Miary obciążeń zdrowotno-społecznych

Anna Busiakiewicz

Zakład Polityki Zdrowotnej i Zabezpieczenia Społecznego CM UMK

Plan:

1.

Wst

ę

p

2.

Miary obci

ąż

e

ń

zdrowotnych

3.

Konstrukcje i przydatno

ść

wska

ź

ników:

HDI,DALY,QALY,HALE

4.

Mierniki funkcjonowania w chorobie

5.

Wnioski

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
Wstęp

Sytuacja zdrowotna ludno

ś

ci determinowana jest

głównie przez:

-

styl

ż

ycia

-

ś

rodowisko

-

uwarunkowania genetyczne

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
Wstęp

-

Nierówno

ś

ci w zdrowiu

-

Transformacja epidemiologiczna

-

Koncepcja obszarów zdrowia ( sytuacji zdrowotnej)
Lalonda

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych

Dla potrzeb ONZ opracowano

Wska

ź

nik Rozwoju Ludzko

ś

ci

Human Development Index- HDI

Stosowany do oceny sytuacji społeczno-

ekonomicznej w poszczególnych krajach

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych

WHO i Bank

Ś

wiatowy opracowały

Wska

ź

nik wyra

ż

aj

ą

cy utrat

ę

lat

ż

ycia skorygowanych

niepełnosprawno

ś

ci

ą

Disability Adjustet Life Years- DALY

W celu oceny globalnego obci

ąż

enia chorobami

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych

WHO i Bank

Ś

wiatowy zmodyfikował DALY tworz

ą

c

Disability Adjustet Life Expectancy- DALE

oraz

Healthy Life Expectancy- HALE

( pochodne wcze

ś

niej powstałego wska

ź

nika –

długo

ś

ci

ż

ycia skorygowanej o jako

ść

- QALY)

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych

Istnieje równie

ż

grupa wska

ź

ników, które mierz

ą

ró

ż

ne

aspekty funkcjonowania w chorobie, a zwłaszcza

jako

ść ż

ycia zwi

ą

zan

ą

ze zdrowiem i chorob

ą

Health Related Quality of Life - HRQoL

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych

Konstrukcje i przydatno

ść

wska

ź

ników

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
HDI

Wska

ź

nik pomiaru osi

ą

gni

ęć

poszczególnych

krajów w zakresie rozwoju i dobrobytu
ludno

ś

ci

Cel:

-

poprawa

ż

ycia obywateli poprzez monitoring

zało

ż

e

ń

programu Rozwoju Narodów

Zjednoczonych

-

Identyfikacji problemów wymagaj

ą

cych interwencji

mi

ę

dzynarodowych

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
HDI

Wska

ź

nik HDI zbudowany jest z trzech składowych,

które s

ą

uznawane za kluczowe w rozwoju

człowieka:

-

Długie i zdrowe

ż

ycie

-

Wykształcenie

-

Dochód na osob

ę

w rodzinie

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
HDI

Ka

ż

dy z tych czynników stanowi 1/3 warto

ś

ci ogólnego

wska

ź

nika, którego warto

ść

maksymalna mo

ż

e

wynosi

ć

1

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
HDI

HDI dla Polski wynosi 0,841

35 miejsce spo

ś

ród 157 krajów

( 2008r.)

Najwy

ż

sza dla Norwegii – 0,944

Najni

ż

sza dla Sierra Leone – 0,255

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
DALY

Wska

ź

nik słu

żą

cy do pomiaru obci

ąż

enia

chorobami w danej populacji

Stanowi prób

ę

cało

ś

ciowego uj

ę

cia problemu

chorób i ich wpływu na

ż

ycie ludzi przez

poł

ą

czenie w jednym wska

ź

niku długo

ś

ci

ż

ycia i obni

ż

enia si

ę

jako

ś

ci

ż

ycia

zwi

ą

zanego z niepełnosprawno

ś

ci

ą

i

inwalidztwem

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
DALY

Wska

ź

nik przydatny do:

