Gospodarka majątkiem

Gospodarka majątkiem 

przedsiębiorstwa

p

ę

Lekcja 10

Lekcja 10

Majątek przedsiębiorstwa

Majątek przedsiębiorstwa

Majątek własny przedsiębiorstwa utworzony z 

kapitałów własnych i obcych występuje w 

p

y

y

y ęp j

wielu postaciach. 

Można je ująć w trzy grupy:

Można je ująć w trzy grupy:

¾Rzeczowe składniki majątku
¾Finansowe składniki majątku
¾W t ś i i

t i l

i

¾Wartości niematerialne i prawne

Rzeczowe składniki majątku

Rzeczowe składniki majątku

Obejmują:
ƒ Środki pracy (np. 

maszyny, urządzenia)

ƒ Przedmioty pracy (np.

Przedmioty pracy (np. 
surowce)

ƒ Produkty pracy (np

ƒ Produkty pracy (np. 

wyroby gotowe)

Finansowe składniki majątku

Finansowe składniki majątku

Stanowią głównie:
•

Środki pieniężne

•

Papiery wartościowe

•

Należności

•

Należności

Wartości niematerialne i prawne

Wartości niematerialne i prawne 

W t ś i i

t i l

i

t

b t

j d

tk

Wartości niematerialne i prawne to nabyte przez jednostkę, 

nadające się do gospodarczego wykorzystania, prawa 

majątkowe przeznaczone do używania na potrzeby 

ó

ś

jednostki, a w szczególności:

•

autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, 

koncesje

koncesje

•

prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, 

wzorów użytkowych i zdobniczych, 

•

know‐how, czyli wiedza technologiczna. 

By nabyte prawa majątkowe zaliczyć do wartości 

niematerialnych i prawnych przewidywany okres

niematerialnych i prawnych, przewidywany okres 

użytkowania w danej firmie powinien być dłuższy niż 12 

miesięcy.

Ze względu na rolę ekonomiczną spełnianą 

przez majątek dzieli się go na

Ak

ł (

j

k

ł )

Aktywa obrotowe (majątek obrotowy)

Aktywa trwałe (majątek trwały)
część aktywów jednostki gospodarczej o 
przewidywanym okresie użytkowania 

Aktywa obrotowe  (majątek obrotowy) 
to przedmioty pracy, produkty pracy, 
przeznaczone do sprzedaży oraz różne 
składniki finansowe które

dłuższym niż rok.

składniki finansowe, które 
charakteryzują się okresem użycia do 1 
roku, większą płynnością oraz szybszą 
rotacją niż składniki majątku trwałego

¾ Wartości niematerialne i prawne
¾ Rzeczowy majątek trwały

rotacją niż składniki majątku trwałego.

¾ Zapasy
¾ Należności krótkoterminowe

¾ Rzeczowy majątek trwały
¾ Należności długoterminowe
¾ Inwestycje  (lokaty) 

¾ Należności krótkoterminowe
¾ Inwestycje (lokaty) 

krótkoterminowe

długoterminowe

Aktywa trwałe 

Rzeczowy majątek trwały w jego skład

Rzeczowy majątek trwały w jego skład 

wchodzą:

Środki trwałe

Są to rzeczowe aktywa trwałe i 

Środki trwałe w budowie

Pod ich pojęciem rozumie się wydatki 

zrównane z nimi , o przewidywanym 
okresie ekonomicznej użyteczności 
dłuższym niż rok, kompletne, zdatne 

poniesione na budowę lub zakup i 
montaż nowych lub ulepszenie  
(przebudowa, modernizacja) 

do użytku i przeznaczone na potrzeby 
jednostki. Zalicza się do nich:

¾ Nieruchomości (np. grunty, tereny, 

istniejących środków trwałych, jak 
długo te czynności nie zostały jeszcze 
zakończone.

budynki, budowle).

¾ Maszyny, urządzenia, środki transportu i 

inne rzeczy (np. wyposażenie biur).

¾ Ulepszenia w obcych środkach trwałych
¾ Inwentarz żywy.

Aktywa trwałe 

N l ż

ś i dł

t

i

Należności długoterminowe

Są to należne jednostce sumy z 

innych tytułów niż dostawy 

bó i t

ó

wyrobów i towarów oraz 
usług, które zostaną spłacone 
po okresie dłuższym od

po okresie dłuższym od 
jednego roku , gdyż np. 
uzgodniono z odbiorcą, że 
zapłata za sprzedane mu 
dobra będzie następowała 
ratalnie przez kilka lat

ratalnie przez kilka lat.

