background image

 

P O L I T E CH N I K A   P O Z N A Ń S K A 

Wydział Technologii Chemicznej 

Instytut Technologii i Inżynierii Chemicznej 

Zakład Inżynierii i Aparatury Chemicznej 

 

 

Eksploatacja i bezpieczeństwo procesowe

 

 

Rok akademicki 

2012/2013 

Rok studiów 

IV 

Część 

projektowa: 

2.2 

Data oddania 

 

Wykonanie 

Sprawdził 

Ocena 

 

Kęcel Katarzyna 

Kmietczyk Elwira 

Kozica Agnieszka 

Piechocka Marta 

 

Dr inż. Piotr Mitkowski 

 

 

ZADANIE PROJEKTOWE: 

Raport o bezpieczeństwie 

Proces 2 

 

 

UWAGI 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

background image

Spis treści 

 

1.

 

Cel ...................................................................................................................................... 3

 

2.

 

Opis procesu ....................................................................................................................... 3

 

2.1.

 

Produkt wyjściowy ...................................................................................................... 3

 

2.2.

 

Synteza MTBE ............................................................................................................ 3

 

2.3.

 

Proces produkcji i praca urządzeń ............................................................................... 3

 

2.4.

 

Rozmieszczenie instalacji ............................................................................................ 4

 

2.5.

 

Strefy bezpieczeństwa ................................................................................................. 5

 

3.

 

Lokalizacja zakładu produkcyjnego ................................................................................... 5

 

3.1.

 

Położenie zakładu ........................................................................................................ 5

 

3.2.

 

Dostawcy substratów ................................................................................................... 7

 

3.3.

 

Ważniejsze instytucje ................................................................................................... 8

 

3.4.

 

Obecność zebrań masowych ........................................................................................ 9

 

3.5.

 

Najbliżej położony szpital ........................................................................................... 9

 

3.6.

 

Obszary ochronne ...................................................................................................... 10

 

3.7.

 

Warunki klimatyczne ................................................................................................. 11

 

3.8.

 

Transport .................................................................................................................... 11

 

4.

 

Analiza jakościowa ryzyka – HAZOP ............................................................................. 11

 

5.

 

Drzewa błędów – FTA ..................................................................................................... 13

 

6.

 

Drzewa zdarzeń – ETA ..................................................................................................... 15

 

7.

 

Analiza FMEA ................................................................................................................. 17

 

7.1.

 

Funkcjonalność .......................................................................................................... 17

 

7.2.

 

Analiza FMEA ........................................................................................................... 17

 

7.3.

 

Rekomendacje, zalecenia ........................................................................................... 18

 

8.

 

Zwiększenie bezpieczeństwa instalacji ............................................................................ 18

 

8.1.

 

Plan zagospodarowania zakładu produkcyjnego ....................................................... 18

 

8.2.

 

Kontrola poziomu bezpieczeństwa instalacji ............................................................ 19

 

9.

 

Literatura .......................................................................................................................... 21

 

 

 

background image

 

1.  Cel  

Celem projektu jest sporządzenie raportu o bezpieczeństwie zgodnie z wymogami, 

jakim powinien odpowiadać raport o bezpieczeństwie zakładu o dużym ryzyku. 

W raporcie uwzględniono następujące aspekty: 

 

lokalizację zakładu i rozmieszczenie instalacji, 

 

analizę ryzyka dla jednego z elementów instalacji, 

 

zalecenia dotyczące możliwości zwiększenia bezpieczeństwa instalacji, 

 

karty charakterystyk substancji występujących w instalacji. 

 

2.  Opis procesu 

2.1.  Produkt wyjściowy 

Instalacja służy do produkcji eteru metylo-tert-butylowego (MTBE). 

MTBE znajduje zastosowanie jako: 

  rozpuszczalnik organiczny, 

 

użycie jako półprodukt, 

  czynnik ekstrakcyjny, 

 

dotleniający środek antystukowy do benzyn bezołowiowych.  

