Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]

MATERIAŁY DLA SŁUCHACZY

STUDIA PODYPLOMOWE

CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH SCHORZEŃ

DZIECI I MŁODZIEŻY

„Cukrzyca”

Opracowanie: dr Izabella Pomierna

Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]

Cukrzyca

Epidemiologia



Około 5% populacji choruje na cukrzycę



W 95% przypadków jest to typ 2.



Prawdopodobnie przynajmniej połowa chorych na cukrzycę typu 2 nie jest zdiagnozowana.



Cukrzyca typu 1 najczęściej występuje w Ameryce Północnej – u jednej osoby na czterysta –
i w Europie – u jednej osoby na pięćset.



Zupełnie wyjątkowym krajem jest Finlandia, gdzie częstość cukrzycy jest najwyższa – 3/1000
i jest najwięcej nowych zachorowań. Prawdopodobnie wynika to z tego, że większość Finów
pochodzi od stosunkowo niewielkiej grupy osadników. W Polsce żyje według różnych
szacunków między sto a dwieście tysięcy osób z cukrzycą typu I, a insuliną leczy się około 300
000 ludzi.



Cukrzyca – grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią (podwyższonym
poziomem cukru we krwi)



Najczęstszą postacią cukrzycy jest cukrzyca typu 2, polegająca na zmniejszonej wrażliwości
tkanek na insulinę (insulinooporność).



Cukrzyca typu 1 polega na pierwotnym, niedostatecznym wydzielaniu insuliny, przy
zachowaniu normalnej wrażliwości tkanek na ten hormon. Cukrzyca ciężarnych jest wynikiem
zmian hormonalnych związanych z okresem ciąży.

Typy cukrzycy, etiologia choroby



Cukrzyca typu 1(dawniej nazywana insulinozależną, lub typu dziecięcego)



Cukrzyca typu 2 (dawniej nazywana insulinoniezależną



Cukrzyca ciężarnych – przejściowe zaburzenie,



stanowi ono zagrożenie dla płodu i kobiety, a ponadto u 30-50% kobiet, u których
stwierdzano cukrzycę ciężarnych, w ciągu najbliższych 15 lat rozwija się cukrzyca
typu 2.

Czynniki predysponujące



otyłość



siedzący tryb życia



obciążonych nadciśnieniem tętniczym



obciążonych zaburzeniami lipidowymi



częściej występuje u osób u których w przeszłości występowały zaburzenia tolerancji glukozy



częściej u kobiet z cukrzycą ciężarnych w wywiadzie

Objawy wskazujące na możliwość rozwoju cukrzycy:



zmniejszenie masy ciała;



wzmożone pragnienie;



wielomocz;



osłabienie i wzmożona senność;



pojawienie się zmian ropnych na skórze oraz stanów



zapalnych narządów moczowo-płciowych.

Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]

U diabetyków mogą ponadto występować m.in.:



zmiany metaboliczne, takie jak nabyta hiperlipidemia,



spadek odporności



gorsze gojenie się ran



zmiany skórne

Kliniczne badania osób podejrzanych o zachorowanie na cukrzycę



oznaczanie poziomu glukozy we krwi na czczo i po posiłkach



test na wykrycie obecności glukozy w moczu



oznaczenie stężenia (HbA1c)



badanie moczu i osocza krwi pod kątem obecności ciał ketonowych



przeciwciała przeciwgliadynowe



krzywa glikemiczna (OGTT – test doustnego obciążenia glukozą)



reakcja pacjenta na podanie insuliny

Badania

przesiewowe w kierunku cukrzycy raz w ciągu 3 lat u każdej osoby powyżej 45. roku życia

