WYTYCZNE

dla s

ę

dziów liniowych

Wrocław 2004

1. ZAŁO

ś

ENIA

Przepisy gry (przepis 27.2) reguluj

ą

funkcjonowanie s

ę

dziów liniowych, ich miejsce i

ich obowi

ą

zki. Ponadto przepis 28.2 przedstawia stosowan

ą

przez nich sygnalizacj

ę

chor

ą

giewkami jak pokazano na Rysunku 12 przepisów gry.

2. USYTUOWANIE S

Ę

DZIÓW LINIOWYCH

PRZED MECZEM

S

ę

dziowie liniowi musz

ą

stawi

ć

si

ę

co najmniej godzin

ę

przed meczem na obiekcie,

w którym rozgrywane s

ą

zawody, a przy stoliku sekretarza co najmniej 30 minut

przed rozpocz

ę

ciem meczu.

Przed rozpocz

ę

ciem meczu ka

ż

dy s

ę

dzia liniowy zajmuje miejsce przy

jednym z czterech rogów boiska, oznaczonych na rysunku L1 – L2 – L3 – L4. Je

ż

eli

jest dwóch s

ę

dziów liniowych zajmuj

ą

oni miejsca odpowiednio L1 i L3.

PODCZAS MECZU

2

L1

L3

L2

L4

R2

@

R1

S

ę

dziowie liniowi stoj

ą

w wolnej strefie, w odległo

ś

ci od 1 do 3 m od ka

ż

dego

naro

ż

nika boiska, na umownym przedłu

ż

eniu linii, któr

ą

obserwuj

ą

:

•

L1 - stoi po prawej stronie s

ę

dziego pierwszego (R1) i kontroluje lini

ę

boczn

ą

;

•

L2 - stoi po lewej stronie s

ę

dziego drugiego (R2) i kontroluje lini

ę

ko

ń

cowa

i zawodników zagrywaj

ą

cych;

•

L3 - stoi po prawej stronie s

ę

dziego i drugiego kontroluje lini

ę

boczn

ą

;

•

L4 - stoi po lewej stronie s

ę

dziego pierwszego i kontroluje lini

ę

ko

ń

cow

ą

i zawodników zagrywaj

ą

cych.

Je

ż

eli w obsadzie jest tylko dwóch s

ę

dziów liniowych, stoj

ą

oni przy rogach boiska po

prawej stronie ka

ż

dego z s

ę

dziów (pierwszego i drugiego), po przek

ą

tnej w

odległo

ś

ci 1 do 2 m od rogu boiska i ka

ż

dy z nich obserwuje lini

ę

ko

ń

cow

ą

i lini

ę

boczn

ą

po swojej stronie.

Takie ustawienie jest zachowywane przez cały mecz.

PO MECZU

S

ę

dziowie liniowi nie ustawiaj

ą

si

ę

przy stanowisku s

ę

dziego pierwszego wraz z

s

ę

dziami prowadz

ą

cymi, powinni oni bezpo

ś

rednio podej

ść

do stolika sekretarza.

Podczas zawodów krajowych s

ę

dziowie liniowi podchodz

ą

do stanowiska s

ę

dziego

pierwszego i uczestnicz

ą

w ceremoniale zako

ń

czenia meczu, a nast

ę

pnie podchodz

ą

do stolika sekretarza w celu podpisania protokołu.

3. OBOWI

Ą

ZKI

S

ę

dziowie liniowi współpracuj

ą

z s

ę

dzi

ą

pierwszym, któremu przekazuj

ą

informacje

dotycz

ą

ce bł

ę

dów le

żą

cych w zakresie ich kompetencji (przepis 27.2).

S

ę

dzia pierwszy mo

ż

e wykorzystywa

ć

informacje przekazane przez s

ę

dziów

liniowych do podejmowania decyzji o bł

ę

dach.

Oficjalna sygnalizacja musi by

ć

pewna i czytelna. S

ę

dziowie liniowi musz

ą

zapewni

ć

by ich sygnalizacja została zauwa

ż

ona przez s

ę

dziego pierwszego, który w

przypadku w

ą

tpliwo

ś

ci mo

ż

e poprosi

ć

o powtórzenie sygnalizacji.