Aktywa trwałe

Inwestycje (lokaty)długoterminowe

To składniki majątku nabyte w celu osiągnięcia korzyści

ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości lub
uzyskania przychodów w formie odsetek i udziałów w zyskach

(dywidend) albo innych pożytków

.

Do inwestycji długoterminowych zalicza się:

ƒ Udziały i akcje w innych spółkach.
ƒ Długoterminowe pożyczkowe papiery wartościowe (obligacje, listy zastawne,)
ƒ Udzielone innym podmiotom pożyczki długoterminowe.
ƒ Nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne które nie są użytkowane

ƒ Nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane

przez przedsiębiorstwo, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści np. z tytułu
najmu lub dzierżawy.

Aktywa obrotowe

ZZapasy

To rzeczowe składniki 

majątku obrotowego 
które obejmują:

•

Materiały

•

Produkty gotowe

•

Produkcje

•

Produkcje 

niezakończoną

•

Towary

•

Towary

Aktywa obrotowe

ZZapasy

¾

ł

ł

ół d

d

k ó

¾ Materiały służą na ogół do jednorazowego zużycia, które następuje

całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym i przenoszą na wytwarzane
produkty swoją wartość. Do materiałów zalicza się zapasy surowców,
półproduktów obcych, opakowań).

¾ Produkty gotowe to wytworzone przez jednostkę produkty zakończone,

wyroby usługi przyjęte przez kontrolę techniczną przeznaczone do

wyroby, usługi przyjęte przez kontrolę techniczną, przeznaczone do
sprzedaży.

¾ Produkcja niezakończona są to wytworzone przez jednostkę wyroby lub

ł i j

i

k ń

kł d j

i

ó

d k ji

k i

usługi jeszcze nie zakończone, składają się ze stanów produkcji w toku i
półfabrykatów.

¾ Towary obejmują zapasy produktów innych przedsiębiorstw nabytych w

y

j

ją

p y p

y

p

ę

y y

celu odsprzedaży w niezmienionej postaci.

Aktywa obrotowe

N l ż

ś i k ótk t

i

Należności krótkoterminowe

Obejmują ogół należności od odbiorców

(dłużników) z tytułu dostaw, a więc sprzedaży

(

)

y

ę

p

y

wyrobów, towarów i usług oraz całość lub
część należności z innych tytułów które

część należności z innych tytułów, które
wymagają zapłaty przez dłużników w ciągu 12
miesięcy

od

dnia

kończącego

rok

miesięcy

od

dnia

kończącego

rok

obrachunkowy.

Aktywa obrotowe

I

t j k ótk t

i

Inwestycje krótkoterminowe

Zalicza się do nich głównie krótkoterminowe aktywa finansowe tj.

składniki majątku, które będą w posiadaniu jednostki przez okres
k ót

iż 12

i i

d d i k ń

k b

h

k

krótszy niż 12 miesięcy od dnia kończącego rok obrachunkowy a w
szczególności:

•

Akcje i inne papiery wartościowe przeznaczone do sprzedaży

Akcje i inne papiery wartościowe przeznaczone do sprzedaży

•

Udzielone innym jednostkom pożyczki

•

Środki

pieniężne

ulokowane

na

terminowych

rachunkach

p

ę

y

bankowych

•

Środki pieniężne, którymi w danej chwili może dysponować
jednostka gospodarcza (np. gotówka w kasie, środki pieniężne w
banku)

•

Inne środki pieniężne np czeki weksle obce

•

Inne środki pieniężne np. czeki, weksle obce

Rotacja środków obrotowych

Rotacja środków obrotowych

To

ruch

środków

obrotowych,

czyli

przechodzenie z jednej postaci w drugą.

p

j

j p

gą

Rotacja środków obrotowych jest ruchem
okrężnym od pieniądza do pieniądza

okrężnym od pieniądza do pieniądza.