Niezależnie od wieku, badanie to należy wykonać co roku u osób z następujących grup ryzyka:



z nadwagą lub otyłością [BMI ≥ 25 kg/m2 i/lub obwód w talii > 80 cm (kobiety); > 94 cm
(mężczyźni)];



z cukrzycą występującą w rodzinie (rodzice bądź rodzeństwo);



mało aktywnych fizycznie;



z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej narażonej na cukrzycę;



u których w poprzednim badaniu stwierdzono stan przedcukrzycowy;



u kobiet z przebytą cukrzycą ciążową;



u kobiet, które urodziły dziecko o masie ciała > 4 kg;



z nadciśnieniem tętniczym (≥ 140/90 mm Hg);



z hiperlipidemią [stężenie cholesterolu frakcji HDL< 40 mg/dl (< 1,0 mmol/l) i/lub
triglicerydów > 150 mg/dl (>1,7 mmol/l)];



u kobiet z zespołem policystycznych jajników;



z chorobą układu sercowo-naczyniowego.

Zapobieganie

Karmienie piersią może także mieć znaczenie w zapobieganiu cukrzycy typu 2 u matek

Nazewnictwo stanów hiperglikemicznych

:



prawidłowa glikemia na czczo: 70–99 mg/dl



nieprawidłowa glikemia na czczo 100–125 mg/dl



nieprawidłowa tolerancja glukozy: w 120. minucie glikemia 140–199 mg/dl



stan przedcukrzycowy — IFG i/lub IGT;



cukrzyca — jedno z następujących kryteriów:

1. objawy hiperglikemii i glikemia przygodna ≥ 200 mg/dl

2.2-krotnie glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl

3. glikemia w 120. minucie ≥ 200 mg/dl

Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]

Powikłania cukrzycy

Ostre powikłania:



Kwasica ketonowa



Hipoglikemia

Przewlekłe powikłania

Mikroangiopatia powoduje uszkodzenia:



Narządu wzroku



Nerek



Neuropatia

Makroangiopatia prowadzi do zwiększonej zapadalności na choroby układu sercowo-
naczyniowego, które stanowią w ok. 80% przyczynę śmierci w tej grupie chorych.



Choroba wieńcowa i zawał mięśnia sercowego



zespół stopy cukrzycowej



Udar mózgu – prowadzący do różnego stopnia uszkodzenia mózgu.

Leczenie



Insulinoterapia to podstawowe leczenie dla chorych na cukrzycę typu 1. Ma również
zastosowanie u chorych na cukrzycę typu 2, u których nie wystarcza odpowiednia dieta,
tryb życia i doustne leki przeciwcukrzycowe oraz u kobiet z cukrzycą ciążową.

Doustne leki przeciwcukrzycowe



doustne leki przeciwcukrzycowe stosowane są w cukrzycy typu 2. Główne mechanizmy
działania poszczególnych grup leków:



zwiększają wydzielanie insuliny



hamują uwalnianie glukozy z wątroby



hamują uwalnianie glukozy z węglowodanów złożonych w jelicie



zmniejszają insulinooporność tkanek

Przyszłościowe terapie



Dla cukrzycy typu 1: przeszczepy wysepek trzustkowych, wykorzystanie komórek
macierzystych do powstania komórek wytwarzających insulinę, pompa z mechanizmem
sprzężenia zwrotnego, dostosowująca ilość podawanej insuliny do glikemii.



Kwas linolowy a cukrzyca

Badania wykazały, że zwiększone spożywanie kwasu linolowego (np. w oleju
słonecznikowym) łagodzi komplikacje cukrzycy.

Dziecko chore na cukrzycę w placówce oświatowej, wychowawczej

1. Współpraca diabetologicznego zespołu leczącego z personelem pedagogicznym oraz rodziną :



po rozpoznaniu cukrzycy należy przekazać personelowi pedagogicznemu pisemną
informację o cukrzycy oraz sposobie udzielania pomocy w stanach zagrożenia życia
i numery telefonów kontaktowych do rodziców, lekarza i pielęgniarki edukacyjnej;



odpowiednie przygotowanie personelu pedagogicznego



wymagane jest stałe zabezpieczenie placówki w glukozę i glukagon przez opiekunów;

Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]



cukrzyca nie jest wskazaniem do indywidualnego toku nauczania i zwolnienia z
jakichkolwiek zajęć (np. wychowanie fizyczne, „zielona szkoła”).

