1

Ć

wiczenie 2. Ocena efektywności oczyszczania ścieków w modelowym

systemie „osadu czynnego”

1.

Wprowadzenie

Azot i fosfor są substancjami biogennymi (biogenami), tzn. umożliwiają i intensyfikują

procesy wzrostu zarówno komórek roślinnych, jak i bakteryjnych. Znajdując się w wodach w
większych ilościach powodują zaburzenie naturalnej równowagi w zbiorniku. Przyjmuje się,
iż nadmierny rozwój glonów w odbiorniku mogą powodować stężenia azotu powyżej 0,3
mg/dm

3

i stężenia fosforu większe od 0,1 mg/dm

3

. Zjawisko przejawiające się poprzez

zwiększanie żyzności (trofii) tj. wzrost stężenia związków biogennych (fosforu P i azotu N) w

ś

rodowisku wodnym nosi nazwę eutrofizacjii. Proces eutrofizacji jest jak najbardziej

naturalny, lecz uległ nasileniu na skutek zintensyfikowania rozwoju gospodarki, nawożenia
pół uprawnych i degradacji obszarów lesistych. Jednakże głównym źródłem przedostawania
się związków biogennych do rzek i jezior są ścieki miejskie.

Z tej przyczyny niezbędne stało się wprowadzenie aktów prawnych ograniczających ilości

azotu, fosforu jak również związków organicznych zrzucane do odbiornika [1], a co za tym
idzie

poprawa

skuteczności

oczyszczania.

Technologia

”osadu

czynnego”

jest

najpowszechniej stosowaną metodą usuwania biogenów ze ścieków bytowo-gospodarczych
na biologicznych oczyszczalniach ścieków.

Oczyszczanie ścieków metodą osadu czynnego jest wzorowane na tlenowych procesach

samooczyszczania, zachodzących w wodach powierzchniowych, i polega na mineralizacji
zanieczyszczeń organicznych znajdujących się w ściekach przez drobnoustroje osadu
czynnego w instalacjach technicznych. W wyniku tego procesu mikroorganizmy uzyskują
energię niezbędną do życia, powstają mineralne formy węgla, azotu, fosforu i siarki oraz
następuje przyrost biomasy. Nadmiar organizmów wynikający z rozkładu związków
organicznych, tzw. osad nadmierny, jest usuwany z systemu

Intensyfikacja procesu, w porównaniu z naturalnym samooczyszczaniem, polega na

zwiększeniu ilości drobnoustrojów biorących udział w procesie, co pozwala na
doprowadzenie większej ilości zanieczyszczeń, oraz na sztucznym natlenieniu środowiska
wodnego. Powietrze doprowadzane do komór napowietrzania spełnia podwójną funkcję; i) po
pierwsze utrzymuje cieki i osad stałym ruchu, uniemożliwiające na opadanie osadu na dno
zbiornika oraz ii) tlen zawarty rozpuszczony w ściekach służy jako substrat w reakcjach
biochemicznego utleniania zanieczyszczeń zawartych w ściekach.

Osad czynny jest kłaczkowatą zawiesiną złożoną głównie z bakterii (z rodzaju

Pseudomonas, Acinetebacterium, Zooglea, Enterobacteriae, Aeromonas, Flavobacterium,
Achromobacter, Micrococcus), a także pierwotniaków - orzęsków (z rodzaju Paramecium,
Vorticella, Aspidisca, Suctoria) i wiciowców (z rodzaju Tetramitus, Trigonomonas, Bodo),
oraz wrotków i niektórych grzybów. Kłaczki osadu czynnego powstają na skutek
wydzielania przez komórki bakteryjne otoczek śluzowych, w wyniku czego powstają
regularne formy- zooglea ramigera.

2

2. Cel

Celem niniejszych zajęć laboratoryjnych jest ocena efektywności biologicznego

oczyszczania ścieków (usuwania N,P i zw. organicznych) w modelowym reaktorze osadu
czynnym.

3.Zabiegi wstępne

Zapoznać się z budową modelowego systemu osadu czynnego.

Scieki
Oczyszczone

Osadnik

Recyrkulacja osadu

Scieki
Surowe

Komora
napowietrzania

Osad nadmierny

Rys.1 Schemat systemu osadu czynnego

Grupa studencka dzieli się na zespoły, z których każdy będzie wykonywał dane oznaczenia
zanieczyszczeń w dopływających ściekach jak również odpływających z układu.
