Rotacja środków obrotowych w 

różnych przedsiębiorstwach

Środki 

Przedsiębiorstwo
przemysłowe

Środki 

pieniężne

Proces 

produkcyjny

pieniężne 

powiększone 

o zysk

Materiały

Produkty 

gotowe

Rotacja środków obrotowych w 

różnych przedsiębiorstwach

Przedsiębiorstwo
usługowe

Środki 

pieniężne

Materiały

Proces 

produkcyjny

Środki 

pieniężne 

powiększone o 

zysk

Rotacja środków obrotowych w 

różnych przedsiębiorstwach

Przedsiębiorstwo
handlowe

Środki 

pieniężne

Towary

Środki 

pieniężne 

powiększone 

o zysk

Wskaźniki cyklu obrotowego

Wskaźniki cyklu obrotowego

¾

¾ Wskaźnik szybkości obrotu (rotacji) w dniach, który określa, ile 

dni trwał jeden obrót (cykl) środków obrotowych

S·D                                          D

Wd =

P

lub Wd = Wc

Wd       P                    lub   Wd      Wc

Gdzie:
Wd – wskaźnik szybkości obrotu w dniach

y

S – przeciętny stan środków obrotowych w czasie
D – liczba dni w okresie
P ‐ przychód

Wskaźniki cyklu obrotowego

Wskaźniki cyklu obrotowego

¾Wskaźnik częstotliwości obrotów (rotacji),

który określa, ile obrotów (cykli) wykonały

y

( y )

y

y

środki obrotowe w danym okresie.

P

D

P                                            D

Wc =    S                    

lub

Wc =     Wd

Gdzie:

Gdzie:
Wc – Wskaźnik częstotliwości obrotu

Cykl obrotowy

Cykl obrotowy

Szybkość krążenia środków obrotowych ma

duże znaczenie dla efektywności działania.

y

Przyspieszając ich obieg można:

ƒ Przy tym samym stanie środków obrotowych

ƒ Przy tym samym stanie środków obrotowych

uzyskać większy efekt (np. sprzedaży)

ƒ Ten sam efekt uzyskać przy mniejszym

zaangażowaniu środków obrotowych

zaangażowaniu środków obrotowych

Zużycie majątku trwałego

Zużycie majątku trwałego 

Majątek trwały przedsiębiorstwa zużywa się w

procesie gospodarczym, czyli traci sukcesywnie swoja
wartość. Proces zużywania

się majątku trwałego

może trwać nawet kilkadziesiąt lat i zależy od rodzaju
środka trwałego.

Zużycie majątku trwałego dzielimy na:

•

Techniczne zużycie środków trwałych zwane też
fizycznym

y

y

•

Zużycie ekonomiczne tzw. moralne

Fi

ż i

Intensywność eksploatacji środka 

trwałego a więc czas pracy i

Fizyczne zużycie 
majątku 

trwałego, a więc czas pracy i 

obciążenie

trwałego

Dbałość o środek trwały, 

polegająca na właściwej obsłudze 

w czasie eksploatacji oraz 

bi

h k

j

zabiegach konserwacyjno ‐

remontowych

Na proces 
zużywania się

Warunki atmosferyczne 

powodujące zniszczenie środka 

trwałego

zużywania się 
poszczególnych 
rodzajów środków

rodzajów środków 
trwałych 
wpływają:

Awarie i inne zdarzenia losowe

wpływają:

Fizyczne zużycie majątku trwałego

Fizyczne zużycie majątku trwałego

Wywołuje szereg ujemnych skutków:
ƒ Zmniejszenie możliwości wytwórczych 

przedsiębiorstwa

ƒ Pogorszenie jakości produkcji

Pogorszenie jakości produkcji

ƒ Obniża sprawność i niezawodność działania środka 

trwałego

trwałego

ƒ Wzrost przestojów w pracy związanych z remontami i 

awariami

awariami

ƒ Spadek wydajności i jakości pracy

Zużycie ekonomiczne środków 

trwałych

Jest niezależne od zużycia fizycznego środków

trwałych.

y

Przyczyną tego zużycia jest starzenie się

środków trwałych (maszyn urządzeń) wobec

środków trwałych (maszyn, urządzeń) wobec
ciągłego postępu technicznego.

Stare maszyny mają mniejszą wydajność,

powoduje to konieczność wymiany na nowe

powoduje to konieczność wymiany na nowe
modele, mimo technicznej sprawności starych
maszyn

maszyn.

Zużycie środków trwałych

Zużycie środków trwałych

W przedsiębiorstwie odzwierciedleniem 

zużywania się środków trwałych są:

y

ę

y

ą

¾Umorzenie 
¾A

j

¾Amortyzacja

Umorzenie

Umorzenie

To zmniejszenie wartości 

początkowej środków 
t

ł h

ik i h

trwałych w wyniku ich 
stopniowego zużywania się .
Umorzenie środków

Umorzenie środków 
trwałych polega na 
sukcesywnym, corocznym 

y

y ,

y

zmniejszaniu o wyliczoną 
kwotę wartości środków 
trwałych i tym samym 
ustaleniu ich wartości 
bieżącej

bieżącej.