2. Zadania personelu pedagogicznego:



wszechstronna pomoc mająca na celu szybki i bezpieczny powrót chorego do placówki oraz
pełną integrację ze środowiskiem rówieśników;



znajomość podstawowego zakresu samoopieki w cukrzycy;



ścisła współpraca z diabetologicznym zespołem leczącym i opiekunami chorego;



natychmiastowe udzielenie pierwszej pomocy diabetologicznej w stanach zagrożenia życia.

Podróż:

— do obowiązków chorego i jego opiekunów należy:



poinformowanie organizatora wyjazdu o chorobie,



sposobie leczenia, spożywania posiłków, udzielania



pomocy oraz podanie numerów telefonów kontaktowych



w przypadku wyjazdu zagranicznego należy przygotować informację w języku angielskim;



nsulina, glukagon, glukoza, glukometr z paskami testowymi, zapas sprzętu do pompy,
wstrzykiwacze



należy zabezpieczyć na okres podróży i przechowywać w bagażu podręcznym.

Zalecenia dotyczące aktywności zawodowej chorych na cukrzycę

Nie powinni oni wykonywać zawodu



pilota samolotu,



prowadzić lokomotyw,



pracować w warunkach niebezpiecznych (np. w kopalniach)



na wysokościach.

Do zawodów, w odniesieniu do których należy wziąć pod uwagę fakt chorowania przez pracownika
na cukrzycę, należą:



zawodowe kierowanie pojazdami: pojazdy ciężarowe (typu TIR), przewozy pasażerskie,



kierowanie pociągami naziemnymi i kolei podziemnej (metro),



kierowca zawodowy, taksówkarz,



służby mundurowe i ratownicze: siły zbrojne (wojska lądowe, marynarka, lotnictwo),
policja, straż pożarna, ratownictwo, żegluga morska, służba więzienna, służby
ochroniarskie;



lotnictwo cywilne: piloci i inżynierowie lotnictwa, personel pokładowy, kontroler ruchu
lotniczego;



zawody niebezpieczne: platformy wiertnicze, praca przy maszynach w ruchu, praca przy
piecach, w wysokiej temperaturze, spalarniach, hutach itp.,



na torach kolejowych, w górnictwie, praca na wysokościach (rusztowania, dźwigi)

Jakiekolwiek ograniczenia zawodowe powinny być nakładane na pacjenta po starannym

przeanalizowaniu jego indywidualnej sytuacji i stanu zdrowia.

Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]

Szczególnej staranności wymaga wybór zawodu u osób, u których stwierdza się zaburzenia

dotyczące odczuwania hipoglikemii

Ruch jest formą leczenia cukrzycy!

Zajęcia wychowania fizycznego

Podczas aktywności fizycznej dochodzi do obniżenia poziomu glukozy we krwi (najczęściej).
Niektóre dzieci leczące się za pomocą pompy mogą odłączyć się od niej na czas trwania lekcji
wf (nie dłużej niż na 1-1,5 godziny)

Aktywność fizyczna



Ustal z rodzicami, jakie wartości glikemii są bezpieczne dla dziecka przed i w czasie
wykonywania aktywności fizycznej (najczęściej będą to wartości w granicach 100-180
mg/dl).



