest szczupła, silna, ale pełna wdzięku, o bardzo dobrej koordynacji
ruchów. Jej szkoła jest najlepsza w mieście, a część z jej uczniów dostała się do
prestiżowych zespołów tanecznych.

Ale Carol nie zawsze miała wdzięk i wysportowaną sylwetkę. Jako dziecko

była bardzo chorowita i z powodu wielu różnych problemów zdrowotnych
przeważnie nie mogła uczestniczyć w zabawach ruchowych z innymi dziećmi,
bawić się w berka, grać w baseball. Była wcześniakiem i omal nie umarła w kilka
dni po urodzeniu z powodu infekcji dróg oddechowych. Później w dzieciństwie
ciężko zachorowała na gruźlicę, z której stopniowo się wyleczyła. Carol była

jedynaczką, a ponieważ była o włos od śmierci, jej rodzice stali się wobec niej

nadopiekuńczy i przez wiele lat radzili jej „nie przemęczać się", nie biegać i nie
ekscytować się za bardzo. W gruncie rzeczy przyczyniali się do jej słabowitości.
Brak aktywności spowodował, że była niezręczna i niezgrabna, a to z kolei
sprawiało, że była kiepska w dziecięcych grach. Miała wrażenie, że koleżanki
i koledzy byli lepsi od niej, przynajmniej pod względem aktywności fizycznej,
i niestety miała rację.

Jednym z jej najwcześniejszych wspomnień był dzień, kiedy nie została

wybrana do żadnej z dwóch drużyn baseballu. Dzieci dzieliły się na dwie drużyny,
ale żaden z kapitanów, chociaż obaj lubili Carol, nie chciał jej w swojej drużynie,
bo była zbyt niezdarna i powolna. Carol, bardzo zawstydzona, wróciła do domu
sama. Po przyjściu do domu włączyła telewizor. Kiedy przełączała kanały, jej

uwagę przyciągnął program stacji PBS. Zobaczyła mężczyzn i kobiety w pięk-
nych kostiumach, dokonujących niewiarygodnych wyczynów gimnastycznych.
Kobiety potrafiły stanąć na czubkach palców; mężczyźni i kobiety wykonywali
pełne wdzięku skoki. Oglądając Jezioro łabędzie, Carol podjęła decyzję.

34 Wspomnienie bolesnego przeżycia, kiedy nie została wybrana do drużyny,

stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.fi

Adler. Studium przypadku 8

3 5

zamiast depresji spowodowało, że postanowiła stać się osobą zdrową i sprawną
fizycznie. Ponad wszystko zapragnęła być dobrą w jakiejś dyscyplinie wymagają-
cej sprawności fizycznej, aby inni docenili jej wysportowanie.

Carol męczyła swoich nadopiekuńczych rodziców, żeby pozwolili jej na

lekcje baletu. Niechętnie zgodzili się, myśląc (niesłusznie), że taniec nie jest
bardzo forsowny. Kochali swoją córkę i niechętnie jej odmawiali. Początkowo
Carol była okropnie nieudolna i niezdarna, ale miała cierpliwą i wyrozumiałą
nauczycielkę, która nie pozwalała innym dzieciom na drwiny. Carol stopniowo
stawała się silniejsza, a jej ruchy coraz bardziej skoordynowane. W końcu zaczęła
wykazywać pewne uzdolnienia do baletu, szczególnie w układaniu sekwencji
tanecznych. Nauczycielka zauważyła jej determinację i talent i wspomniała
0 możliwości dalszej nauki i karierze baletowej. Po rozmowie z rodzicami
wysłano Carol na dodatkowe lekcje tańca i rodzaj obozu letniego dla tancerzy,
który nauczycielka ta organizowała już od wielu lat. Na początku nauczycielka
tańca na obozie nie miała ochoty przyjąć Carol, ponieważ była ona starsza niż
większość dziewczynek, które nauczycielka ta uczyła, jednak zgodziła się z nią
popracować przez jakiś czas, a później stwierdzić, czy powinna zostać. Bardzo
szybko okazało się, że Carol ma talent. Wyróżniała się podczas występu, miała też
uzdolnienia choreograficzne.

Życie Carol zupełnie się zmieniło, kiedy zamieszkała razem z innymi

tancerkami na obozie. Przekonała się, że nikt już nie spełnia każdej jej zachcianki,
że musi poczekać na swoją kolej, żeby zrobić różne rzeczy - umyć zęby, dostać
posiłek, skorzystać z telefonu, aby zadzwonić do rodziców, porozmawiać
1 pracować z nauczycielką. Chociaż było to dla niej trudne, w końcu przystosowała
się do nowego stylu życia, a kiedy już się dostosowała, spostrzegła, że zaczyna się
troszczyć o inne, młodsze dziewczynki. Była najstarsza i zaczęła pełnić rolę
starszej siostry. Pocieszała młodsze koleżanki i dawała im rady. One ją podziwiały
i zwracały się do niej, zwłaszcza kiedy potrzebowały pocieszenia. Było to dla
Carol coś nowego. Kiedy mieszkała z rodzicami, to ona musiała być pocieszana,
tak jak wtedy, kiedy nie została wybrana do drużyny. Teraz role się odwróciły.

Chociaż Carol miała talent i determinację, to w okresie dojrzewania, kiedy jej

ciało rozwinęło się, okazało się, że nie ma takiego typu sylwetki, jaki jest
konieczny, aby odnieść sukces w zawodzie tancerki. Carol poczuła się wprawdzie
rozczarowana, ale nie przestała dążyć do realizacji swego marzenia. Nadal brała
lekcje tańca, a w college'u jako główny kierunek wybrała taniec, a dodatkowy
- zarządzanie. Po skończeniu studiów, dzięki pożyczce od rodziców, otworzyła
studio baletowe i zaczęła uczyć dzieci tańca. Zyskiwała coraz większą renomę

jako doświadczona, utalentowana i cierpliwa nauczycielka, a grono jej uczniów

powiększało się. Dzisiaj, aby uczyć się w jej szkole, uważanej za najlepszą
w Detroit, trzeba zapisać się na listę oczekujących. Zaczyna także zdobywać
renomę w całym okręgu, a nawet w całym kraju, ponieważ szereg jej uczniów
przyjęto do takich znanych zespołów baletowych, jak New York City Ballet
i American Ballet Theater.

Skinner. Studium przypadku 22

Pytania

Wykorzystując teorię psychologii indywidualnej Adlera, zanalizuj życie Carol, od-
powiadając na poniższe pytania:

1. Jaka motywacja stoi za dokonanym przez Carol wyborem zawodu?
2. Jaki był, według teorii Adlera, cel życia Carol? Jaki był indywidualny styl życia Carol,

umożliwiający osiągnięcie tego celu? Co o tym świadczy?

3. Czy u Carol występuje silne, czy słabe zaangażowanie społeczne? Jak świadczy to o jej

osobowości i przystosowaniu? Jaka była przyczyna ukształtowania się takiego właśnie
stopnia zaangażowania społecznego?

4. Jakie poglądy Adlera na temat kolejności urodzeń można zastosować do życia Carol?
5. Jaka inna teoria mogłaby wyjaśnić wybór zawodu dokonany przez Carol?

Horney

Studium przypadku 9

C z y s t e " i ?

Z r

Z U m i e

d I a C Z e 8

W W i e k u 3 5

^ l e j e s t sama, podczas

gdy wszystkie jej przyjaciółki są szczęśliwymi mężatkami. Uważa sie za

1 n i

— n ą . Z pewnością jest wrażliwa na po eb

mnyc

, o

w i e l e

bardzteKjak się wydaje, niż jej przyjaciółki. One krytykują swoich

męzow; ona nigdy by tego nie zrobiła. I z pewnością nie zmuszałaby L g o ^ a

aby oglądał film czy sztukę, które tylko ona chciałaby zobaczyć

Nie jest tak, że ona nie stara się nawiązywać kontaktów. W rzeczywistości

ma za sobą wiele związków z mężczyznami; chodzi o to, że nie są one trwałe Na

ż t r

;

c h ł o p a

T o m

z e r w a ł z n i ą p

s z e ś d u

ze jest zby namolna i zaborcza. Samantha dążyła do małżeństwa, a on nie by

nie znosiła tego, ze Tom zwracał uwagę na inne kobiety - chociaż to

zainteresowante było platoniczne. Przyjaźnił się z wieloma kobietamiTutr l y -
wał z nimi kontakty telefoniczne. Od czasu do czasu chodził też z nimi na u n l

ZV:l:z:^

eźmekw pracy

Samantha często żaiiła

spędza on zbyt wiele czasu z innymi kobietami, a za mało czasu z nią Chociaż

Tom ciągle starał się ją uspokoić, że te kontakty z kobietami nie Z

podłoża

seksualnego i ze są one dla niego tylko przyjaciółkami, a nie potencSnym!

S m

n t h

a m i

' P ™ * ™ owym k o n t a k t o m . C C t "

iz Samantha panicznie się bała, że Tom uzna te inne kobiety za atrakcyjniejsze iTa

porzuci. Po prostu nie chciała być znów sama aiccyjniejsze i ją

W rzeczywistości Samantha rzadko jest „sama". Przechodzi od zerwania do

następnego związku bardzo szybko. Zerwała właśnie z innym chłopaMem

Fredem dwa tygodnie przed tym, jak poznała Toma i zaczęła s i / z nim

Na miesiąc przed początkiem spotkań z Fredem przeżyła inne zerwanie tym

razem z inicjatywy Paula. Zerwanie z Paulem było bardzo burzliwe i Samamh^
znowu nie mogła zrozumieć, dlaczego do niego doszło. Robiła wszy tko co w e

mocy aby uczynić Paula szczęśliwym. Pozwalała mu dec

dować o t

y m d

ok d

pójdą 1 co będą robić w czasie randek. Pozwalała mu nawet decydować o [yrn

zostanie dla mej zamówione w restauracji. Kiedy Paul pytał ją, co chciałaby r o b "

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Sullivan. Studium przypadku 14

zawsze odpowiadała: „Wszystko, co zechcesz". Samantha nie mogła po prostu
zrozumieć, jak to możliwe, że mężczyźni nie widzą, jaką jest oddaną, niesamolub-

ną osobą.

Była zawsze przy swoim ostatnim chłopaku, Tomie. Gdy miał trudne chwile,

chciała uważnie słuchać o jego problemach i pomagać mu, aby poczuł się lepiej.
Chciała robić to nawet wtedy, gdy ona także miała jakiś problem, który pragnęłaby
przedyskutować, lecz zawsze przedkładała jego potrzeby nad własne. Jednak
mężczyźni, z którymi chodziła, nie tylko nie doceniali tych cech, lecz nawet ich
nie lubili. Podczas zerwania Paul, na przykład, narzekał, że Samantha jest zbyt
myszowata, że on nie wie, co ona lubi robić lub nawet jeść!

Powiedział, że nie mógł jej bliżej poznać i dlatego nie chce związku z nią.

Uznał jej uległość za irytującą, a nie ujmującą. Narzekał także, podobnie jak Tom,
na jej zaborczość. Paul chciał czasem pobyć sam lub ze swoimi przyjaciółmi-
-mężczyznami, ale Samantha miała mu za złe, że spędza czas bez niej. W istocie,
na tydzień przed zerwaniem mieli gwałtowną sprzeczkę o przyjaciół Paula.
Samantha zrobiła zakupy i była w trakcie gotowania wyszukanego posiłku
- ulubionego przez Paula - gdy zadzwonił do niej, aby powiedzieć, że wpadł do
starego kumpla, który jest właśnie na jedną noc w mieście, i że nie może być u niej
tego wieczora; ma właśnie wyjść dokądś z tym kumplem. Paul nie miał pojęcia, że
ona przygotowuje dla niego wspaniałe danie; sądził, że mieli wyjść na burgera do

jego ulubionego baru. Samantha zezłościła się z powodu zmarnowanego wysiłku

i powiedziała Paulowi, że okazuje jej obojętność. On z kolei narzekał na jej
nieuzasadnione podejrzenia i zaborczość. Kłótnia doprowadziła do zerwania
w następnym tygodniu.

Obecnie, po zerwaniu z Tomem, Samantha znowu prosi przyjaciół, aby się

nią zajęli. Żali się im, mówiąc, że pragnie jedynie kogoś, kto by ją kochał, że jeśli
ma się miłość, ma się wszystko. Zastanawia się nad tym, czy znajdzie kiedyś
właściwego mężczyznę.

Pytania

Wykorzystując społeczną teorię psychoanalityczną Horney, zanalizuj zachowanie Sa-
manthy, odpowiadając na poniższe pytania:

1. Które z dążności opisanych przez Horney objawia Samantha? Wyjaśnij to.
2. Które z neurotycznych potrzeb opisanych przez Horney objawia Samantha? Znajdź

przykłady w studium przypadku.

3. Jaka, według teorii Horney, jest przyczyna zachowania Samanthy?
4. Czy obraz własnej osoby, jaki ma Samantha, jest prawdziwy? Jak teoria Horney może

wyjaśnić rozbieżność pomiędzy wyidealizowanym obrazem własnej osoby, jaki ma
Samantha, a realnym obrazem jej osoby?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Horney

Studium przypadku 10

Mając 23 lata, Mike zdobył już stopień magistra matematyki i ma właśnie objąć
swą pierwszą pełnoetatową posadę w ośrodku badawczym General Motors.
Wykonywał już prace w niepełnym wymiarze godzin, aby ukończyć studia, ale
teraz w końcu rozpoczął swą karierę zawodową. Jednym z zajęć, jakie wykonywał
w niepełnym wymiarze godzin, była praca wykładowcy na wydziale, na którym
studiował, aby zdobyć tytuł magistra. Z racji tego stanowiska Mike musiał

początkowo uczyć w każdym semestrze, w zamian za zwolnienie od czesnego
i małe stypendium, trzy grupy przechodzące wstępny kurs matematyki.

Jednak Mike nie był zadowolony z nauczycielskich doświadczeń, a jego

studenci najwyraźniej też nie byli. Mike był poirytowany brakiem entuzjazmu

u nich. Narzekał, że nie próbują naprawdę się uczyć i że nie są zainteresowani
materiałem. Często łapał się na porównywaniu siebie jako studenta I roku ze
studentami, których teraz uczył, i zawsze dochodził do wniosku, że wypada
korzystnie na ich tle. Był bardziej zainteresowany, bardziej entuzjastyczny;
pracował ciężej i dłużej; był bardziej wytrwały itd. Jego studenci natomiast
narzekali, że trudno im zrozumieć Mike'a, że omawia materiał zbyt szybko, że jest
nieprzystępny. Skarżyli się, że on sprawia, iż czują się głupi, gdy zadają pytania,
toteż przestali je zadawać, co odbiło się na ich stopniach.

Te narzekania doszły już do pani dziekan Wydziału Matematycznego, która

przedyskutowała je z Mike'm. Ponieważ Mike, tak czy owak, nie lubił uczyć,
dziekan i Mike pomyśleli, że będzie lepiej, jeśli w następnym semestrze nie będzie
uczył, a zamiast tego zostanie asystentem profesora. Miałby obowiązek oceniać
prace egzaminacyjne i domowe. To mu bardziej odpowiadało i stał się biegły w tej
dziedzinie, zdobywając uznanie swego profesora.

Naukowe osiągnięcia Mike'a były również nieprzeciętne. Zdobył wspaniałe

oceny z dyplomowych przedmiotów i w terminie ukończył pracę magisterską.
Rzeczywiście każdy, w tym jego promotor, był bardzo zdziwiony, że Mike napisał

już swą pracę i prosi o wyznaczenie daty jej obrony. Mike spotkał się ze swym

promotorem zaledwie kilka razy, chociaż wysyłał mu co miesiąc notatki na temat
swych postępów w pracy. Większość studentów ściśle współpracowała z promo-

40 Sullivan. Studium przypadku 14

torami swoich prac i często się z nimi spotykała. Promotor Mike'a odnotował, jak
bardzo jest on niezależny.

Nic dziwnego, że Mike był wzorowym uczniem, najlepszym absolwentem,

zarówno w szkole średniej, jak i w college'u. W szkole średniej był „idealnym"
uczniem. Pilnie odrabiał zadane prace, z sukcesem zdawał egzaminy i nigdy nie

rozrabiał na lekcjach. Istotnie, rzadko odzywał się w klasie, jeśli nie został
bezpośrednio o coś zapytany, a wtedy niemal zawsze odpowiadał poprawnie.
Zdobył opinię samosterownego. Jego nauczyciele i opiekunowie nie musieli
poświęcać mu wiele czasu, ponieważ zawsze robił wszystko na własną rękę.
Rzeczywiście wolał, by tak było, ponieważ czuł, że zawsze może liczyć na siebie
samego, natomiast nie zawsze na pomoc kogoś innego. Jedną z przyczyn, dla
których mógł tak bardzo liczyć na siebie w nauce i podejmowaniu decyzji, było to,
że był molem książkowym i komputerowym geniuszem. Potrafił przeprowadzać
kwerendę w bibliotece lub w Internecie, gdy chciał się czegoś dowiedzieć, i nie
musiał z nikim o tym dyskutować ani zadawać pytań.

Ten wzór zachowania został przeniesiony do college'u, gdzie Mike wybijał

się pod względem merytorycznym, ale jeden z profesorów, który zaczął poznawać
Mike'a, zasugerował mu, że powinien bardziej otworzyć się w klasie i uczest-
niczyć w ogólnej dyskusji. Był to niepokojący pomysł dla Mike'a, który dotąd

wykorzystywał swoje szkolne sukcesy, aby uniknąć kontaktu z innymi. Czuł, że

jeśli nie ma się pytań, nie potrzebuje się zabierać głosu w klasie. Mike odrzucił

sugestię dotyczącą zabierania głosu w klasie jako profesorską obsesję. Z pewnoś-
cią niezależność i samowystarczalność są o wiele lepsze i zapewnią mu szacunek
ze strony innych.

Z własnego wyboru Mike brał mały udział w życiu towarzyskim. Rzadko

chodził na randki. Chociaż mówi (i wierzy), że to dlatego, iż jest zbyt zajęty,
faktycznie jest tak dlatego, że nie znosi procesu wzajemnego poznawania się przez
dwoje ludzi. Niechętnie mówi o sobie, a sądzi, że trudno uniknąć odpowiedzi na
osobiste pytania w czasie pierwszych randek. Nie poznał wielu innych studentów
w college'u czy na uczelni, ponieważ nie mieszkał w akademiku. Wolał wynająć
mieszkanie, by móc żyć po swojemu. Zarówno w college'u, jak i na uczelni Mike

należał do różnych klubów i organizacji, ale rzadko chodził na zebrania, ponieważ
był „zbyt zajęty".

Pytania

Wykorzystując społeczną teorię psychoanalityczną Horney, zanalizuj zachowanie Mike'a,
odpowiadając na następujące pytania:

1. Jak, według teorii Horney, Mike zwalcza lęk podstawowy?

2. Które z neurotycznych potrzeb opisanych przez Horney objawia Mike?
3. Jakie jest inne wyjaśnienie aspołecznego zachowania Mike'a?
4. Który z wtórnych mechanizmów obronnych wykorzystuje Mike, gdy mówi, że jest zbyt

zajęty, by wstąpić do klubu czy chodzić na randki? Dlaczego?

Fromm

Studium przypadku 11

Jest wigilia Bożego Narodzenia. Jeff wygrzewa się przed kominkiem w blasku
ognia i lampek na choince. Rozglądając się po salonie w domu rodziców, widzi

miłość panującą w rodzinie i uśmiecha się do siebie. Rodzice bawią się na
podłodze z wnukami, jego dziećmi, a kiedy on wraz z żoną wchodzą do salonu
z talerzem świątecznych ciasteczek i kakao, dzieci pędzą z krzykiem po

przysmaki. Tak jest w każde święta. Jeff z żoną, Ann, ruszają z dziećmi
w 6-godzinną podróż samochodem, żeby spędzić tydzień z jego rodzicami. Jest to
ciężkie zadanie. Jeff i Ann muszą spakować ubrania nie tylko swoje, ale także

dzieci. Kiedy dzieci były młodsze, oznaczało to także szykowanie butelek,
smoczków, pieluszek, śliniaków i wszystkich tych rzeczy, które małym dzieciom
i niemowlakom są niezbędne. Musieli także brać ze sobą smakołyki, zabawki

i książki, którymi zabawiali dzieci w trakcie długiej podróży do babci i dziadka.
Do tego dochodziły jeszcze prezenty. Z nimi był największy kłopot, szczególnie

kiedy dzieci były młodsze i wierzyły w Świętego Mikołaja. Trudno było je ukryć
w ciasnym, zapakowanym po granice możliwości samochodzie i przemycić do
domu rodziców, żeby podłożyć je potem w świąteczny poranek. Zdarzało się

także, iż gwałtowne opady śniegu, częste o tej porze roku, powodowały fatalne
warunki na drodze, tak że jazda stawała się niebezpieczna.

Mimo tych wszystkich niedogodności ani Jeff, ani Ann za nic nie chcieliby

stracić takiej okazji. W świąteczne wakacje mogli spotkać się z wieloma

krewnymi, z którymi mogli się zobaczyć tylko przy tej jednej okazji w roku.
A w pierwszy dzień świąt i Nowy Rok rodzice Jeffa i jego rodzina, a także rodziny

jego brata i siostry, zbierali się razem i wspólnie ucztowali i rozmawiali.