Jako  dodatek  do  benzyn  zmniejsza  ilość  wytwarzanego,  silnie  toksycznego  tlenku 

węgla CO, poprzez jego utlenienie do dwutlenku węgla CO

2

2.2.  Synteza MTBE 

W  wyniku  reakcji  egzotermicznej,  metanol  reaguje  z  izobutanem  otrzymujemy  eter 

metylo-tert-butylowy.  Jest  to  reakcja  katalityczna  z  zastosowaniem  katalizatora 

kationowymiennego.  W  omawianej  analizie  można  pominąć  reakcje  poboczne.  W 

mieszaninie  przedreakcyjnej  występują  składniki  inertne.  Zakładamy,  że  ich  głównym 

składnikiem  inertnym  jest  1-buten.  Omawiany  przez  nas  proces  jest  procesem  ciągłym. 

Zachodząca w procesie reakcja została przedstawiona w poniższym równaniu: 

CH

3

OH+ (CH

3

)

2

C=CH

2

 ↔ (CH

3

)

3

COCH

3

 

Instalacja  składa  się  z  dwóch  głównych  części,  reaktora  rurowego  ze  złożem 

nieruchomym  oraz  z  kolumny  rektyfikacyjnej  reaktywnej.  W  celu  prawidłowego  przebiegu 

reakcji,  zastosowano  reaktor  rurowy  wypełniony  odpowiednim    katalizatorem  o  podłożu 

żywicowym. 

2.3.  Proces produkcji i praca urządzeń 

Schemat instalacji pokazano na Rys. 1. 

background image

 

 

Rysunek 1. Schemat instalacji służącej do produkcji eteru metylo-tert-butylowego. 

Charakterystyka syntezy zachodzącej w reaktorze: 

  Metanol oraz mieszanina zawierająca 18,7% izobutenu oraz 81,3% 1-buten 

podgrzewane są w wymienniku ciepła, 

 

Zawrót mieszaniny do reaktora rurowego wynosi 0,5, 

  Reaktor rurowy pracuje pod ciśnieniem 1940 kPa. 

W  skład  kolumny  rektyfikacyjnej  wchodzą:  kondensator,  kolumna  posiadająca  15 

półek i kotła do ponownego odparowanie skroplin. Każda półka zawiera 50 kg katalizatora w 

wypełnieniu strukturalnym. 

2.4.  Rozmieszczenie instalacji 

Rozmieszczenie instalacji przemysłowej do produkcji MTBE przedstawiono na Rys 2.  

 

Rysunek 2. Rozmieszczenie instalacji: 1 – zbiornik zasilający metanolu, 2 – zbiornik 

background image

 

zasilający mieszaniny butenów, 3,4 – wymienniki ciepła, 5 – reaktor o złożu stałym, 6 – 

kolumna rektyfikacyjna, 7 – kondensator, 8 – kocioł, 9 – zbiornik butenów, 10 – zbiornik 

MTBE. 

2.5.  Strefy bezpieczeństwa 

 

Wokół reaktora (5) wyznaczono strefę bezpieczeństwa równą 5 m. 

 

Wokół  kolumny  rektyfikacyjnej  (6)  wyznaczono  strefę  bezpieczeństwa  równą  10 

m. 

 

Wokół  wymienników  ciepła  (3,4,7,8)  wyznaczono  strefę  bezpieczeństwa  równą 

1m. 

 

Wokół zbiorników  (1,2,9,10) wyznaczono strefę bezpieczeństwa równą 1m. 

 

3.  Lokalizacja zakładu produkcyjnego 

3.1.  Położenie zakładu 

Zakład  produkcyjny  usytuowano  na  terenie  niezamieszkanym  w  miejscowości  o 

nazwie  Otusz,  który  znajduje  się  w  okolicach  Buku.  Położenie  i  odległość  od  Poznania 

przedstawiono na Rysunkach 3 i 4. 

Administracyjnie Miasto i Gmina Buk położone jest w Województwie Wielkopolskim, 

w  Powiecie  Poznańskim.  Miasto  Buk  leży  w  odległości  330  km  od  Warszawy,  250  km  od 

Berlina, 160 km  od przejścia granicznego w Świecku i  21 km  od międzynarodowego portu 

lotniczego "Ławica" w  Poznaniu  oraz około 28 km  od terenów Międzynarodowych Targów 

Poznańskich.  