3

Gdy s

ę

dzia pierwszy nie zgadza si

ę

z sygnalizacj

ą

s

ę

dziego liniowego mo

ż

e

zdecydowa

ć

inaczej, wówczas s

ę

dziemu liniowemu nie wolno nadal upiera

ć

si

ę

przy

swojej decyzji lecz spokojnie musi zaprzesta

ć

sygnalizacji bez eksponowania ró

ż

nicy

zda

ń

i przyj

ąć

pozycj

ę

neutraln

ą

.

Gdy s

ę

dziowie liniowi podejm

ą

sprzeczne ze sob

ą

decyzje, s

ę

dzia pierwszy ma

prawo podj

ąć

ostateczn

ą

decyzj

ę

.

S

ę

dziowie liniowi posługuj

ą

si

ę

jednolitymi chor

ą

giewkami o wymiarze 40 cm x 40 cm

i kolorze kontrastuj

ą

cym z kolorem boiska, za pomoc

ą

których sygnalizuj

ą

sytuacje:

a) piłka w boisku (sygnalizacja 1)

Gdy piłka dotyka powierzchni boiska, wł

ą

czaj

ą

c w to linie

ograniczaj

ą

ce boisko.

Sygnalizacja musi by

ć

wykonana przez s

ę

dziego

liniowego, który jest odpowiedzialny za lini

ę

le

żą

c

ą

najbli

ż

ej miejsca upadku piłki na podłog

ę

. Je

ś

li piłka

spada dokładnie w naro

ż

nik boiska, utworzony przez

lini

ę

boczn

ą

i lini

ę

ko

ń

cow

ą

, sygnalizacja musi by

ć

wykonana przez s

ę

dziego liniowego stoj

ą

cego najbli

ż

ej

tego naro

ż

nika.

b) piłka autowa (sygnalizacja 2)

Gdy piłka dotyka podło

ż

a całkowicie poza liniami

ograniczaj

ą

cymi boisko, ale w pobli

ż

u linii.

Sygnalizacja musi by

ć

wykonana przez s

ę

dziego

liniowego, który obserwuje lini

ę

le

żą

c

ą

najbli

ż

ej miejsca

upadku piłki na podłog

ę

.

c) piłka dotkni

ę

ta (sygnalizacja 3)

Gdy piłka została dotkni

ę

ta przez zawodnika blokuj

ą

cego

lub innego zawodnika zespołu odbieraj

ą

cego, a

4

nast

ę

pnie upadła na podło

ż

e poza liniami ograniczaj

ą

cymi boisko po stronie

zespołu, który dotkn

ą

ł piłk

ę

.

Sygnalizacja musi by

ć

wykonana przez s

ę

dziego liniowego, który obserwuje

lini

ę

le

żą

c

ą

najbli

ż

ej miejsca upadku piłki na podło

ż

e.

Gdy blok dotkn

ą

ł piłk

ę

, która nast

ę

pnie upadła poza boiskiem po stronie bloku,

dotkni

ę

cie piłki sygnalizuje s

ę

dzia liniowy, który jest ustawiony po stronie

zespołu blokuj

ą

cego.

d) piłka poza przestrzeni

ą

przej

ś

cia (sygnalizacja 4)

1) Gdy piłka, lec

ą

ca w kierunku boiska

przeciwnika,

przekracza

pionow

ą

płaszczyzn

ę

siatki poza przestrzeni

ą

przej

ś

cia albo, gdy piłka dotyka antenki, linki,

słupka lub siatki poza ta

ś

mami bocznymi.

2) Gdy po przej

ś

ciu pionowej płaszczyzny siatki

całkowicie lub cz

ęś

ciowo przez przestrze

ń

zewn

ę

trzn

ą

, piłka lec

ą

ca w kierunku wolnej

strefy przeciwnika upada na podłog

ę

lub zawodnik tego samego zespołu nie

cofnie piłki w sposób wła

ś

ciwy, czyli całkowicie lub cz

ęś

ciowo poza

przestrzeni

ą

przej

ś

cia po tej samej stronie boiska.

3) Gdy piłka dotknie przedmiotu poza boiskiem, sufitu lub osoby nie

uczestnicz

ą

cej w grze.

Bł

ą

d powinien sygnalizowa

ć

s

ę

dzia liniowy obserwuj

ą

cy lini

ę

boczn

ą

, przy

której miała miejsce omówiona akcja.

e) bł

ą

d stóp zawodnika zagrywaj

ą

cego (sygnalizacja 4)

Gdy zawodnik zagrywaj

ą

cy, w momencie uderzenia piłki lub podczas odbicia

przy zagrywce z wyskoku, dotyka boiska (linii ko

ń

cowej, która jest integraln

ą

5

cz

ęś

ci

ą

boiska) lub dotyka podło

żą

poza liniami ograniczaj

ą

cymi pole

zagrywki.