-

identyfikacji głównych przyczyn obci

ąż

enia

chorobami

-

alokacji

ś

rodków na zwalczanie przyczyn

chorobowych

-

oceny skuteczno

ś

ci podejmowanych działa

ń

w

procesie monitorowania zmian w procesie
chorobowym

-

oceny skuteczno

ś

ci zastosowanej konkretnej

interwencji

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
DALY

Jeden DALY oznacza utrat

ę

jednego roku

ż

ycia

w zdrowiu

-

obecno

ść

inwalidztwa

-

przedwczesna umieralno

ść

Warto

ść

: 1 – pełnia zdrowia

Warto

ść

: 0 - zgon

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
DALY

Np. w tertraplegii lub utraty wzroku oznacza

ż

e,

warto

ść

roku prze

ż

ytego z tym inwalidztwem wg

twórców tej metody ( dr Christopher Murray, dr Alan
Lopez z Uniwersytetu Harvarda)

wynosi 0,1 lub 0,2, a utrata 0,9 lub 0,8 roku.

Utrat

ę

lat

ż

ycia odnoszono do maksymalnego

prze

ż

ycia m

ęż

czyzn – 80 lat, kobiet – 82,5 roku w

Japonii – 2005 r.

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
DALY

W 2005 roku utrata DALY wynosiła 1,6 miliarda lat z

czego 89% przypadało na kraje rozwijaj

ą

ce si

ę

, a

tylko 11% na kraje rozwini

ę

te

Przyczyn

ą

66% utraconych lat była przedwczesna

umieralno

ść

a 34% inwalidztwo

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
DALY

Według raportów WHO główne przyczyny

obci

ąż

enia chorobami zmieniaj

ą

si

ę

w ci

ą

gu

ostatnich lat.

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
DALY

W 1990 roku najwa

ż

niejsze przyczyny powoduj

ą

ce

utrat

ę

DALY wskazywano:

- zaka

ż

enia układu oddechowego

- choroby biegunkowe

-

przyczyny okołoporodowe

-

-depresj

ę

-

chorob

ę

wie

ń

cow

ą

-

choroby naczyniowe OUN

-

gru

ź

lic

ę

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
DALY

Prognozy na rok 2020 przewiduj

ą

wzrost chorób

cywilizacyjnych:

-

choroby sercowo-naczyniowe

-

depresja

-

wypadki komunikacyjne

-

przewlekłe nieswoiste choroby układu oddechowego

-

gru

ź

lica

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
DALY - zagrożenia

Metodologia obliczania DALY wymaga dobrych

jako

ś

ciowo i kompletnych danych o sytuacji

zdrowotnej danego kraju

( trudno

ś

ci w krajach rozwijaj

ą

cych si

ę

)

Przypisanie osobom niepełnosprawnym wagi poni

ż

ej

1 – za jeden rok

ż

ycia jest odbierane jako akt

dyskryminacji ( przedmiot krytyki ze strony
autorytetów w dziedzinie epidemiologii i zdrowia
publicznego)

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
DALY - zagrożenia

Decyzje dotycz

ą

ce alokacji

ś

rodków i finansowania

ś

wiadcze

ń

zdrowotnych nie powinny opiera

ć

si

ę

jedynie na ocenie liczby zyskanych lub utraconych
DALY, co faworyzowałoby osoby pełnosprawne ze
schorzeniami rokuj

ą

cymi nadzieje szybkiego

wyleczenia

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
QALY

Długo

ść ż

ycia korygowana jako

ś

ci

ą

jest najstarszym

ze stosowanych wska

ź

ników ł

ą

cz

ą

cych w jednej

warto

ś

ci umieralno

ść

i jako

ść ż

ycia

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
QALY

Holistyczny sposób postrzegania pacjenta i jego

dolegliwo

ś

ci spowodował potrzeb

ę

dokładniejszej

oceny jako

ś

ci

ż

ycia pacjentów

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
QALY

QALY jest jednostk

ą

pomiaru wyników interwencji

zdrowotnej stosowan

ą

przy porównywaniu programów

zdrowotnych

Jako

ś

ci

ż

ycia przypisuje si

ę

warto

ś

ci:

