Zasady gospodarowania majątkiem trwałym
Zarządzanie kapitałem trwałym – właściwe wykorzystywanie i
eksploatowanie zasobów, racjonalne nakłady w stosunku do rozwoju pb-a.
Kapitał – posiadane dobra materialne i niematerialne wykorzystane w
produkcji (usługach) oraz zasoby pieniężne. Jest kategorią ekonomiczną
posiadającą wartość i mająca zdolność do pomnażania wartości (wzrostu).
Zasób – czynnik wytwórczy będący w dyspozycji podmiotu gospodarczego
i wykorzystywany w procesie produkcji.
Majątek trwały – cechuje go długotrwały okres użytkowania (powyżej
jednego roku) oraz stopniowe zużywanie się w trakcie działalności
gospodarczej.
Składniki majątku trwałego:
1. rzeczowy majątek trwały – zalicza się tu wartość przyjętych do
użytkowania maszyn, budynków itd.
2. wartości niematerialne i prawne – uznaje się za nie sumę kosztów
nabycia praw majątkowych (projektów wynalazczych, patentów,
licencji). Są to niepieniężne składniki majątku nie posiadające
substancji fizycznej.
3. finansowy składnik majątku – są to akcje w spółkach akcyjnych,
obligacje, bony długoterminowe weksle itd.
4. należności długoterminowe
Funkcje majątku trwałego:
1. funkcja społeczna – o ile funkcje ekonomiczne środków trwałych
sprowadzają się do kryterium ekonomicznego, opartego na kalkulacji
nakładów (kosztów) i efektów, o tyle funkcje społeczne powinny
uwzględnić elementy estetyczne, psychologiczne i fizjologiczne warunki
pracy oraz potrzeby człowieka.
2. funkcja ekonomiczna – sprowadza się do oddziaływania człowieka za ich
pośrednictwem na przyrodę w celu zwiększenia produkcji dóbr
materialnych; decydowanie w dużej mierze o zdolności produkcyjnej
danego podmiotu gospodarowania; wykorzystywanie zasobów siły
roboczej.
Zużycie środków
Zużycie środków trwałych – stopniowa utrata wartości i wartości
użytkowej.
Wartość użytkowa – związana z materialną (przedmiotową)naturą obiektu
złożonego z elementów substancji przyrody. Stopień przydatności do
pełnienia pewnych funkcji i zaspokajanie potrzeb w określonych
warunkach.
Wartość – wiąże się z towarem jako produktem procesu produkcji, wiąże
się z pieniądzem
Rodzaje zużycia środków trwałych:
1. zużycie fizyczne – polega na zmianie pierwotnych właściwości
mechanicznych i chemicznych. Następuje wraz z ich
wykorzystywaniem w procesach produkcyjnych (zużycie produkcyjne).
Wynika również z oddziaływania sił przyrody i warunków zewnętrznych
(zużycie nieprodukcyjne). Może też być odwracalne – przejściowe oraz
nieodwracalne – trwałe.
2. Zużycie moralne – stopniowa utrata wartości wymiennej i wartości
użytkowej, spowodowanej zmianami występującymi poza środkami
pracy. Wywołuje je wzrost społecznej wydajności pracy w pb-ach
wytwarzających środki trwałe; uzyskanie nowych, wydajniejszych
środków pracy; zmiany warunków zewnętrznych eksploatacji środka
pracy, brak popytu na wyroby lub usługi.
Optymalizowanie wykorzystywania środków trwałych – działanie
zmierzające do poszukiwania najkorzystniejszego postępowania z punktu
widzenia przyjętego kryterium.
Wskaźniki wykorzystywania środków trwałych:
1. ekonomiczny – charakteryzują produktywność środków trwałych przez
uzyskane wyniki produkcyjne i finansowe
2. techniczno-ekonomiczne – określają ekonomiczność niektórych
rozwiązań technicznych
3. techniczne – dotyczą parametrów technicznych.
Produktywność – relacja produkcji wytworzonej w ciągu roku do wielkości
środków trwałych w danym okresie.
Rodzaje wskaźnika produktywności:
1. globalny – uwzględnia wszystkie zasoby trwałe podmiotu, bez względu
na ich rodzaj i charakter działalności
2. ogólny – zawiera jedynie wartość produkcyjnych zasobów trwałych,
które związane są z procesami wytwórczymi
3. cząstkowy – obejmuje efektywność tej grupy majątkowej, która stanowi
mobilną część i aktywnie wpływa na proces produkcyjny.
Amortyzacja – wypływa z ekonomicznej formy z ruchu okrężnego obrotu
środków trwałych w procesie reprodukcji. Wyraża się realnym procesem
oddzielenia części wartości od funkcjonalnych środków trwałych w wyniku
ich produkcyjnego wykorzystania.
Funkcje amortyzacji:
1. miernik wartości przenoszony przez środki trwałe na produkt
2.
czynnik określający udział wartości przeniesionej w kosztach produkcji
3. narzędzia stopniowego akumulowania pieniężnego odpowiednika tej
wartości na reprodukcję środków trwałych
Stawki (normy) amortyzacji – ilościowo określone parametry
wykorzystywane do obliczania wartości odpisów amortyzacyjnych od
środków trwałych w ciągu danego okresu.
Odpisy amortyzacyjne – odzwierciedlają zużycie środków trwałych oraz
wartości niematerialnych i prawnych, które wykorzystywane są w
prowadzonej działalności podmiotów.
Metody amortyzacji:
1. proporcjonalna (liniowa) – wysokość odpisów amortyzacyjnych jest
jednakowa w ciągu całego okresu eksploatacji
2. degresywna – wysokość stawek maleje w miarę upływu czasu
3. progresywna – amortyzacja wrasta w miarę okresu użytkowania
środków trwałych.
Formy reprodukcji prostej:
1. całkowita – zastąpienie zużytych fizycznie lub moralnie zasobów
majątkowych nowymi egzemplarzami tego samego lub podobnego
rodzaju.
2. rozszerzona – powiększenie wartości obiektu majątku trwałego, która
powoduje wzrost jego wolumenu w postaci rzeczowej.