Miasto i Gmina Buk zajmuje powierzchnię 90,3 km2. W dniu 31 grudnia 2010 roku 

mieszkało  tutaj  12.040  mieszkańców,  w  tym  w  Buku  6.062  osób.  Na  terenie  Gminy  Buk 

położonych jest 11 sołectw.  

Wieś  Otusz  położona  jest  w  województwie  wielkopolskim,  w  zachodniej  części 

powiatu poznańskiego, w gminie Buk. Od miasta Buk dzieli ją dystans 3 km, a od Poznania 

25  km.  Dzisiejszy  Otusz  liczy  sobie  452  mieszkańców.  Blisko  ze  wsi  Otusz  do  Strefy 

Aktywizacji Gospodarczej w Niepruszewie leżącej po drugiej stronie autostrady A2. 

Wygoda - mała wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie 

poznańskim, w gminie Buk przy drodze wojewódzkiej nr 307 i w pobliżu węzła drogowego 

Buk w ciągu autostrady nr A2. Wygoda jest oddalona od Buku 3,4 km, od Otusza 4,7 km, od 

Poznania 32,9 km.  

 

background image

 

 

Rysunek 3. Położenie zakładu produkcyjnego. 

 

Rysunek 4. Położenie zakładu produkcyjnego. 

 

background image

 

3.2.  Dostawcy substratów 

  Metanol  

Uni-Chem  Sp. z o.o.  

PL 01-042 Warszawa 

ul. Okopowa 56/81 

 

Rysunek 5. Odległość zakładu od dostawcy menatolu. 

  Frakcja C

z ropy naftowej (zaw. izobutylen) 

PKN ORLEN SA 

ul. Chemików 7 

09-411 Płock 

 

Rysunek 6. Odległość zakładu od dostawcy frakcji C

4

background image

 

3.3.  Ważniejsze instytucje 

Instytucje na terenie gminy Buk: 

 

Urząd Miasta i Gminy w Buku, tel. /61/ 814 06 71  

ul. Ratuszowa 1  

64-320 Buk  

  Komisariat Policji, tel. /61/ 894 04 00,  

ul. Wegnera  

64-320 Buk    

 

Ochotnicza Straż Pożarna, tel. /61/ 814 02 20 

ul. Grodziska 1  

64-320 Buk    

 

Urząd Pocztowy, tel. /61/ 814 01 06  

ul. Dworcowa 10 

64-320 Buk 

Ochotnicze Straże Pożarne w pobliżu wybranej lokalizacji: 

  Ochotnicza Straż Pożarna 

Buk, ul.Grodziska nr 13 

Tel./61/ 8140-220 

 

Ochotnicza Straż Pożarna 

Szewce, ul.Bukowska nr 143 

Tel. /61/ 894 75 98 

 

Ochotnicza Straż Pożarna 

Dakowy,  Suche ul. Bukowska 5 

Tel. /61/ 894 75 55 

 

Ochotnicza Straż Pożarna 

Dobieżyn, ul.Powstańców Wielkopolskich nr 1 

Tel. /61/ 894 70 08 

 

Ochotnicza Straż Pożarna 

Otusz 31 

Tel./61/ 894 95 53 

 

Ochotnicza Straż Pożarna 

Niepruszewo, ul.Starowiejska 15 

Tel. /61/ 894 80 83 

background image

 

Szkoły w Buku: 

 

Rysunek 7. Rozmieszczenie szkół w mieście Buk. 

3.4.  Obecność zebrań masowych  

  Hala sportowa w Buku 

 

Ośrodek rekreacyjny jazdy konnej w Wygodzie 

 

Targi Poznańskie, Poznań 

  Stadion Miejski w Poznaniu 

3.5.  Najbliżej położony szpital 

111 Szpital Wojskowy z Przychodnią SPZOZ 

Grunwaldzka 16/18, Poznań 

27,1 km czas 31 min 

background image

10 

 

 

Rysunek 8. Odległość od najbliżej położonego szpitala.

 

3.6.  Obszary ochronne 

Wielkopolski Park Narodowy g

ranice objęły powierzchnię 9600 ha. 

W Parku utworzono 

18 obszarów ochrony ścisłej o łącznej powierzchni 260 ha.  

Odległość WPN od wybranej lokalizacji:

 

 

Rysunek 9. 

Odległość od Wilkopolskiego Parku Narodowego.