Wszystkie dzieci (kuzynowie) poznawały się bliżej i bawiły się razem nowymi
zabawkami.

Powroty do rodzinnego miasta miały dla Jeffa i Ann szczególne znaczenie.

Dla Jeffa oznaczały odzyskanie kontaktu z sobą samym z czasów, kiedy dorastał.
A chociaż Ann nie pochodziła z rodzinnego miasta Jeffa, Batavii, sama nie miała

prawdziwej rodziny, zaś rodzina Jeffa skwapliwie przyjęła ją do swojego grona
wiele lat temu, kiedy byli zaręczeni. Jeff i Ann lubili zimowe powroty do Batavii,

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Sullivan. Studium przypadku 14

bo rzadko widywali się z rodziną i chociaż mieli bliskich przyjaciół, w pobliżu
miejsca, gdzie mieszkali, nie mieli żadnych bliskich krewnych. Czasami czuli się

samotni, zwłaszcza kiedy słyszeli o przyjaciołach, którym pomagały rodziny
mieszkające blisko. Tak było szczególnie w okresie, kiedy dzieci były jeszcze

bardzo małe i opiekunki do dzieci nie zjawiały się na czas. Podczas gdy ich
przyjaciele mogli zawsze liczyć na rodziny, Jeff i Ann często mieli trudności ze
znalezieniem opiekunki, tak aby oboje mogli iść do pracy. Chcieliby także
spędzać trochę więcej czasu sami ze sobą i woleliby, aby rodzina była w pobliżu
i mogła czasem zająć się dziećmi.

Nie chodzi im jednak tylko o dobrą opiekę nad dziećmi. Żałują także, że

rodziny nie ma przy nich po prostu po to, by stanowić część codziennych
wydarzeń, z których składa się życie. Byłoby im miło, gdyby rodzice Jeffa mogli
oglądać swoje wnuki w szkolnych przedstawieniach i rozgrywkach Małej Ligi.
Dla Jeffa i Ann rodzina zawsze była ważna. Stanowiła dla nich wartość, którą
chcieli także zaszczepić swoim dzieciom. Jeff pamięta święta swojego dziecińst-

wa, kiedy jego rodzina w Święto Dziękczynienia zbierała się na uroczystej kolacji
razem z rodziną brata ciotecznego i wspólnie obchodzili święta Bożego
Narodzenia i Nowego Roku. Chce, aby jego dzieci, kiedy dorosną, także miały
takie miłe wspomnienia. Życzyłby sobie także, żeby znały swoje pochodzenie
i były świadome swoich korzeni.

Samotność związana z życiem z dala od rodziny sprawia, że Jeff i Ann

czasami zastanawiają się, czy nie przenieść się z powrotem do małego miasteczka
niedaleko Rochester, gdzie wychował się Jeff. Tak było szczególnie świeżo po
przeprowadzce do Cleveland. Nie traktują tego jednak jako realnej możliwości:

jest to tylko nierealne pragnienie. W rzeczywistości w Batavii Jeff nie miałby

perspektyw zatrudnienia w swoim zawodzie; również Ann jest zadowolona
ze swojej pozycji zawodowej. Przeprowadzka do Cleveland, chociaż pod-
niecająca, napawała Jeffa i Ann także lękiem. Początkowo uważali, że prze-
prowadzka taka będzie dobra dla nich i ich małżeństwa, bo wyzwoli ich spod
wpływu rodziny, ale życie na swój rachunek jest też stresujące i budzi strach. Nie
mają nikogo, do kogo mogliby zwrócić się o radę w sprawie kupna domu czy
w podobnych sprawach.

Ale Jeff i Ann z niewielkimi kłopotami dają sobie radę sami, a praca przynosi

obojgu satysfakcję; patrzą na swoją zawodową przyszłość z optymizmem. Jeff
pracuje w ALCOA, firmie zajmującej się przetwarzaniem odpadów do powtór-
nego użytku, i cieszy go, że jego praca ma pozytywne skutki dla środowiska. Jego
firma zachęca pracowników do zgłaszania własnych pomysłów, które służyłyby

dobru zarówno przedsiębiorstwa, jak i środowiska. Ostatnio pracował nad nową
metodą produkcji aluminiowych kół. Ann jest programistką i cieszą ją codzienne
wyzwania związane z tworzeniem nowych programów, ułatwiających innym
ludziom pracę. Oboje wiedzą, że mają wyjątkowe uzdolnienia, które przynoszą
ich pracodawcom pożytek, i czują się pewnie na swoich stanowiskach, pomimo
powszechnej tendencji zmniejszania liczby zatrudnionych.

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Bandura. Studium przypadku 24

Również małżeństwo Jeffa i Ann jest trwałe. Żadna rodzina nie jest idealna,

i ich rodzina nie jest tu wyjątkiem; zdarzają się zwykłe kłótnie między dziećmi
i sprzeczki o pieniądze czy prowadzenie domu. Ale Jeff i Ann troszczą się o siebie
nawzajem i o dzieci, a dzieci kochają swoich rodziców i rodzeństwo. Jeff i Ann
mają podobne zdanie co do tego, jak sensownie przeżyć życie, i starają się wpoić
dzieciom swój system wartości. Szczególnie ważne jest dla nich, by zrozumiały,

jak ważne jest zostawić świat po sobie lepszym, niż się go zastało. Oboje wierzą,

że ich praca przyczynia się do tego, i mają nadzieję, że ich dzieci także znajdą
w przyszłości pracę, która będzie miała dla nich sens.

Pytania

Posługując się humanistyczną psychoanalityczną teorią Fromma, zanalizuj zachowanie
Jeffa i Ann, odpowiadając na poniższe pytania:

1. Jak teoria Fromma wyjaśnia to, że Jeff i Ann co roku przyjeżdżają na święta do Batavii,

pomimo że wiąże się z tym wiele kłopotów?

2. Dlaczego, według teorii Fromma, ludzie w ogóle, a Jeff i Ann w szczególności,

pobierają się lub tworzą inne bliskie związki?

3. Co to jest, według Fromma, potrzeba transcendencji? W jaki sposób jest ona

zaspokajana przez Ann i Jeffa? Dlaczego?

4. Co to jest, według Fromma, potrzeba tożsamości? Czy Ann i Jeff mają tę potrzebę

zaspokojoną? Dlaczego?

5. Co to jest, według Fromma, potrzeba pobudzenia i stymulacji? Czy jest ona zaspokojona

u Ann i Jeffa? Dlaczego?

6. Jaki jest, według teorii Fromma, system orientacji Jeffa i Ann?
7. Do jakiego typu charakteru należą Ann i Jeff?
8. Jak teoria Fromma wyjaśniłaby mieszane uczucia, jakie wzbudziła na początku u Jeffa

i Ann przeprowadzka do Cleveland?

Sullivan. Studium przypadku 14

Fromm

Studium przypadku 12

Andrea ma właśnie zamiar udać się z tygodniową wizytą do swojej rodziny.
Odwiedza ją raz na rok i zawsze się tego boi. Każda wizyta jest stresująca

i kiedy przyjeżdża do domu swojej matki, czuje się tam obco. Wydaje się, że
Andrea zawsze była kimś obcym, nawet kiedy była jeszcze dzieckiem. Marła,

jej siostra, była jako dziecko faworyzowana i zdawała się sama zachęcać

matkę do faworyzowania jej, robiąc to, czego chciała matka, zamiast zaspokajać

swoje własne potrzeby czy rozwijać swoją osobowość. Andrea natomiast jako
dziecko często irytowała swoją matkę, upierając się, aby wszystko robić po
swojemu. Nawet jako dorosła osoba Andrea nadal postępowała w sposób, jakiego
matka nie aprobowała. Nie chodziło tu o to, że Andrea chciała robić rzeczy

szkodliwe dla niej czy niebezpieczne, chciała po prostu robić to wszystko, co
zawsze chcą robić inne dzieci, a później młodzi ludzie. Chciała wychodzić
z przyjaciółmi, trochę wypić, potańczyć itd., ale jej matka z niewiadomych
przyczyn nie aprobowała takich zachowań. Matka nie mówiła tego wprost, lecz
wyrażała swe niezadowolenie tonem głosu lub dezaprobującymi spojrzeniami.
Marla nie chciała narażać się na takie subtelne formy dezaprobaty i dlatego rzadko

gdzieś wychodziła. Z biegiem czasu matka uzyskiwała coraz większą władzę nad
zachowaniem Marli, a ich związek coraz bardziej przybierał postać chorobliwej
zależności.

Teraz, podczas swoich wizyt w domu, Andrea czuje się pozostawiona na

uboczu, tak jakby matka i Marla tworzyły koalicję, do której ona, Andrea, nie
należy. Kiedy matka i Marla rozmawiają, patrzą jedna na drugą, tak jakby
rozmawiały tylko ze sobą, nawet kiedy Andrea jest z nimi w pokoju. Pytają się
nawzajem, czy by czegoś nie przekąsiły, a czasami piją razem kawę. Chociaż
Marla ma swój własny dom, codziennie spotyka się z matką po pracy i jedzą
razem obiad, czasem u matki, a czasem w domu Marli. Mają klucze do swoich

44 mieszkań i przychodzą do siebie, kiedykolwiek którejś jest tak wygodnie. We

wszystkich tych działaniach Andrea jest bojkotowana i jest jej z tego powodu
nieprzyjemnie.

Andrei sprawia ból, kiedy widzi, jak bardzo Marla uzależniona jest od matki,

i chciałaby, aby miała inne życie. Jak dotąd jednak, jak się wydaje, nic z tego, co
zrobiła Andrea, nie osłabiło związku Marli z matką. Kiedy Andrea mieszkała

jeszcze w domu, zapraszała siostrę, aby wyszła z nią i jej przyjaciółmi z domu, ale

ona najczęściej odmawiała. Kiedy Andrea wyjechała z rodzinnego miasta,
zapraszała do siebie Marlę, ale Marla zazwyczaj zakładała, że matka też jest
zaproszona i przyjeżdżały razem.

Wydaje się, że ta niemożność podróżowania bez matki pojawiła się u Marli

wiele lat temu. Kiedy Andrea skończyła szkołę, chciała zrobić sobie wakacje
i załatwiła dla siebie i siostry wyjazd nad morze. Kiedy potem rozmawiały
o wyjeździe, przy kawie w domu matki, matka wspomniała, że także chciałaby
pojechać. Marla bez porozumienia z Andreą zaprosiła matkę, aby pojechała razem
z nimi. Ta natychmiast skorzystała z okazji i pojechały wszystkie trzy. Andrea
czuła się bardzo zawiedziona, ponieważ chciała po raz pierwszy spędzić wakacje

bez matki. Z jej punktu widzenia te wakacje były katastrofą. Kiedy pierwszego
wieczoru wakacji poszły na drinka z kolegami, matka po ich powrocie do po-
koju, w którym razem we trzy mieszkały, patrzyła na nie z dezaprobatą. Sie-
działa w fotelu ze zmarszczonymi brwiami i dawała im do zrozumienia, jak
bardzo się o nie martwiła. Był to ostatni raz podczas tych wakacji, kiedy poszły
gdzieś ze swoimi rówieśnikami. Podczas całej podróży matka i Marla tworzy-
ły parę i wykluczyły ze swego towarzystwa Andreę, która czuła się jak piąte
koło u wozu, chociaż to ona była inicjatorką tego wyjazdu. Nawet obecnie,
mając 35 lat, Marla jeździ na wakacje tylko z matką. Kiedy raz na jakiś czas
wychodzi z kilkoma przyjaciółmi, też zabiera ze sobą matkę. Andrea przestała już
próbować robić coś wspólnie tylko z siostrą. Rozmowa na temat związku Marli
z matką jest zupełnie niemożliwa. Marla odrzuca wszelkie próby rozmowy na
ten temat.

Jeszcze inne problemy związane z wizytami u rodziny niepokoją Andreę.

Na przykład podczas tych wizyt często czuje się śmiertelnie znudzona.
Ani jej matka, ani Marla nie są osobami, które mają dużo zajęć. Ich główna
aktywność to praca i spędzanie czasu ze sobą. Andrea natomiast lubi wychodzić
na zakupy, chodzić do restauracji, muzeów i przepada za wszelkimi rozryw-
kami kulturalnymi. Podczas weekendów często gdzieś wyjeżdża, natomiast

jej rodzina robi to bardzo rzadko. Ten brak aktywności bardzo ją męczy. Po-

nieważ odwiedza rodzinę tylko raz do roku, matka i siostra chciałyby, żeby cały
czas była razem z nimi. Ona ze swej strony chciałaby podczas swej wizyty spotkać
się z przyjaciółmi z dzieciństwa. Jednak kiedy próbuje zobaczyć się z kimś innym
niż jej matka i siostra, spotyka się z dezaprobatą, podobnie jak wtedy, gdy była
młodsza. Chciałaby, żeby jej rodzina była bardziej aktywna, a siostra bardziej
niezależna.

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Skinner. Studium przypadku 22

Pytania

Posługując się teorią Fromma, zanalizuj zachowanie Marli, odpowiadając na poniższe
pytania:

1. W jaki sposób, zgodnie z teorią Fromma, scharakteryzowałbyś związek istniejący

między Marlą i jej matką? Dlaczego, według tej teorii, Marla przejawia takie
zachowania?

2. Jakie inne teorie mogłyby wyjaśnić relację Marli z matką?
3. Jaki typ charakteru najlepiej opisuje Marlę?
4. Jakie z wyróżnionych przez Fromma potrzeb egzystencjalnych są u Marli zaspokojone?

Jakie nie są zaspokojone? Uzasadnij.

5. Jaki mechanizm ucieczki od wolności stosuje Marla? Dlaczego?

Sulliyan

Studium przypadku 13

stacy jest 26-letmą kelnerką. Jest bardzo dobra w tym, co robi, przede wszystkim

dlatego, ze dba o to, by wszystkie żądania jej klientów były zaspokojone nawet
wtedy gdy wydają się wygórowane. Jej szef to w niej lubi, ponieważ Stacy dba

o to, by klienci byli zadowoleni. Przykład, który ilustruje jej profesjonalizm
dotyczy pewnego klienta, który złożył zamówienie na smażony wiejski stek Gdy

mu go przyniosła, klient był niezadowolony właściwie ze wszystkiego- poprosił
o więcej sosu z pieczeni zarówno na mięsie, jak i na puree ziemniaczanym-

zażądał większej porcji jarzyn i zawijanych zrazów ekstra i domagał się, aby całe

danie zostało bardziej podgrzane. Stacy gęsto się tłumaczyła i ponownie

przymos a zamówienie, które było bardziej w jego guście. Nie mrugnęła nawet
okiem. Większosc innych kelnerek, z którymi pracuje, przyniosłaby ponownie

khentowi jego zamówienie, ale znalazłyby sposób, aby się na nim odegrać np
opóźniając przyniesienie mu rachunku na zakończenie posiłku. I z pewnością
by go nie przepraszały, ponieważ naprawdę z zamówieniem było wszystko

w porządku.

Ale Stacy zazwyczaj próbuje zadowolić innych. Wygląda, jakby robiła

^ T k c

y C i e

J a k

d z , e c k o

' ^ ^ Podlotkiem i teraz, gdy jest

młodą kobietą. Stacy zawsze była uległa, czasem do tego stopnia, że irytowało to

Będąc trzecim z czworga dzieci wychowywanych przez samotną matkę,

Stacy usilnie zabiegała o zainteresowanie ze strony swej mamy, lecz rzadko je

otrzymywała. Jej dwaj starsi bracia byli bardzo hałaśliwi i wydawało się, że ciągle

popadają w rożne tarapaty, a matka musi im pomagać w wykaraskaniu się z nich
Jej młodsza siostra urodziła się zaledwie 13 miesięcy po Stacy, 6 miesięcy po tym'

jak ojciec ich opuścił. Chociaż matka kochała wszystkich, trudno jej było

obdarzać wszystkie dzieci zainteresowaniem, jakiego potrzebowały i pragnęły

Odnosiło się to szczególnie do Stacy, która doświadczyła typowego syndromu

średniego dziecka: jej starsze rodzeństwo wymagało uwagi matki i zazwyczaj ją
zyskiwało, a jej młodsza siostra potrzebowała zainteresowania matki, ponieważ

była niemowlęciem. Dla Stacy nie pozostawało zbyt wiele czasu

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Sullivan. Studium przypadku 13

Jeśli Stacy zwracała uwagę matki jako dziecko w wieku przedszkolnym, to

często właśnie dlatego, że jej nie wymagała. Matka często czyniła Stacy uwagi
w rodzaju: „Dzięki Bogu, że ty też nie chcesz czegoś ode mnie!". Chociaż nie
brzmiało to pieszczotliwie, matka Stacy zawsze mówiła to z humorem i nie raniło
to uczuć Stacy, lecz raczej sprawiało jej przyjemność. Jak wszystkie dzieci, Stacy
także chciała zadowolić matkę i często próbowała jej pomagać w sprzątaniu
kuchni czy też w opiece nad małą siostrą. Kiedy Stacy to robiła, matka obdarzała

ją uściskiem i dziękowała jej. Z tych doświadczeń Stacy wyniosła naukę, że aby

zdobyć zainteresowanie lub miłość innych, trzeba niczego od nich nie żądać,
a zamiast tego coś dla nich robić.

Wzór uległego zachowania został przeniesiony na teren szkoły i w sferę

przyjaźni. Stacy była średnią uczennicą w niższych klasach szkoły podstawowej.
W szkole była cicha, a na lekcjach rzadko zgłaszała się do odpowiedzi lub
zabierała czas nauczycielowi. Miała także pewne kłopoty z nawiązywaniem
przyjaźni z innymi dziećmi. Była niezdecydowana, gdy miała do nich podejść
i poprosić, żeby się z nią bawiły. Aby dopasować się do innych dzieci, stosowała
taką metodę, że zawsze chciała się bawić w to, w co chciały one, i tak, jak chciały
one, niezależnie od tego, czy sama miała na to ochotę. Nic dziwnego, że inne
dzieci tolerowały Stacy, ale często wykorzystywały ją, dając jej do zagrania

w zabawach takie role, które były najmniej pożądane, jak role złych facetów,
podczas gdy inne dzieci odgrywały role dobrych facetów, takich jak gliny czy
superherosi. Podczas gdy inne dzieci miały najlepszych przyjaciół, Stacy ich nie
miała.

W wyższych klasach szkoły podstawowej nadal miała kłopoty z nawiązywa-

niem przyjaźni z innymi dziewczętami. To nie było tak, że one naprawdę jej nie
lubiły, ale to ona nigdy nie zainicjowała żadnego kontaktu z nimi. Podczas gdy
inne dziewczęta telefonowały do siebie i zapraszały się nawzajem do swoich
domów, Stacy nigdy nie podjęła takiej inicjatywy.

W niższych klasach szkoły średniej Stacy zaczęła się interesować chłopcami,

tak samo jak robiły to inne dziewczęta. I jak inne dziewczęta czytała magazyny,
które były do nich adresowane i które zawierały opowiadania o dziewczętach
chodzących z chłopcami. Te opowiadania miały wspólny temat: jakaś dziewczyna
potrzebowała w nich pomocy jakiegoś chłopca, aby rozwiązać jakiś problem,
a gdy on rozwiązał problem, zaczynał interesować się dziewczyną. Albo
dziewczęta, aby zadowolić chłopców, zmieniały się w taki sposób, że potrafiły
stworzyć z nimi związek. I znowu Stacy uczyła się, że robienie tego, czego chcą

inni, sprawia, że inni cię lubią i stają się twoimi przyjaciółmi (lub chłopakiem).
Równocześnie, w miarę dojrzewania, Stacy stawała się coraz atrakcyjniejsza. Ta
atrakcyjność fizyczna, w połączeniu z przekonaniem chłopców, że Stacy jest

bardzo miła, pozwoliła jej rozpocząć nawiązywanie romantycznych kontaktów.
Ponieważ Stacy nie potrafiła odmawiać, rozpoczynała kontakty seksualne zaraz
po pierwszych randkach. Gdy jej chłopcy chcieli uprawiać z nią seks, często się
zgadzała, ponieważ obawiała się, że ją porzucą, jeśli tego nie zrobi. Niestety,

często zrywali. Ale krótko po zerwaniu Stacy była znów zapraszana na spotkanie

przez innego chłopca. Zaczynała krążyć opinia, że jest łatwa.

Ten typ związków został przeniesiony do wyższych klas szkoły średniej i,

w jednym przypadku, zaowocował smutnymi konsekwencjami. Stacy spotkała

pewnego młodego człowieka i początkowo była zadowolona z ich związku.
Jednak jedyną rzeczą, której nie mogła polubić ani zrozumieć, było jego
usposobienie. Często się złościł i zawsze zwalał wszystko na Stacy. Początkowo

jego wybuchy złości kończyły się na wrzaskach, ale potem przeradzały się czasem

w poszturchiwanie i popychanie, a ostatecznie w inne poważniejsze formy

fizycznej agresji. Dopóki Stacy pozostawała w tym związku, nieustannie starała
się zadowolić swego chłopaka i zastanawiała się nad tym, co robi źle. Matka Stacy

położyła kres temu związkowi, zabraniając im się spotykać, po tym jak zobaczyła
siniaki na ciele córki.

