Teoria przedsiębiorstwa
dr Olga Kiuila
LEKCJA 7
TEORIA KONTRAKTÓW (2)
Zarządzanie kontraktami można podzielić na 4 grupy: 1. zarządzanie rynkowe – według ekonomii klasycznej 2. zarządzanie trójstronne – według ekonomii neoklasycznej 3. zarządzanie bilateralne – według ekonomii (neo)instytucjonalnej 4. zarządzanie ujednolicone – według ekonomii (neo)instytucjonalnej Jest to zróżnicowane w zależności od rodzaju transakcji. Podstawowe wymiary transakcji określa (i) specyficzność aktywów, (ii) niepewność, (iii) częstotliwość Specyficzność aktywów: - niespecyficzne
- mieszane
- wysoce
specyficzne
Częstotliwość:
- jednorazowe transakcje
- sporadyczne
- okresowe
1. Zarządzanie rynkowe kontraktami (twarde kontraktowanie): Klasyczne prawo kontraktowe da się zastosować do wszelkich standaryzowanych transakcji bez względu na częstotliwość. Jednak rynki są szczególnie skuteczne w przypadku transakcji powtarzanych, ponieważ obie strony transakcji muszą odwołać się jedynie do własnego doświadczenia przy podejmowaniu decyzji co do tego czy kontynuować stosunki gospodarcze czy też zwrócić się gdzie indziej.
- kontrakt jest kompletny
- punktem odniesienia jest tekst umowy
- istotną treść kontraktu ustala się przez odwołanie się do formalnych warunków kontraktu, czyli dominują formalne cechy, natomiast kwestionowane są nieformalne cechy (np. ustne)
- doprecyzowanie umowy jest ograniczone
- tożsamość stron jest nieistotna
- zastosowanie mają zasady prawne
- alternatywy rynkowe są główną osłoną każdej ze stron przed oportunizmem strony drugiej
Teoria przedsiębiorstwa
dr Olga Kiuila
- środki zapobiegawcze są wąsko adresowane, a proces prawny jest właściwym sposobem rozstrzygania sporów
- konflikt kończy życie kontraktu (samo likwidujące się transakcje) 2. Zarządzanie trójstronne kontraktami:
Neoklasyczne prawo kontraktowe nadaje się najlepiej do transakcji mieszanych oraz wysoce specyficznych, które odbywają się sporadycznie. Gdy strony takich transakcji zawrą kontrakt, to podlegają silnym bodźcom na rzecz jego realizacji.
W przypadku problemów strony odwołują się do pomocy trzeciej strony (arbitrażu) zamiast kierować sprawę natychmiast do sądu (np. skorzystanie z usług niezależnego eksperta).
-tożsamość stron może być istotna dla transakcji
- kontrakt jest niekompletny
- punktem odniesienia jest tekst umowy
- cechy formalne kontraktu są równie ważne jak nieformalne
-dopuszcza się doprecyzowywanie umowy
- długoterminowe kontrakty zawarte w warunkach niepewności
- niektórych transakcji nie da się zrealizować jeśli strony nie będą miały zaufania do mechanizmów rozstrzygania
- w odróżnieniu od postępowania sądowego, w mechanizmie arbitrażu zakłada się ciągłość kontraktu (wzajemne stosunki zostaną zerwane jeśli spór trafi do sądu)
- pragnienie zachowania dobrej woli stron umowy może być ważniejsze od
„litery” kontraktu
3. Zarządzanie bilateralne:
Stosowane jest w transakcjach okresowo powtarzających się o mieszanych aktywach.
- tożsamość stron jest istotna
- ceniona jest ciągłość stosunków gospodarczych (obie strony podlegają raczej bodźcom do podtrzymania stosunków niż do ich rozwiązania)
- okresowa powtarzalność transakcji pozwala na zwrot kosztów zarządzania
- kontrakt jest niekompletny
- punktem odniesienia są raczej relacje między stronami niż tekst umowy
- dominują nieformalne cechy umowy
- dopuszcza się doprecyzowywanie umowy
- utrzymana jest autonomia stron
- adaptacje na rynku można osiągnąć jedynie na drodze wzajemnych uzgodnień
- pomija się uczestnictwo trzeciej strony (arbitraż)
Teoria przedsiębiorstwa
dr Olga Kiuila
4. Zarządzanie ujednolicone (organizacja wewnętrzna): Bodźce do handlu słabną gdy transakcje stają się coraz bardziej specyficzne. W
takich warunkach pojawia się integracja pionowa. Zaletą integracji jest to, że można dokonywać adaptacji na zasadzie ciągłej bez konieczności konsultowania, uzupełniania czy rewidowania umów między firmami.
Tam gdzie ten sam podmiot własności łączy obie strony transakcji, uzasadnione jest założenie o maksymalizacji łącznego zysku. Organizacja produkcji w firmie jest korzystniejsza od rynkowej ze względu na niższy koszt negocjowania i zawierania odrębnego kontraktu dla każdej transakcji, która dokonuje się na rynku.
- transakcje usuwa się z rynku i organizuje się ją w ramach firmy (integracja pionowa)
- wewnętrzne adaptacje można osiągnąć za pomocą nakazu Podsumowanie:
Specyficzność aktywów
Częstotliwość
standardowe
mieszane wysoce
transakcji
(niespecyficzne)
specyficzne
jednorazowe
zarządzanie trójstronne
sporadyczne
zarządzanie
powtarzające się
rynkowe
zarządzanie
zarządzanie
(okresowe)
bilateralne
ujednolicone
Ciągłość ma niewielką wartość dla transakcji standardowych, ponieważ obie strony z łatwością mogą nawiązać stosunki handlowe. Wzrost stopnia niepewności nie zmienia sposobu zarządzania tutaj. Niepewność ma znaczenie dopiero gdy uwzględnimy specyficzność aktywów.