Poproś dziecko o zmierzenie poziomu glukozy przed wysiłkiem:
-

jeśli poziom jest dobry — może wykonywać ćwiczenia i grać,

-

jeśli glikemia jest zbyt niska (najczęściej poniżej 100 mg/dl)— pozwól dziecku zjeść
dodatkowy posiłek i skontroluj glikemię po 10—15 minutach,

-

jeśli glikemia jest bardzo niska (poniżej 60 mg/dl) —postępowanie przy hipoglikemii
(dopóki nie opanujesz hipoglikemii, dziecko nie może przystąpić do aktywności
fizycznej!),

-

jeśli glikemia jest zbyt wysoka (najczęściej powyżej 180 mg/dl) — rozważ podanie małej
dawki korekcyjnej i wypicie niesłodzonych płynów (ustal postępowanie z rodzicami
dziecka),

-

jeśli glikemia jest bardzo wysoka (powyżej 250 mg/dl) — dopóki nie opanujesz
hiperglikemii, dziecko nie powinno ćwiczyć!,

-

jeśli glikemia wynosi > 250 mg%, a uczeń czuje się źle —ryzyko kwasicy cukrzycowej!

Wysiłek fizyczny



Ustal z rodzicami co i w jakiej ilości uczeń powinien zjeść przy spadającym lub niskim
poziomie glukozy przed, w trakcie lub po wysiłku.



Każde dziecko reaguje indywidualnie na wykonywany wysiłek fizyczny



Jeśli dziecko ćwiczyło długo (np. w trakcie godzin porannych), obniżenie wartości glikemii
może nastąpić kilka a nawet kilkanaście godzin po zakończeniu ćwiczeń (w tym wypadku
w godzinach południowych i popołudniowych).

Lekcja wf na basenie



dziecko musi mieć możliwość zbadania sobie poziomu glikemii przed wejściem do wody
i ewentualnie w trakcie zajęć (trzeba zabezpieczyć mu dostęp do glukometru i poprawne
wykonanie badania krwi),



„pod ręką” musi się znajdować coś do jedzenia (na wypadek hipoglikemii),



dziecko leczone pompą, musi się od niej odłączyć na czas wejścia do basenu (trzeba
umożliwić mu przechowanie pompy w bezpiecznym miejscu!),



prowadzący zajęcia oraz ratownik powinni wiedzieć, że wśród pływających dzieci znajduje się
dziecko z cukrzycą (powinno ono mieć inny — charakterystyczny kolor czepka, a jedna z osób
dorosłych powinna cały czas kontrolować, gdzie znajduje się chore dziecko i czy nie dzieje się

Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]

z nim nic „dziwnego” — co mogłoby wskazywać na niedocukrzenie i konieczność szybkiego
działania).

Umożliwienie dziecku z cukrzycą uczestnictwa we wszystkich zajęciach szkolnych, w których biorą
udział jego koledzy, jest dla niego bardzo

Wycieczka szkolna
Pod uwagę trzeba wziąć:



czas trwania podróży i jej warunki,



zapewnienie odpowiedniej liczby posiłków,



zmiany w rytmie snu i posiłków (szczególnie przy przekraczaniu stref czasowych),



dostępność żywności węglowodanowej,



zmiany rodzaju wyżywienia,



zmiany w nasileniu aktywności fizycznej,



dostępność do służb medycznych oraz lekarstw (insulina, glukagon) i sprzętu medycznego
(peny, lancety, paski testowe, nakłuwacze, osprzęt do pompy), postępowanie w dodatkowej
chorobie z dala od domu rodzinnego.

NIEZBĘDNIK WYCIECZKOWY



Leki i sprzęt medyczny niezbędny do leczenia cukrzycy w wystarczającej ilości na cały czas
planowanego pobytu
-

insulina oraz glukagon,

-

glukometr, nakłuwacz, igły do nakłuwacza, zapasowa bateria do glukometru, paski
testowe do badania krwi i moczu, najlepiej zapasowy glukometr,

-

zapas tabletek glukozy lub glukozy w żelu (do doraźnej pomocy w razie hipoglikemii) lub/i
soczki owocowe (najlepiej w kartonikach),

-

gdy dziecko leczone jest pompą: pompa, zapasowe zestawy infuzyjne, zapasowe
pojemniki na insulinę, zapasowe baterie, serter — urządzenie do zakładania wkłuć,
pokrowiec na pompę, maść leczącą podrażnienia, które mogą ewentualnie pojawić się po
wyjęciu zestawu infuzyjnego z ciała.