Teraz, jako dorosła, Stacy nadal poszukuje serdecznych związków. Ciągle

nie ma żadnych przyjaciółek, częściowo dlatego, że nie wykazuje inicjatywy,
a częściowo dlatego, że inicjatywy nie wykazują inne kobiety, z którymi pracuje'

Chociaż nie mają one nic przeciwko pracy ze Stacy, postrzegają ją jako rodzaj
wampa. Podobnie jest z mężczyznami, chociaż chodzi ona na randki, jej związki

nie trwają długo, ponieważ mężczyźni czują się tak, jakby nie mogli jej bliżej
poznać, skoro ona ciągle próbuje robić tylko to, co oni lubią robić, i mówi o tym,
o czym oni lubią rozmawiać. Czują się tak, jakby związek był bardzo

jednostronny, i jest to nieprzyjemne uczucie.

Pytania

Wykorzystując sullivanowską interpersonalną teorię osobowości, zanalizuj zachowanie
Stacy, odpowiadając na następujące pytania:

1. Jak można scharakteryzować kontakty Stacy z innymi? W jaki sposób można

rozpatrywać te kontakty w kategoriach „osobowości" - zgodnie z teorią Sullivana?

2. Czego doświadczyła Stacy w wieku młodocianym opisanym przez Sullivana? Jak te

doświadczenia wpłynęły na jej osobowość?

3. Czego doświadczyła Stacy w okresie poprzedzającym dorastanie opisanym przez

Sullivana? Jak te doświadczenia wpłynęły na jej osobowość?

4. Czego doświadczyła Stacy w okresie wczesnego dorastania opisanym przez Sullivana?

Jak te doświadczenia wpłynęły na jej osobowość?

5. Czego doświadczyła Stacy w okresie późnego dorastania opisanym przez Sullivana? Jak

te doświadczenia wpłynęły na jej osobowość?

Czego doświadczyła Stacy w okresie dorosłości opisanym przez Sullivana? Jak te

doświadczenia wpłynęły na jej osobowość?

7. Co, według teorii Sullivana, powinna zrobić Stacy, aby stworzyć prawdziwy związek?

Które z sullivanowskich potrzeb zostały zaspokojone w przypadku Stacy?

9. Jakie inne teorie mogą także wyjaśnić zachowanie Stacy? Jak?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Sulliyan

Studium przypadku 14

Gdy Brian zbliża się do swych szóstych urodzin, jego matka, Tammy, rozmyśla
nad zmianami, jakie w nim zaszły na przestrzeni 6 lat.

Brian był wymagającym dzieckiem. Zostawszy matką po raz pierwszy,

Tammy chciała wszystko robić dobrze i dlatego próbowała karmić Briana pier-
sią. Niestety, Tammy nie spodziewała się, że karmienie piersią trwa tak
długo, i początkowo odczuwała dyskomfort. Jeszcze podczas pobytu w szpitalu
Brian często chwytał pierś Tammy nieprawidłowo, czego efektem były po-

siniaczone i popękane sutki, a gojenie wymagało czasu. Niekiedy Brian nie

chciał ssać piersi, ponieważ wolał wygodę ssania z butelki, z którą zapoznały
go pielęgniarki na szpitalnej sali noworodków. Chociaż Tammy w końcu na-
uczyła się, jak ustawiać Briana i sprawić, by szybko zaczął ssać, karmienie

piersią było po prostu dla niej niewygodne. Nienawidziła cieknących broda-
wek; nawet podkładki dla karmiących nie zawsze pomagały. Była wyczerpana
ciężkim porodem i fizycznym wymogiem produkowania takiej ilości mleka,

jaka zadowalałaby Briana. A wydawało się, że on potrzebuje dużo mleka.

Brian ssał pierś co 2 godziny, za każdym razem po 40 minut, nawet w nocy,
zaś Tammy była jedynym nocnym żywicielem i mogła liczyć tylko na jedną
godzinę nieprzerwanego snu. Istotnie, pierwszej nocy spędzonej w domu po
przyjeździe ze szpitala Brian niemal wcale nie spał. To, w połączeniu z poło-
giem trwającym 19 godzin i budzeniem przez personel szpitalny co 2 godziny
dla zmierzenia temperatury i ciśnienia krwi, sprawiło, że Tammy czuła się

wykończona przez kilka dni po urodzeniu Briana. Była obrażona na swojego
męża, który mógł spać dłużej od niej i nie doświadczył takiego fizycznego bólu,
i zaczęła się zastanawiać, czy karmienie piersią jest warte takiego wysiłku.

Brak snu i niewygoda karmienia piersią złożyły się na bardzo nieprzyjemne

doznania podczas karmienia dziecka. Dokładnie po dwóch miesiącach Tammy
dała sobie spokój z karmieniem piersią i zaczęła karmić Briana butelką, a on nie
miał kłopotu z dostosowaniem się do tego. Po rozpoczęciu karmienia butelką

Tammy była zdziwiona tym, że czuje się o wiele lepiej, że ma więcej energii

Sullivan. Studium przypadku 14

i że karmienie Briana jest tak przyjemne. Mogła odpoczywać, kiedy go karmiła

i wpatrywać się w jego okrągłą twarzyczkę, uśmiechając się często do siebie i do

niego.

Brian był dzieckiem trudnym także pod innymi względami. Systematycznie

me spał w nocy do czasu, gdy ukończył 2 lata. Wiele jego problemów ze spaniem
było prawdopodobnie wynikiem bólu wywołanego ząbkowaniem. Tammy i jej

mąz, Phil, często żartowali też z „koszmarnych godzin" Briana. Było to każdego
wieczoru, gdy Brian zaczynał zanosić się od płaczu i nie mogli nic zrobić by go

uspokoić. A potrafił wrzeszczeć głośno. Próbowali brać go na ręce, śpiewać mu

nosie go; nic me pomagało. Nie przestawał płakać, dopóki nie zasnął. Przypomi-
nając sobie te doświadczenia, Tammy zastanawia się, czy Brian rzeczywiście nie

był głodny, ale wtedy żadne z rodziców nie wierzyło, że to możliwe, bo przecież

jadł niedawno przed napadem płaczu.

Gdy Brian podrósł, stał się bardziej chętny do współpracy. Kiedy miał 3

i poł lub 4 lata i już wystarczająco umiał mówić, Tammy mogła z nim rozma-
wiać o jego napadach złego humoru i różnych innych zachowaniach nie do

przyjęcia. Czasem Brian mówił o sobie „zły Brian" lub „dobry Brian" W te
dni, gdy był w dobrym humorze, mówił swojej matce, że „dzisiaj jest tu dobry

Bnan . Ale teraz, gdy niedługo ukończy 6 lat, nie mówi już o sobie jako o dwóch
osobach.

Brian zmienił się, stał się całkiem inny, niż był jako niemowlę. Jest śmiałym

ładnym, inteligentnym chłopcem, mającym wspaniałe poczucie humoru Ma też
bujną wyobraźnię. Ostatnie obiekty, które wyczarował jego umysł to duchy-

potwory", które piją sok, gdy nikt nie patrzy. Kiedy matka go pyta, ,',kto coś
zrobił w domu, standardową odpowiedzią Briana jest „duch-potwór" Zaczęło

się to, gdy Bnan był nieco młodszy, miał około 4 lat. Zapomniał, że wypił cały

swoj sok, a kiedy wrócił na łyczek, zastanawiał się, gdzie on zniknął. Zaczął

obwiniać duchy-potwory. W końcu duchy-potwory zyskały własne cechy

charakterystyczne. Jeden miał czarne, gęste włosy i czerwone oczy. Niektóre były

przyjazne; inne nie. Niedawno Tammy usłyszała, jak Brian opowiada swojej
małej siostrze o tym, jak powinni urządzić herbatkę dla przyjaznych duchów-
-potworów.

Ostatnie sześć lat było z pewnością burzliwe, lecz Tammy nic by w nich nie

zmieniła.

Pytania

Wykorzystując sullivanowską interpersonalną teorię osobowości, zanalizuj zachowanie

tammy i Briana, odpowiadając na następujące pytania:

1. Czym jest personifikacja według Sullivana? Znajdź przykłady dobrej matki, złej matki,

„dobrego ja" i „złego j a " w studium przypadku.

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Sullivan. Studium przypadku 14

2. Stosując teorię Sullivana, zinterpretuj doświadczenia Tammy i Briana z karmieniem.
3. Jak teoria Sullivana interpretuje „koszmarne godziny" Briana i następujące po nich

zapadanie w sen?

4. W którym z sullivanowskich stadiach rozwoju umieściłbyś Briana? Dlaczego?
5. Jaki poziom poznawczy objawia Brian według teorii Sullivana? Dlaczego? Kiedy zaczął

objawiać ten poziom?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Maslow

Studium przypadku 15

Cindy jest 4-letnią dziewczynką, która jak dotąd miała trudne dzieciństwo.
W wieku 6 miesięcy została odebrana rodzicom i umieszczona w rodzinie
zastępczej. Opiekująca się nią lekarka skontaktowała się z ośrodkiem społecznym,
zajmującym się dziećmi i młodzieżą, bo obawiała się, że Cindy była zanie-
dbywana przez rodziców. Kiedy po raz pierwszy zobaczyła Cindy (a także przy

następnych wizytach), dziewczynka była rozczochrana i towarzyszył jej niemiły
zapach, świadczący o tym, że dawno nie była kąpana. Lekarka podejrzewała
zaniedbanie także dlatego, że dziecko nie rosło.

Podczas pierwszej wizyty kontrolnej, która odbywa się zwykle, kiedy

niemowlę ma 2 tygodnie, okazało się, że Cindy nie odzyskała wagi straconej
w szpitalu. Dziecko zwykle traci nieco na wadze podczas pobytu w szpitalu, ale
w ciągu dwóch tygodni od narodzin powinno nadrobić straty, a nawet przybrać na
wadze. Podczas pierwszej wizyty kontrolnej Cindy miała już 4 tygodnie
i odzyskała wagę straconą w szpitalu, ale nie przybrała na wadze. Jej waga nie była
zadowalająca także na następnej wizycie kontrolnej, wyznaczonej na szósty
tydzień życia dziecka (a która miała miejsce dopiero w dziewiątym tygodniu
życia). Wydawało się, że nie ma biologicznych przyczyn słabego rozwoju

fizycznego dziewczynki. Gdy lekarka zapytała, ile odżywki dostaje dziecko,
przyczyną okazały się za małe racje pokarmu. Upomniała więc osobę, która
zgłosiła się z dzieckiem (jej babcię), i poinstruowała o właściwych porcjach dla
dzieci w tym wieku. Ale podczas wizyty kontrolnej dla dzieci trzymiesięcznych
(także spóźnionej) okazało się, że Cindy nadal nie rośnie wystarczająco.
W dodatku nabawiła się okropnych odparzeń od mokrych pieluch. Jej skóra była
tak obtarta, że miejscami odchodziła od ciała, co wskazywało na infekcję
grzybiczą. Ostry stan odparzeń dziewczynki zaalarmował pediatrę.

Zwykle rodzice zgłaszają się, zanim dojdzie do tak ciężkiego stanu.

A pediatra nawet nie widział wcześniej rodziców. Zamiast nich za każdym razem
z dzieckiem przychodziła babcia ze strony matki. Była to kobieta w starszym
wieku, z zaawansowanym artretyzmem, ale to właśnie ona przyszła z dzieckiem
do lekarza z powodu odparzeń. Chociaż babcia nie była opiekunką Cindy, to 53

Sullivan. Studium przypadku 14

właśnie ona uznała, że dziecko powinno dostać odpowiednie szczepionki
i odbywać regularnie badania okresowe, jeśli tylko babcia była fizycznie w stanie
temu podołać. Faktyczną opiekunką dziecka była jego matka. Kiedy pediatra
spytała, dlaczego matka nie przyszła z Cindy na wizytę, babcia odpowiedziała
tylko, że jest zajęta. Lekarka zaczęła więc podejrzewać, że dziecko było
zaniedbywane przez matkę. Cindy nie była właściwie odżywiana ani utrzymywa-
na w czystości.

Kiedy pracownicy ośrodka społecznego zbadali tę sprawę, odkryli, że matka

Cindy, 40-letnia kobieta, była uzależniona od narkotyków i nie zamierzała się
leczyć. Wychowywała dziecko samotnie, nie miała własnego domu, mieszkała
u znajomych. Mieszkała jakiś czas u jednej osoby, po jakimś czasie przenosiła się
do kogoś innego. Od czasu do czasu mieszkała z matką, babcią Cindy. Wtedy
właśnie babcia brała dziecko do lekarza, ale - jak wcześniej wspomniano - była
osobą starszą i schorowaną, więc nie mogła sprostać wymagającym wiele wysiłku
potrzebom dziecka. Nikt nie wiedział, kto był ojcem. Nie było żadnych innych
krewnych.

Chociaż pracownicy ośrodka interweniowali, aby dla dobra Cindy nakłonić

jej matkę, żeby skorzystała z oferowanych kursów i szkolenia dla rodziców,

uzależnienie matki wykluczało właściwą opiekę. Pewnego razu, gdy osoba
zajmująca się tą sprawą przyszła z wizytą do Cindy i jej matki, odkryła, że
dziewczynka była tak poważnie odwodniona, że stanowiło to zagrożenie dla jej
życia. Kiedy spytała o przyczynę, matka odpowiedziała, że „to tylko grypa"

i wizyta u lekarza nie jest potrzebna. Naciskana, odmówiła wzięcia dziecka do
lekarza lub do szpitala, twierdząc, że nie ma na to pieniędzy. W rzeczywistości
matka Cindy potrzebowała kolejnej dawki narkotyku i na to były jej potrzebne
pieniądze. I tak Cindy znalazła się w rodzinie zastępczej.

Chociaż niewątpliwie wiele jest kochających rodzin zastępczych, Cindy

niestety umieszczono w rodzinie, która zapewniała jej wprawdzie wyżywienie,
podstawową opiekę i schronienie, lecz niewiele poza tym. Jej przybranych
rodziców bardziej interesowało otrzymywane za opiekę nad nią wynagrodzenie
niż dobro dziewczynki. Okazywali jej niewiele uczucia, rzadko przytulali,
niewiele z nią rozmawiali. W ciągu kilku miesięcy znacznie pogorszyła się
sytuacja w okolicy, w której mieszkali, zaczęły się wojny gangów, strzelaniny.
Przybrani rodzice Cindy postanowili przenieść się do innego stanu i zacząć nowe
życie; nie chcieli jej zaadoptować. Pracownik ośrodka opiekujący się nią został
powiadomiony i Cindy miała zostać umieszczona w nowej rodzinie. Kontakt z jej
biologiczną matką był sporadyczny, poza tym uzależnienie matki od narkotyków
wykluczało powrót Cindy do niej.

Kiedy Cindy miała 12 miesięcy, wyglądała, jakby miała dopiero 6, i chociaż

potrafiła już siedzieć, nie zaczęła jeszcze raczkować, nie mówiąc już o chodzeniu.
Dotknięta kuliła się, tak rzadko była bowiem przytulana w ciągu pierwszego roku
swojego życia. Wydawała się też bardzo nieśmiała i niepewna siebie. Była
lękliwa, płakała z byle powodu. Chociaż jej podstawowe potrzeby były za-

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Bandura. Studium przypadku 24

spokajane, brak kontaktu z ludźmi i brak miłości, której nie dała jej ani przybrana,
ani biologiczna rodzina, nie pozwoliły jej prawidłowo się rozwijać.

Pracownik ośrodka opiekuńczego umieścił Cindy w innej rodzinie. Szczęś-

liwie dla niej, nowi rodzice byli bardzo troskliwi. Żyli w schludnej, spokojnej,
robotniczej dzielnicy, gdzie wychowywało się oprócz niej dużo dzieci. W ciągu
dnia nowa przybrana matka Cindy zostawała w domu z nią i dwiema biologicz-
nymi córkami - 5- i 8-letnią. Cztery dni w tygodniu, popołudniami, gdy mąż
wracał do domu, pracowała na część etatu w firmie prowadzącej sprzedaż
wysyłkową, przyjmując zamówienia telefoniczne. Nowy ojciec Cindy pracował

jako kierownik w hurtowni dostarczającej supermarketom artykuły ogólnego

użytku. Oboje zastępczy rodzice byli bardzo cierpliwi i często okazywali Cindy
miłość. Ich dwie córki były zachwycone małą siostrzyczką i ochoczo pomagały
w opiece nad nią. Chociaż Cindy była z początku bardzo niepewna, stopniowo
zaczęła sama szukać fizycznej bliskości, szczególnie kiedy była przestraszona lub
źle się czuła. W ciągu ośmiu tygodni znacznie urosła i rozwinęła się na tyle, że
wyglądała już jak 9-miesięczne dziecko. Po upływie sześciu miesięcy dorównała
pod względem rozwoju fizycznego i psychicznego innym dzieciom w jej wieku.

Kiedy Cindy przebywała ze swoją drugą rodziną zastępczą, jej matka

przedawkowała narkotyki i zmarła. Ponieważ nie było nikogo z rodziny, kto
wyraziłby chęć i mógłby zaopiekować się dziewczynką, szukano kogoś, kto ją
zaadoptuje. Szczęśliwie dla niej, zastępcza rodzina tak ją pokochała, że zwróciła
się o jej adopcję i uzyskała na nią zgodę. Cindy mieszka teraz ze swoją rodziną
i jest szczęśliwą, pewną siebie 4-letnią dziewczynką.

Pytania

Posługując się holistyczno-dynamiczną teorią Masłowa, zanalizuj życie Cindy, od-
powiadając na poniższe pytania:

1. Jaka była, według Masłowa, hierarchia potrzeb Cindy w pierwszym roku jej życia? Jakie

jćj potrzeby były zaspokojone? Jakie nie były?

2. Jaki był skutek zaspokojenia niektórych jej potrzeb i niezaspokojenia innych?
3. Jakie, wyróżnione przez Masłowa, potrzeby zostały zaspokojone w ciągu drugiego roku

życia Cindy? Jaki był efekt zaspokojenia tych potrzeb?

4. Jaki typ wartości musiałaby przyjąć Cindy, aby się urzeczywistnić?

Maslow

Studium przypadku 16

Frank jest 42-letnim robotnikiem, ma żonę i dwoje dzieci. Mieszka w małym
miasteczku w zachodniej Pensylwanii, które położone jest o godzinę drogi od
najbliższego dużego miasta. Pracuje w fabryce, która produkuje krzesła. Już od
sześciu lat pracuje na nocną zmianę (od 23

do 7

rano). Praca w takich godzinach

jest okropna i Frank nigdy do tego nie przywykł. Próbuje spać po powrocie do

domu, ale jest to trudne, ponieważ w tym czasie dzieci szykują się do szkoły,
a żona do pracy. Nawet jeśli położy się do łóżka dopiero wtedy, kiedy wszyscy
wyjdą z domu, ma kłopoty z zaśnięciem przy dziennym świetle. Jest cały czas
zmęczony i niewyspany, ale przynajmniej podczas weekendu może się wyspać,
a pracując na trzecią zmianę, zarabia więcej, niż gdyby pracował na pierwszą lub
drugą. Czasami wydaje mu się, że gdyby mógł się porządnie wysypiać, byłby
naprawdę szczęśliwym człowiekiem.

Frank wraz z żoną mogli utrzymać rodzinę dzięki temu, że oboje zarabiali.

Stać ich było na kupno małego domu, na stole zawsze było jedzenie, a dzieci miały

przyzwoite ubrania. Mieszkanie, jedzenie i ubranie nie były luksusowe, ale
zupełnie przyzwoite. Do niedawna Frank wraz z żoną mogli spokojnie utrzymać
rodzinę, ale teraz Frank stracił pracę. Fabryka, w której pracował, została
wykupiona przez konkurencyjną firmę z innego stanu. Początkowo wydawało się,
że nie będzie zmian w planie produkcji. Ale w piątek, przy wypłacie, Frank został
powiadomiony, że jest to jego ostatni dzień pracy, i poproszono go, aby zabrał ze
sobą wszystkie swoje osobiste rzeczy. Z powodu zmiany właściciela fabryka
miała zostać natychmiast zamknięta. Frank, podobnie jak jego koledzy, był tą
wiadomością zaskoczony i zdruzgotany. Wydawało im się, jakby fabryka była tu
zawsze, i myśleli, że będzie zawsze istniała. Ich ojcowie tu pracowali. Dziadkowie
niektórych pracowników także. Myśleli, że ich praca jest pewna. Okazało się, że
się mylili.

Frank i jego koledzy zawsze czuli się dumni ze swojej pracy. Wytwarzali swe

krzesła ręcznie, posługując się narzędziami, które przed nimi stosowali ich
ojcowie. Wytwarzane przez nich krzesła były wyśmienitej jakości. Frank był

szczególnie dumny ze skomplikowanych wzorów, które robił na oparciach

Sullivan. Studium przypadku 14 57

krzeseł Jego talent zyskał uznanie w oczach kolegów. Teraz, dwa miesiące no

zamknięciu fabryki, Frank nie ma z czego być specjalnie dumny.

rod inv r ? ^ ^

1 m a r t W i S i ę

' ^

e r s

e k t

w i e

^ e będzie mógł utrzymywać

rodziny. Chociaż na razie, dzięki pracy żony i jego zasiłkowi dla bezrobotnych
mogąjakos zaspokajać swe potrzeby, nie wiadomo, co będzie, kiedy jego zasiłek

tę skończy. Jak dadzą radę spłacać kredyt na mieszkanie? Za co k u p i c i e "

Jak będą mogli zaoszczędzić na wykształcenie dzieci"?

