2002 wytyczne dla sedziow

background image

WYTYCZNE DLA S

Ę

DZIÓW

W OPARCIU O OFICJALNE PRZEPISY GRY W PIŁK

Ę

SIATKOW

Ą

(wydanie 2002)

WPROWADZENIE


Uaktualnione „Wytyczne” s

ą

zgodne z przepisami na lata 2001-2004 . Zawieraj

ą

one nie tylko now

ą

struktur

ę

ale tak

ż

e bior

ą

pod uwag

ę

poprawki.

PRZEPIS 1 - POLE GRY

1.

Powierzchnia pola gry powinna by

ć

"płaska, pozioma i jednolita" -symetryczna i prostok

ą

tna

(wł

ą

cznie z polem zagrywki).

2.

Wymiary linii i pola boiska, temperatura, o

ś

wietlenie musz

ą

by

ć

zgodne z przepisami 1.1, 1.2, 1.3,

1.4, 1.5, 1.6. Mamy nowy przepis pkt.1.4.5 „Pole kar” .Prosz

ę

przeczyta

ć

tekst. W polu kar

znajduj

ą

si

ę

dwa krzesła dla zawodników ukaranych „wykluczeniem”.

3.

S

ę

dzia pierwszy powinien sprawdzi

ć

i zmierzy

ć

czy wszystkie wymiary s

ą

wła

ś

ciwe. Powinien te

ż

wskaza

ć

nieprawidłowo

ś

ci i spowodowa

ć

ich usuni

ę

cie. Podczas kontroli nale

ż

y sprawdzi

ć

w szczególno

ś

ci:

a) czy linie s

ą

rzeczywi

ś

cie szeroko

ś

ci 5 cm, ani wi

ę

cej, ani mniej (zmierzy

ć

),

b) długo

ś

ci linii i przek

ą

tnej ka

ż

dego pola boiska (12,73 m. / 41'9''),

c) kolor linii musi kontrastowa

ć

z kolorem boiska i wolnej strefy (zalecany kolor biały i ró

ż

ne

kolory boiska i wolnej strefy),

d) w przypadku gdy znajduj

ą

si

ę

na boisku linie boisk dla innych dyscyplin sportowych,

graniczne linie boiska do piłki siatkowej musz

ą

mie

ć

inne kolory od linii wyznaczaj

ą

cych

pozostałe boiska,
e) pole ataku przedłu

ż

one jest poza liniami bocznymi do ko

ń

ca wolnej strefy,

f) linia ataku przedłu

ż

ona jest z obu stron poza liniami bocznymi lini

ą

przerywan

ą

(patrz

przepis 1.3.4).
4.

Linia

ś

rodkowa zalicza si

ę

do obu stron boiska (przepis 1.3.3).

5.

Pole zagrywki ograniczone jest z czterech stron.

a) pole zagrywki o szeroko

ś

ci 9 m znajduje si

ę

poza lini

ą

ko

ń

cow

ą

(nie wchodz

ą

c

ą

w skład

tego pola). Jest ono ograniczone po bokach przez dwie 15 cm linie, prostopadłe do linii
ko

ń

cowej i odległe od niej o 20 cm . Linie te znajduj

ą

si

ę

na przedłu

ż

eniu linii bocznych.

b) dwie krótkie linie i ich umowne przedłu

ż

enie tworz

ą

boczn

ą

granic

ę

pola zagrywki,

c) gł

ę

boko

ść

pola zagrywki ograniczona jest szeroko

ś

ci

ą

wolnej strefy (przepis 1.4.2). S

ę

dzia

nie mo

ż

e zezwoli

ć

, aby zawodnik zagrywał na zewn

ą

trz wolnej strefy.

d) w momencie wykonania zagrywki, zagrywaj

ą

cy nie podlega ograniczeniom zwi

ą

zanym

z ustawieniem (przepis 7.4),

e) przy zagrywce z wyskoku, zagrywaj

ą

cy mo

ż

e rozpocz

ąć

rozbieg na zewn

ą

trz pola

zagrywki, ale odbi

ć

si

ę

musi w polu zagrywki,

f) je

ż

eli zagrywaj

ą

cy przechodzi na lew

ą

stron

ę

pola zagrywki w szczególno

ś

ci

w celu zagrywki z wyskoku, s

ę

dziowie liniowi musz

ą

przesun

ąć

si

ę

na bok,

6.