Dziecko leczone pompą na wycieczce musi mieć ze sobą pen!,

-

gdy dziecko jest leczone penami: „wstrzykiwacze” i igły do pena,

-

zeszyt samokontroli do prowadzenia systematycznych notatek.



Odpowiednia ilość i jakość żywności — potrzebna na planowane posiłki oraz na wypadek
niedocukrzenia.
-

Butelkowana woda mineralna niegazowana,

-

Leki przeciwwymiotne.

Dyskoteka



dziecko chore na cukrzycę typu 1 :



aktywne uczestnictwo w dyskotece wiąże się z wysiłkiem fizycznym – co może doprowadzić
do hipoglikemii,



palenie papierosów jest szczególnie szkodliwe (zwiększa ryzyko chorób układu krążenia i
płuc),



picie alkoholu może doprowadzić do ciężkiego niedocukrzenia!

Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]

Po powrocie z zabawy powinny być wykonane przez opiekuna dziecka — nie przez samego chorego!),
dodatkowe przekąski oraz zmniejszenie ilości insuliny, której aktywność jest największa w porze
wieczornej i nocnej, pozwoli uchronić ucznia przed hipoglikemią.

Wyjście do teatru, kina, muzeum

Dziecko musi koniecznie mieć przy sobie:



glukometr, nakłuwacz, igły do nakłuwacza, paski testowe do badania krwi,



zapas tabletek glukozy lub glukozy w żelu (do doraźnej pomocy w razie hipoglikemii) lub/i
soczki owocowe (najlepiej w kartonikach),



pompę i pen lub „wstrzykiwacz” w zależności od modelu terapii,



zaplanowane posiłki oraz butelkowaną wodę mineralną.

Pamiętaj o ryzyku wystąpienia:



hipoglikemii, w związku ze zwiększoną aktywnością fizyczną



lub hiperglikemii, w związku z „dojadaniem” lub opuszczeniem planowej dawki insuliny
albo też emocjami związanymi z wyjściem

NIEZBĘDNIK SZKOLNY, czyli co uczeń z cukrzycą

zawsze powinien mieć ze sobą w szkole



pen — „wstrzykiwacz” z insuliną (krótko- lub szybko- działającą),



pompę insulinową z drenem i wkłuciem podskórnym (jeśli dziecko leczone jest przy pomocy
pompy insulinowej),



nakłuwacz z zestawem igieł,



glukometr z zestawem pasków oraz gazików,



plastikowy pojemnik na zużyte igły i paski,



drugie śniadanie lub dodatkowe posiłki przeliczone na wymienniki np. przeznaczone na
„zabezpieczenie” zajęć wf w danym dniu,



dodatkowe produkty (soczek owocowy, tabletki z glukozą) w razie pojawienia się objawów
hipoglikemii,



telefon do rodziców,



informację w postaci kartki lub bransoletki na rękę, która informuje, że choruje na cukrzycę



glukagon (zastaw w pomarańczowym pudełku).

Cukrzyca w sporcie wyczynowym



Will Cross zdobył w 2003 roku biegun południowy

– miał wówczas 26 lat. Wcześniej zdobył biegun północny, najwyższe szczyty obu Ameryk
(McKinley i Aconcagua) i przeszedł Saharę.



medale olimpijskie:
- brytyjski wioślarz Steve Redgrave (5 złotych medali i 1 brązowy na pięciu kolejnych
Igrzyskach Olimpijskich 1984 Los Angeles – Sydney 2000),

- amerykański pływak Gary Hall,

-złoty medalista olimpijski z Pekinu w wioślarskiej czwórce podwójnej Michał Jeliński.

Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]

Egzamin

Dziecko z cukrzycą typu 1 powinno mieć szczególne prawa w trakcie egzaminów.



zestaw do badania krwi (glukometr, paski, nakłuwacz, gaziki, lancety) oraz paski do badania
moczu,



peny lub pompę do podania insuliny,



węglowodany proste na wypadek hipoglikemii,



posiłek, który powinien spożyć w trakcie egzaminu (jeżeli taki jest schemat jego leczenia).

Dziecko z cukrzycą musi mieć możliwość zbadania sobie stężenia glukozy w czasie egzaminu

i adekwatnego zareagowania na otrzymany wynik (albo zjedzenia czegoś w przypadku hipoglikemii,
albo podania korekcyjnej dawki insuliny w przypadku hiperglikemii).



W przypadku utrzymującej się hiperglikemii, dziecko może mieć potrzebę wyjścia do toalety
(objawem hiperglikemii jest poliuria!).



Indywidualnie należy rozważyć możliwość i potrzebę przedłużenia czasu trwania egzaminu.
Pamiętaj, że znacznego stopnia wahania glikemii mogą niekorzystnie wpływać na
koncentrację!

O cukrzycy z psychologicznego punktu widzenia

-

Co przeżywa uczeń z powodu cukrzycy

-

Jak pracować z klasą, w której jest uczeń z cukrzycą

Dziecko z cukrzycą może przeżywać w szkole wiele trudności w związku z chorobą:



niezrozumienie — nauczyciele, nie znając objawów cukrzycy, mogą niesłusznie upominać lub
ganić dziecko,



frustrację — rówieśnicy mogą tworzyć fałszywe wyobrażenia na temat choroby, próbować
izolować dziecko lub je ośmieszać,



bezradność — dziecko jest zmuszone samotnie konfrontować się z nowymi trudnościami, na
które musi reagować i stawiać im czoło.

Przeszkody w pracy z dzieckiem z cukrzycą



niepokój nauczyciela wynikający z obawy przed „zmedycynizowaniem” jego roli,



strach przed błędem wobec tego, czego nie zna wystarczająco,



obronę przed dodatkowym obciążeniem nowymi obowiązkami.

Jak poznać, czy dziecko dobrze radzi sobie z cukrzycą

Sygnały złej adaptacji emocjonalnej ucznia do cukrzycy:



Zaprzecza chorobie i nie stosuje zaleceń lekarskich.



Ukrywa chorobę, pomija pomiary i iniekcje, które musi wykonać w szkole, nie stosuje diety.



Ma niewystarczającą wiedzę na temat choroby.



Myśli i mówi o cukrzycy nadmiernie pozytywnie i życzeniowo lub odwrotnie — skrajnie
negatywnie i pesymistycznie.



Ogranicza kontakty społeczne lub nadmiernie ich poszukuje, usilnie zabiegając o akceptację
grupy.

Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]



Nie chce pomocy i wsparcia, podejrzewając litość, lub przeciwnie — oczekuje, że to inni
rozwiążą jego problemy.



Rezygnuje z profesjonalnej pomocy, sam eksperymentuje z cukrzycą, lub odwrotnie — jest
nadmiernie zależny od zespołu, który go leczy.



Nie akceptuje siebie, nie docenia swoich możliwości, nie wierzy we własne siły i czuje się
bezradny.



Może ujawniać niekorzystne stany, emocje i zachowania: lęk, żal, smutek i rozpacz, apatię,
gniew, złość i agresję.

Sygnały dobrej adaptacji emocjonalnej ucznia do cukrzycy:



Traktuje codzienną aktywność związaną z samokontrolą jako nawyk, czynność automatyczną,
która stanowi nieodłączną część jego życia. Wykonuje te czynności spokojnie i bez lęku.



Przyzwyczaił się do zaleceń dietetycznych i nie przeżywa nieustannej frustracji z powodu
ograniczeń i przestrzegania godzin posiłków.