Szczególnie ciężkie jest dla Franka to, że jest uzależniony od zarobków żony

f a b t k i t !

n P

W i n

b y Ć Ż y W

C i e l e m r o d z i n

' Jednak o d czasu zamknięcia

fabryk, jego zona jest dla niego dużym oparciem. Stale stara się podnosić jego

poczucie wartości 1 nigdy nie skarży się, że musieli zrezygnować z wielu rzeczy.

Frank

a r

d z o ją k ha

, chcałby więcej dla niej zrobić, podobnie jak dla swoich

t Z m t ^ d k '

D 3 ł b y

^ "

t 0

' ^

Z n Ó W b y Ć S t a l e

i * *

tylko mógłby odzyskać swoją pracę. Czuje się niepotrzebny i nieudolny.

Pytania

Posługując się holistyczno-dynamiczną teorią Masłowa, zanalizuj życie Franka od-

powiadając na poniższe pytania: "dima, oa

1. ^ k i e potrzeby Franka były zaspokojone przed jego zwolnieniem z pracy'' Podaj

przykłady pokazujące, w jaki sposób były one zaspokajane

2. Jakie potrzeby Franka nie były zaspokojone, zanim został on zwolniony? Dlaczego?

3. Jakie potrzeby Franka były zaspokojone w okresie po utracie pracy? Podaj przykłady

pokazujące, w jaki sposób były one zaspokajane?

J p r Z y k ł a d y

4. Jakie potrzeby Franka nie były zaspokojone po utracie pracy? Dlaczego?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Sullivan. Studium przypadku 14

Rogers

Studium

przypadku 17

dwudziestolecia ukonczema szkoły sredme| P

s p o

tkanie, bo czuła

« —

* *

więcej niż jej. Co gorsze, Kathanne roz-

Tuż przed zjazdem, w

d z

e s l

c l

wiodła się z mężem i aby ^ tok po ukończeniu szkoły. Zawsze

Za mąż wyszła za swoją szko ną mrtosc w

° P

i i ę c k i e d y

e j

chłopak

pragnęła wyjść za mąż — marzyła o ^^ -J^ małżeństwo nie okazało się jednak tak

oświadczyłsię, zgodziła s t ę ż - d o s a ą ^ m zenstw
wspaniałe, jak sobie wyobrażała. Będąc zgodził się, żeby podjęła studia

marzyła, by mieć samodzielnego

z biznesu w lokalnym college ^

s i ę Q n i e g 0

dom. Małżeństwo

zarabiania. Chciał nnec me mogła zajść w ciążę

S ^ ^ T O

—

z pracy 1 popro

zawodu. Nigdy wcześniej me w y o b r a ź ^

h k o b i e t

k t ó

rym

sytuacji. leszcze w szkole będzJrmała udane życie

uda się osiągnąć wszystko - zrobi k a n a r a 4 ^ ^ ^

rodzinne. Teraz była sekretarką w

K a t h a r i n e z a W

s z e była

W dodatku w rok p o rozwodzre P ^ ^

ogarnęło Kathanne po

Koleżanka z pracy zauwazyła przyg ^ ,

na s p o t k

aniach grupy

rozwodzie, i zaproponowała, aby ^

b i e t

y z grupy słuchały

wsparcia dla kobiet. Grupa ta Podczas kolejnych
j e j ' uwagą i zdawały się drwią z niej, otworzyła

spotkań, gdy przekonała się, ze me htoją s t ę ^ 4

a l a i m 0 s z k o I n y m

jej były mąż zawsze wyśmiewał się z niej, kiedy o tym wspominała. Grupa nie

skrytykowała jej, lecz poparła pomysł.

Kobiety zachęciły Katharine do nauki biznesu i próbowały doradzić, jaki

interes mogłaby otworzyć. Kiedy dowiedziały się, że jest uzdolniona plastycznie,
poddały jej myśl, żeby robiła ozdoby artystyczne i sprzedawała je na różnych
imprezach. Katharine tak właśnie zrobiła, próbując swoich sił przy bukietach,
dekoracjach świątecznych i innych ozdobnych drobiazgach. Choć jej wyroby się
sprzedawały, to jednak nie aż tak dobrze, aby wystarczyło jej na utrzymanie
i pozwoliło na otworzenie własnego interesu. Tak było, dopóki Katharine nie
zaczęła rzeźbić w drewnie. Ten pomysł pozwolił jej znaleźć dla siebie miejsce.

Zaczęła robić rzeźbione, ręcznie malowane wiktoriańskie święte Mikołaje. Miały
one jej własny, niepowtarzalny styl. Katharine była bardzo zaskoczona, gdy
sprzedała wszystkie figury w drugi dzień trzydniowej wystawy rzemiosła. Wtedy
nabrała pewności siebie, której tak potrzebowała. Zgromadziła zapas towaru
i wynajęła mały sklep z wystawą, w którym zaczęła sprzedawać swoje rzeźby. Po
pewnym czasie zarabiała już na nich tyle, że mogła rzucić posadę sekretarki
i poświęcić się prowadzeniu własnego interesu. Jej wyroby stały się tak popularne,
że musiała zatrudnić dwóch pracowników, żeby nadążyć z zamówieniami.

Założenie firmy miało dla Katharine także inne pozytywne konsekwencje.

Interesy tak ją zajmowały, że nie zawsze miała czas, aby porządnie zjeść, więc
straciła dziesięć z piętnastu kilogramów, o które przytyła po rozwodzie. Poznała
wielu ludzi - choćby stałych klientów, którzy odwiedzali ją regularnie. Jeden
z klientów zaprosił ją na randkę i ich związek tak rozkwitł, że się pobrali. Czuła się

potrzebna, bo miała dwóch współpracowników, którzy na niej polegali. Ona też
mogła na nich polegać, a oni czasami wysuwali dobre pomysły. Katharine zaczęła
nawet działać w izbie handlowej. Nie czuje się już jak osoba przegrana i nie ma już
oporów przed wybraniem się na zjazd absolwentów.

Pytania

Posługując się skoncentrowaną na osobie teorią Rogersa, wyjaśnij zachowanie Katharine,

odpowiadając na poniższe pytania:

1. Czym różniło się doświadczenie organizmu (organismic self) Katharine od jej ja

spostrzeganego przed jej udziałem w grupie wsparcia? Jak to świadczy, według teorii

Rogersa, o jej zdrowiu psychicznym?

2. Jak teoria Rogersa wyjaśniłaby niezgodność miedzy doświadczeniem organizmu

(organismic self)

a jej ja spostrzeganym?

3. Jaka była różnica między doświadczeniem organizmu (organismic self) Katharine a jej

ja spostrzeganym po jej doświadczeniach w grupie wsparcia? Jak to świadczy, według

teorii Rogersa, o jej zdrowiu psychicznym?

4. Co spowodowało, według teorii Rogersa, różnicę stopnia zgodności w tych dwóch

okresach?

5. Jakie inne teorie można by zastosować w celu wyjaśnienia doświadczeń Katharine?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Rogers

Studium przypadku 18

Sullivan. Studium przypadku 14

o „ , z e swojego *

eia — e

„ .

W W

o w , pracującą lat £

dorastał, rodzice zawsze podkreślali, jak ważne jest troszczyć się o rodzinę, i tak
właśnie starał się postępować.

Kilka miesięcy po tym, jak Allen zaczął pracę w fabryce, jego dziewczyna,

z którą spotykał się jeszcze w szkole średniej, zaszła w ciążę. Chociaż byli
ostrożni, antykoncepcja nie okazała się w stu procentach skuteczna. Allen razem
ze swoją dziewczyną, Sue, musieli podjąć decyzję, co dalej robić. Żadne z nich nie
chciało aborcji. Ponieważ kochali się i spotykali już od 3 lat, postanowili się

pobrać. Poza tym Allen zdawał sobie sprawę, że jego rodzicom bardzo by się to nie
podobało, a być może nawet wyrzekliby się go, gdyby nie utrzymywał i nie
zatroszczył się o swoje dziecko, a poza tym sam chciał się zająć dzieckiem.
Rodzice obojga młodych ludzi pomogli im sfinansować wesele i założyć własne
gospodarstwo. Chociaż ich rodzice woleliby, żeby ciąża przyszła po ślubie,
cieszyli się perspektywą zostania dziadkami.

Allen i Sue zamieszkali w małym mieszkanku. Było wygodne, choć skąpo

umeblowane. Z pensji Allena i Sue, która pracowała na pół etatu jako kasjerka
w pobliskim supermarkecie, byli w stanie związać koniec z końcem i odłożyć na
zaliczkę na dom. Sue zrezygnowała z pracy, żeby opiekować się dzieckiem,
a Allen czasami brał nadgodziny, aby można było opłacić rachunki i jeszcze coś
odłożyć. W końcu kupili dom i wkrótce potem mieli następne dziecko.

Allen był podekscytowany z powodu swego ojcostwa, bo zawsze uwielbiał

dzieci. Był czułym ojcem i kochającym mężem. Potrafił utrzymać rodzinę
i zatroszczyć się o nią i było to dla niego ważne. Ale teraz, po 10 latach małżeń-
stwa, kiedy dzieci poszły do szkoły, a on dochodzi trzydziestki, odczuwa nie-
zadowolenie i niepokój. Zastanawia się, czy w życiu nie czeka go już nic więcej.
Czuje, że jeśli ma coś jeszcze osiągnąć, musi się do tego wziąć teraz. Rozmyśla,
czy nie powinien wrócić do szkoły, zdobyć stopień naukowy i posadę nauczyciela.
Sue ma właśnie wrócić do pracy. Dzieci chodzą do szkoły, więc mogłaby praco-
wać na cały etat, dziadkowie mogliby zająć się dziećmi po ich powrocie ze szkoły,
a pieniądze przez nią zarobione można by przeznaczyć na czesne w college'u. Ale

ilekroć Allen wspomina o ewentualnych wydatkach na studia, Sue powtarza, że
pieniądze są potrzebne na ważniejsze rzeczy, jak wymiana dachu, nowe okna,
wybetonowanie podjazdu do garażu, lepsze meble. Nie rozumie, dlaczego Allen
miałby rzucić posadę w fabryce, z której ma niezłe zarobki, aby pracować jako
nauczyciel. Jest dobry w tym, co robi. Tak samo myślą rodzice Allena.

Oprócz rozmów z żoną i rodzicami, Allen próbował omówić swój zamiar

zostania nauczycielem z kolegami z pracy. Oni także tego zupełnie nie rozumieją.
Uważają, że trzeba być szalonym, żeby rzucić taką pracę. Trudno znaleźć dobrą

posadę. To nie pierwszy raz, kiedy koledzy go nie rozumieją. Allen, który zawsze
uwielbiał czytać, często czyta książki i artykuły w czasopismach i czasami chce
podyskutować o nich w pracy. Reakcje kolegów nie są zwykle zbyt życzliwe
i zdarza się, że śmieją się z jego poglądów. Chociaż lubią Allena, myślą, że
czasami bywa dziwny. Allen także zastanawia się, czy nie jest dziwny. Zdaje się
nie pasować do swojej pracy, a żona i rodzice nie rozumieją go. Niekiedy odnosi

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Skinner. Studium przypadku 22

wrażenie, że nie jest tym, za kogo wszyscy go uważają. Jest dobrym pracow-
nikiem, dobrym ojcem, dobrym mężem i tak właśnie wszyscy, łącznie z nim
samym, go widzą, ale on widzi siebie także jako studenta, nauczyciela i opiekuna
dzieci. Chciałby, aby to się urzeczywistniło. Jest dumny z tego, kim jest teraz, ale

nie jest tym, kim chciał być.

Ostatnio Allen rozmawiał z jednym z kolegów przy lunchu i w przerwach

w pracy. Inaczej niż pozostali, którzy żartują z jego poglądów lub mówią mu, że
go nie rozumieją, ten słucha go i popiera. Allen może powiedzieć mu wszystko bez
obawy, że zostanie wyśmiany lub skrytykowany. Kolega ten, który przed laty
myślał podobnie jak Allen, zdaje się dokładnie wiedzieć, przez co on przechodzi,
i pomaga mu widzieć rzeczy wyraźniej. Czasami powtarza to, co powiedział Allen
w trochę inny sposób, i Allen nagle przeżywa wgląd. Czuje, że rozwija się jako
osoba. Bardzo cieszy się na te rozmowy. One wzmacniają jego postanowienie
zostania nauczycielem. Allen żywi nadzieję, że jego rodzice i żona zaakceptują go

takim, jakim chce być.

Pytania

Posługując się skoncentrowaną na osobie teorią Rogersa, wyjaśnij zachowanie Allena,
odpowiadając na poniższe pytania:

1. Które z potrzeb wyróżnionych przez Rogersa są u Allena zaspokojone?

2. Czym różni się doświadczenie organizmu (organismic self) Allena od jego ja

spostrzeganego?

3. Dlaczego doświadczenie organizmu (organismic self) Allena różni się od jego ja

spostrzeganego?

4. Kolega, z którym Allen rozmawia podczas lunchu i przerw w pracy, ma pewne cechy,

jakie powinien, według Rogersa, posiadać terapeuta. Wymień te cechy i wyjaśnij, w jaki

sposób kolega je okazuje?

5. Co powinien robić Allen, aby się samourzeczywistnić?

Kelly

Studium przypadku 19

Mana i Carlos zostali niedawno pobłogosławieni trzecim dzieckiem Po ciażv

przebiegającej bez zakłóceń Maria wydała na świat, za pomocą planowego
cesarskiego cięcia, zdrową dziewczynkę, ważącą 3,3 kg. C e s L k i e cięcie został

zaplanowane po tym, jak Maria miała dwa niespodziewane cesarskie cięcia przy

poprzedniej dwójce dzieci. W obu przypadkach przeszła przez połóg miała
szerokie rozwarcie , parła przez długi czas, ale niestety, oba noworodki u g r S

wykonano ratunkowe cesarskie cięcie. Maria rozmyślała długo i głęboko nad

tym czy probować ten trzeci raz wydać dziecko na świat normalną dfogą czy po

czasu

UH ^ ^

d j ą Ć

d e c y z

^ p o ś w i ę S a wiel^

czasu na poszukiwanie informacji i wiele czytała

nrzechnd

e 7

T°

Ś C i ą

" P T *

z a 1

r z e c i w

- ^ ^ o n i e za: nie musiałaby

przechodzić przez połog i wiedziałaby dokładnie, kiedy dziecko przyjdzie na

r e n n ;

a S

e C i e r p l l W i e P

S t r o n i c

r z e c i w :

^ c e s a r s L h cięć jest

Z I T

; P O m e W a Ź j e

S t t 0 P

W a Ż n a

p e r a C

a c h i

™giczna, wzrasta ryzyko;

Z Z l l

W m

CeSarSkim CiędU j6St ZaZWyCZaj trudnie

"iż PO Porodzie

z d t c v d o w a ł a ^

e S Z C i e

' 7

Z U m i e n i u Z e s w o i m

ginekologiem położnikiem,

i tera7 Idv M p a n o w a n i e cesarskiego cięcia. Wszystko poszło dobrze
w S w f d e c ^ a " :

W S P

m m a j ą C

n 0 W n i e

C e n i a

^ decyzję, czuje, że była to

Bycie ojcem/matką i małżonkiem/małżonką to dwa bardzo doniosłe źródła

tozsamosci zarowno dla Carlosa, jak i dla Marii. Maria i Carlos porozumieli się co
do posiadania rodziny, zanim się pobrali. W przednarzeczeńskich dyskusjach

doszli do wniosku, że dla nich obojga stan małżeński i posiadanie dzied to

o o 2 1 T t 7

t e t y

W i ę C

? '

t e d y S k U S j e W y k a Z a ł y

Ż e z u

e ł n i e

P r ó b n e

poglądy na to jacy powinni być rodzice, chociaż było i kilka różnic. Na przykład
oboje mysleh, że bycie ojcem/matką będzie radosne, że zabawy z d z S są

równie ważne, jak troska o ich fizyczne potrzeby, ale Carlos sądził że Za

powinna zrezygnować z pracy i cały czas być w domu z dziećmi. Maria uważała,
ze właściwa będzie praca w niepełnym wymiarze godzin i oddawanie dzieci do

żłobka lub przedszkola na około 20 godzin tygodniowo. Różnili się także
w poglądach na sprawy mniejszej wagi, np. czy dzieci powinny otwierać

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

19 Sullivan. Studium przypadku 14

gwiazdkowe prezenty w Wigilię, czy w pierwszym dniu świąt Bożego Narodze-

nia; czy dziadkowie powinni brać duży udział w opiece nad dziećmi, czy nie.

Oboje także rozumieli, że rodzicielstwo to ogromna praca i że od czasu do czasu

będą czuli się zmęczeni. Jedyną jednak rzeczą, z której nie zdawali sobie sprawy,

było właśnie to Jak ciężką pracą jest rodzicielstwo i jak zmęczeni będą przez cały

czas. Nie brali także pod uwagę tego, że będą musieli zrezygnować z zajęć, które

lubią. Kiedy mieli pierwsze dziecko, nadal chodzili do restauracji i muzeów.

Szybko się przekonali, jak trudno to robić z dzieckiem.

Tak więc Carlos i Maria zmienili poglądy na to, czym jest rodzicielstwo: nie

jest ono tylko robieniem czegoś więcej ze względu na dziecko; jest także

robieniem czegoś mniej ze względu na dziecko. Maria była także zdumiona,

przekonując się, że bycie matką oznacza bycie osobą twórczą. Ciągle próbowała

coraz to nowych sposobów, aby skłonić dzieci do robienia tego, czego ona od nich

oczekiwała. Czasem nie wystarczało tylko im powiedzieć. Czasem robiły coś

dokładnie przeciwnego niż to, czego ona chciała, ponieważ próbowały walczyć

o niezależność. Początkowo Maria dawała sobie radę z takimi aktami uporu,

złoszcząc się. Pomimo że nawet starała się być cierpliwa i chciała być

wyrozumiała, zdarzały się dni, kiedy nie mogła już dłużej wytrzymać ciężaru

bycia matką i kończyło się na tym, że krzyczała na dzieci. Po krótkim czasie

doszła do wniosku, że robiąc z czegoś zabawę, może łatwiej skłonić dzieci do

współpracy. Stosując tę strategię, rzadziej traciła panowanie nad sobą. Zrozumiała

też, że ukaranie dziecka lub krzyknięcie na nie jest także częścią bycia dobrą/ym

matką/ojcem. Dzieci muszą nauczyć się, gdzie są granice.

Bez wątpienia, poglądy Carlosa i Marii na rodzicielstwo będą się nadal

zmieniały wraz z dorastaniem ich najmłodszego dziecka, ale teraz oni rozumieją,

że dobre rodzicielstwo oznacza wiele zmian.

Pytania

Wykorzystując teorię konstruktów osobistych Kelly'ego, zanalizuj zachowanie Marii
i Carlosa, odpowiadając na następujące pytania:

1. Wyjaśnij, w jaki sposób teoria Kelly'ego może podsunąć myśl, że Maria jest

naukowcem.

2. Co jest, jak się wydaje, jednym z ważnych konstruktów osobistych Marii i Carlosa?

Wyjaśnij ten konstrukt.

3. Jak Kelly rozumiał postulat dychotomii? Znajdź przykład w studium przypadku.
4. Jak Kelly rozumiał postulat indywidualności? Znajdź przykład w studium przypadku.
5. Jak Kelly rozumiał postulat fragmentaryczności? Znajdź przykład w studium przypa-

dku.

6. Jak Kelly rozumiał postulat wspólnoty? Znajdź przykład w studium przypadku.
7. Co Kelly rozumiał przez przepuszczalność konstruktów? Co oznacza postulat doświad-

czenia? Co oznacza postulat modulacji? Czy konstrukty Carlosa i Marii są przepuszczal-
ne? Podaj przykład postulatów doświadczenia i modulacji.

Kelly

Studium przypadku 20

Philip jest duchownym, księdzem w Kościele rzymskokatolickim, od prawie
25 lat. Religia była dla niego ważna zawsze, nawet kiedy był małym dzieckiem.

Dorastał w rodzinie katolickiej, która była związana ze swoją parafią i odmawiała
modlitwę przed każdym posiłkiem; wszyscy chodzili w każdą niedzielę do

kościoła; a Philip był ministrantem. Wydawało mu się naturalne, że zostanie
księdzem: był związany ze swoim Kościołem, głęboko wierzący, a także miał

wujka, który był księdzem, i kuzynkę, która była zakonnicą. Jego rodzina patrzyła
z szacunkiem na to zajęcie i wydawało się ono jednym z najbardziej prestiżowych

zajęć, do jakich mógł aspirować.

Ponieważ zbliża się do 25. rocznicy rozpoczęcia swej kariery duchownego,

rozmyśla nad różnicami między członkami kleru i tymi, którzy nie są duchow-
nymi. Uważa, że na duchownych spoczywa niewiarygodnie doniosły obowiązek

sprawowania duchowego przywództwa nad wiernymi. Ta odpowiedzialność mu

ciąży. Od czasu do czasu zazdrości swoim parafianom, którzy nie mają takiego
obowiązku, ale wtedy przypomina sobie, jak jest szczęśliwy, będąc jednym z tych,

których Bóg powołał, aby byli religijnymi przywódcami. To pomaga mu'
w omawianiu tej sprawy z innymi duchownymi, którzy rozumieją to uczucie

powinności i doświadczają go.