Zawodnicy maj

ą

prawo gra

ć

piłk

ą

z poza ich wolnej strefy (z wyj

ą

tkiem zagrywki). Piłka mo

ż

e by

ć

odzyskiwana z jakiegokolwiek punktu na zewn

ą

trz ich wolnej strefy. Gdy zawodnik gra w wolnej

strefie przeciwników nale

ż

y zastosowa

ć

inny przepis - 11.1.2.

PRZEPIS 2 - SIATKA I SŁUPKI

1.

Siatka (9.50 m - 10 m. długo

ś

ci, wychodz

ą

ca 25-50 cm za ta

ś

my boczne) i antenki nie mog

ą

by

ć

dotykane przez zawodników podczas akcji grania piłk

ą

lub je

ś

li kontakt ten przeszkadza w

grze(Przepis 12.4.4), ( taki przypadek uwa

ż

any jest za bł

ą

d). Linki naci

ą

gaj

ą

ce siatk

ę

poza 9.50 m

lub 10m. nie nale

żą

do siatki. Odnosi si

ę

to tak

ż

e do słupków i linek. Dlatego je

ś

li piłka dotknie

siatk

ę

poza ta

ś

mami bocznymi (9m) nale

ż

y uzna

ć

,

ż

e dotkn

ę

ła "ciało obce" i musi by

ć

odgwizdana

przez obu s

ę

dziów jako "piłka autowa".

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

2.

Długo

ść

siatki wynosi 9.50 m. lub 10m, a jej szeroko

ść

1m. (± 3cm). Siatka powinna by

ć

napr

ęż

ona i umieszczona pionowo nad osi

ą

linii

ś

rodkowej. Z powodu elastyczno

ś

ci siatki, s

ę

dzia

pierwszy powinien sprawdzi

ć

czy jest ona prawidłowo napr

ęż

ona. Przy rzucie piłki w siatk

ę

, musi

si

ę

ona prawidłowo odbi

ć

, a materiał z którego jest siatka wykonana nie mo

ż

e by

ć

zbyt elastyczny

(np. z gumy).

Siatka nie mo

ż

e by

ć

rozci

ą

gana na ko

ń

cach twardymi przedmiotami (listwy, pr

ę

ty o długo

ś

ci 1m.).

Wybrzuszona siatka nie mo

ż

e by

ć

u

ż

ywana.

Pionowa płaszczyzna siatki musi by

ć

prostopadła do linii

ś

rodkowej.

3.

Spotkanie nie mo

ż

e by

ć

rozegrane je

ś

li siatka ma rozdarte oczka.

4.

Pozioma biała płócienna ta

ś

ma (tylko biała) o szeroko

ś

ci 7 cm, w górnej cz

ęś

ci siatki musi mie

ć

przynajmniej 9.5m. lub 10 m. długo

ś

ci i pokrywa

ć

siatk

ę

na całej jej długo

ś

ci.

5.

W dolnej cz

ęś

ci siatki musi by

ć

5 cm szeroko

ś

ci pozioma ta

ś

ma podobna do ta

ś

my górnej.

6.

S

ę

dzia drugi musi zmierzy

ć

wysoko

ść

siatki przed losowaniem pr

ę

tem do mierzenia (je

ś

li to

mo

ż

liwe - metalowym) przeznaczonym dla tego celu, który nale

ż

y do wymaganego pomocniczego

wyposa

ż

enia boiska. Na pr

ę

cie powinna by

ć

oznaczona wysoko

ść

243 i 245 cm oraz 224 i 226cm.

