84

èYCIE SZKO¸Y

2/2003

Zagadnienia metodyczne

Mi∏oÊç – rodzicielski obowiàzek

Kultura wspó∏˝ycia w rodzinie opiera si´ na
wi´zach emocjonalnych ∏àczàcych jej cz∏on-
ków, zrozumieniu, ˝yczliwoÊci, wzajemnej
pomocy. Za kszta∏t mi∏oÊci odpowiadajà ro-
dzice, to oni dajà przyk∏ad, jak kochaç. Mi-
∏oÊç rodzicielska nadaje sens naszemu ˝yciu.
Powinna byç màdra i dobra. W mi∏oÊci rodzi-
cielskiej mieszczà si´ najpi´kniejsze ludzkie
pragnienia i postawy ogarniajàce zdolnoÊç
do Êwiadczenia na rzecz innych, bezintere-
sownoÊç, wyrzeczenie i trud, ˝yczliwoÊç i uf-
noÊç, a tak˝e rozumienie innoÊci zaintereso-
waƒ czy zami∏owaƒ.

Co dzieje si´ wtedy, gdy mi´dzy rodzicami

a dzieçmi nie ma porozumienia, gdy nie ma
mi´dzy nimi mi∏oÊci? Co czuje dziecko dora-
stajàce wÊród sk∏óconych rodziców? Czy mogà
oni przekazaç mu mi∏oÊç?

Osamotnione, niepotrzebne, cz´sto os-

kar˝ane o to, ˝e gdyby nie ono, inaczej poto-
czy∏oby si´ ˝ycie matki, ojca: swobodniej, wy-
godniej, nie znajdujàce zrozumienia, nie
mogàce liczyç na pomoc, szuka oparcia u in-
nych ludzi, rówieÊników, jak˝e cz´sto, nieste-
ty, zwiàzanych z alkoholizmem czy narkoma-

Przyczyny niepowodzeƒ
wychowawczych

(O tym mo˝na porozmawiaç z rodzicami)

■

STANIS¸AW LIS

Wiele niepowodzeƒ wychowawczych ma swoje êród∏o w domu rodzinnym. Prawid∏owe
funkcjonowanie rodziny nie jest mo˝liwe bez kultury wspó∏˝ycia, a wi´c takiego uk∏adu
wzajemnych stosunków, które pozwalajà na zaspokojenie potrzeb wszystkich cz∏onków
wspólnoty rodzinnej: dzieci i doros∏ych, zdrowych i chorych, pracujàcych zawodowo
i pracujàcych tylko dla domu. O kulturze wspó∏˝ycia Êwiadczy ˝yczliwoÊç i opiekuƒcza po-
stawa wobec dzieci, osób chorych i starszych. Starzy, cz´sto samotni czekajà na ciep∏o
uczucia swych dzieci nadaremnie.

Rodzice uczà, jak kochaç

nià. Wtedy ju˝ za póêno na nakazy czy
zakazy. Mi∏oÊç rodzicielskà powinni tworzyç
oboje rodzice, powinni darzyç dziecko mi∏o-
Êcià i zrozumieniem, umieç utrzymywaç
z nim ˝yczliwe kontakty, doprowadzaç do

85

èYCIE SZKO¸Y

2/2003

Zagadnienia metodyczne

wspó∏dzia∏ania. Egoizm rodziców, krótko-
wzrocznoÊç, brak odpowiedzialnoÊci za wy-
chowanie zdrowych, szcz´Êliwych ludzi pro-
wadzi do konfliktów, burzàcych ∏ad domowy
i poczucie bezpieczeƒstwa.

Konflikty zdarzajà si´ w ka˝dej rodzinie,

ale trzeba rozwiàzywaç je kulturalnie. Rodzi-
ce powinni umieç kontrolowaç swoje potrze-
by i uzale˝niaç ich spe∏nienie od dobra dzie-
ci. Mi∏oÊç rodzicielska to nie sentymentalne
uczucie, to si∏a ludzkiej woli i prawoÊci cha-
rakteru, to trud, a niekiedy wyrzeczenie si´
czegoÊ lub kogoÊ dla tych, którzy nas kocha-
jà i potrzebujà – dla naszych dzieci.

Organizacja ˝ycia i pracy

Prac´ i obowiàzki w rodzinie powinien mieç
ka˝dy. Cz´stokroç stawia si´ dzieciom wyma-
gania, nie zastanawiajàc si´, czy sà im w stanie
podo∏aç. Ró˝ne sà uzdolnienia, ró˝ne mo˝li-
woÊci, dlatego i wymagania muszà byç zindy-
widualizowane na miar´ si∏ i mo˝liwoÊci
dziecka. Zadania i wymagania powinny byç
stawiane w sposób konkretny. Nie mo˝na jed-
nego dnia czegoÊ stanowczo wymagaç, a inne-
go – wskutek zm´czenia lub innych przyczyn –
nie zauwa˝aç niedbalstwa czy zaniedbania.

Niekonsekwencja dezorientuje dzieci,

prowadzi do konfliktów i wykroczeƒ, niejed-
nokrotnie niesprawiedliwie przez doros∏ych
ocenionych i, co za tym idzie, nies∏usznie
podlegajàcych karze. Praca to nie s∏owa, to
wysi∏ek i trud, to obowiàzek wobec spo∏e-
czeƒstwa i swoich bliskich, dlatego wychowy-
waç do pracy nie mo˝na jedynie przez s∏owa,
choçby najpi´kniejsze. Kontrola wykonywa-
nych obowiàzków stanowi istotny element
wychowania.