Myśli także o rzeczach, z których musiał zrezygnować jako ksiądz kato-

licki. Księżom nie wolno się żenić, przyjmują nawet śluby czystości. To, żeby
nigdy nie zaznać miłości kobiety i nigdy nie móc być ojcem dla własnych dzieci,

było dla niego trudne. Podobnie trudne było powstrzymanie się od seksu,'
zwłaszcza gdy Philip był młodszy. Z pewnością trudniej było mu dotrzymać

ślubów czystości niż ślubów posłuszeństwa biskupowi. Teraz, gdy się starzeje, nie

jest to już tak istotne. Pociesza się myślami o bliskich przyjaźniach, które

ponawiązywał, dzieciach przyjaciół, które potrafił polubić, i przekonaniem, że
wypełnia wolę Bożą.

Jednak przywódcy innych religii nie uważają, że bycie duchownym oznacza

rezygnację z życia rodzinnego lub seksu. Od tych duchownych nie wymaga się 65

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Kelly. Studium przypadku 20

ślubów czystości, jakie złożył Philip. Jest on świadom tych różnic i ciągle uważa,
że stawiane mu wymagania są najlepszym sposobem służenia Bogu. Philip jest

także świadom licznych sporów wśród duchowieństwa w obrębie religii rzymsko-
katolickiej. W ostatnim dziesięcioleciu dużo księży i zakonnic orędowało na rzecz
zmian w Kościele. Przykładem jest tu pogląd, że Kościół katolicki powinien
pozwolić, aby kobiety były księżmi. Jedynie mężczyzni mogą uzyskać święcenia
kapłańskie z racji przekonania, że wszystkich 12 apostołów Jezusa Chrystusa było
mężczyznami oraz że ksiądz jest uobecnieniem Chrystusa wśród ludzi i tylko
mężczyzna może reprezentować Chrystusa, bo Jezus był mężczyzną. Dzisiaj ci
reformatorzy uważają, że kobietom także trzeba pozwolić zostać księżmi, z uwagi

na argumenty teologiczne, które wspierają ten pogląd, a które rozwinięły się
w związku z ruchami na rzecz kobiet.

Na przykład pewne feministyczne badania teologiczne sugerują, że ko-

biety były misjonarkami i apostołami we wczesnej fazie rozwoju Kościoła.
Reformatorzy sądzą, że takie zmiany zmodernizują Kościół dzięki nawiązaniu do

jego wcześniejszych tradycji i zachęcą ludzi do powrotu do religii rzymsko-

katolickiej. Philip nie zgadza się z tym. Nie jest reformatorem i nie pojmuje
rozumowania tych ludzi. Jak mogą unieważniać to, czego ich uczono i co przysięli
wypełniać?

Philip rozważa także inne trudności, które napotkał w swej karierze

religijnej. Jednym z najbardziej niepokojących doświadczeń, z jakimi musiał dać

sobie radę, jest sposób, w jaki ludzie reagują na niego, gdy dowiadują się, że jest

księdzem. Albo go unikają, gdy widzą jego koloratkę, albo jeśli pozostają z nim
w kontakcie, uważają na to, co mówią. Pilnują się, aby nie przeklinać lub nie
mówić rzeczy, które - ich zdaniem - mogą go urazić. Nie są sobą. Philip jest
świadom tego, że wywołuje zmianę w zachowaniu ludzi. To sprawia, że

nawiązywanie kontaktów poza sferą posługi religijnej jest dla niego trudne
i krępujące.

Czasami bywa zapraszany na obiad do domów swoich parafian. Lubi

rozmawiać z mniejszymi dziećmi, które zadają takie pytania, jak: „Czy nosi pan
koloratkę, kiedy idzie pan popływać?" Philip doszedł do wniosku, że takie
rozmowy z dziećmi, odpowiadanie na ich pytania na dziecinnym poziomie często
pozwala mu na większą swobodę w kontaktach z rodzicami. Jest zadowolony, gdy
może przestać na chwilę być „świętym człowiekiem" i od czasu do czasu poczuć
się tak jak członek rodziny.

Kelly. Studium przypadku 20 57

2. Jakie są dwa bieguny konstruktu duchowieństwa Philipa? Jaki postulat ma tu

zastosowanie?

3. W czym konstrukt duchowieństwa Philipa jest podobny do konstruktów innych Jaki

postulat ma tu zastosowanie? ' ^

4. Czym konstrukt duchowieństwa Philipa różni się od konstruktów innych? Jaki postulat

ma tu zastosowanie?

' dlaczego n S '

d U C h

W i e Ó S t W a P h i l i

a w

y ^

d a

na przepuszczalny? Dlaczego lub

Co oznacza postulat społeczności? Znajdź przykład w studium przypadku.

Pytania

Wykorzystując teorię konstruktów osobistych Kelly'ego, zanalizuj zachowanie Philipa,
odpowiadając na następujące pytania:

1. Jak jest zbudowany konstrukt duchowieństwa Philipa?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Skinner

Studium przypadku 21

Yolanda zawsze była wybitną uczennicą. W szkole podstawowej zawsze
dostawała najlepsze oceny - A i B

, a podczas wywiadówek nauczyciele ją

chwalili. Rodzice po powrocie z tych zebrań często powtarzali jej usłyszane
pochwały. Yolanda celowała w nauce także w szkole średniej, nawet jeśli
wybierała przedmioty w wersji dla zaawansowanych. Wybrała algebrę w ósmej
klasie, później algebrę na poziomie szkoły wyższej, a w wyższych klasach szkoły
średniej - rachunek różniczkowy i całkowy. Uczyła się także fizyki i biologii
według programu rozszerzonego. Co semestr znajdowała się na liście wyróż-

nionych za wyniki w nauce, osiągając ponad 90% możliwych do zdobycia
punktów. Nauczyciele w dalszym ciągu pozytywnie się o niej wyrażali. Pochwały
i doskonałe stopnie dawały jej dobre samopoczucie i zwiększały poczucie własnej
wartości. Została wytypowana spośród wszystkich uczniów do wygłoszenia
mowy pożegnalnej na zakończenie szkoły średniej.

Yolanda oczywiście kontynuowała naukę w college'u. Jako główny kierunek

wybrała psychologię i znowu wykazała się wybitnymi zdolnościami akademic-
kimi. Początkowo Yolanda ciężko pracowała i dostawała świetne oceny, ale
studiowała w wielkim uniwersytecie stanowym i nie spotykała się z takimi

wyrazami uznania za swoje wyniki, do jakich przyzwyczaiła się w szkole
podstawowej i średniej. Nie dostawała już nagród i dyplomów za dobrze zdane
egzaminy, a ponieważ wykłady odbywały się w wielkich audytoriach dla 300
osób, jej profesorowie nie wiedzieli, kim ona jest ani że jest jedną z najlepszych
studentek w grupie. W drugim semestrze Yolanda miała znacznie gorsze oceny
i jej ogólna średnia na koniec wynosiła 2,01, co stanowiło znaczący spadek
w porównaniu z poprzednią średnią 3,5

. Trzeci semestr Yolanda zaliczyła

warunkowo. Wtedy właśnie postanowiła rzucić naukę i przez jakiś czas
spróbować „prawdziwego życia", pracując.

Przez następny rok Yolanda pracowała jako kelnerka i oceniała swoje życie.

Na dobrą sprawę praca jej nie odpowiadała. Nie zarabiała tyle, ile by sobie

Zob. przypis 1 na str. 28.

Sullivan. Studium przypadku 14 21

życzyła, miała dość niegrzecznych i niecierpliwych klientów. Czuła, że stać ją na
więcej, i kiedy przypadkiem spotkała starych znajomych ze szkoły średniej było

jej wstyd, gdy powiedziała im, że już nie studiuje. Miała wrażenie, jakby patrzyli

na nią z wyższością. Wtedy postanowiła podjąć naukę w college'u od nowa

Złożyła papiery do mniejszego college'u w pobliżu miejsca zamieszkania

f :

Ż C t U t a j n i e b y ł a n U m e r e m

a l e o s o b

^ * którą wykładowcy

2 Z 2 T

f g W n y p r z e d m i 0 t Z n Ó W w y b r a ł a

P e l a g i ę , poznała osobiś-

cie swoich profesorów i uczyła się sumiennie. Miała dobre wyniki, w pierwszym

semestrze osiągając średnią 3,6. Szybko stała się znana na wydziale psychologii

ako wschodząca gwtazda. Profesorowie rozmawiali z nią, s ł u c h a n e j pytań

i pomysłów, a także sugerowali jej ukończenie studiów doktoranckich. Opfekun

y P r Z e p r

W a d Z l ł a j a k i e Ś w ł a s n e b a

dama, gdyż aby dostać się na te

studia

t r Z

eba sprostać ostrej konkurencji, wyróżnić się czymś spośród wielu

dobrych studentów. Badania zaczęła w drugim semestrze pierwszego roku

studiów i skończyła w następnym semestrze. Pod kierunkiem opiekuni e

dłozyła wyniki badań Towarzystwu Psychologicznemu Stanów Wschodnich

(Eastern Psychological Association), które zostały zakwalifikowane do prezTn

tacji w postaci posteru.

Dzięki świetnym ocenom (uzyskała końcową średnią 3,8), dobrym wynikom

na egzaminie końcowym oraz prezentacji swoich badań, Yolanda została przyjęta

na studia doktoranckie w prestiżowym uniwersytecie, na wydziale psychologii

klinicznej. Studiowała tam pod bezpośrednią opieką kilku profesorów i w końcu
uzyskała stopień doktora. Teraz jest profesorem psychologii i wykłada w małym

Pytania

Posługując się teorią radykalnego behawioryzmu Skinnera, zanalizuj zachowanie Yolandy

odpowiadając na poniższe pytania: "wnay,

1. Jak według teorii Skinnera, motywowane jest nasze zachowanie? Czy jest ono

motywowane wewnętrznie, czy zewnętrznie?

2. Jak radykalny behawioryzm wyjaśniłby początkowe sukcesy szkolne Yolandy^

4 t l r ^ S

, W I O r y Z m W W a S n i f b

> ' Porwanie przez Yolandę nauki w c o l l e g e ^

4. Jak teoria Skinnera wyjaśniłaby decyzję Yolandy o powrocie na studia^ '

„

t e 0 n a S b n n e r a

wyjaśniłaby odnoszone przez Yolandę sukcesy po powrocie do

college u i na studiach doktoranckich? Powrocie ao

6. Jakie mogłoby być alternatywne wyjaśnienie sukcesów akademickich Yolandy?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Skinner

Studium przypadku 22

E l

Sullivan. Studium przypadku 14 22

w sobotni wieczdr, Colleen siedzi sama w swoim pokoju w

s o b

i e paznokcie i

pochodzi z Mississippi. Ma 18 lat, jest stuaenuwp °

d kj W y d a

w — m a p r o * ™

j » , v *

p o w a ż a n a j a k

matka S o S c urodzili sie w M,ssissippi. a ieh przodkowe wywodzą K

przodkowie walczyli podczas tej wojny. j j południa i ma

rolleen od dzieciństwa i była bardzo dumna z tego, ze pochodzi z ^ o t u a n a i ma

l a s s s s a a s g

t e h opowieści. Gdy Colleen w y r a j a ukie z a i n t e r — , y * *

jej swoje zadowolenie, uśmiechaj® stę do mej albo ^

u ,c. Czasami mówili jej. że jest mil, i dobra towczy°H J^

Ccdleen została wybrana do prestiżowej „,ga„,z

c,, Cc,ry ^ m M = ™ - ^ (Daugh

: • należącą do wybranego zespołu dziewcząt zagrzewających

Cheerleader to dziewczyna należąca ao wyoraiicg 5 . ,

70 swoimi popisami na boisku drużynę chłopców do sportowej walk, (przyp. tłum.).

Jej matka okazywała jej, że jest dumna z jej zdolności towarzyskich i z tego,

że w odróżnieniu od Kaye, jej starszej siostry, Colleen jest bardzo popularna
w szkole. Matka sama często organizowała różne imprezy towarzyskie i chlubiła
się tym, że jest bardzo dobrą organizatorką i świetną gospodynią różnych przyjęć
i innych imprez. Natomiast Kaye była zupełnym przeciwieństwem swej matki
i młodszej siostry. Nie interesowała się życiem towarzyskim, nie chciała należeć
do stowarzyszenia Cór Konfederacji, nie szczyciła się też swoim pochodzeniem,
a nawet wydawało się, że je lekceważy. Kaye starała się pozbyć swego

południowego akcentu, natomiast Colleen zawsze go podkreślała, tak iż obecnie
ma silniejszy akcent niż oboje jej rodzice. Colleen interesowała się strojami
i makijażem, Kaye natomiast nie interesowała się swoim wyglądem i często
wyglądała jak chłopak, nawet pod względem budowy ciała. Colleen była bardzo
drobna, a jeśli chodzi o aktywność fizyczną, to lubiła tylko taniec, natomiast Kaye
była wysportowana i była nawet w drużynie lekkoatletycznej. Obie siostry były

jednak bardzo zdolne. Kaye miała w szkole bardzo dobre wyniki i nie kryła się ze

swoimi zdolnościami, natomiast Colleen nie chciała, żeby inni wiedzieli, że się
dobrze uczy, i nawet czasami na lekcjach specjalnie udawała, że czegoś nie wie.

W klasie rzadko się odzywała, a nauczyciele traktowali ją jako wzorową
uczennicę. Kaye zaś często zabierała głos i czasami kwestionowała zdanie
nauczycieli. Ich mama wolała Colleen, ponieważ Colleen była bardziej do niej

podobna. Kaye wiedziała, że mama nie pochwala jej zachowania, ale nie
przejmowała się tym.

Teraz jednak Colleen wydaje się, że koleżanki ze studiów są bardziej

podobne do Kaye, a nie do niej i jej matki. Zwracają uwagę na jej południowy

akcent i powiedziały jej, żeby przestała tak mówić, bo to brzmi głupio. Inni
studenci nie lubią jej plotkarstwa, uważają, że nadużywa ich zaufania. Nawet jej
sposób ubierania się nie pasuje do stylu, jaki mają jej koleżanki. Colleen nosi
sukienki i jeansy we wzorki, stale ma makijaż, a koleżanki, z którymi mieszka,

noszą czarne jeansy, T-shirty i nie malują się. Niektóre mają nawet tatuaże
i kolczyki w nosach. Oceny, jakie dostaje Colleen, też sprawiają jej przykrość.

Wielu profesorów wymaga aktywności na zajęciach i od niej uzależniają stopnie,
a Colleen nie lubi zabierać głosu, bo wydaje jej się, że to jest popisywanie się.
Koledzy z grupy, którzy cenią inteligencję, zastanawiają się, czy Colleen nie jest
przypadkiem głupia, ponieważ stale kryje się z tym, co wie.

Colleen żałuje, że w ogóle opuściła Południe. Wybrała college na Północy,

bo tu przyjechał jej chłopak, ale on zostawił ją dla innej dziewczyny ze studiów,
którą znał ledwie cztery tygodnie. Teraz nie ma żadnych przyjaciółek i nawet
chłopcy z jej roku nie zwracają na nią uwagi. W domu chłopcy stale ją gdzieś
zapraszali, a teraz ci, którzy jej się podobają, zupełnie się nią nie interesują!

Zastanawia się, czy ma skończyć ten semestr, czy zaraz wrócić do domu
i przenieść się do college'u na Południu.

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Skinner. Studium przypadku 22

Pytania

Posługując się behawiorystyczną teorią Skinnera, zanalizuj zachowanie Colleen, od-

powiadając na poniższe pytania:

1. Dlaczego, według teorii Skinnera, Colleen tak bardzo interesuje się swoim po-

chodzeniem i życiem towarzyskim?

2. Co, zgodnie z teorią Skinnera, wzmacniało zainteresowania Colleen życiem towarzys-

kim i jej pochodzeniem? Wskaż konkretne przykłady.

3. Które z zachowań Colleen nie były już nadal wzmacniane na studiach? Jakim terminem

z teorii behawioryzmu można to określić?

4. Dlaczego, według radykalnego behawioryzmu, Colleen może odczuwać przygnębie-

nie?

5. Dlaczego Colleen, według teorii Skinnera, chce się przenieść do innego college'u?

Bandura

Studium przypadku 23

Drew powrócił do Albany, w stanie Nowy York, na egzekwie ku czci swej drogiej

Mies

Ruth przez trzy kta

' * * ^ ts

w Albany. Gdy się wprowadzał, miał 23 lata, Ruth 73. Jej kuzynka, która chodziła

do tego samego kościoła co ona, poznała ich ze sob

, ponieważ Ruth od czasu do

c z a s u

wynajmowała dwa ze swoich pokoi sublokatorom. Jako bliski p ^ c i e l

Ruth, Drew ma wygłostć mowę pogrzebową na jej cześć. Gdy siedzi aby ja
zredagować, rozmyśla nad życiem Ruth. Było ono godne uwagi

Ruth, trzecie dziecko w rodzinie z sześciorgiem dzieci, straciła wzrok

S ł a T t

: ^

W C Z a S a C h

n i e b y l

° i — antybiotyków, naba-'

? T °

P O

; r

W y C h 1 m a j ą C W y S

k ą

<™iała leżeć

straciła wzrnl " p ^ k ^ * °

n a

^ P ™

A , e

-estety,

straciła wzrok. Pomimo to była zdecydowana przeżyć życie jak „normalne-

g o

; Drew ^

™

daleko i Drew ciągle jeszcze się uśmiecha, gdy przypomina sobie niektóre

z historyjek, jakie Ruth opowiadała o swoim dzieciństwie. Jeździła z przyjaciółmi

c h o 7 f ;

n a W 6 t n a U C Z y ł a

j 6 Ź d Z 1 Ć n a r 0 W e r z e !

P - y n a

j m

n ™ R ™

parkanu i U l Z ^ * ^ T ? ^

j ą

' ^

d o S z ł a d o k o ń c a

parkanu i spadła. Ruth chciała chodzić do szkoły jak jej bracia i siostry ale
w tam ych czasach dzieci z uszkodzonym wzrokiem nie uczęszczały do z k o t

z dziećmi widzącymi. Aby się uczyć, Ruth skłaniała swoich braci

LiLtJy

odrabiania lekcji na głos.

Ruth uzewnętrzniła uczucie żalu nad sobą tylko raz.

Była sfrustrowana swa

—

f ?

b i e n i a t e g

° '

1 U d Z i e W i d z ą c y z

^ o l c i Gdy

wyraziła swą frustrację,

j e j

matka zaczęła płakać. Zauważywszy, jak bardzo

matka była wytrącona z równowagi jej rozpaczą, Ruth nigdywięcej nie okazała

smutku z powodu utraty wzroku.

Kiedy Ruth miała 10 lub U lat, wsiadła w pociąg z Jameston do Batavii aby

uczęszczac do Szkoły dla Niewidomych w Bata vii. Tam nauczyła się umiejętności

przetrwania, w tym Braille'a, pisania na maszynie i tego, jak d a w a ć " bS rad
w świecie ludzr widzących. Na przykład nauczyła się kłaść kawałek wstążki pod

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

7 4

Bandura. Studium przypadku 23

solniczkę aby można ją było odróżnić od pieprzniczki; nauczyła się rozróżniać

banknoty' doi aro w e o Możnych nominałach dzięki nakładaniu na me spmaczy.

osoba dorosła, Ruth nadal była bardzo niezależna. Mogłaby miec psa-

-przewodnika, gdy zaczęto ich używać, ale czuła że on odebt. b

y J

^ntezalez-

ność ponieważ psami trzeba się było opiekować. Mogła korzystać z btałej laski

ale me chciała tego robić. Sądziła, że laska sprawia, iż człowtek zbytmo rzuca stę

w oc y A Ruth tego nie chctała. Była zdecydowana zachowywać stę tak samo jak

TudzTe"

widzący.

Czasem robiła to tak dobrze, iż inni myśleli, ze ona wtdz.

Pewnego razu, gdy była u dentysty, wyciągnął on do mej rękę z narzędzrem, aby je

potrzymała; Ruth! oLywiście, me mogła tego widzieć i dlatego go me wzięły

Dentysta zapytał ją, dlaczego nie chce potrzymać narzędzia, i był

mu odpowiedziała, że nie widzi. Nie miał pojęcta o jej wadzie wzroku. Ruth by a

bardzo dumna z tej historii. Bardziej niż czegokolwiek innego nie chciała odroz-

niać się od innych, zwłaszcza od tych, którzy mogli widzieć

Ruth czuła, że ludzie z wadami wzroku są w społeczeństw* dyskrytmnowani

i czasem traktuje się ich jak ciężar. Są także czasem postrzegani jak osoby mające

eszcze inne ułomności oprócz ślepoty. Na przykład obcy czasem mowdt do mej

głoTno chociaż z jej słuchem wszystko było w porządku^Gdy była w restauracj

\ przyjaciółką, kelner pytał czasem przyjaciółkę, co Ruth chce zjesc, jakby była

także ograniczona umysłowo. I dlatego Ruth robiła wszystko, co w jej mocy, aby

zachowywać się tak jak ludzie widzący.