 

background image

11 

 

 

3.7.  Warunki klimatyczne 

Klimatycznie gmina Buk położona jest w środkowej dzielnicy klimatycznej 

Wielkopolski ze: średnią roczną temperaturą powietrza +8,0°C, średnią roczną wilgotnością 

względną powietrza 78%, średnimi rocznymi opadami 528 mm, średnią roczną prędkością 

wiatru 4,0 m/s (głównie w kierunku północno-wschodnim). W szacie roślinnej zadrzewienia 

zajmują jedynie 3.6%. Na wybranym terenie nie występują kompleksy leśne. W pobliżu nie 

ma rzeki, przez co praktycznie zagrożenie powodziowe nie istnieje (w odległości ok. 1,5 km 

przepływa tylko niewielki strumyk Żarnowiec). 

3.8.  Transport 

Przez miasto i gminę przebiegają dwie drogi wojewódzkie:  

  Nr 306 Lipnica – Wilczyna – Buk – Stęszew, 

 

Nr 307 Poznań – Buk – Opalenica – Bukowiec. 

Północną  częścią  gminy  przebiega  AUTOSTRADA  A-2.  Umożliwia  ona  szybki  i 

bezkolizyjny  przejazd  w  kierunku  Łodzi,  przez  Poznań.  Na  jej  trasie  powstały  wiadukty 

drogowe, które umożliwią bezkolizyjny przejazd następującymi drogami:  

  droga powiatowa Nr 32 736 Otusz Dworzec – Niepruszewo, 

 

droga powiatowa Nr 32 167 Żegowo – Brzoza. 

W Buku oraz w Otuszu znajduje się stacja kolejowa. 

 

4.  Analiza jakościowa ryzyka – HAZOP 

HAZOP to analiza ryzyka dotycząca danego zakładu produkcyjnego. Analiza HAZOP 

została  wykonana  dla  całego  fragmentu  instalacji  zawierającego  reaktor  o  złożu  stałym, 

wymiennik  ciepła  oraz  dwa  zbiorniki  zasilające  –  zawierające  odpowiednio  metanol  oraz 

mieszaninę butenów (2.2). 

Słowo-klucz 

Dewiacja 

Przyczyny 

Konsekwencje 

Zabezpieczenia 

Za mały 

Za mały 

przepływ 

izobutylenu 

zasilający 

reaktor 

Awaria, pompy, 

niewłaściwa kontrola 

jakościowa, 

uszkodzony zawór 

otwierający/zamykający 

Zbyt mała 
konwersja 

izobutylenu 

Dodatkowe 

przepływomierze 

Za duży 

Za duży 

przepływ 

izobutylenu 

zasilający 

reaktor 

Awaria, pompy, 

niewłaściwa kontrola 

jakościowa, 

uszkodzony zawór 

otwierający/zamykający 

Zbyt mała 
konwersja 

izobutylenu, 

przeładowanie 

zbiornika 

Dodatkowe 

przepływomierze 

background image

12 

 