1- pełnia zdrowia

0 – zgon

Jeden rok

ż

ycia w pełnym zdrowiu wynosi 1 QALY

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
QALY

Dla ka

ż

dego badania jako

ść ż

ycia oceniana jest

oddzielnie na podstawie preferencji pacjentów,

populacji ogólnej lub lekarzy

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
HALE

Wska

ź

nik komplementarny do DALY,

przedstawiaj

ą

cym liczb

ę

lat, któr

ą

człowiek

prze

ż

ywa w pełnym zdrowiu

Odzwierciedla stan ludno

ś

ci w poszczególnych

krajach lub regionach

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
HALE

W Polsce HALE wynosi dla m

ęż

czyzn 63 lata,

dla kobiet 68,5

W Szwecji odpowiednio – 71,9; 74,8

W Azji południowo- wschodniej dla m

ęż

czyzn i kobiet

wska

ź

nik jest podobny – 53 lata

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
Mierniki funkcjonowania w chorobie

Poprawa komfortu

ż

ycia chorego jest w niektórych

chorobach najwi

ę

kszym sukcesem interwencji

medycznej i bywa dla pacjenta równie wa

ż

na jak

przedłu

ż

enie długo

ś

ci

ż

ycia

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
Mierniki funkcjonowania w chorobie HRQoL

HRQoL wprowadził H.Schipper i jego

współpracownicy, definiuj

ą

c je jako

„ funkcjonalny efekt choroby i jej leczenia odbierany

przez pacjenta”

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
Mierniki funkcjonowania w chorobie HRQoL

Jako

ść ż

ycia uwarunkowana stanem zdrowia

obejmuje według H.Schipera cztery dziedziny:

-

stan fizyczny i sprawno

ść

ruchow

ą

-

stan psychiczny

-

sytuacj

ę

społeczn

ą

i warunki ekonomiczne

-

doznania somatyczne

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
Mierniki funkcjonowania w chorobie HRQoL

Ocena HRQol ró

ż

ni si

ę

od typowych pomiarów

klinicznych i wymaga postrzegania wskaza

ń

specyficznych dla danej choroby

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
Mierniki funkcjonowania w chorobie HRQoL

W konkretnych badaniach konieczny jest wła

ś

ciwy

wybór narz

ę

dzia ( metoda kwestionariuszowa))

Pytania musz

ą

by

ć

tak opracowane, by zobrazowały

zaburzenia najbardziej reprezentatywne w danej
chorobie

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
Mierniki funkcjonowania w chorobie HRQoL

Konstrukcja pyta

ń

w du

ż

ej mierze opiera si

ę

na skali

Likerta – respondent zajmuje stanowisko wobec ró

ż

nych

stwierdze

ń

poprzez tzw. stopniowanie opinii.

Dzi

ę

ki temu mo

ż

na indywidualizowa

ć

podej

ś

cie do

chorego i lepiej rozumie

ć

jego subiektywne odczucia

oraz ró

ż

nicowa

ć

metody leczenia

Miary obciążeń zdrowotno-społecznych
Mierniki funkcjonowania w chorobie HRQoL

Przykłady najcz

ęś

ciej stosowanych technik badawczych:

-

HAD Hospital Anxiety and Depression Scale

-

Skala Stanu Wydolno

ś

ci

-

Skala ESAS

-

QOl

-

QLQ C- 30 ( moduły)

-

BREF

-

Skale wizualno- analogowe

Wnioski

1. Mierniki sytuacji zdrowotno-społecznej w sposób

kompleksowy kwantyfikuj

ą

wa

ż

ne aspekty sytuacji

zdrowotnej i ich determinanty

2. Przedstawiaj

ą

zdrowie ludno

ś

ci oceniaj

ą

c globalne

lub krajowe obci

ąż

enie umieralno

ś

ci

ą

i

niepełnosprawno

ś

ci

ą

3. Odr

ę

bn

ą

grup

ę

stanowi

ą

kompleksowe mierniki

oceny osób chorych

Bibliografia

Leowski J.,Transformacja epidemiologiczna- nowe wyzwania zdrowia
publicznego., Zdrowie Publiczne 2005, s.101-112

Zejda K. Priorytety naukowe w zdrowiu publicznym w Polsce., Zdrowie
Publiczne 2001., 1:111.5-6

Wołowicka L., -red., Jako

ść ż

ycia w naukach medycznych. ,A.M. Pozna

ń

., 2001

Dzi

ę

kuj

ę

za uwag

ę

!