Organizacja wypoczynku

Wypoczywaç tzn. aktywizowaç si´ w tych kie-
runkach dzia∏alnoÊci, które sprawiajà nam
przyjemnoÊç, budzà nasze zainteresowanie,
zapewniajà relaks i odpr´˝enie. Czas wolny
sp´dzony wspólnie przez cz∏onków rodziny
ma wiele walorów wychowawczych. Rodzice
wolni od poÊpiechu, zm´czenia mogà i po-

winni w sposób Êwiadomy byç z dzieçmi, mieç
czas na wys∏uchanie tego, co dzieci majà do
powiedzenia – uwa˝nie i ze zrozumieniem.

WÊród rozmów i dyskusji kszta∏tujà si´

opinie i przekonania naszych dzieci. Uczà si´
one dostrzegaç potrzeby drugiego cz∏owieka,
rozumieç inny od swego punkt widzenia,
sens i wartoÊç norm regulujàcych spo∏eczne
wspó∏˝ycie.

Nagrody i kary

Sà nieodzowne jako bodêce majàce na celu
zmobilizowanie dzieci do wype∏niania obo-
wiàzków, do powstrzymywania si´ od zacho-
waƒ niew∏aÊciwych. Nagrody silniej wp∏ywajà
na kszta∏towanie aktywnej postawy dziecka,
wyzwalajà jego czynny stosunek do obowiàz-
ków, do stawianych mu wymagaƒ.

Nagroda jako Êrodek wychowawczy utwier-

dza dziecko w przeÊwiadczeniu, ˝e rozumie
i podejmuje wymagania oraz obowiàzki
w∏asne zgodnie z oczekiwaniami rodziców czy

Oni nas kochajà i potrzebujà...

nauczycieli, dostarcza mu satysfakcji i uznania,
wzmacnia wiar´ we w∏asne si∏y, zapewnia
poczucie bezpieczeƒstwa, zach´ca do stawia-
nia sobie trudniejszych zadaƒ i obowiàzków.

Nagroda mo˝e mieç ró˝ny charakter, ró˝-

nà postaç, mo˝e to byç prezent, pochwa∏a.
Pochwa∏a oÊmiela dziecko nieÊmia∏e, zach´ca
niewytrwa∏e. Zdarza si´ te˝, ˝e z czworga lub
trojga dzieci tylko jedno zas∏uguje na nagro-
d´, ˝e tylko jedno umie na nià zapracowaç.

W ka˝dym dziecku jest coÊ, jakaÊ cecha,

zdolnoÊç, umiej´tnoÊç, która mo˝e w sprzyja-
jàcej atmosferze rozwijaç si´ i daç owoce. Jest
rodzicielskim obowiàzkiem dojrzeç w ka˝dym
dziecku to, co w nim najlepszego. Zdarza si´
nieraz, ˝e rodzice, nagradzajàc jedno dziecko,
inne jednoczeÊnie zawstydzajà. Takie przeciw-
stawienie powoduje konflikty mi´dzy rodzeƒ-
stwem, utrudnia ich wspó∏˝ycie.

86

èYCIE SZKO¸Y

2/2003

Zagadnienia metodyczne

Kara to ka˝de nieprzyjemne, niepo˝àda-

ne dla cz∏owieka prze˝ycie wynikajàce z nie-
wykonania lub niew∏aÊciwego wykonania
czynnoÊci, do których by∏ zobowiàzany.
W tych warunkach kara ÊciÊle wià˝e si´ z na-
grodà, pozbawienie nagrody znaczy tyle, co
kara. Kary mogà wyst´powaç w ró˝nej posta-
ci, cz´sto stosowane sà upomnienia i nagany.
Kara mo˝e polegaç na tym, ˝eby dziecko na-
prawi∏o z∏o, szkod´, krzywd´, którà wyrzà-
dzi∏o. Kara uczy odpowiedzialnoÊci za zacho-
wanie, w pewnym sensie kszta∏ci tak˝e
wyobraêni´ i umiej´tnoÊç przewidywania
konsekwencji w∏asnych czynów. Ale nale˝y
pami´taç, ˝e kara nie mo˝e stanowiç odwetu,
nie mo˝e byç wynikiem niekonsekwencji czy
zdenerwowania.

Dziecko, które ma k∏opoty, ma prawo

oczekiwaç od rodziców zrozumienia i pomo-
cy, a nie kar. Mo˝e trzeba zmieniç codzienny
plan zaj´ç dziecka, cz´Êciej wy∏àczaç telewi-
zor, aby by∏ spokój podczas odrabiania lekcji.
Nale˝y wówczas pami´taç, ˝e nie forma i ro-
dzaj kary sà istotne, ale sytuacja i atmosfera
z nià zwiàzane. Powinna to byç sytuacja,
w której dziecko nie b´dzie zniewa˝one i na-
stawione wrogo do osoby wymierzajàcej kar´.
Kara spe∏nia swe funkcje, jeÊli doprowadza
dziecko do zrozumienia, ˝e postàpi∏o êle, je-
˝eli doprowadza do pragnienia zmiany zacho-
wania i unikania zachowaƒ niew∏aÊciwych.

mgr Stanis∏aw Lis – wicedyrektor Szko∏y Podstawowej nr 9
w ZamoÊciu

Ka˝dy chce byç kochany

Informacja o publikacjach Wydawnictw

Szkolnych i Pedagogicznych S.A.

Bezp∏atna infolinia – 0-800-220-555