Sygnalizacja musi by

ć

wykonana przez s

ę

dziego liniowego, który obserwuje

odpowiedni

ą

lini

ę

.

f) zawodnik poza boiskiem w momencie zagrywki (sygnalizacja 4)

Gdy którykolwiek z graj

ą

cych zawodników obu zespołów (poza zagrywaj

ą

cym)

wykracza poza swoje boisko w momencie wykonania zagrywki.

Bł

ą

d powinien sygnalizowa

ć

s

ę

dzia liniowy odpowiadaj

ą

cy za dan

ą

lini

ę

,

wskazuj

ą

c na obserwowan

ą

lini

ę

, przy której nast

ą

pił bł

ą

d.

Nale

ż

y podkre

ś

li

ć

,

ż

e bł

ą

d ma miejsce gdy, nawet tylko cz

ęść

stopy dotyka

powierzchni poza liniami ograniczaj

ą

cymi boisko.

g) ocena niemo

ż

liwa (sygnalizacja 5)

Gdy s

ę

dzia liniowy nie jest w stanie oceni

ć

bł

ę

du,

który le

ż

y w jego kompetencjach.

Sygnalizacja musi by

ć

wykonana przez s

ę

dziego

liniowego bez opó

ź

nienia, natychmiast gdy zda sobie

spraw

ę

,

ż

e zaistniałe wydarzenie mimo i

ż

le

ż

y w jego

kompetencjach, nie mo

ż

e zosta

ć

ocenione.

Ponadto do obowi

ą

zków s

ę

dziego liniowego nale

ż

y

kontrolowanie ta

ś

m bocznych i antenek. Na pocz

ą

tku spotkania i ka

ż

dego seta, a

tak

ż

e podczas gry, s

ę

dziowie liniowi musz

ą

sprawdza

ć

, czy ta

ś

my boczne znajduj

ą

si

ę

dokładnie nad liniami bocznymi boiska oraz czy antenki s

ą

wła

ś

ciwie umocowane

na zewn

ę

trznych kraw

ę

dziach ta

ś

m bocznych. Gdy s

ą

jakie

ś

nieprawidłowo

ś

ci,

powinny by

ć

natychmiast usuni

ę

te.

4. TECHNIKA

6

Tak samo jak w przypadku s

ę

dziów prowadz

ą

cych, s

ę

dziowie liniowi powinni przed

meczem przygotowa

ć

si

ę

, by osi

ą

gn

ąć

najwy

ż

szy poziom koncentracji i odpowiedni

stan ducha w celu prawidłowego przeprowadzenia meczu.

Podczas meczu s

ę

dziowie liniowi musz

ą

sta

ć

w pozycji, która umo

ż

liwi prawidłow

ą

ocen

ę

wydarze

ń

w zakresie ich kompetencji; je

ś

li to konieczne s

ę

dzia liniowy mo

ż

e

zmienia

ć

pozycj

ę

. Je

ś

li podczas zagrywki lub podczas akcji s

ę

dzia liniowy

przeszkadza zawodnikowi, musi szybko i odpowiednio wcze

ś

nie odsun

ąć

si

ę

, by

unikn

ąć

przeszkadzania.

Pozycja ciała

W piłce siatkowej mo

ż

emy wyró

ż

ni

ć

trzy sytuacje, w których s

ę

dziowie liniowi musza

przyjmowa

ć

ró

ż

ne pozycje: a) w czasie gry , b) w czasie przerw w grze, c) w czasie

pozostałych przerw, do których zalicza si

ę

: przerwy mi

ę

dzy setami, przerwy na

odpoczynek, przerwy na dokonanie zmiany zawodników, wyj

ą

tkowe przerwy w grze.

a) podczas gry

Jest to najwa

ż

niejsza faza działalno

ś

ci s

ę

dziego liniowego; jako

ść

s

ę

dziowania

zale

ż

y od koncentracji, umiej

ę

tno

ś

ci kierowania uwagi w kontrolowane miejsce

poprzez stosowanie małych odpowiednich ruchów.