Słowo-klucz 

Dewiacja 

Przyczyny 

Konsekwencje 

Zabezpieczenia 

magazynowania 

Za mały 

Za mały 

przepływ 
metanolu  

zasilający 

reaktor 

Awaria, pompy, 

niewłaściwa kontrola 

jakościowa, 

uszkodzony zawór 

otwierający/zamykający 

Zbyt mała 
konwersja 

metanolu 

Dodatkowe 

przepływomierze 

Za duży 

Za duży 

przepływ o 

9% metanolu 

zasilający 

reaktor 

Awaria, pompy, 

niewłaściwa kontrola 

jakościowa, 

uszkodzony zawór 

otwierający/zamykający 

Zbyt mała 
konwersja 

metanolu, ale 

odwracalna, 

przeładowanie 

zbiornika 

magazynowania, 

Dodatkowe 

przepływomierze 

Za duży 

Za duży 

przepływ o 

13,7% 

metanolu 

zasilający 

reaktor 

Awaria, pompy, 

niewłaściwa kontrola 

jakościowa, 

uszkodzony zawór 

otwierający/zamykający 

Zbyt mała, 

nieodwracalna 

konwersja 

metanolu, 

przeładowanie 

zbiornika 

magazynowania 

Dodatkowe 

przepływomierze 

Brak 

Brak 

przepływu 

Nieszczelność 

rurociągu, wyciek 

produktu 

Uszkodzenie 

aparatury 

Kontrola 

natężenia  

przepływomierze, 

dodatkowe 

czujniki 

alarmowe 

Za mała 

Za niska 

temperatura 

w reaktorze 

Awaria wymiennika 

ciepła 

Duży spadek 

stopnia 

przereagowania 

izobutylenu 

Kontrola systemu 

wymiany ciepła 

Za duża 

Za wysoka 

temperatura 

w reaktorze 

Awaria wymiennika 

ciepła 

Niewielki spadek 

stopnia 

przereagowania 

izobutylenu 

Kontrola systemu 

wymiany ciepła 

Za mała 

Za niska 

temperatura 

w reaktorze 

Awaria mieszadła 

Spadek stopnia 

przereagowania 

izobutylenu 

Kontrola obrotów 

mieszadła 

Za duża 

Za wysoka 

temperatura 

w reaktorze 

Awaria mieszadła 

Wzrost stopnia 

przereagowania 

izobutylenu 

Kontrola obrotów 

mieszadła 

Za duża 

Za duża 

wymiana 

ciepła w 

wymienniku 

Awaria grzałek 

Zbyt wysoka 

temperatura 

medium 

ogrzewającego 

Czujniki 

temperaturowe 

background image

13 

 

Słowo-klucz 

Dewiacja 

Przyczyny 

Konsekwencje 

Zabezpieczenia 

Za mała 

Za mała 

lepkość 

cieczy 

Za wysoka temperatura 

Niewłaściwy 

przepływ 

produktu 

kontrola lepkości 

produktu  

(wiskozymetr) 

Za duża 

Za duża 

lepkość 

cieczy 

Za niska temperatura 

Niewłaściwy 

przepływ 

produktu 

kontrola lepkości 

produktu  

(wiskozymetr) 

Zwrotny 

Zwrotny 

kierunek 

przepływu  

substratów 

Ciśnienie w reaktorze 

wyższe, niż ciśnienie 

wylotowe pompy 

Wtórne 

zanieczyszczenia 

zbiornika 

zasilającego 

materiałem 

użytym do reakcji 

Dodanie zaworu 

zwrotnego na linii 

Za mało 

Za mało 

substratu 

Za niski poziom 

substratu w zbiorniku 

zasilającym 

Niewłaściwy 

przepływ 

Alarm niskiego 

poziomu w 

zbiorniku 

Inny niż 

Inny skład  

substancji w 

zbiorniku 

zasilającym 

Zanieczyszczona 

dostawa do zbiornika 

W zbiorniku 

zasilającym 

obecność innego 

materiału 

Sprawdzenie 

zawartości 

cystern 

dowożących 

przed 

opróżnieniem do 

zbiornika 

Inne niż 

Zewnętrzne 

wycieki 

Przeciekające linie, 

zawory lub dławice 

Skażenie 

środowiska, 

możliwy wybuch 

Czujniki 

przepływu z 

wyłącznikiem jak 

najbliżej reaktora 

Inny niż 

Zewnętrzny 

wyciek 

Uszkodzenie linii, 

substrat nie dociera do 

reaktora 

Skażenie 

środowiska, 

możliwy wybuch 

Włącznik 

samoczynny 

przepływu 

Tabela 1. Analiza HAZOP dla wyznaczonego fragmentu instalacji. 

 

5.  Drzewa błędów – FTA  

Drzewa  błędów  to  bramki  logiczne  pozwalające  na  zidentyfikowanie  zdarzenia 

początkowego wywołującego dany skutek.  

Drzewa  błędów  wykonano  dla  trzech  dowolnych  potencjalnych  zdarzeń  i 

przedstawiono na Rysunkach . 

background image

14 

 

 

Rysunek 10. Drzewo błędów dla zdarzenia „Za mała konwersja izobutylenu w reaktorze”. 

 

Rysunek 11. Drzewo błędów dla zdarzenia „Niewłaściwa temperatura w reaktorze”. 

background image

15 

 

 

Rysunek 12. Drzewo błędów dla zdarzenia „Niewłaściwy skład mieszaniny reakcyjnej”. 