Tło

osoba dorosła, Ruth była domową nauczycielką dla niewidzących,

dopóki nie spotkała Kevina, który miał zostać jej mężem. Spotkali stę na gruncie

pracy społecznej na rzecz osób z wadami wzroku; Kevin także miał wadę wzroku,

ale nie był całJdem niewidomy jak Ruth. Po ślubie Ruth pomagała mężowi

w prowadzeniu jego stoiska z gazetami

słodyczami w

f a b r y c e

w Buffalo^ Była to

pra a zorganizowana przez władze stanowe specjalnie dla niedowidzących

Później przeprowadzili się do Albany i prowadzili podobne stoisko w

s i e d z i b ę

władz stanowych. Było to bardzo interesujące przedsięwzięcie, ponieważ Kevin

i Ru& mogli spotkL i poznać wielu polityków. Znali wszysdach członkow

zgromadzenia ustawodawczego i wszystkich gubernatorów, a pohtycy także ich

z f r l b i o n y m gubernatorem Ruth był Nelson Rockefeller. Uważała, ze jest

P e ł e

V o w e l u latach Kevin i Ruth przeszli na emeryturę i co

b a r d z o

typowe, mąż

zmarł wcześniej niż Ruth. Przez wiele lat mieszkała sama, dopokr jacyś

przyjaciele nie zachęcili jej, aby udzieliła pomocy Drewowi,

sublokatora. Drew miał trochę kłopotów z przystosowaniem się do wspolnego

mieszkania z Ruth. Jej dom był zawsze

c z y s t y

jak

ł z a ,

a każda rzecz

swoje miejsce. Musiało tak być. Ponieważ Ruth nie wulziała, musiała trzymać

rzeczy na swoim tmejscu, aby móc łatwo je znaleźć, i musiała

u t r z y m y w a ć

porządek, aby nie potknąć się o coś, co zostało porzucone,! me przewrocie się

Drew natomiast był zupełnie niezorganizowany i rozlazły. Lecz koniec kon ow

dostosował się do stylu życia Ruth i stali się dobrymi przyjaciółmi. Drew sądzrł, ze

Bandura. Studium przypadku 23

jedną z przyczyn, dla których umysł Ruth pozostał tak bystry aż do samej śmierci,

było to, iż nieustannie go używała, ponieważ nie mogła polegać na wzroku.

W końcu Drew się ożenił i wyprowadził, ale wciąż pozostawali w kontakcie

telefonicznym. Pod wieloma względami Ruth była dla Drewa zastępczą matką

i z pewnością będzie mu jej brakowało.

Pytania

Wykorzystując społeczno-poznawczą teorię Bandury, wyjaśnij zachowanie Ruth, od-
powiadając na następujące pytania:

1. Jakie przypadkowe wydarzenie miało największy wpływ na życie Ruth? Co teoria

Bandury mówi na temat takich wydarzeń? Na ile jego teoria różni się pod tym względem
od innych teorii osobowości?

2. Co Bandura rozumie przez wzajemny determinizm? Znajdź przykład tego w studium

przypadku i opisz wzajemne powiązania między czynnikami.

3. Co Bandura rozumie przez samoregulację? Znajdź przykład tego w studium przypadku

i opisz to.

4. Jakie procesy są uwikłane w samoregulację i jaką rolę odgrywają w przykładzie, który

opisałeś w pytaniu 3? Jakie zewnętrzne czynniki występują w samoregulacji? Wyjaśnij

je, używając swego przykładu.

5. Jakie inne teorie można odnieść do życia Ruth, aby je zrozumieć?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Bandura

Studium przypadku 24

Evonne siedzi przy stole ze szklanką herbaty. Właśnie zapędziła swoje dzieci do
łóżka i to jest pierwsza chwila w ciągu dnia, gdy może mieć czas dla siebie.
Zastanawia się, czy jej decyzja o pozostaniu w domu była słuszna. Jej dni, jako
matki i gospodyni domowej, są z pewnością bardziej wyczerpujące niż dni, które
spędziła jako księgowa w przychodni lekarskiej. Nieustannie sprząta dom lub
spełnia życzenia swych dzieci. To zdumiewające, jaki bałagan potrafią zrobić
mali ludzie. Wydaje się, że upuszczają wszystko, co mają w rękach, wszędzie,
gdzie się znajdą. Na przykład jej syn, Joe, wraca ze szkoły, zdejmuje palto i rzuca

je wraz z plecakiem na podłogę w kuchni, na wprost drzwi, którymi wszedł. Jego

czapka i rękawiczki leżą na kuchennym kredensie, koło drzwi, przez które właśnie
przeszedł. Czasami, kiedy nie może się już doczekać, aby pokazać matce coś, co
zrobił w szkole, Joe wywala zawartość plecaka na podłogę, aby to znaleźć, a kiedy
mu się uda, zostawia resztę przedmiotów na podłodze i biegnie bawić się ze swoją
siostrą. Chociaż Evonne bezustannie przypomina Joemu, aby pozbierał swoje
rzeczy i odłożył je na miejsce, nie wydaje się, aby o tym pamiętał do następnego
dnia. Nic dziwnego, że Joe często nie może znaleźć rzeczy, których potrzebuje,
ponieważ nie odłożył ich wcześniej na miejsce.

Bardzo przypomina pod tym względem swego ojca, Blake'a. Blake zawsze

gubi przedmioty i szuka ich, dotyczy to zwłaszcza portfela. Dzieje się tak dlatego,
że on także nie odkłada swoich rzeczy na miejsce. Teraz Evonne, gdy o tym
rozmyśla, wydaje się, że Blake również rzuca rzeczy tam, gdzie stoi, i chociaż ona

karci za to Joego, rzadko narzeka do Blake'a na niedbalstwo syna - przynajmniej
nie w obecności dzieci.

Kiedy Evonne myśli o tym, zauważa także inne podobieństwa w ich

zachowaniu. Ostatnio Joe starał się użyć swojego czaru, aby wykręcić się od kary
za zły uczynek. Evonne uderza to, że takie zachowanie jest podobne do
zachowania Blake'a, kiedy ten ją zezłości. Często próbuje poprawić nastrój
i uniknąć kłótni, prawiąc jej komplementy albo żartując na temat swego lub jej
zachowania, o które się kłócą. Czasem to działa i ona się śmieje, przytula się do

76 męża i całuje go; czasem nie działa. Teraz Joe robi to samo. Kiedy mówi jej coś,

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www

.pdffactory.pl

Bandura. Studium przypadku 24

czego mówić nie powinien, śmieje się, obdarza ją uśmiechem i mruga do niej
porozumiewawczo. Czasem Evonne nie może się powstrzymać i też się śmieje.

Innym razem Joe po prostu próbuje rozśmieszyć swoją matkę, opowiadając

dowcipy. Bardzo lubi, gdy się uśmiecha. Najczęściej jego dowcipy nie są
śmieszne, ale za każdym razem, gdy mówi dobry dowcip, Evonne chichocze.
Ostatnio pyta, czyjego dowcipy są dobre, czy nie. Jest rozczarowany, gdy matka
mówi mu, że dany dowcip nie należy do najlepszych, a pełen szczęścia, gdy mówi,
że dowcip jest dobry.

Joe robi również inne rzeczy, które robi też jego ojciec. Na przykład woła

gromkim głosem: „Specjalna noc!", jeśli po prostu chce się tego wieczoru
zabawić i oglądać filmy na wideo oraz jeść popcorn. Blake wykrzykuje czasem
takie słowa lub coś podobnego, gdy chce pobawić się z rodziną i gdy w tym dniu
nie będzie już pracował. Joe domaga się nawet „libacji" - śmiesznego napoju,
takiego jak woda sodowa - z tej okazji i Evonne wie, że Joe przejął to słowo od
Blake'a, który także lubi dorosłe „libacje". Joe na przykład pije bezalkoholowy
napój korzenny, gdy jego ojciec pije piwo.

Wydaje się, że Joe ma także ojcowską pewność siebie. Na przykład Joe,

w wieku lat 8, jest małym geniuszem komputerowym. Widział swego ojca
pracującego na domowym komputerze i swoich rówieśników pracujących na
komputerach w przedszkolu, gdy był młodszy. Nie ma wyrzutów sumienia
z powodu ślęczenia przed monitorem i próbowania różnych gier. Czasami jest
sfrustrowany, lecz Blake dodaje mu odwagi i w końcu Joe nauczył się, jak używać
myszy, a także stał się całkiem biegły w komputerowych zadaniach. Evonne jest
tym zdziwiona, ponieważ sama, choć wie, jak używać komputerów, początkowo
bardzo się ich bała i myślała, że nigdy nie będzie zdolna ich zrozumieć. Joe
natomiast nie miał takich zastrzeżeń. Tak naprawdę istnieje bardzo wiele

podobieństw pomiędzy Joem i Blakem. Evonne przyszło do głowy powiedzenie:

„jaki ojciec, taki syn".

Pytania

Wykorzystując społeczno-poznawczą teorię Bandury, wyjaśnij podobieństwa pomiędzy
osobowościami Joego i Blake'a, odpowiadając na następujące pytania:

1. Jak społeczno-poznawcza teoria Bandury wyjaśnia podobieństwo pomiędzy zachowa-

niem Joego i zachowaniem Blake'a?

2. Podaj kilka przykładów uczenia się przez obserwację ze studium przypadku.
3. Jakie czynniki, według teorii Bandury, determinują to, czy uczymy się od modela, czy

też nie? Wybierz ze studium przypadku jeden przykład zachowania wyuczonego
poprzez modelowanie i wyjaśnij wpływ tych czynników.

4. Znajdź przykład samoregulacji, jakiej dokonuje Joe. Wyjaśnij go.
5. Jak teoria Bandury wyjaśniłaby pewność siebie Joego oraz jego biegłość w używaniu

komputera?

Teorie cech

Studium przypadku 25

Teorie cech. Studium przypadku 25

Walter jest 55-łetmm — y w n e g o

parafia jest mata; do jego koscroła u c z ^ e z . - - ^

się nie

z nich ma 50 lub więcej lat. Walter f ^ J *

ż e

z czasem

rozrasta, ponieważ młodsi ludzie tu nie przycno 4,

J * . ^

k w , w .

Boga do tego, aby został pastorem. Aoy wyp skonsicr-

seminarium, ale nie z^icz^^teTO^Mgo^emestw. N i e ^ ^ ^ y ^ J ^ ^ ^ mógł
nowany i wierzył, ze to Bog sprowauza g

p « Jego wolę. ^ f J ^ S w t . : z t j w t L „powołany" d o

następnie wypromował. Po szkole

a m m

k I Ó

m t t r a z

zarządza.

odbyeia

Wybór zawodu, jakiego dokonał wauer je , fizycznym

waż j j ułomny, c o mogłoby m n - " ^ ^ S S t A t e utyka,

charakterze. Urodził się z jedną nogą kt ą

'ładów tego, co Bóg mu

Wierzy, że jego kościół jest tylko jednym ^ wielu pr^k g .

przeznaczył. Aby uzupełnić swe pastorskie d o ^ W t o s J

pieniądze,

dla agencji usług

O d c z a s u

do czasu Walter marzy

ponieważ wierzy, ze Bog będzie naa mm c

p o w

inien skupiać się na

r —

i jest przeświadczony o swq u m i ^ o s p

n a t c h n i o n e

kazania,

porywającym mówcą o dono nym głosie, ktc^ym yg . ^ ^

Porusza się wolno oraz kontroluje s w e r u c h y z p o w

o s t r o Z

przeniknęły, jak się wydaje do przed podjęciem

S 1

78 z powagą.

Walter stara się zaspokajać nie tylko swoje duchowe potrzeby, ale także

potrzeby swojej rodziny i swoich parafian. I zastanawia się, jaka jest jego

odpowiedzialność za innych, którzy nie należą do jego trzódki. Sądzi, że chociaż

inni ludzie chodzą do kościoła, nie będą mogli pójść do nieba, gdy przyjdzie czas

zbawienia, ponieważ są członkami złego kościoła i nie wyznają prawidłowych

przekonań. Czy powinien im to powiedzieć? A może powinien skupić się na

swych własnych parafianach? Wierzy, że wkrótce nastąpi koniec świata. Dla

niego zachodzące zmiany społeczne są oznakami nadchodzącego końca. I te

zmiany są dla niego wstrząsające. Wierzy, że wynikają one z niemoralności ludzi

i że Bóg jest niezadowolony z tych przemian.

Walter spotkał swą żonę, Lillian, w kościele, którym kieruje. I cieszył się, że

ona zgodziła się wyjść za niego za mąż. Sądził, że nikt nie zechce go poślubić

z powodu jego kalectwa. Lillian także była religijna i konserwatywna, więc

stanowili dobre małżeństwo. Lillian była szczególnie zadowolona z tego, że służy

Bogu, stając się żoną pastora, i nie miała żadnych zastrzeżeń, godząc się na

uległość wobec swego męża, ponieważ Biblia głosi, że tak należy postępować.

Walter był, bez wątpienia, głową rodziny. Cokolwiek by powiedział, zarówno

Lillian, jak i ich dzieci okazywali posłuszeństwo. Każda jego zachcianka była

spełniona. To znaczy do niedawna.

Ponieważ jego dzieci są dorosłe i mają własne dzieci, pojawiły się pewne

niesnaski dotyczące takich spraw, jak to, gdzie ma się odbyć niedzielny obiad lub

w czyim domu powinno się świętować Boże Narodzenie. Te wydarzenia zawsze

miały miejsce w domu Waltera, ale teraz dzieci chcą, aby odbywały się one w ich

domach. Jako głowa rodziny, Walter sądzi, że nie powinno tu być żadnych

dyskusji; wszystko powinno się odbywać w jego domu. Dla Waltera jest to jeszcze

jeden przykład moralnego upadku społeczeństwa, który oznajmia nadejście Pana.

Pytania

Wykorzystując cattellowskie ujęcie teorii cech, opisz osobowość Waltera, odpowiadając
na następujące pytania:

1. Jeśli rozważa się pobyt Waltera w seminarium i w szkole Biblii jako postawę (zgodnie

z definicją Cattella), które z odczuć lub sentymentów byłyby wyznacznikami takich
zachowań? Wyjaśnij to.

2. Które z ergów, według cattelowskiej teorii cech, byłyby wyznacznikami wyboru

zawodu przez Waltera? Wyjaśnij to.

3. Które z ergów, według teorii Cattella, byłyby wyznacznikami małżeństwa Waltera

i kształtu jego rodziny? Wyjaśnij to.

4. Wylicz kilka z 16 cattellowskich cech źródłowych, które mogły występować u Waltera

w dużym natężeniu. Które mogły u niego występować w mniejszym natężeniu?
Wyjaśnij to.

5. Opisz cechy temperameńtalne Waltera zgodnie z cattellowskim ujęciem teorii cech.
6. Opisz cechy zdolnościowe Waltera zgodnie z teorią Cattella.

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Teorie cech

Studium przypadku 26

Erie jest początkującym docentem meteorologii na uniwersytecie średniej
wielkości na środkowym Zachodzie. Czasem zastanawia się, jak zaszedł tak
daleko. Studiując na wyższej uczelni, zawsze myślał, że jeśli dobrze mu się
powiedzie, będzie tak dzięki jego pracy magisterskiej lub dysertacji czy też
artykułom, które napisał. Fizycznie jest bardzo nieatrakcyjny i zawsze był
boleśnie świadom tego faktu. Wie również, że jego umiejętności społeczne nie są
najlepsze. Dlatego też nie wierzył, iż będzie potrafił zdobyć taką pracę, w której
będzie się musiał kontaktować z ludźmi osobiście. Zakładał, że zostanie
odrzucony na etapie rozmowy kwalifikacyjnej, i sądził, że jego badania
i umiejętność pisania zapewnią mu pracę.

Jako student wyższej uczelni Erie był z pewnością człowiekiem nie

umiejącym dostosować się do otoczenia. Był jedynym żydowskim studentem na
Wydziale Meteorologii, czego był świadom. Rzeczywiście, często przypominał
o tym innym, zwracając im na to uwagę wzmiankami o zbliżających się świętach
żydowskich, takich jak Yom Kippur. Był bardzo dumny ze swego żydowskiego
dziedzictwa - była to faktycznie jedna z jego cech charakterystycznych - a jego

troska o lepsze zapoznanie innych z żydowską kulturą była z pewnością godna
podziwu. Jednak stanowiło to tylko dodatek do jego paranoi. Często czuł się
prześladowany z powodu swego żydostwa. Każde lekceważenie, prawdziwe bądź
wyimaginowane, było uznawane za antysemityzm. Niektóre z tych przykrości,

jakich wszyscy doświadczamy w tej czy innej chwili, były w istocie skutkiem

innych jego cech, a nie jego żydostwa

. Na przykład jako student przygotowujący

się do dyplomu nie był początkowo proszony o to, by został uczącym asystentem,
ze względu na brak umiejętności społecznych. Profesorowie z jego wydziału nie

wierzyli, że mógłby wypełnić obowiązki związane z tą pracą. Erie sądził, że został

skrzywdzony z powodu swego etnicznego pochodzenia.

Z drugiej strony był niezwykle skrupulatnym badaczem. Jego dysertacja była

oparta na studium burzy, która trwała pięć dni. Dwa lata badał to zjawisko i jeszcze

To nie znaczy, że w prawdziwym świecie w ogóle nie ma dyskryminacji Żydów czy innych

80 grup społecznych.

Teorie cech. Studium przypadku 25 79

jeden rok szczegółowo opisywał swoją analizę. Chociaż była to praca bardzo

szczegółowa, stanowiła kawał dobrej roboty badawczej i mógł ją opublikować

w ogólnokrajowym piśmie.

Był bardzo wymagający, gdy ustalał swoją prognozę pogody do gry

w przepowiadanie, w którą studenci meteorologii grali każdego tygodnia.
Studenci przygotowujący się do dyplomu robili swoje prognozy na okres pięciu
dni i ten, kto był najdokładniejszy, wygrywał konkurs. Erie spędzał wiele czasu,

opracowując swoją prognozę, ale nawet przy tej błahej działalności okazywał
trochę paranoi. Bał się, że inni studenci wykorzystają jego prognozę jako

podstawę swoich i ulepszą ją, wygrywając tym samym zawody. Dlatego też Erie
był bardzo tajemniczy, gdy chodziło o jego prognozę, i znajdował się wśród tych,

którzy ogłaszali prognozy jako ostatni, nawet jeśli przygotowali je o wiele
wcześniej.

Drobiazgowa natura Erica przejawiała się także w tym, co było jedynym

objawem jego uspołecznienia w wymiarze pozazawodowym: jego wyimaginowa-
nej lidze baseballu. W czasach, gdy się tym zajmował, gry tego typu były

rozgrywane drogą pocztową; dzisiaj gra się w nie na komputerach. W tej lidze
gracze przeprowadzali sezonowe rozgrywki baseballowe, prowadząc drużyny
i ustalając takie charakterystyki gry, jak skład i ustawienie zespołu. Grający w ligę

przesyłali sobie nawzajem potrzebne informacje, a następnie każdy uczestnik
rozgrywał grę baseballową i przekazywał rezultaty innym członkom wyimagino-
wanej ligi. Ta aktywność bardzo odpowiadała Ericowi, ponieważ wolał się nie

kontaktować z dużą liczbą innych łudzi. Rzadko dokądś wychodził i chociaż był
heteroseksualny, nie tylko nie zapraszał kobiet na spotkania, ale w istocie dokładał
wszelkich starań, aby ich unikać. Był przekonany, że żadna kobieta się nim nie

zainteresuje, ponieważ jest fizycznie nieatrakcyjny. Kiedy jedna studentka
pierwszego roku meteorologii, która próbowała zapoznać się z innymi studentami

przygotowującymi się do dyplomu, przedstawiła mu się, on odpowiedział:
„Jestem Erie, nie chcesz mnie znać".

W czasie studiów na wyższej uczelni Erie zdobył niewielu przyjaciół. Były to

przeważnie inne nieprzystosowane osoby, podobne do niego, ale wiele czasu
musiało upłynąć, aby te przyjaźnie się nawiązały. Erie nie ufał ludziom, jeżeli nie
znał ich przez długi czas. I nie lubił wielu studentów ani im nie ufał. Przy swoim

poczuciu małej wartości i przekonaniu o tym, że jest prześladowany, rzeczywiście
nie poczuwał się do związku z wieloma innymi studentami. Ale nawet i mniej
ważne zachowania sprzyjały wyobcowaniu Erica z grona innych studentów. Na

przykład jego biuro mieściło się obok wydziałowej sali pocztowej i dlatego kręciło

się tu wiele osób. Jego kolega z pracy, będąc człowiekiem przyjacielskim, często

pozdrawiał ludzi, którzy przychodzili zabrać swoją pocztę, i rozmawiał z nimi. To
złościło Erica, który często zaznaczał, że on „tu pracuje!" Podobnie narzekał, że

jego kolega słucha radia; to ograniczało zdolność Eryka do koncentracji.