Amortyzacja

Amortyzacja 

Polega na 

sukcesywnym, na ogół 
comiesięcznym, 
ustaleniu kwoty 
(odpisu) wartości 
zużycia środków 
trwałych i zaliczeniu tej 
kwoty w koszty 
działalności 
gospodarczej.

Amortyzacja

Amortyzacja

Wysokość odpisów amortyzacyjnych uzależniona jest

od

planowanego

okresu

użytkowania

środka

trwałego, wartości początkowej i przyjętej metody
amortyzacji.

Wyróżniamy dwie wartości środków trwałych:

ƒ wartość początkowa (wartość brutto) która jest

wartość początkowa (wartość brutto) która jest
równa cenie nabycia gotowego środka trwałego

ƒ wartość bieżącą (wartość netto) równą wartości

ƒ wartość bieżącą (wartość netto) równą wartości

początkowej pomniejszonej o umorzenie środka
trwałego

trwałego

Amortyzacja

Amortyzacja

Kwotę rocznych odpisów amortyzacyjnych

(umorzeniowych)

ustala

się

drogą

(

y )

ę

gą

systematycznego

rozłożenia

wartości

początkowej danego środka trwałego na

początkowej danego środka trwałego na
przewidywane lata użytkowania.

(

)

( ó

Kwotę

(odpis)

amortyzacji

(również

umorzenia) wylicza się, uwzględniając wartość
początkową środka trwałego i przewidywany
okres eksploatacji.

okres eksploatacji.

Amortyzacja

Amortyzacja

Wp

KA=

L

KA          L

gdzie:
KA – roczna kwota (odpis) amortyzacji
Wp – wartość początkowa środka trwałego 
L – liczba lat użytkowania

KA ·100        

SA =

Wp

SA =       Wp

gdzie:
SA – roczna stopa (stawka) amortyzacyjna

SA  roczna stopa (stawka) amortyzacyjna

Amortyzacja

Amortyzacja

Przykład

Ustal roczną kwotę odpisu amortyzacyjnego maszyny 
szwalniczej o wartości początkowej 250 000 zł i okresie 
eksploatacji 10 lat.

Roczna kwota amortyzacji = 250 000 zł: 10 lat = 25 000zł
Roczna kwota odpisu wynosi 25 000 zł.

Aby obliczyć  kwotę miesięczną odpisu uzyskany wynik należy 
podzielić na 12 miesięcy.

ł

ł

25000zł:12 miesięcy= 2083,33 zł

Miesięczna kwota odpisu wynosi 2083,33 zł.

Metody amortyzacji

Metody amortyzacji

Metoda liniowa

M t d li i

(i

j ó

i

l b

j

l

)

l

d i

i

t ł j

t (

i i )

Metoda liniowa (inaczej równomierna lub proporcjonalna) polega na odpisywaniu stałej raty (np. co miesiąc) 
takiego samego odsetka wartości środka trwałego (np. jeśli okres amortyzacji środka trwałego obejmuje 5 lat, 
czyli 60 miesięcy, to co miesiąc będzie odpisywana w koszty 1/60 część wartości tego środka trwałego). Oparta 
jest na założeniu, że zużycie środka trwałego i utrata jego wartości jest taka sama w każdym okresie

.

Metoda degresywna 

metoda malejących odpisów amortyzacyjnych. Polega na zastosowaniu odpowiedniego współczynnika 
podwyższającego, wykorzystywana w szczególnych przypadkach. Oparta jest na założeniu, że zużycie środka trwałego 
a zwłaszcza zmniejszenie jego wartości następuje w początkowym okresie jego używania szybciej niż w następnych 
okresach.

W metodzie tej odpisy zmniejszają się aż do momentu zrównania się z odpisem z metody liniowej. Gdyby wartość 
odpisywanej raty metodą degresywną byłaby mniejsza niż metodą liniową, to dalsze odpisy są naliczane liniowo.

d

Metoda progresywna 

to metoda rosnących odpisów amortyzacyjnych. Oparta jest na założeniu, że wraz z upływem czasu zużycie 
środka trwałego i utrata jego wartości następuje coraz szybciej.