Podczas pomiarów s

ę

dzia pierwszy asystuje s

ę

dziemu drugiemu nadzoruj

ą

c pomiar wysoko

ś

ci.

7.

Na pocz

ą

tku spotkania i setów, a tak

ż

e podczas gry s

ę

dziowie liniowi musz

ą

sprawdza

ć

czy ta

ś

my

boczne s

ą

dokładnie pionowe do linii bocznych i czy antenki s

ą

wła

ś

ciwie umocowane na

zewn

ę

trznej kraw

ę

dzi ta

ś

my bocznej. Gdy s

ą

jakie

ś

nieprawidłowo

ś

ci, powinny by

ć

natychmiast

usuni

ę

te.

8.

Przed spotkaniem (przed oficjaln

ą

rozgrzewk

ą

) i podczas gry, s

ę

dziowie musz

ą

sprawdzi

ć

czy

słupki (wystaj

ą

ce cz

ęś

ci, linki mocuj

ą

ce itp.) oraz stanowisko s

ę

dziego pierwszego nie stwarzaj

ą

niebezpiecze

ń

stwa dla graj

ą

cych.

9.

Wyposa

ż

enie dodatkowe: ławki dla dru

ż

yn, stolik sekretarza, stanowisko s

ę

dziego pierwszego,

pr

ę

t do pomiaru wysoko

ś

ci siatki, manometr do mierzenia ci

ś

nienia piłek meczowych, pompka,

stanowisko dla 5-ciu piłek meczowych, tablica wyników, tabliczki z numerami (1-18) na zmiany, 6
wycieraczek do wycierania podłogi (1 m szerokie), 8 małych

ś

ciereczek dla szybkich moppersów,

wycieraj

ą

cych, elektryczna aparatura sygnalizacyjna pomi

ę

dzy stolikiem sekretarza i ławkami

trenerów, dzwonek na stole sekretarza do sygnalizowania bł

ę

dów rotacji. Dwa krzesła w polu kar

ograniczonym ( 1x1 m ) lini

ą

o szeroko

ś

ci 5 cm ( Przepis 21.3 .2 .1 ) .

10. Obowi

ą

zkowa jest tablica wyników, a tak

ż

e r

ę

czna tablica wyników na stoliku sekretarza.

PRZEPIS 3 - PIŁKA

1. Do przechowywania 5 piłek potrzebny jest metalowy stojak umieszczony blisko stolika sekretarza
(trzy piłki do gry i dwie rezerwowe).
2. Organizator musi dostarczy

ć

manometr do mierzenia ci

ś

nienia powietrza wewn

ą

trz piłek i pompk

ę

na stolik sekretarza oraz rezerwow

ą

antenk

ę

i siatk

ę

pod stolik sekretarza.

3. S

ę

dzia drugi powinien wzi

ąć

pod nadzór 5 piłek meczowych przed meczem i sprawdzi

ć

ka

ż

d

ą

z nich (kolor, obwód i ci

ś

nienie). Piłki musz

ą

mie

ć

t

ę

sam

ą

charakterystyk

ę

(kolor, obwód, wag

ę

i ci

ś

nienie).

Obaj s

ę

dziowie wybieraj

ą

trzy piłki meczowe i dwie rezerwowe. S

ę

dzia drugi jest odpowiedzialny

za piłki meczowe i powinien pomóc w powrocie piłek do gospodarza obiektu po zako

ń

czonym

meczu.
4. Mog

ą

by

ć

u

ż

ywane tylko piłki ze znakiem firmowym i zatwierdzone przez FIVB. S

ę

dzia musi to

sprawdzi

ć

i je

ś

li piłka nie jest opatrzona stemplem FIVB (patrz ni

ż

ej) nie mo

ż

na rozpocz

ąć

meczu.