3

Tabela 1.Zakres i metody oznaczeń

Oznaczenie

Metoda oznaczenia

ChZT

standardowa metoda dwuchromianowa

Azot amonowy

metoda kolorymetryczna (z wersenianem sodowym i
odczynnikiem Nesslera) SPEKOL 11 firmy Carl Zeiss Jena
lub spectrophotometr S106

Azot azotynowy

metoda kolorymetryczna (z kwasem sulfanilowym i
alfanaftyloaminą)
SPEKOL 11 firmy Carl Zeiss Jena lub spectrophotometr
S106

Azot azotanowy

metoda kolorymetryczna, SPEKOL 11 firmy Carl Zeiss Jena
spectrophotometr S106

Fosforany

metoda kolorymetryczna (z kwasem askorbinowym i
odczynnikiem mieszanym)
spectrophotometr S106

4.Wykonanie ćwiczenia

Badania należy rozpocząć od pobrania próbek ścieków surowych (dopływ) oraz

ś

cieków oczyszczony (odpływ) w ilości ok. 300 ml. Pobrane próbki przefiltrować na filtrze

twardym w celu usunięcia zawiesin. W filtracie należy oznaczyć zanieczyszczenia wg.
metodyki podanej w Tabeli 1.

UWAGI!


Do każdego oznaczenie należy przygotować próbkę referencyjną tzw; „ślepa” na wodzie
destylowanej.

Przed oznaczeniem należy przygotować odpowiednie rozcieńczenie umożliwiające
detekcję. Np. stężenie w ściekach N-NH

4

+

= 50 mg/l, metoda pozwala na oznaczenie stężenia

w granicach 0,1- 2,5 mg/l. Proponowane rozcieńczenie 1:25 (tj. 25 razy).

Oznaczone stężenia fosforanów należy przeliczyć na stężenie fosforu (mg PO

4

3-

 mg P).

Wyniki analiz zespołów studenckich należy zebrać w tabeli 2.

Tabela 2

Oznaczenia

Jednostki

Ś

cieki

surowe

Ś

cieki

oczyszczone

Stopie

ń

usuni

ę

cia [%]

Norma

ChZT

[mgO

2

/dm

3

]

Azot amonowy [mgN-NH

4

+

/dm

3

]

Azot azotynowy [mgN-NO

2

-

/dm

3

]

-

Azot azotanowy [mgN-NO

3

-

/dm

3

]

-

Fosfor

[mg P/dm

3

]

*BZT

5

[mgO

2

/dm

3

]

*Biochemiczne Zapotrzebowanie na Tlen (frakcja zw. organicznych rozkładalna biologicznie) dla ścieków

surowych przyjąć BZT

5

= 0.8 ChZT, dla ścieków oczyszczonych przyjąć BZT

5

= 0.1 ChZT

4

5.Opracowanie wyników

Na podstawie zebranych wyników analiz (Tabela 2) sekcje 4-5 osobowe opracowują wyniki.
5.1. Uzupełnij tabelę 3 i dokonaj oceny efektywności biologicznego oczyszczania ścieków
(usuwania zanieczyszczeń organicznych ChZT, BZT

5

oraz N i P) w reaktorze osadu czynnego

w oparciu o dane literaturowe [1].
5.2. Przeprowadź dyskusję wyników zmian zanieczyszczeń w reaktorze ze zwróceniem uwagi
na procesy biologiczne tam zachodzące (nitryfikacja, usuwanie związków organicznych).

6. Literatura

1.

„Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 (Dz.U.06.137.984.) w sprawie

warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w

sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego.

2.

„Biotechnologia ścieków” - praca zbiorowa pod redakcją Korneliusza Mikscha;

wydawnictwo Politechniki Śląskiej; Gliwice 2000 r.

3.

„Poradnik eksploatatora oczyszczalni ścieków” – praca zbiorowa pod redakcją Z.

Dymaczewskiego, J. Oleszkiewicza, M Sozańskiego ; Poznań 1997 r.

4.

„Biotechnologia w ochronie środowiska” Klimiuk Ewa, Łebkowska Maria, ISBN 83-01-

14067-4, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2005.

7. Pytania kontrolne:

1.

Co to jest osad czynny?

2.

Na czym polega proces nitryfikacji?

3.

Wyjaśnij, na czym polega oczyszczanie ścieków metodą osadu czynnego (na podstawie
schematu na rys. 1)?

4.

Jaką grupę zanieczyszczeń charakteryzuje parametr ChZT?

5.

Co to jest odbiornik ścieków?

6.

Jakie związki określamy mianem substancji biogennych?

7.

Co to jest „osad nadmierny”?

8.

Co to są ścieki?

9.

Co to jest eutrofizacja i jak wpływa na odbiornik ścieków?

10.

Jaką rolę pełni napowietrzanie w komorze napowietrzania?

8. Uwagi dodatkowe

Zaliczenie ćwiczenia:

-

Sekcje 4-5 osobowe przygotowują 1 sprawozdanie (instrukcja punkt
5)

UWAGA!

Termin oddania: 2 tygodnie od daty wykonanego ćwiczenia!!!

5

Załącznik 1

6