Przed gwizdkiem s

ę

dziego pierwszego zezwalaj

ą

cym na wykonanie zagrywki s

ę

dzia

liniowy powinien przyj

ąć

pozycj

ę

neutraln

ą

. Chor

ą

giewka jest uło

ż

ona wzdłu

ż

jednej

z minimalnie rozstawionych nóg. Kiedy zabrzmi gwizdek na zagrywk

ę

ka

ż

dy s

ę

dzia

liniowy przybiera wła

ś

ciw

ą

pozycj

ę

ciała, (w wykroku z lew

ą

nog

ą

z przodu), która

umo

ż

liwia skoncentrowanie pełnej uwagi na wydarzeniach, które dotycz

ą

pełnionych

obowi

ą

zków:

•

s

ę

dzia liniowy, który kontroluje lini

ę

ko

ń

cow

ą

zespołu zagrywaj

ą

cego powinien

zweryfikowa

ć

poprawno

ść

wykonania zagrywki, obserwuj

ą

c uwa

ż

nie pozycje

stóp na podłodze zawodnika zagrywaj

ą

cego podczas wykonywania przez

niego zagrywki;

•

pozostali s

ę

dziowie liniowi oceniaj

ą

inne wydarzenia b

ę

d

ą

ce w ich

kompetencjach.

7

ś

eby prawidłowo oceni

ć

wydarzenia s

ę

dzia liniowy musi najpierw pod

ąż

a

ć

wzrokiem

za torem lotu piłki a nast

ę

pnie przewidzie

ć

miejsce jej l

ą

dowania. To ułatwi dokonanie

wła

ś

ciwej oceny: czy piłka jest w boisku, czy poza boiskiem, czy piłka jest poza

przestrzeni

ą

przej

ś

cia, czy dotkn

ę

ła antenki).

Podczas akcji ka

ż

dy s

ę

dzia liniowy musi utrzymywa

ć

pozycj

ę

jak

ą

zaj

ą

ł podczas

zagrywki, ale je

ś

li to konieczne powinien odrobin

ę

j

ą

zmieni

ć

i ustawi

ć

si

ę

tak, aby

jak najlepiej oceni

ć

sytuacj

ę

, szczególnie w przypadku ewentualnych dotkni

ęć

piłki

przez blokuj

ą

cych. W przypadku gdy jest dwóch s

ę

dziów liniowych, którzy z nich

obserwuje dwie linie (ko

ń

cow

ą

i boczn

ą

). Musz

ą

szybko i do

ść

znacznie zmienia

ć

swoje pozycje tak, by zawsze sta

ć

na przedłu

ż

eniu linii, przy której upada piłka, w

celu wła

ś

ciwej oceny miejsca zetkni

ę

cia piłki z podło

ż

em.

By s

ę

dziowanie było prawidłowe niezb

ę

dne jest przewidywanie akcji, jednak z

powodu szybkich wydarze

ń

, które nast

ę

puj

ą

po sobie w bardzo krótkim czasie przy

olbrzymiej pr

ę

dko

ś

ci piłki, s

ę

dzia liniowy musi zwraca

ć

uwag

ę

na miejsce

rozgrywania akcji.

Istotny dla prawidłowego s

ę

dziowania, poza konieczno

ś

ci

ą

fizycznego i

psychicznego treningu, jest wybór techniki s

ę

dziowania. S

ę

dziowie liniowi powinni

przyjmowa

ć

tak

ą

technik

ę

, która według nich umo

ż

liwia ci

ą

gł

ą

kontrol

ę

obszaru

le

żą

cego w ich kompetencjach:

•

Gdy akcja jest rozgrywana na stronie przeciwnika s

ę

dzia liniowy, który

obserwuje lini

ę

ko

ń

cow

ą

powinien wzrokowo bada

ć

lini

ę

ko

ń

cow

ą

i ruchem

swoich oczu kilkakrotnie obserwowa

ć

poruszaj

ą

c

ą

si

ę

piłk

ę

. To pozwala

automatycznie oszacowa

ć

odległo

ść

linii ko

ń

cowej od miejsca rozgrywania

akcji, tak

ż

e gdy zostanie wykonany atak, po zweryfikowaniu czy nast

ą

pił

kontakt piłki z blokuj

ą

cym(i) , wzrok s

ę

dziego liniowego powinien znale

ść

si

ę

na linii ko

ń

cowej, zanim piłka dotrze do tej linii. Dzieje si

ę

to automatycznie

bez

ż

adnej potrzeby szukania wła

ś

ciwej ostro

ś

ci wzroku w miejscu upadku

piłki. Trudno

ść

w ustawianiu ostro

ś

ci wzroku jest wa

ż

nym problemem dla

s

ę

dziów liniowych z powodu konieczno

ś

ci cz

ę

stych ruchów głowy i oczu

podczas gdy przenosz

ą

swój wzrok z akcji na lini

ę

ko

ń

cow

ą

.