Niektórzy przyjaciele Eryka zachęcali go, aby spróbował czego innego, ale

nie osiągnęli pożądanego skutku. Eryk nie chciał chodzić do muzeów, na imprezy

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Teorie cech. Studium przypadku 25 79

sportowe czy do teatru. Wolał proste, nieskomplikowane życie. To, co robił, robił
na swój sposób i był do tego bardzo przywiązany. Jego ubranie i mieszkanie były

funkcjonalne, a gdy coś się zniszczyło, po prostu zastępował to czymś podobnym.
Nie miał prawdziwego smaku i naprawdę nie dbał o to, czyjego mieszkanie i jego
wyposażenie są przyjemne dla oka. Rzeczywiście, jedyną frywolną czy też
dekoracyjną częścią jego ubrania była czapka baseballowa drużyny Red Sox
z Bostonu.

Pytania

Wykorzystując podejście teorii cech, opisz osobowość Erica, odpowiadając na następujące
pytania:

1. Wyjaśnij, czy Erie osiągnąłby wysokie, czy też niskie wyniki w każdym z wymiarów

„wielkiej piątki" McCrae'a i Costy i dlaczego tak sądzisz.

2. Wylicz cechy Erica, zgodnie z teorią Eysencka. Wyjaśnij, dlaczego je wybrałeś do opisu

Erica.

3. Jakie dyspozycje będą należały, według teorii Allporta, do zasadniczych dyspozycji

Erica?

4. Na czym polega różnica między cechami wyróżnionymi przez wspomnianych wyżej

teoretyków? Pod jakim względem są one jednakowe?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

teorii

Różne wyjaśnienia

tych samych zachowań

Studium przypadku 1

Ilekroć Sarah dzwoni do swojej matki, Myry, rozmowa przebiega w podobny
sposób. Myra zawsze mówi, że jest właśnie w trakcie sprzątania domu. Sarah
dobrze zna jej zwyczaje. Myra jest bardzo dumna ze swojego domu i ogródka
i uwielbia, kiedy ktoś je pochwali. Sarah pamięta z dzieciństwa, jak matka
w weekendy, kiedy nie pracowała poza domem, nieustannie sprzątała. Porząd-

kowała cały dom, pokój po pokoju, ścieląc łóżka, odkurzając meble i drewniane
elementy wystroju, trzepiąc dywany. Cały ten proces zajmował jej półtora dnia.
Jeśli w święta rodzina spodziewała się gości, dom był porządkowany dwa razy, raz
podczas zwykłego cotygodniowego sprzątania i po raz drugi w dniu, kiedy
towarzystwo miało się zjawić. Podczas wizyty meble w salonie, zwykle przykryte
folią, były odkrywane, papier zwykle przykrywający dywanik przy wejściu do
salonu zdejmowany. Folia i papierowa osłona pozwalały utrzymać meble

i dywanik w dobrym stanie dużo dłużej niż normalnie. Dzięki temu rodzina mogła
oszczędzać pieniądze.

Raz w roku odbywały się wiosenne porządki. Wszyscy członkowie rodziny

oprócz Myry ich nie znosili. W trakcie tych porządków opróżniano i myto
wszystkie szafy, zmywano i woskowano parkiety, pucowano drewniane elementy,
prano dywany. Meble były polerowane, zasłony prane i wieszane na nowo.
Wszystkie naczynia wyjmowano z kredensów i myto; tak samo myto kredensy.
Potem wszystko wracało na miejsce. W domu Myry każda rzecz miała swoje

miejsce, a ona często gniewała się, gdy rzeczy nie znajdowały się tam, gdzie
trzeba. Wtedy zwoływano „rodzinne konferencje", aby przedyskutować,

jak pomóc Myrze w utrzymaniu domu w czystości i jak wielką pracę ona

wykonuje, podczas gdy inni robią tak mało. Właściwie był to dość częsty
temat. Myra z reguły przedstawiała siebie jako męczennicę, która poświęca się
dla innych, a prosi o tak niewiele dla siebie. Widzi siebie jako osobę, która
stale robi coś za innych, choć w rzeczywistości zwykle jest tak, że mówi innym,
co mają robić.

Podwórze jest równie dobrze utrzymane, jak sam dom. Pięknie przy-

strzyżona trawa przypomina dywan. Jest często koszona, choć nie wydaje się, by 85

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Studium przypadku 4

tego wymagała. W wypielęgnowanym ogrodzie trudno znaleźć choć jeden
chwast. Pewnego razu, gdy sąsiad kosił trawnik kosiarką bez pojemnika na trawę
i skoszona trawa wpadła do ogrodu Myry, zrobiła mu awanturę. Później przez dwa
lata nie odzywała się do niego.

Teraz, gdy Myra jest na emeryturze, porządki trwają bez przerwy. Zawsze

uważała, że jest odpowiedzialna za utrzymywanie domu w czystości. To ona
zawsze nadzorowała sprzątanie, chociaż dzieci i mąż jej pomagali. Matka Myry
zawsze troszczyła się o dom i uznawała to za obowiązek kobiety. To od niej Myra
nauczyła się, jak „porządnie" sprzątać. Jej rodzice wierzyli w skuteczność kar
cielesnych i Myra wraz z bratem dostawali lanie, jeśli zrobili coś złego. Ją czekała
kara, jeśli nie posprzątała czegoś dostatecznie dobrze.

Myra pilnowała, żeby rodzina oszczędzała. Sprowadzało się to między

innymi do kwestii porządku, jak okrywanie mebli i dywanów, żeby się nie
niszczyły, ale nie tylko. Czasami Myra myła użytą już folię aluminiową i używała

jej powtórnie. Resztki jedzenia musiały być zjedzone nawet wtedy, gdy były

nieapetyczne i nikt nie miał na nie ochoty. Rodzinie zawsze towarzyszyła troska
o pieniądze, choć nie groziła jej bieda i niczego nigdy nie brakowało. Ta obawa
była tak silna, że Myra denerwowała się nawet, jeśli ktoś pożyczył 50 centów na
napój gazowany i ich nie zwrócił. Myra opowiadała o krewnych, którzy
przyjmowali zaproszenia do jej domu, ale sami nie zapraszali jej do siebie. Jej
głównym zmartwieniem w takich sytuacjach było to, że wydaje pieniądze na ich
wizyty, nie dostając nic w zamian.

Prawdę mówiąc, Myra ma kłopotliwy zwyczaj zawierania z ludźmi znajomo-

ści i kończenia ich przez niegrzeczne wobec nich zachowanie. Utrzymuje zażyłe
stosunki z osobą, z którą dopiero co się zaprzyjaźniła, często zaprasza na
wystawne obiady, a potem skarży się Sarah na jakieś cechy jej osobowości.
Czasem nawet krytykuje taką osobę w oczy albo po prostu przestaje do niej
dzwonić. Zwykle zarzuty Myry dotyczyły tego, że jest ona w jakiś sposób lepsza
od tych osób. Na przykład ktoś jest krzykliwy, a Myra nie; w jej domu jest
czyściej; ona lepiej gotuje itd. Kiedy ludzie ci nie chcieli już się z nią zadawać,

Myra nie rozumiała dlaczego.

Rodzina rzadko wydawała pieniądze na coś, co nie wiązało się z za-

spokojeniem podstawowych potrzeb, chociaż byli dość zamożni i mogli sobie na
to pozwolić. Rzadko więc pozwalali sobie na takie rzeczy, jak pójście do kina,
a dzieci wiedziały, że proszenie o nową zabawkę byłoby niewłaściwe.

Chociaż Myra wciąż cieszy się dobrym zdrowiem i mogłaby wziąć się do

takich pożytecznych zajęć, jak praca społeczna, nie robi tego, woląc poświęcać
czas i energię na zajmowanie się domem i ogrodem. Kiedy odwiedza swoje
dorosłe dzieci, jest przerażona bałaganem w ich domach i zaczyna u nich sprzątać.
Często skarży się, że ludzie nie potrafią już sprzątać i że sąsiedzi nie dbają o swoje
posiadłości tak dobrze jak ona.

Studium przypadku 1

Pytania

1. Czy Myra przejawia jakiś typ charakteru opisany przez teorię Freuda'' Co za tvm

przemawia? Co było tego przyczyną?

2. Dlaczego Myra uważa, że sprzątanie domu należy do jej obowiązków? Jak teoria Junga

wyjaśniłaby przyjęcie przez Myrę tej tradycyjnej roli?

3. Jak ciągłe sprzątanie domu przez Myrę wyjaśniłby radykalny bchawioryzm''
4. Jak takie tradycyjne kobiece zachowania Myry wyjaśniłaby społeczno-poznawcza

teoria Bandury ?

5. Jakie wyróżnione przez Horney potrzeby motywują zachowanie Myry? Jakie neurotycz-

ne tendencje przejawia Myra?

6. Jak teoria Horney mogłaby wyjaśnić niezgodność między idealnym obrazem ja Myry

a jej realnym obrazem siebie?

7. Jak teoria Fromma opisałaby charakter więzi łączących Myrę z innym, ludźmi? Jaki typ

charakteru, według tej teorii, najlepiej opisuje Myrę''

8. Wyjaśnij, czy Myra uzyskałaby wysokie, czy niskie wyniki na każdym z pięciu

wymiarów modelu „wielkiej piątki" McCrae'e i Costy i podaj, dlaczego tak uważasz.

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Studium przypadku 2

Peter ma dylemat. Praca doręczyciela listów nie daje mu satysfakcji, staje się dla

niego irytująca i nieznośna. Dostał tę posadę trzy lata temu. Peter ma stopień
licencjata w dwóch dziedzinach i stopień magistra. Od kiedy przeprowadził się do

innego miasta, żeby pobrać się ze swoją żoną, która jest specjalistą o ustalonej
pozycji zawodowej, kilka razy się przekwalifikował. Przeniósł się do rolniczej
miejscowości, liczącej 4 tys. mieszkańców, gdzie trudno nawet o proste zajęcie,
nie mówiąc już o posadach dla specjalistów z wyższym wykształceniem.
Najbliższe miasto, w którym można znaleźć pracę w zawodzie wymagającym
wyższych kwalifikacji, znajduje się w odległości dwóch godzin drogi, a ponieważ
Peter ma żonę i troje dzieci, nie chce szukać pracy tak daleko. To oznaczałoby albo
codzienne 4-godzinne dojazdy, albo konieczność mieszkania z dala od rodziny

przez część tygodnia.

Peter starał się o odpowiedniejszą dla siebie pracę na poczcie, ale nie udało

mu się, bo większość stanowisk kierowniczych zdobywa się tam politykierstwem,
a nie umiejętnościami. Niedawno Peter nie dostał awansu na kierownicze
stanowisko, gdyż zamiast niego awansowano jego koleżankę z pracy. Zasługiwała
na to stanowisko, bo często zastępowała byłą kierowniczkę podczas jej nieobecno-
ści w pracy. Peter nie mógł nie poczuć się urażony, zważywszy na to, że dobrze
wypadł w rozmowie kwalifikacyjnej, dobrze wykonywał swoje dotychczasowe
obowiązki i spełniał wymagania, jakie stawiano przed kandydatami na to
stanowisko. W szczególności uważał, że jego uprzednie doświadczenia zawodo-

we miały większą wartość niż liczba lat pracy na poczcie. Teraz zastanawia się,
czy nie zrezygnować z pracy, żeby zostawać w domu z dziećmi.

W miarę jak rozważa tę możliwość, zdaje sobie sprawę, że praca doręczycie-

la listów jest właściwie obciążeniem dla rodziny. Wprawdzie praca ta przynosi
niezłe pieniądze, ale Peter pracuje w nieregularnych godzinach, jest stale na
zawołanie, często wzywa się go do pracy wcześnie rano bez uprzedzenia. To on
zwykle zastępuje kolegów, kiedy są na urlopie lub chorują. To zaś oznacza, że
zwykle pracuje, kiedy większość ludzi ma wolne - w soboty i przez całe lato.
Szczególnie irytuje to jego żonę, która jako profesor historii w college'u ma wolne

Studium przypadku 2

me tylko weekendy, ale także letnie miesiące. W trakcie pierwszego roku pracy na

poczcie Peter obliczył, że jego żona ma potencjalnie 15 tygodni w roku wolnych

które może poświęcić na podróże lub zajęcie się rodziną. Peter nie mógł w ogóle

wziąć urlopu razem z nią, ponieważ musiał w tym czasie zastępować kolegów

Jednym z pozytywnych skutków rezygnacji z pracy byłaby więc dla niego

możliwość częstszego spędzania czasu z rodziną. Peter ma wrażenie, że jeśli

chodzi o dzieci, dużo traci z powodu tak czasochłonnej pracy. Gdyby zostawał

z dziećmi w domu, to nie musiałyby one tak długo zostawać w przedszkolu i dom

byłby lepiej prowadzony. Obiady byłyby lepsze, można by zrobić pranie na czas

Zona wciąż skarży się na bałagan w domu i na to, że musi tak wiele poświęcać, aby

on mógł pracować.

Z drugiej jednak strony rezygnacja z pracy powodowałyby, iż Peter czułby

się jak ktoś, komu się nie powiodło w życiu. Chociaż ma liberalne poglądy

i wierzy w równość kobiet i mężczyzn, to wydaje mu się, że jego tożsamość

wyznacza w znacznej części praca i to, ile zarabia. Żona zarabia wprawdzie

wystarczająco, aby utrzymać rodzinę: byliby w stanie opłacić wszystkie rachunki

i co jakiś czas wyjechać na urlop. Peter jednakże czułby się niezręcznie

wypełniając tradycyjną rolę kobiecą - osoby zostającej w domu i troszczącej się

o dzieci. Co powie ludziom poznanym na przyjęciu, kiedy spytają, jak zarabia na

życie? Przecież pięć lat wcześniej, gdy był bezrobotny i zostawał w domu ze

swoim pierworodnym, przyjaciele śmieli się z niego. Podejmując decyzję Peter

na nowo zastanawia się nad tym, co dla niego oznacza sukces, co oznacza być

mężczyzną i ojcem.

Pytania

1. Jak teoria Freuda wyjaśniłaby to, że Peter chce być żywicielem rodziny?

2. Jak teoria Junga wyjaśniłaby to, że Peter pragnie zrezygnować z pracy i być ze swoją

rodziną w domu? Jak teoria ta wyjaśniłaby jego chęć dalszej pracy poza domem

i zarabiania pieniędzy na utrzymanie rodziny?

3. W jaki sposób jungowskie pojęcie samorealizacji odnosi się do tego przykładu*?
4. W czym jungowskie pojęcie samorealizacji podobne jest do samourzeczywistnienia

w ujęciu Rogersa i Masłowa? Czy Peter wykazuje oznaki samourzeczywistnienia

w rozumieniu Rogersa? A w rozumieniu Masłowa? Dlaczego?

5. Jak teoria konstruktów osobistych Kelly'ego wyjaśniłaby zachowanie Petera?

6. Jak radykalny behawioryzm wyjaśniłby zachowanie Petera?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Studium przypadku 3

Jason urodził się we wschodnim Colorado w latach 20., tuż przed Wielkim

Kryzysem 1929 r„ jako trzeci z czterech braci w rodzime, w której matka

pozostawała w domu, a ojciec mógł być uznany za farmera i kowboja. Jason

opisuje swąrodzinę jako biedną w czasach swego dzieciństwa i wspomina, ze ich

dom był tak mały, iż zawsze, z wyjątkiem okresu najgorszej pogody, musiał spac

na werandzie. Czasem budził się w nocy pod kocem

o b s y p a n y m

śniegiem.

W wyjątkowo zimne noce Jason spał w domu. Jedzenie nie zawsze było obfite.

Jason od czasu do czasu żartuje, że na farmie na pierwszym miejscu były zbiory;

następne miejsce przypadało karmieniu żywego inwentarza; potem następowało

karmienie dzieci. Żartuje tylko w połowie. Boże Narodzenie było w życiu dzieci

rzadkością i tym samym były nowe ubrania. Kiedy Jason, jako małe dziecko,

potrzebował odzienia, matka szyła mu je,

c z a s e m z

jutowych workow.

Chociaż rodzina była biedna, dzielili się, czym mogli, z innymi, którym

powodziło się gorzej niż im. Jason przypomina sobie, że obcy zatrzymywali się
przy ich domu w okresie Kryzysu w nadziei najedzenie. Jego matka dolewała

wtedy jeszcze jeden kubek wody do garnka z zupą i dawała nieznajomemu miskę

zupy i kawałek chleba. . . ,. •

Rodzina Jasona miała ciężarówkę i sprzedawała z niej takie warzywa jak

buraki i dynie. Mieli także krowy, a zadaniem Jasona i jego brata było

sprzedawanie i dostarczanie mleka z samochodu mleczarskiego. Jason mieszał

wodniste mleko krów pewnych ras z bardziej tłustym mlekiem krow innych r a j

aby uzyskać dobry produkt i sprawić, że żaden z jego klientów me zostanie

oszukany. On i cała jego rodzina byli dumni ze swej pracy.

Jason pozostawał w bliskim kontakcie ze swoją matką i ssał jej pierś do

trzeciego roku życia, a jego dwaj starsi bracia śmiali się z niego. Przestał ssać,

ponieważ nie chciał być obiektem żartów. Miał nieco chłodne stosunkt z ojcem

który zupełnie się nie interesował swoimi dziećmi.

R o d z i c e

J a s o n a

byli jednak, jak

się wydawało, całkiem dobrym małżeństwem. Spotkali się na wiejskim jarmarku,

gdy uczestniczyli w przedstawieniu, w którym dawali pokaz swoistego kadryla na

koniach. Stały partner matki zachorował i ona związała się z przyszłym ojcem

90 Jasona. Rodzice pobrali się, gdy matka miała zaledwie 16 lat; ojciec miał lat 28.

Pozostali małżeństwem do końca życia. Oboje rodzice byli zupełnie niewykształ-

ceni. Matka ukończyła osiem klas, ojciec trzy klasy.

Jason był nastolatkiem w chwili rozpoczęcia II wojny światowej i udał się do

Denver wraz ze swymi kolegami, aby zaciągnąć się do wojska. Ponieważ nie miał

jeszcze 18 lat, musiał uzyskać zgodę rodziców na wstąpienie do wojska. Chociaż

ukończył szkołę średnią, nie czekał na ceremonię wręczenia dyplomów. Pragnął

opuścić Colorado i rozpocząć własne życie. Miał nadzieję na życie bardziej

wygodne i bardziej wyszukane niż to, jakie przypadło mu w dzieciństwie. Zgłosił

się do odbycia służby wojskowej bezpośrednio po zdaniu egzaminów końcowych

w szkole średniej. Stacjonował w miejscu, które można było uznać za pierwszą

linię II wojny światowej, ale nigdy nie musiał walczyć z wrogiem.

Prawdopodobnie było to dla niego najlepsze, zważywszy na to, że gdy był

nastolatkiem, wyruszył na polowanie zorganizowane przez szkółkę niedzielną

i korzystając z ojcowskiej strzelby, zastrzelił swego pierwszego - i ostatniego

- królika. To doświadczenie zaniepokoiło go. Chociaż Jason nigdy o tym nie

mówił, prawdopodobnie wstąpił do wojska pod presją rówieśników i z uwagi na

pogląd, że „tak powinien postąpić prawdziwy mężczyzna". Dla niego było ważne

to, aby być uznawanym za prawdziwego mężczyznę, i sam postrzegał siebie jako

osobę o krzepkim wyglądzie, choć w istocie był całkiem niski i niezbyt

muskularny.

Po wystąpieniu z wojska Jason wrócił do Colorado tylko raz, gdy jego ojciec

umierał na raka. Jason spędzał czas w San Francisco ze swymi przyjaciółmi

i pracował dla jednej z linii lotniczych, myjąc samoloty. Po krótkim czasie

postanowił ponownie zaciągnąć się do wojska. Po tej drugiej turze służby

wojskowej opuścił szeregi armii i uczęszczał do college'u realizującego program

dla weteranów. Specjalizował się w rachunkowości i chociaż lista jego nauko-

wych osiągnięć nie była imponująca, uzyskał stopień bakałarza w ciągu zaledwie

trzech lat, zaliczając maksymalną liczbę przedmiotów w czasie normalnego

semestru i chodząc do letniej szkoły. Utrzymywał się z różnych dorywczych prac,

jak zmywanie naczyń.

Podczas nauki w college'u Jason spotkał kobietę, która miała zostać jego

żoną. Pobrali się po krótkich zalotach i mieli troje dzieci. Jason pracował

w Westinghouse w Buffalo, aby utrzymać żonę, ale recesja sprawiła, że został

zwolniony. Przez całe życie ekonomia miała wpływ na jego życie i tym razem nie

było inaczej. Znów zdecydował się wstąpić do wojska. Tym razem mógł

uczęszczać do oficerskiej szkoły zawodowej, co też uczynił, ponieważ posiadał

dyplom cołlege'u. Wojsko dawało mu pewne zabezpieczenie socjalne.

Jason nie bardzo się angażował w wychowywanie swych dzieci ze względu

na stanowisko, jakie zajmował w wojsku. Pracował wiele godzin i często spędzał

czas po pracy w bazie, w klubie oficerskim, aby się od tego wykręcić.