5. System trzech piłek podczas meczu:

Mecz powinno obsługiwa

ć

sze

ś

ciu podaj

ą

cych rozmieszczonych w wolnej strefie jak na rysunku

nr 10 w przepisach gry:

a) po jednym w ka

ż

dym rogu wolnej strefy, oznaczonych nr 1, 2, 4, 5,

b) jeden przed sekretarzem zawodów nr 3 i jeden za s

ę

dzi

ą

pierwszym nr 6

c) w momencie gdy piłka jest poza gr

ą

podaj

ą

cy bliski zagrywaj

ą

cego (nr 2 lub 5) musi poda

ć

piłk

ę

zagrywaj

ą

cemu mo

ż

liwie jak najszybciej, tak by zagrywaj

ą

cy mógł zaj

ąć

miejsce do

zagrywki bez opó

ź

nienia.

Przed rozpocz

ę

ciem meczu, podaj

ą

cy z pozycji 2 i 5, którzy s

ą

umieszczeni blisko strefy zagrywki

otrzymuj

ą

piłki od s

ę

dziego drugiego.

Podczas meczu kiedy piłki s

ą

poza gr

ą

:

2

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

a) je

ś

li piłka jest poza boiskiem, powinna by

ć

złapana przez najbli

ż

szego podaj

ą

cego

i niezwłocznie potoczona do podaj

ą

cego, który podaje piłk

ę

zawodnikowi zagrywaj

ą

cemu,

b) je

ś

li piłka znajduje si

ę

na boisku, zawodnik, który znajduje si

ę

blisko piłki musi natychmiast

potoczy

ć

j

ą

poza boisko przez najbli

ż

sz

ą

lini

ę

boczn

ą

boiska,

c) w momencie gdy piłka jest poza gr

ą

, podaj

ą

cy bliski zagrywaj

ą

cego (nr 2 lub 5) musi poda

ć

piłk

ę

zagrywaj

ą

cemu mo

ż

liwie jak najszybciej tak,

ż

eby mógł on zaj

ąć

miejsce do zagrywki.

Piłka jest podawana mi

ę

dzy podaj

ą

cymi przez toczenie jej po podło

ż

u (nie rzucana), w czasie gdy

piłka jest poza gr

ą

.

PRZEPIS 4 - ZESPOŁY

1.

S

ę

dziowie musz

ą

sprawdzi

ć

przed meczem liczb

ę

osób uprawnionych, które mog

ą

siedzie

ć

na

ławce lub by

ć

w polu rozgrzewki. Na oficjalnych zawodach FIVB je

ś

li zespół ma wi

ę

cej ni

ż

3

osoby obok zawodników, s

ę

dzia musi poprosi

ć

o pokazanie certyfikatu ze zdj

ę

ciem oficjalnie

akredytowanego "lekarza" przez FIVB dla czwartej osoby. Z wyj

ą

tkiem zawodników i lekarza, tylko

3 osoby, nie wi

ę

cej (trener, asystent trenera i masa

ż

ysta) mog

ą

siedzie

ć

na ławce.

Podczas zawodów rozgrywanych w Polsce trener , asystent trenera, masa

ż

ysta i lekarz musz

ą

posiada

ć

licencje wydane przez PZPS. Je

ś

li ich nie maj

ą

, nie maj

ą

prawa siedzie

ć

na ławce, by

ć

w polu rozgrzewki, ani bra

ć

udziału w rozgrzewce.

2.

W turniejach mi

ę

dzynarodowych, 12 zawodników tego samego zespołu, musi mie

ć

te same

numery na koszulkach w ka

ż

dym meczu.

3.