•

Dla s

ę

dziów, którzy kontroluj

ą

linie boczne, potrzebny jest równie

ż

ten sam

automatyczny mechanizm do pomiaru odległo

ś

ci. Jednak w tym przypadku

obserwowanie akcji jest łatwiejsze, gdy

ż

ma to miejsce na wprost l

ą

dowania

piłki i dlatego nie wymaga znacznych ruchów oczu czy głowy. Dla tych

8

s

ę

dziów istotn

ą

trudno

ś

ci

ą

jest stwierdzenie czy piłka została dotkni

ę

ta przez

blokuj

ą

cych lub czy piłka przekroczyła pionow

ą

płaszczyzn

ą

siatki poza

przestrzeni

ą

przej

ś

cia, szczególnie gdy ma to miejsce cz

ęś

ciowo nad

umownym przedłu

ż

eniu antenki w gór

ę

. Niestety gdy w obsadzie jest tylko

dwóch s

ę

dziów liniowych dodatkowa trudno

ś

ci

ą

, oprócz ruchów oczu i głowy,

jest szybkie przemieszczanie si

ę

mi

ę

dzy przedłu

ż

eniem linii ko

ń

cowej a

przedłu

ż

eniem linii bocznej w zale

ż

no

ś

ci od sytuacji na boisku.

b) przerwy mi

ę

dzy dwoma akcjami

Po zako

ń

czeniu akcji s

ę

dzia liniowy, po cofni

ę

ciu lewej nogi wykrocznej lub

dostawieniu prawej nogi do lewej, stosuj

ą

c oficjaln

ą

sygnalizacj

ę

musi wskaza

ć

rodzaj popełnianego bł

ę

du i utrzyma

ć

sygnał przez moment oraz popatrze

ć

w

kierunku s

ę

dziego pierwszego. W momencie wskazania przez s

ę

dziego pierwszego,

który zespół zagrywa musi powróci

ć

do pozycji neutralnej

ż

eby skoncentrowa

ć

si

ę

do nast

ę

pnej akcji.

S

ę

dziowie liniowi, którzy nie brali udziału w ocenie wła

ś

nie zako

ń

czonej akcji powinni

zmieni

ć

sw

ą

pozycj

ę

z aktywnej na neutraln

ą

; oni tak

ż

e musz

ą

si

ę

skoncentrowa

ć

na

nast

ę

pnej akcji.

c) przerwy pozostałe

Podczas przerw mi

ę

dzy setami s

ę

dziowie liniowi cofaj

ą

si

ę

na koniec wolnej strefy za

lini

ą

ko

ń

cow

ą

gromadz

ą

c si

ę

dwójkami, tak

ż

eby nie przeszkadza

ć

rozgrzewaj

ą

cym

si

ę

zawodnikom. Gdy jest dwóch s

ę

dziów liniowych ka

ż

dy z nich cofa si

ę

na koniec

swojej wolnej strefy za lini

ą

ko

ń

cow

ą

boiska. Podczas przerw na odpoczynek, zmian

zawodników i pró

ś

b kapitana s

ę

dziowie liniowi powinni utrzymywa

ć

pozycj

ę

neutraln

ą

.

W przypadku gdy mecz jest tymczasowo przerwany s

ę

dzia liniowy zachowuje si

ę

jak

podczas przerw mi

ę

dzy setami. Je

ś

li s

ę

dziowie prowadz

ą

cy decyduj

ą

si

ę

wróci

ć

do

szatni, s

ę

dziowie liniowi powinni tak

ż

e wróci

ć

do szatani.

9

Tłumaczenie: Katarzyna Sokół

Opracowanie: Ryszard Dietrich

Konsultacja:

Dariusz Jasi

ń

ski

Cezary Matusiak

Andrzej Lemek

Zaakceptowane przez Wydział S

ę

dziowski PZPS w dniu: 22 pa

ź

dziernika 2004r.

10