 

6.  Drzewa zdarzeń – ETA 

Drzewo  zdarzeń  pozwala  przewidzieć  wszystkie  skutki  danego  wydarzenia.  Jest  to 

logiczny  ciąg  wydarzeń  od  przyczyn  do  skutków.  Drzewa  przedstawiono  dla  trzech 

dowolnych potencjalnych zdarzeń. 

 

Rysunek 13. Drzewo zdarzeń dla przyczyny „Za duży strumień do reaktora spowodowany 

awarią pompy”. 

background image

16 

 

 

Rysunek 14. 

Drzewo zdarzeń dla przyczyny „Brak chłodzenia w wymienniku ciepła spowodowany 

nie doprowadzeniem cieczy chłodzącej.

 

 

Rysunek 15. Drzewo zdarzeń dla przyczyny „Wyciek spowodowany pęknięciem rurociągu”. 

background image

17 

 

7.  Analiza FMEA 

FMEA  procesu  to  analiza  procesu  produkcyjnego,  sposobu  prowadzenia  operacji 

przemysłowych lub kontroli procesu. 

Analizę  FMEA  przeprowadzono  dla  jednego  fragmentu  konstrukcyjnego  instalacji  – 

zbiornika metanolu wraz z połączeniem rurociągu i zaworem bezpieczeństwa. 

7.1.  Funkcjonalność 

Składnik systemu 

Funkcja 

wykonywana 

Funkcyjność techniczna 

i projektowa 

Zbiornik metanolu 

Magazynowanie 

metanolu 

Wytrzymuje skrajne 

temperatury, ciśnienie 

Zawór 

bezpieczeństwa 

Zabezpiecza zbiornik 

przed nadmiernym 

wzrostem ciśnienia 

Otwiera się gdy 

ciśnienie w zbiorniku 

osiągnie niebezpieczną 

wartość 

Połączenie 

rurociągu 

Dostarczenie 

substratu do 

wymienników ciepła 

Zabezpieczenie 

dostarczenia substratu 

Tabela 2. Analiza funkcjonalności. 

7.2.  Analiza FMEA 

Składnik  

Funkcja 

Wada 

Przyczyny 

mechaniczne 

wady 

Potencjalna wada 

(przyczyny 

wady) 

Sposób 

wykrywania  

Z  R  W 

WP

Zbiornik 

metanolu 

Magazynowani

e metanolu 

Wyciek na 

zewnątrz 

Nieszczelność 

połączenia 

Straty substratu, 

spadek 

wydajności 

reakcji, 

zagrożenie 

pożarem i 

wybuchem 

Zapach, 

zatrzymanie 

procesu 

Zawór 

bezpieczeńst

wa 

Zabezpiecza 

zbiornik przed 

nadmiernym 

wzrostem 

ciśnienia 

Pokazywani

e złej 

wartości 

ciśnienia 

Wada wskaźnika 

Nagły wzrost 

ciśnienia, 

wybuch 

Zatrzymanie 

procesu 

Połączenie 

rurociągu 

Dostarczenie 

substratu do 

wymienników 

ciepła 

Wyciek na 

zewnątrz 

Nieszczelność 

połączenia, 

nieodpowiednie 

połączenie rury 

ze zbiornikiem 

Straty substratu, 

spadek 

wydajności 

reakcji, 

zagrożenie 

pożarem i 

wybuchem 

Zapach, 

zatrzymanie 

procesu 

18 

Tabela 3. Analiza FMEA. 

background image

18 

 

7.3.  Rekomendacje, zalecenia 

Składnik 

Zalecenie 

Krytyczność 

WPR 

Zbiornik metanolu 

Sprawdzenie 

połączeń, określenie 

czasu użytkowania 

połączeń 

Zawór 

bezpieczeństwa 

Określenie czasu 

użytkowania, 

okresowe 

demontowanie w 
celu sprawdzenia 

poprawności 

działania 

Połączenie rurociągu 

Sprawdzenie 

połączeń 

uszczelniających, 

określenie czasu 

użytkowania 

połączeń 

Tabela 4. Zalecenia. 