Jest w stanie rozmawiać o cukrzycy bez wstydu i zakłopotania.



Ma dobrą samoocenę i nie przeżywa uczucia niedostosowania czy własnej odmienności
w stosunku do innych.



Utrzymuje satysfakcjonujące kontakty społeczne.



Szuka i akceptuje profesjonalną pomoc. Nie odrzuca wsparcia.



Stara się zdobywać coraz szerszą wiedzę o cukrzycy i stosuje ją. Chorobę traktuje jako część
swojego życia.

Pomoc w wyborze zawodu



cenne jest wykorzystywanie takich pasji



osoby z cukrzycą doskonale odnajdują się w zawodzie edukatorów (np. cukrzycy), w
administracji, bankowości, szkolnictwie, handlu, również w służbie zdrowia.

Cukrzyca a alkohol



Ponieważ niektóre z objawów hipoglikemii , są podobne do objawów upojenia alkoholowego.



U chorego na cukrzycę insulinozależną spożywanie alkoholu wzmaga działanie insuliny, co
może prowadzić do ostrej hipoglikemii.



Ponadto obowiązuje bezwzględna zasada, że chory na cukrzycę nie powinien spożywać
alkoholu w jakiejkolwiek postaci na czczo.



Zaleca się aby przed planowanym spożyciem alkoholu wcześniej spożyć jakiś posiłek
zawierający węglowodany długo rozkładające się, aby uchronić się przed szczególnie
niebezpiecznym w takich okolicznościach niedocukrzeniem. Hipoglikemia występuje
najczęściej 2 do nawet 5–6 godzin po spożyciu alkoholu na czczo.



Doustne leki cukrzycowe wchodzą w interakcje z alkoholem, co może prowadzić do
nieprzewidywalnej eskalacji działania leku, bądź do powikłań w postaci kwasicy mleczanowej
(w połączeniu z Metforminą).



Cukrzyca może stwarzać problemy u osób prowadzących samochód. Alkomaty wziewne
oprócz alkoholu w wydychanym powietrzu reagują również na ciała ketonowe. Alkomat
może u cukrzyka wykazać 0,3 do 0,5 promila alkoholu, mimo że nie pił alkoholu.

Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]

Oznaczanie innych wskaźników w celu monitorowania przebiegu cukrzycy



ciał ketonowych w moczu,



hemoglobiny glikowanej (2 do 4 razy w roku),



cholesterolu całkowitego, Cholesterolu HDL i LDL oraz trójglicerydów (1 raz w roku),



kreatyniny (1 raz w roku),



albuminurii (1 raz w roku),



badania dna oka (1 raz w roku),



badania EKG (1 raz w roku),



badania EKG wysiłkowego (1 raz na 2 lata),



badania tętnic kończyn dolnych metodą dopplerowską (1 raz na 2 lata),



badanie neurologiczne (przynajmniej 1 raz w roku).

O hipoglikemii mówimy wtedy, gdy poziom cukru we krwi spadnie poniżej 60 mg/dl.

Objawy hipoglikemii



bladość skóry,



nadmierna potliwość,



drżenie rąk,



ból głowy,



ból brzucha,



tachykardia (szybkie bicie serca),



uczucie silnego głodu/wstręt do jedzenia,



osłabienie,



zmęczenie,



problemy z koncentracją, niemożność skupienia się i zapamiętania,



chwiejność emocjonalna, nadpobudliwość, niepokój,



nietypowe dla dziecka zachowanie / nagła zmiana nastroju,



napady agresji lub wesołkowatości przypominające stan upojenia alkoholowego,



ziewanie/senność,



zaburzenia mowy, widzenia i równowagi,



zmiana charakteru pisma,



uczeń staje się niegrzeczny, a nawet agresywny,



uczeń nielogicznie odpowiada na zadawane pytania,



kontakt ucznia z otoczeniem jest utrudniony lub uczeń traci przytomność (śpiączka),



drgawki.