Zazwyczaj, je

ś

li nie ma na zawodach s

ę

dziego głównego s

ę

dzia pierwszy pełni jego funkcj

ę

i musi

poprosi

ć

przed zawodami o dokumenty identyfikuj

ą

ce nazwiska zawodników znajduj

ą

ce si

ę

w

protokole zawodów. Oba zespoły zobowi

ą

zane s

ą

dostarczy

ć

oddzielne wykazy członków

całego zespołu z odpowiednimi dokumentami (licencje - je

ś

li s

ą

wymagane, karty zgłosze

ń

ksi

ąż

eczki zdrowia itp.). W przypadku jakichkolwiek w

ą

tpliwo

ś

ci s

ę

dzia pierwszy powinien

umie

ś

ci

ć

adnotacj

ę

o swojej decyzji w protokole zawodów lub w zał

ą

czonym specjalnym raporcie.

4.

Trener lub kapitan dru

ż

yny (bior

ą

c pod uwag

ę

ich podpisy w protokole zawodów) s

ą

odpowiedzialni

za identyfikacj

ę

nazwisk i numerów zawodników w protokole zawodów.

5.

Tylko członkowie zespołu upowa

ż

nieni s

ą

do siedzenia na ławce podczas spotkania i do

uczestniczenia w rozgrzewce.

ś

adne inne osoby nie mog

ą

uczestniczy

ć

w oficjalnej rozgrzewce

(patrz przepis 4.2.2). Wszyscy wchodz

ą

cy na boisko musz

ą

posiada

ć

sportowe obuwie.

6.

Przepis 4.2.4 : Podczas przerwy mi

ę

dzy setami, zawodnicy mog

ą

rozgrzewa

ć

si

ę

piłkami (lecz nie

meczowymi) w wolnej strefie.

7.

S

ę

dzia pierwszy musi sprawdzi

ć

strój członków zespołu. Koszulki, spodenki i skarpetki powinny

by

ć

takie same, czyste i tego samego koloru w całym zespole. Je

ś

li nie s

ą

, musz

ą

by

ć

zmienione

przed rozpocz

ę

ciem spotkania. Podczas

ś

wiatowych zawodów seniorskich FIVB, ka

ż

dy członek

zespołu musi posiada

ć

taki sam kolor obuwia sportowego, ale kolory znaków firmowych mog

ą

by

ć

ż

ne. Przepis 4.3.4: Kapitan zespołu powinien by

ć

naznaczony, pozwoli to jasno rozró

ż

nia

ć

go

podczas całej gry. S

ę

dziowie powinni sprawdza

ć

oznaczenie kapitana przed rozpocz

ę

ciem

spotkania. Przepis 4.3.3.2: Podczas

ś

wiatowych i oficjalnych zawodów FIVB numery zawodników

musz

ą

by

ć

tak

ż

e umieszczone na prawej nogawce spodenek. Wysoko

ść

numerów musi wynosi

ć

od 4 do 6 cm a szeroko

ść

ta

ś

my tworz

ą

cej numer powinna wynosi

ć

co najmniej 1 cm .

8.

Je

ś

li oba zespoły wyst

ę

puj

ą

w strojach tego samego koloru, zespół który jest umieszczony

w protokole na pierwszym miejscu musi zmieni

ć

stroje. Zaleca si

ę

, aby zespół go

ś

ci informował

przed meczem gospodarza o kolorze stroju w jakim wyst

ą

pi.

9.

Koszulki zawodników musz

ą

by

ć

ponumerowane od 1 do 18.

10. Zawodnicy mog

ą

nosi

ć

szkła kontaktowe na własne ryzyko.

11. Zakazane jest noszenie przedmiotów, które mog

ą

powodowa

ć

zranienie lub dawa

ć

sztuczn

ą

przewag

ę

zawodnikowi.

PRZEPIS 5 - OSOBY PROWADZ

Ą

CE ZESPÓŁ

1.

