Uniwersytet Warszawski

Teoria przedsiębiorstwa

dr Olga Kiuila

LEKCJA 7

T

EORIA KONTRAKTÓW

(2)

Zarządzanie kontraktami można podzielić na 4 grupy:

1. zarządzanie rynkowe – według ekonomii klasycznej
2. zarządzanie trójstronne – według ekonomii neoklasycznej
3. zarządzanie bilateralne – według ekonomii (neo)instytucjonalnej
4. zarządzanie ujednolicone – według ekonomii (neo)instytucjonalnej

Jest to zróżnicowane w zależności od rodzaju transakcji. Podstawowe wymiary
transakcji określa (i) specyficzność aktywów, (ii) niepewność, (iii) częstotliwość

Specyficzność aktywów: - niespecyficzne

- mieszane
- wysoce

specyficzne

Częstotliwość:

- jednorazowe transakcje
- sporadyczne
- okresowe

1. Zarządzanie rynkowe kontraktami (twarde kontraktowanie):

Klasyczne prawo kontraktowe da się zastosować do wszelkich
standaryzowanych transakcji bez względu na częstotliwość. Jednak rynki są
szczególnie skuteczne w przypadku transakcji powtarzanych, ponieważ obie
strony transakcji muszą odwołać się jedynie do własnego doświadczenia przy
podejmowaniu decyzji co do tego czy kontynuować stosunki gospodarcze czy
też zwrócić się gdzie indziej.

- kontrakt jest kompletny
- punktem odniesienia jest tekst umowy
- istotną treść kontraktu ustala się przez odwołanie się do formalnych warunków
kontraktu, czyli dominują formalne cechy, natomiast kwestionowane są
nieformalne cechy (np. ustne)
- doprecyzowanie umowy jest ograniczone
- tożsamość stron jest nieistotna
- zastosowanie mają zasady prawne
- alternatywy rynkowe są główną osłoną każdej ze stron przed oportunizmem
strony drugiej

Uniwersytet Warszawski

Teoria przedsiębiorstwa

dr Olga Kiuila

- środki zapobiegawcze są wąsko adresowane, a proces prawny jest właściwym
sposobem rozstrzygania sporów
- konflikt kończy życie kontraktu (samo likwidujące się transakcje)

2. Zarządzanie trójstronne kontraktami:

Neoklasyczne prawo kontraktowe nadaje się najlepiej do transakcji mieszanych
oraz wysoce specyficznych, które odbywają się sporadycznie. Gdy strony takich
transakcji zawrą kontrakt, to podlegają silnym bodźcom na rzecz jego realizacji.
W przypadku problemów strony odwołują się do pomocy trzeciej strony
(arbitrażu) zamiast kierować sprawę natychmiast do sądu (np. skorzystanie z
usług niezależnego eksperta).

-tożsamość stron może być istotna dla transakcji
- kontrakt jest niekompletny
- punktem odniesienia jest tekst umowy
- cechy formalne kontraktu są równie ważne jak nieformalne
-dopuszcza się doprecyzowywanie umowy
- długoterminowe kontrakty zawarte w warunkach niepewności
- niektórych transakcji nie da się zrealizować jeśli strony nie będą miały
zaufania do mechanizmów rozstrzygania
- w odróżnieniu od postępowania sądowego, w mechanizmie arbitrażu zakłada
się ciągłość kontraktu (wzajemne stosunki zostaną zerwane jeśli spór trafi do
sądu)
- pragnienie zachowania dobrej woli stron umowy może być ważniejsze od
„litery” kontraktu

3. Zarządzanie bilateralne:

Stosowane jest w transakcjach okresowo powtarzających się o mieszanych
aktywach.

- tożsamość stron jest istotna
- ceniona jest ciągłość stosunków gospodarczych (obie strony podlegają raczej
bodźcom do podtrzymania stosunków niż do ich rozwiązania)
- okresowa powtarzalność transakcji pozwala na zwrot kosztów zarządzania
- kontrakt jest niekompletny
- punktem odniesienia są raczej relacje między stronami niż tekst umowy
- dominują nieformalne cechy umowy
- dopuszcza się doprecyzowywanie umowy
- utrzymana jest autonomia stron
- adaptacje na rynku można osiągnąć jedynie na drodze wzajemnych uzgodnień
- pomija się uczestnictwo trzeciej strony (arbitraż)

Uniwersytet Warszawski

Teoria przedsiębiorstwa

dr Olga Kiuila

4. Zarządzanie ujednolicone (organizacja wewnętrzna):

Bodźce do handlu słabną gdy transakcje stają się coraz bardziej specyficzne. W
takich warunkach pojawia się integracja pionowa. Zaletą integracji jest to, że
można dokonywać adaptacji na zasadzie ciągłej bez konieczności
konsultowania, uzupełniania czy rewidowania umów między firmami.

Tam gdzie ten sam podmiot własno

ści łączy obie strony transakcji, uzasadnione

jest założenie o maksymalizacji łącznego zysku. Organizacja produkcji w firmie
jest korzystniejsza od rynkowej ze względu na niższy koszt negocjowania i
zawierania odrębnego kontraktu dla każdej transakcji, która dokonuje się na
rynku.

- transakcje usuwa się z rynku i organizuje się ją w ramach firmy (integracja
pionowa)
- wewnętrzne adaptacje można osiągnąć za pomocą nakazu



Podsumowanie:

Specyficzność aktywów

Częstotliwość

transakcji

standardowe

(niespecyficzne)

mieszane wysoce

specyficzne

jednorazowe

sporadyczne

zarządzanie trójstronne

powtarzające się

(okresowe)

zarządzanie

rynkowe

zarządzanie

bilateralne

zarządzanie

ujednolicone

Ciągłość ma niewielką wartość dla transakcji standardowych, ponieważ obie
strony z łatwością mogą nawiązać stosunki handlowe. Wzrost stopnia
niepewności nie zmienia sposobu zarządzania tutaj. Niepewność ma znaczenie
dopiero gdy uwzględnimy specyficzność aktywów.