Pamiętaj!
Zapytaj rodziców dziecka chorego na cukrzycę typu 1, o najczęściej występujące u niej/niego
objawy hipoglikemii.

Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]

Pamiętaj!



Najszybciej poziom cukru we krwi, w przypadku stwierdzenia hipoglikemii, podnoszą

węglowodany proste zawarte w: soku owocowym, coca-coli, cukrze spożywczym
rozpuszczonym w wodzie lub herbacie, glukoza w tabletkach lub płynny miód.



W celu leczenia hipoglikemii NIE wolno zastępować węglowodanów prostych słodyczami

zawierającymi tłuszcze np. czekoladą, batonikiem snickers, cukierkiem czekoladowym —
ponieważ utrudniają one wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego.



Jeśli u dziecka z cukrzycą występują objawy wskazujące na niedocukrzenie, a nie ma pod
ręką glukometru, aby to potwierdzić — postępuj tak, jak w przypadku potwierdzonej
hipoglikemii.

Objawy hiperglikemii



wzmożone pragnienie (polidypsja) oraz potrzeba częstego oddawania moczu (poliuria),



rozdrażnienie, zaburzenia koncentracji,



złe samopoczucie, osłabienie, przygnębienie, apatia.

Jeśli do ww. objawów dołączą:



ból głowy,



ból brzucha,



nudności i wymioty,



ciężki oddech (tzw. „oddech kwasiczy”), może to świadczyć o rozwoju kwasicy cukrzycowej.

Należy wtedy bezzwłocznie:



zbadać poziom glukozy na glukometrze,



sprawdzić czy w moczu obecna jest glukoza i ciała ketonowe,



skontaktować się z pielęgniarką oraz rodzicami.

Pamiętaj!
Jak zauważyłeś, część objawów chorobowych może występować zarówno z powodu hipo- jak
i hiperglikemii. W razie wątpliwości najlepszym rozwiązaniem jest pomiar glukozy przy pomocy
glukometru!

Najczęstszą przyczyną hiperglikemii u dzieci w wieku szkolnym jest „dojadanie” nieplanowanych
i niezalecanych produktów (słodycze, słodkie napoje).
W przypadku młodzieży (okres buntu i braku akceptacji swojej choroby) może dochodzić do
celowego zaniedbywania leczenia (brak właściwego podawania insuliny czy to za pomocą pena, czy
pompy osobistej)! Dlatego tak istotne w tym okresie życia jest wsparcie grupy rówieśniczej
i opiekunów!

W przypadku stosowania osobistej pompy insulinowej dodatkowymi przyczynami hiperglikemii
mogą być problemy związane z:
Oprzyrządowaniem pompy:



zbyt długi czas używania jednego wkłucia (wkłucia powinny być wymieniane najpóźniej co 72
godziny).

Partner Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych

Firma Szkoleniowo-Konsultingowa Nowe Perspektywy, 41-800 Zabrze, ul. Wolności 402

tel./faks 32 777 22 02, 501 453 559; www.noweperspektywy.pl; [e-mail]



brak insuliny w pojemniku



nieprawidłowo wypełniony dren zestawu infuzyjnego (brak insuliny w drenie),



nieprawidłowe wchłanianie insuliny w miejscu wkłucia (źle założone wkłucie),



wyciek insuliny w miejscu połączenia pojemnika z drenem,

Osobą użytkującą pompę:



błąd w programowaniu pompy,



nieprawidłowe postępowanie podczas wysiłku fizycznego (np. odpięcie się od pompy na
dłużej niż 1,5 godziny),
brak reakcji na sygnał alarmowy pompy.

Co robić podczas hiperglikemii
W przypadku znacznej hiperglikemii ważne są trzy elementy:

- podanie insuliny,
- uzupełnianie płynów
- oraz samokontrola.