W tym czasie Jason zaczął się oddalać od swej rodziny. Coraz bardziej się od

niej izolował i coraz bardziej angażował się w pracę. Nawet jego życie

towarzyskie sprowadzało się głównie do wychodzenia dokądś z innymi mężczyz-

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Skinner. Studium przypadku 22

nami, z którymi pracował, a nie do wypadów rodzinnych czy nawet randek z żoną.
Nawet gdy w czasie weekendów był z rodziną, spędzał czas z przyjaciółmi,
podczas gdy jego żona robiła zakupy. Zaczął interesować się sztuką, muzyką
i dobrym jedzeniem, a także prenumerował do 10 magazynów poświęconych tym
tematom. I tak Jason stawał się coraz bardziej kulturalną osobą, coraz wyżej cenił
w życiu lepsze rzeczy, jakich nie miał nigdy jako dziecko. Zachęcał swoją żonę do
udzielania się w klubie żon oficerskich, ale dla niej nie było to przyjemne. Dystans
emocjonalny pomiędzy Jasonem a jego rodziną, w szczególności żoną, stał się
największy, gdy żona zdecydowała się zaprzestać utrzymywania z nim stosunków
seksualnych.

Żona i dzieci Jasona dowiedzieli się później, że miał on kontakty homosek-

sualne. Jason deklaruje, że jest wierny swojej żonie. Wierzy, że nigdy nie popełnił
cudzołóstwa, ponieważ nie miał stosunku z inną kobietą, i dowodzi, że zaczął
dopiero wtedy, gdy żona „się od niego odcięła". Nie czuje się winny z powodu
swoich pozamałżeńskich romansów. Uważa, że został skrzywdzony tym, iż żona

nie uprawia z nim seksu, i że akty homoseksualne nie są niczym więcej niż
zaprawa w gimnazjum. Jednak żona nigdy się z nim nie rozwiodła. Zmarła na raka
krótko po tym, jak usłyszała o jego homoseksualizmie.

Chociaż Jason pozostaje w kontakcie ze swoimi dziećmi, stosunki między

nimi są chłodne. Nigdy nie ożenił się po raz drugi i nadal ma doświadczenia
homoseksualne, nie posiada jednak stałego partnera. Nie wyraża skruchy, ale
czuje się bliższy swej przeszłości niż teraźniejszości czy przyszłości. Za przykład
może tu służyć to, że chodzi na wiele zebrań wojskowych, ale rzadko odwiedza

swoje dzieci lub wnuki.

Pytania

1. Jak można wyjaśnić homoseksualizm Jasona z perspektywy freudowskiej?
2. Co było celem życiowym Jasona według teorii Adlera? Czy doświadczał on poczucia

niższości, które wpłynęło na jego życie? Jak? Jak walczył o sukces?

3. Jak teoria Horney może wyjaśnić różnicę między idealnym obrazem własnej osoby, jaki

ma Jason, a jego realnym obrazem?

4. Jak sullivanowska interpersonalna teoria osobowości wyjaśnia brak silnych więzi

Jasona z innymi ludźmi, szczególnie z żoną i dziećmi?

5. Jakie potrzeby z hierarchii potrzeb, według Masłowa, były zaspokojone? Jakie nie były?
6. Wskaż przykłady rogersowskich warunków wartości w życiu Jasona.
7. Wskaż przykłady skinnerowskiego behawioryzmu na przykładzie życia Jasona.
8. Znajdź przykład przypadkowego wydarzenia według Bandury, jakie miało wpływ na

zachowanie Jasona. W jaki sposób wpłynęło ono na to zachowanie?

9. Jak teoria Kelly'ego wyjaśnia niespójność pomiędzy homoseksualizmem Jasona i jego

chęcią bycia postrzeganym jako „prawdziwy mężczyzna"

Studium przypadku 4

To nie oznacza, że geje nie są prawdziwymi mężczyznami.

Derek urodztł się w 1960 r. w rodzinie, która miała właśnie stać się zamożna. Jego

matka była pielęgniarką, ojciec był rzutkim prawnikiem, który właśnie prowadził
szesc spraw w połowie lat 60. Derek dorastał w pięknym domu wraz ze swym

bratem. Jego rodzina przyjmowała także pod swój dach jego przyjaciół którzy
znaleźli się w trudnym położeniu. Na przykład jeden z przyjaciół mieszkał

z rodziną Dereka przez rok, kiedy jego własna rodzina zmieniła miejsce

zamieszkania w czasie ostatniego roku jego nauki w szkole średniej, a on nie
chciał przeprowadzić się z rodzicami i uczęszczać do innej szkoły.

Chociaż wydawało się, że życie rodziny Dereka jest ucieleśnieniem

Amerykańskiego Marzenia, nie wszystko było w porządku. Jego ojciec był
alkoholikiem, najprawdopodobniej z powodu napięcia, w jakim pracował

i długich godzin, jakie musiał spędzać w pracy. Picie uczyniło go aroganckim i od
czasu do czasu wdawał się w bójki w barach. Bił też swoją żonę. Chociaż Derek

me ucierpiał fizycznie, przy takich okazjach bał się o siebie i swoją matkę Ojciec

przestał pić, gdy Derek miał 5 czy 6 lat. Co ciekawe, w tym okresie spędzał mniej
czasu w pracy, co obniżyło jego zarobki, chociaż wciąż jeszcze sporo zarabiał.

Ojciec Dereka był sportowcem: bokserem i golfiarzem. I zachęcał swych

synów do uprawiania sportu. Starszy brat Dereka był wysoki i chudy jak tyka miał

słabo skoordynowane ruchy. Ojciec wstydził się niezdarności starszego' syna

i podkreślał, że w żaden sposób nie może on być jego biologicznym synem. Derek
słyszał te uwagi pod adresem swego brata i w skrytości ducha obawiał się, że

usłyszy podobny komentarz na swój temat. Ojciec bardzo lubił rywalizację

i Derek też ją polubił. Derek pragnął aprobaty ze strony ojca i próbował ją zdobyć
spełniając jego życzenia. Szczęśliwie dla niego, uprawianie sportu przychodziło

mu łatwo, chociaż nauka początkowo nie.

Derek poszedł do szkoły publicznej i został na drugi rok w pierwszej klasie

Jego rodzice zdecydowali, że mniejsze klasy będą dla niego lepsze, i dlatego
posłali go do elitarnej szkoły prywatnej. Uczęszczał do prywatnej szkoły przez

trzy lata i jego wyniki w nauce poprawiły się. Jednak po trzech latach chciał
chodzić do szkoły ze swymi kolegami z sąsiedztwa i poprosił rodziców, aby

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Studium przypadku 4

pozwolili mu wrócić do szkoły publicznej. Rodzice spełnili tę prośbę i Derek
dostawał dobre oceny, najwięcej A i B

, tak jak przedtem w szkole prywatnej.

Derek był także w szkole bardzo popularny. Był dowcipny - klasowy wesołek
- i każdy go lubił, ale za jego popularnością i upodobaniem do rywalizacji
w sportach kryła się niepewność. Obawiał się, że nie będzie potrafił spełnić
standardów swojego ojca.

W szkole średniej Derek nadal wybijał się pod względem naukowym,

towarzyskim i sportowym. Trenował podnoszenie ciężarów w klasie siódmej
i ósmej, zanim stało się to popularne. Był kapitanem drużyny futbolowej w swojej
wielkomiejskiej szkole średniej. Grał także w koszykówkę, ale porzucił ten sport,
ponieważ zdał sobie sprawę, że nie jest często wystawiany. Derek lubił czuć
zainteresowanie ze strony innych, a jego wyczyny w klasie w połączeniu
z uczestnictwem w sportowych rozgrywkach w dużym stopniu mu je zapewniały.
Cieszył się zainteresowaniem nie tylko swoich rówieśników, ale także swoich
nauczycieli. Derekowi uchodziło bezkarnie to, co innym nie uszłoby na sucho. Na

przykład często spóźniał się do szkoły, ponieważ zatrzymywał się po drodze przy
piekarni. Kupował eklery i prosił nauczycieli, aby przechowali je dla niego.
Potem, w czasie lunchu, odsprzedawał eklery z zyskiem. Mógł sobie pozwolić na
takie zachowanie, ponieważ miał dobre stopnie, był sportowcem i był czarujący.
Pierwszorzędne świadectwo zapewniło Derekowi przyjęcie do ekskluzywnego
college'u. Tylko jeden lub dwóch uczniów z normalnej klasy na 400 uczących się
w jego szkole średniej dostawało się do college'u Bowdoina i w tym roku Derek
był jednym z nich.

Wydawało się, że wszystko przychodzi Derekowi z łatwością. Przyjęcie go

do Bowdoina było następnym krokiem na jego drodze do osiągnięcia życiowego
celu, czyli zostania prawnikiem jak ojciec i otrzymania pracy w jego firmie
prawniczej. Ale Derek omal nie został wyrzucony z college'u na pierwszym roku
z powodu oblania egzaminów. Ponieważ wszystko przychodziło mu łatwo
w szkole podstawowej i średniej i ponieważ potrafił tam każdego oczarować,
sądził, że będzie mógł robić to samo w college'u. Będąc po raz pierwszy daleko od
domu, zachłysnął się pierwszym łykiem wolności i zbyt wiele balował; pił zbyt
dużo piwa i za dużo palił. Zorientował się, że zawala zaliczenia, zwłaszcza
angielski dla studentów pierwszego roku.

Derek zapytał profesorkę od angielskiego, co powinien zrobić, aby poprawić

ocenę. Doradziła mu wykonanie dodatkowej pracy, co też uczynił. Dodatkowa
praca jednak nie wystarczyła i nie zaliczył przedmiotu. Przynajmniej raz Derek
nie mógł wyjść z opresji dzięki swemu urokowi osobistemu. Jego wyniki z innych
przedmiotów były podobne i wyznaczono mu próbny okres nauki. Co gorsza, jego
dziewczyna, którą poznał i z którą zaczął się spotykać w szkole średniej, zerwała
z nim. Powiedziała mu, że staje się zupełnym pomyleńcem z całym tym swoim

balowaniem.

Zob. przypis 1 na str. 28.

Studium przypadku 4

w Z v

n ; : t

J e g

i e 1 m a r Z 6 m a

t y m

a b y z o s t a ć

Pewnikiem, walą się

L T

W Z i ą ł S 1 ? W g a r Ś d R z u c i ł

Pienie, mniej pił wykonywał

•dodatkowe prace naukowe i poprawił swoje pisanie. W końcu p o L f i ł p r z e t o p

swoją dziewczynę, by do niego wróciła. Miał pierwszorzędne wyn k w ^ c e u

praktykę d Z ' ^ *

^ ^ ° » ekskTuzywn

t k d

™

m g

S e n a t 0 r a

C h

C i a Ź D e r e k

M utalentowanym studentem

na prawdopodobniej uzyskał tę praktykę dzięki wpływom swego ojca któ™ mS

polityczne koneksje. Po ukończeniu nauki i praktyk. Derek s t L się o ^yiTcTe

stroimy ojca "

J C g

w ł a s

» > '

c h

^ czy też p

0 m o C

y ze

Kilka

e n i U

;

S Z k ł 0 ł y P r a W n i C Z C j D e r e k

™

P °

s a d

swego ojca

Kilka lat później starał się o uzyskanie w firmie statusu partnera i także'

S r

n a d a

[

m i a ł

czy t o jego własne Z 2 2

^ o s

mu kolejne stanowiska, czy też jego ojciec pomagał mu te pozycje zdobywlć

Ostatecznie zapytał ojca wprost, a ten odpowiedział, że nie miał wpływ Ha

zdobycie przez Dereka pierwszej posady w firmie czy statusu p a r t i a chociaż

pomógł mu w załatwieniu praktyki. Ojciec stwierdził, że Derek przeszedł przez te

same procedury kwalifikacyjne co wszyscy i że on sam wycofa " z p^o su

decyzyjnego, gdy Derek starał się o posadę. Ostatecznie Derek przekonał !

zdobył status partnera samodzielnie

1 S i ę

z e

ś r e d n ^ r m l ^ n

S Z k

I e

^ ^ ^

Ś l u b i ł

kochaną z e szkoły

średniej i miel troje dzieci. Jest człowiekiem oddanym rodzinie który opisuie

s w ^ e dzieci jako „piękne i cudowne". Często się z nimi bawi, ajego żona cz em

s S u i f i r z T

C Z

e g

d Z i e C k a

" °

n 1 j C g 0 r o d z

n a

mieszkają wyłomu

sąsiadującym z domem, w którym dorastał. Derek lubi sprawować różne funkcie

w szkole, do której sam chodził, a do której teraz u c z ę s z c z a j ą " g o d z L d Jes

także aktywny w Kościele kongregacjonalistycznym jako czJonek s t a ^ J z n y

Pytania

6 t a P Ó W D e r e k Z P

W O d

~ Których m e

' k ł S l T W

8 t 6 0 r i i A d l e r a

' °

e r e k d o ś w i a d c z

poczucia niższości? Podaj tego przy-

kłady. Jak te uczucia wpłynęły na jego zachowanie?

J g P Y

Dlacz^o^?

m m

W S

t r Z e

s t e n c

ych są zaspokojone w przypadku Dereka?

4. Które z maslowowskich potrzeb zostały w przypadku Dereka zaspokojone? Które nie

zostały zaspokojone? Czy poziom zaspokojenia tych potrzeb zm

nia się w tkimś

momencie zyca Dereka? Czy, według teorii Masłowa Derek moż Tyć posTr e t n v

jako os

0 b a

samourzeczywistniająca się? Dlaczego lub dlaczego nS " ' "

5. Znajdź przykład rogersowskich warunków wartości w studium przypadku

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Studium przypadku 5

Roger, 73-letni mężczyzna, zastanawia się nad swoim dotychczasowym życiem.

Stara się odpowiedzieć sobie na pytanie, czy było ono coś warte. Rozmyślając tak,

analizuje kolejne etapy swego życia.

Roger zawsze wyróżniał się pod względem wyników w nauce, nawet

w dzieciństwie, w szkole podstawowej, szczególnie jeśli chodzi o czytany
W szkole podstawowej nie był jednak zbyt lubiany. Miał

troska o wyniki w nauce nie zdobyła mu sympatii wsrod ^ e g o w ^ k orych

zajmowały raczej kontakty towarzyskie i sport, a me oceny w szkole. Poza tym
ważył dość dużo, co ograniczało jego osiągnięcia sportowe.

Roger wszedł jednak w fazę gwałtownego

w z r o s t u

wcześniej niz inni

chłopcy w jego klasie i w szóstej, siódmej i ósmej klasie był od nich wyz zy^
Większy wzrost wyszczuplił go, bo chociaż urósł, prawie wcale nie przybra^ n

wadze. Dzięki temu i sile fizycznej zdobył przewagę w sporcie. Os

sportowe zaś uczyniły go popularnym w szkole. W szkole średnią inni chtopcy
także podrośli i dorównali wzrostem Rogerowi, a nawet go przerośli. Ponieważ
Roger wcześnie wkroczył w okres szybkiego

wcześniej mż inni chłopcy i znalazł się pod tym względem Po-zej s r e d n ^ Al

częstsze kontakty z kolegami pozwoliły mu

r o z w i n ą c

umiejętno ci połeczn

i jego popularność nie zmalała już ani w szkole średniej, ani w college u, gdzie
nadal był wybitnym studentem i dobrym sportowcem, choć teraz sukcesy

sportowe zawdzięczał raczej swym umiejętnościom i mtehgencji ntz ale

f l Z y C

Chociaż Roger łatwo nawiązywał teraz znajomości i miał wielu przyjaciół, to

początkowo nie miał szczęścia w miłości. Wprawdzie umawiał się na randki, ale
nie nawiązał trwalszego związku z dziewczyną aż do czasów college u.

W c o T g e u poznał Anitę i zaręczył się z nią. Później jednak Amta zakocha a się

w innym męlzyźnie i zerwała zaręczyny. Pomimo prób Rogera, nie udało się

uratować związku. ™,iiwek

Minęło sześć lat, zanim Roger zaangażował się w inny stały związek

i powiedział innej kobiecie, że ją kocha. Tą kobietą była Jackie, jego zona od

ponad 40 lat. Jak wszystkie małżeństwa, także Roger i Jackie przeżywali czasem
trudniejsze okresy, ale w gruncie rzeczy Roger znalazł w Jackie bratnią duszę.
Z tego małżeństwa mieli trójkę dzieci: dwie dziewczynki i chłopca.

W college'u Roger wybrał jako swój główny przedmiot i swój zawód język

angielski, ponieważ zawsze bardzo lubił czytać. Potem skończył studia dokto-
ranckie, zdobywając tytuł doktora filologii angielskiej. Po kilku tymczasowych
posadach wykładowcy w różnych college'ach uzyskał stałą dożywotnią posadę
profesora w małym college'u dla nauczycieli i tam już pracował do końca swej
kariery nauczycielskiej. Był bardzo zadowolony z uzyskania stałej pracy,
ponieważ przedtem, gdy miał tylko posady tymczasowe, niepewność, czy
w następnym roku będzie miał pracę, była dla niego bardzo stresująca. Stałe
zajmowanie się poszukiwaniem pracy zabierało mu czas, który, jako wykła-
dowca, wolałby poświęcić na robienie innych rzeczy: poszerzanie swych
lektur, zajmowanie się studentami, własne publikacje. Kiedy miał już stałą

posadę, uzyskał ostatecznie dożywotni tytuł profesora zwyczajnego. W pracy
nauczycielskiej najbardziej satysfakcjonujące było dla niego opiekowanie
się młodymi pisarzami i zachęcanie ich do pisania. Oprócz nauczania Roger
znajdował także czas na pisanie. Podpisał kontrakt z wydawcą i wydał kilka
powieści science-fiction. Pisarstwo było jego życiową pasją, ponieważ pozwa-
lało mu być twórczym. Wiele z jego powieści zawierało wątek moralnej troski
0 przyszłość - troski, która pojawiła się w życiu Rogera w momencie narodzin
pierwszego dziecka. Mimo że jego powieści sprzedają się dobrze i znajdują
uznanie, Roger nadal stara się doskonalić swój warsztat pisarski i chciałby pisać
coraz lepiej.

Co ciekawe, niektórzy koledzy Rogera odradzali mu pisanie. Sami nie

publikowali własnych prac i sugerowali, że teraz, kiedy ma dożywotnią posadę
1 tytuł profesora zwyczajnego, nie musi się już przemęczać. Roger nie zgadzał się

jednak z taką filozofią i uważał, że nawet profesorowie powinni nadal publikować

i rozwijać się naukowo.

Pięć lat temu Roger przestał uczyć, ale nie zrezygnował z pisania. Teraz

podróżuje z żoną, odwiedzając dzieci i wnuki i zwiedzając miejsca, których

jeszcze nie widział. Pisanie oraz odkrywanie nowych miejsc i podziwianie ich

piękna dają mu zadowolenie.

Akademia Bydgoska

im. Kazimierza Wielkiego

Biblioteka Główna

Pytania

1. Zanalizuj życie Rogera, posługując się teorią stadiów rozwoju psychospołecznego

Eriksona. (Weź szczególnie pod uwagę stadia od czwartego do ósmego).

2. Jakie dynamizmy, według Sullivana, musiały się połączyć, aby Roger mógł utworzyć

dojrzały związek miłosny ze swoją żoną Jackie?

3. Jak teoria Fromma wyjaśniłaby podróże Rogera i jego odwiedziny u dzieci i wnuków?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Sullivan. Studium przypadku 14

4. Znajdź przykład wskazujący, jaka jest, według teorii Rogersa, rozbieżność między ja

spostrzeganym Rogera a doświadczeniem jego organizmu (organismic self).

5. Pogląd Rogera na to, jak dużo powinien pracować po uzyskaniu dożywotniej posady

i tytułu profesora zwyczajnego, jest odmienny niż poglądy jego kolegów. Jak teoria
Kelly'ego wyjaśniłaby te różnice poglądów?

6. Posługując się koncepcją sieci dynamicznej Cattella, opisz strukturę służebności

dotyczącą studiowania przez Rogera języka angielskiego w college'u i na studiach
doktoranckich? Jakie ergi, sentymenty i postawy tam występują?

PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Trzy teorie osobowosci Trzy punkty widzenia
poznawcze komponenty i teorie osobowosci1
Tomistyczna teoria relacji osobowych, Studia - Studiowanie Tematu, Filozofia, Filozofia religii
Teorie emocji, Studia, Psychologia, SWPS, 3 rok, Semestr 06 (lato), Psychologia Emocji i Motywacji
Jak chronić dane osobowe, Studia, Ochrona własności intelektualnej
TEORIE OSOBOWOŚCI PRC
Hall, Lindzey Teorie osobowości str 291 320(1)
Hall C S, Lindzey G, Cambell J B Teorie osobowości
kwestionariusz-osobowy, Studia 1, dokumenty
Ćwiczenia 4 - osobowość, STUDIA, Socjologia
Układy Bezpieczeństwa Biernego W Samochodach Osobowych, STUDIA - Kierunek Transport, STOPIEŃ I, MATE
Ekonomia - definicja i teorie ekonomiczne, Studia - materiały, semestr 7, Zarządzanie, Marketing, Ek
Teorie atrybucji, STUDIA, PEDAGOGIKA, PSYCHOLOGIA
Teorie dychotomiczne, Studia Pedagogika
instrumentalne i kierunkowe cechy osobowości, STUDIA PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZO - RESOCJALIZACYJNA, RÓŻNE
LIKWIDACJA SPÓŁKI OSOBOWEJ, studia prawnicze, 4 rok, prawo handlowe

więcej podobnych podstron