Metoda naturalna 

okresowy odpis amortyzacyjny szacuje się przez porównanie wykorzystania amortyzowanego składnika majątku 
(najczęściej jego produkcji lub czasu pracy w przypadku maszyn produkcyjnych lub ilości przejechanych 
kilometrów dla środków transportu) z określoną przez producenta maksymalną zdolnością produkcyjną w ciągu 

p

)

ą p

p

y

ą

ą p

yj ą

ąg

całego okresu życia.

Amortyzacja

Amortyzacja

™Odpisów

amortyzacyjnych

dokonuje

się

zgodnie z planem amortyzacji, który określa

g

p

y

j

y

stawki (stopy) i kwoty rocznych odpisów
poszczególnych środków trwałych

poszczególnych środków trwałych.

™Środki trwałe o niskiej jednostkowej wartości

ł

ć

do 3500 zł można jednorazowo odpisać w
koszty, bez stopniowego ich umarzania i
amortyzacji, w miesiącu oddania ich do
użytkowania.

użytkowania.

Działalność inwestycyjna 

przedsiębiorstw

•

Inwestowanie to angażowanie
zasobów

pieniężnych

w

przedsięwzięcia w celu uzyskania

przedsięwzięcia w celu uzyskania
przyszłych

korzyści,

głównie

zysków.

y

•

Przedsięwzięcia

w

formie

inwestycji mogą dotyczyć:

a. Inwestycji

finansowych

czyli

kapitałowych

b. Inwestycji

rzeczowych

czyli

realnych

Inwestycje finansowe

Inwestycje finansowe

Polegają

na

lokowaniu

zasobów pieniężnych przez
inwestora

na

rynku

kapitałowym i pieniężnym,
czyli

inwestowaniu

w

przedsięwzięcia

lokaty

terminowe

w

bankach,

zakup udziałów lub akcji
spółek, zakup obligacji.

Inwestycje rzeczowe

Inwestycje rzeczowe

To nakłady związane z 

nabyciem nieruchomości 

t ś i

oraz wartości 
niematerialnych i prawnych 
w celu osiągnięcia korzyści.

w celu osiągnięcia korzyści. 
Nakłady te polegają na 
zakupie środków trwałych 
np. maszyny grunty, 
budowie nowych środków 
trwałych lub modernizacji

trwałych lub modernizacji 
już posiadanych. 

Remonty środków trwałych

Remonty środków trwałych

Remonty środków trwałych 

polegają na dokonywaniu 
napraw przywracających im

Czynności konserwacyjne

napraw przywracających im 
pełną sprawność 
techniczną. 

Przeglądy okresowe i 
obsługa międzyremontowa

ą

Działalność remontowa,  
zmierza do usunięcia 

Remonty bieżące

skutków zużywania się 
środków trwałych. Na 
d i ł l

ść t

kł d j

i

Remonty średnie

działalność tę składają się:

Remonty kapitalne

Bibliografia

Bibliografia

S l

G

k

i

k

i

k S

iń k

i

h

i k

•

Sylwester Gregorczyk, Maria Romanowska, Agnieszka Sopińska , Piotr Wachowiak
„Przedsiębiorczość bez tajemnic”. Wydawnictwo WSiP Warszawa 2002.

•

Agnieszka Mikina, Małgorzata Sienna „Przedsieęiorczość – klucz do sukcesu”
Wydawnictwo REA, Warszawa 2002.

•

Małgorzata

Biernacka,

Jarosław

Korba,

Zbigniew

Smutek

„Podstawy

przedsiębiorczość” wydawnictwo Operon, Gdynia 2007.

•

Sławomir Chudy „Ekonomika handlu” wydawnictwo empi2 , Poznań 2000.

•

Piotr Urbaniak „Podstawy ekonomii” wydawnictwo empi2, Poznań 1996.

•

Wiktor Gabrusewicz

Janusz Samelak

Rachunkowość finansowa – obszary

Wiktor Gabrusewicz, Janusz Samelak „Rachunkowość finansowa

obszary

problemowe”. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2006.

•

Jan Matusewicz, Piotr Matusewicz „Rachunkowość od podstaw” wydawnictwo
Finans –Servis Warszawa 2003

Finans –Servis, Warszawa 2003

•

„Rachunkowość finansowa ‐ Teoretyczne podstawy” pod red. J. Samelak,
wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2006.