 

8.  Zwiększenie bezpieczeństwa instalacji 

W  instalacji  stosowane  są    łatwopalne  substancje.  Poniżej  uwzględnione  zostały 

warunki ich bezpiecznego działania instalacji, mające na celu uniknięcie możliwych zagrożeń 

dla zdrowia i życia ludzkiego oraz środowiska naturalnego.  

8.1.  Plan zagospodarowania zakładu produkcyjnego 

Rysunek  16.  przedstawia  widok  całego  terenu  zakładu  z  góry  i  służy  on  wyłącznie 

jako  schemat  poglądowy.  Po  lewej  stronie,  przy  drodze,  znajduje  się  główny  budynek.  W 

jednej  części  budynku  znajdują  się  pomieszczenia  socjalne  dla  pracowników  (szatnie, 

prysznice,  stołówka,  itp.).  W  drugiej  części  natomiast  znajdują  się  min.  biura  zakładu, 

pomieszczenia  do  przeprowadzania  szkoleń.  Wewnątrz  umieszczone  zostały  miejsca 

ewakuacyjne.  Za  tym  budynkiem  usytuowany  został  magazyn,  gdzie  przechowywane  są 

odczynniki. Na prawo znajduje się hala produkcyjna wraz ze sterownią. Jedynie reaktor wraz 

z  dwoma  wymiennikami  ciepła  umieszczone  zostały  w  pomieszczeniu,  aby  chronić  sprzęty 

przed  nadmierną  utratą  ciepła.  Reszta  z  przyczyn  nie  została  zadaszona  z  powodu  dużych 

rozmiarów kolumny oraz ze względów ekonomicznych. W hali znajdują się prysznice, które 

mogą  okazać  się  nieodzowne  jeżeli  doszłoby  do  jakiegokolwiek  kontaktu  ze  skórą 

pracownika  z  substancją  niebezpieczną.  Na  terenie  całego  zakładu  panuje  całkowity  zakaz 

background image

19 

 

palenia  papierosów  ze  względu  na  łatwopalność  odczynników.  Wokół  fabryki  znajduje  się 

tzw. teren zielony aby architektura krajobrazu była nieco przyjemniejsza dla oczu. 

 

Rysunek 16. Plan zagospodarowania zakładu produkcyjnego 

8.2.  Kontrola poziomu bezpieczeństwa instalacji 

W celu zapobiegania awariom zastosowano następujące środki: 

Środki organizacyjne: 

 

Kontrola stanu instalacji produkcyjnej przez pracowników, nadzór oraz inspektorów z 

Działu ZP, 

 

Stała komisja ds. klasyfikacji pożarowo-wybuchowej,  

 

Nadzór podczas wprowadzania zmian projektowych, technologicznych, 

 

Ocena  ryzyka  zawodowego  w  tym  ocena  stanowisk  pracy  gdzie  istnieje  możliwość 

wybuchu, 

 

Kontrola Inspektorów z Urzędu Dozoru Technicznego,  

 

Dokonywanie  zmian  technicznych  zgodnie  z  procedurą  o  zasadach  postępowania  i 

opracowywania dokumentacji technologiczno – ruchowej. 

Środki zabezpieczające przed pożarem  

 

System hydrantów wodnych,  

 

Czujki przeciwpożarowe z całodobowym monitoringiem, 

  Przerywacze ognia, uziemienie,  

 

Stałe zbiorniki wody ppoż., 

 

Stała instalacja gaśnicza pianowa,  

background image

20 

 

 

Wyznaczenie  strefy  zagrożenia  wybuchowego  wraz  z  zastosowaniem  urządzeń  do 

pracy w tej strefie. 

Kontrola podstawowych parametrów procesowych.  

Do odpowiedniego przebiegu procesu, ważne jest aby wszystkie parametry zachowane 

były  na  odpowiednim  poziomie.  Na  bezpieczeństwo  przeprowadzanego  procesu  wpływają 

głównie takie parametry, jak temperatura, ciśnienie, stopień napełnienia, przepływ oraz skład 

chemiczny  w  kluczowych  punktach  instalacji.  Kontrola  podstawowych  parametrów  polegać 

będzie  na  ich  automatycznym  przekazywaniu  do  sterowni,  wyświetlając  się  na  monitorach 

komputerów  służących  do  sterowania  procesem.  W  razie  gdy  którykolwiek  parametr 

przekroczył dopuszczalną wartość, uwaga operatora zostanie natychmiast zwrócona poprzez 

załączenie się alarmu.   

Zapobieganie błędom obsługi 

W  celu  zapobiegania  błędom  obsługi  stosowane  jest  automatyczne  prowadzenie 

procesu  poprzez  komputerowe  systemy  sterowania.  Kluczowym  elementem  jest  system 

blokad,  które  w  razie  przekroczenia  dozwolonych  warunków  w  procesie,  automatycznie 

wyłączają  poszczególne  urządzenia  i/lub  odcinają  dopływ  czynników. Te  same  blokady  nie 

pozwolą  na  uruchomienie  procesu,  jeśli  nie  zostaną  zastosowane  odpowiednie  środki 

naprawcze.  

Każda instalacja wyposażona jest w system od kilku do kilkudziesięciu blokad, zaś ich 

działanie jest regularnie sprawdzane.  

Ocena prawdopodobieństwa wystąpienia i skutków potencjalnych awarii. 

Ocena ryzyka zawodowego, mająca na celu: 

 

sprawdzenie,  czy  występujące  zagrożenia  na  stanowiskach  pracy  zostały 

zidentyfikowane i czy  wiąże się z nimi ryzyko zawodowe,  

 

wykazanie,  że  analiza  zagrożeń  została  odpowiednio  przeprowadzona  i  właściwe 

środki ochronne zostały zastosowane,  

  dobranie  odpowiedniego  wyposażenia  stanowisk  pracy,  organizacji  pracy  oraz 

materiałów,  

 

ustalenie  najważniejszych  działań  zmierzających  do  eliminowania  lub  ograniczania 

ryzyka zawodowego,  

 

ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy.  

Przeglądy techniczne maszyn, urządzeń i budynków są dokonywane przez: 

 

Inspektorów  Urzędu  Dozoru  Technicznego  zbiorników  ciśnieniowych,  zbiorników  z 

background image

21 

 

substancjami niebezpiecznymi, rurociągów technologicznych,  

 

Inspektorów  Transportowego  Dozoru  Technicznego  zbiorników  do  przewożenia 

materiałów niebezpiecznych,  

 

Specjalistów  Działu  Inwestycji  (ZI)  i    Działu  Remontów  (MR)  w  zakresie  prawa 

budowlanego. 

Regularnie przeprowadzane kontrole systemów alarmowych: 

 

kontrola instalacji gaśniczych, a także podręcznego sprzętu gaśniczego, 

  kontrola systemów sygnalizacyjno – alarmowych., 

 

test systemu telefonicznego powiadamiania, który w przypadku awarii automatycznie 

informuje  o  wystąpieniu  zagrożenia,  wszystkie  firmy  znajdujące  się  na  terenie 

zakładu. 

 

9.  Literatura 

  Praca zbiorowa; Najlepsze Dostępne Techniki (BAT) Wytyczne dla Branży Chemicznej 

w  Polsce  –  Wielkotonażowe  Chemikalia  Organiczne;  Ministerstwo  Środowiska, 

Warszawa, 2005. 

  J.  Labovský,  Z.  Švandová,  J.  Markoš,  Ľ.  Jelemenský;  HAZOP  study  of  a  fixed  bed 

reactor  for  MTBE  synthesis  using  a  dynamic  approach;  Chemical  Papers,  vol.  62 

(2008) 51–57. 

  J. Labovský, Z. Švandová, J. Markoš, Ľ. Jelemenský; Model-based HAZOP study of a 

real MTBE plant; Journal of Loss Prevention in the Process Industries, vol. 20 (2007) 

230-237. 

  Ustawa  z  dnia  29  maja  2003  r.  –  Rozporządzenie  Ministra  Gospodarki,  Pracy  i 

Polityki  Społecznej  w  sprawie  wymagań,  jakim  powinien  odpowiadać  raport  o 

bezpieczeństwie zakładu o dużym ryzyku; 

Dz. U. Nr 104, poz 970.

 

  http://www.buk.gmina.pl/ 

  http://www.mitkowski.com/ 

  http://www.poch.com.pl/ 

  http://www.orlen.pl/ 

  http://www.sigmaaldrich.com/poland