Trener i inni członkowie zespołu siedz

ą

c na ławce lub stoj

ą

c w polu rozgrzewki mog

ą

udziela

ć

rad

oraz komunikowa

ć

si

ę

z zawodnikami na boisku i wstawa

ć

z rado

ś

ci , jak równie

ż

trener w zgodzie

z nowym przepisem 5.2.3.4. Trener mo

ż

e udziela

ć

rad stoj

ą

c lub chodz

ą

c w

wolnej strefie

naprzeciw swojej ławki , a

ż

do pola rozgrzewki,

pod warunkiem,

ż

e nie przeszkadza to i nie

opó

ź

nia gry.

2.

Ponadto ,

ż

aden z członków zespołu siedz

ą

cych na ławce lub stoj

ą

cych w polu rozgrzewki nie

maj

ą

prawa protestowa

ć

lub kwestionowa

ć

decyzj

ę

s

ę

dziów . Takie zachowanie musi by

ć

karane

przez s

ę

dziego pierwszego.

3

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

3.

Kapitan mo

ż

e pyta

ć

s

ę

dziów o wyja

ś

nienie dotycz

ą

ce zastosowania przepisów, s

ę

dzia pierwszy

musi udzieli

ć

odpowiedzi kapitanowi , nie tylko przez powtórzenie swojej sygnalizacji , ale musi

u

ż

ywa

ć

sformułowa

ń

z oficjalnych przepisów gry. Kapitan ma prawo do zapyta

ń

o wyja

ś

nienie

zastosowania przepisów równie

ż

w imieniu kolegów swojego zespołu, jak wymaga tego przepis

5.1.2 ( jednak , gdy zmieniony kapitan zespołu znajduje si

ę

na ławce lub stoi w polu rozgrzewki –

nie ma tego prawa).

4.

Trener nie ma prawa zgłaszania pró

ś

b do członków komisji s

ę

dziowskiej, z wyj

ą

tkiem oficjalnych

przerw (przerwa na odpoczynek i zmian

ę

zawodników). Mo

ż

e jednak zasi

ę

gn

ąć

informacji u

sekretarza (kiedy piłka jest poza gr

ą

) dotycz

ą

cych ilo

ś

ci wykorzystanych przerw ewentualnie

zgodno

ś

ci wyniku z tablic

ą

ś

wietln

ą

.

5.

S

ę

dzia drugi musi kontrolowa

ć

podczas gry czy trener siedzi na ławce blisko stolika sekretarza

b

ą

d

ź

stoi lub chodzi w wolnej strefie naprzeciw swojej ławki , a

ż

do pola rozgrzewki bez

przeszkadzania i opó

ź

niania gry.(patrz przepis 5.2.3.4).

6.

S

ę

dzia drugi musi podczas gry kontrolowa

ć

zawodników rezerwowych czy siedz

ą

na ławce lub

znajduj

ą

si

ę

w polu rozgrzewki. Zawodnicy w polu rozgrzewki podczas trwania setów nie mog

ą

u

ż

ywa

ć

piłek.

7.

S

ę

dziowie musz

ą

wiedzie

ć

kto jest kapitanem na boisku.

8.

Libero nie mo

ż

e by

ć

kapitanem zespołu.

PRZEPIS 6 - ZDOBYCIE PUNKTU, WYGRANIE SETA I WYGRANIE SPOTKANIA

Kongres w Tokio zmienił system liczenia punktów. Nowy system liczenia punktów jest bardzo wa

ż

ny dla

całego meczu. Dlatego nowy przepis 6 musi by

ć

powa

ż

nie studiowany w szczególno

ś

ci punkt 6.2

wygranie seta i 6.3 wygranie meczu!

PRZEPIS 7 - STRUKTURA GRY

1.

Przed spotkaniem s

ę

dzia pierwszy dokonuje losowania w celu okre

ś

lenia zespołu , który wykona

pierwsz

ą

zagrywk

ę

oraz stron boiska, na których zespoły b

ę

d

ą

grały w pierwszym secie. Je

ś

li

rozgrywany jest set decyduj

ą

cy s

ę

dzia pierwszy ponownie dokonuje losowania. Losowanie

dokonywane jest w obecno

ś

ci dwóch kapitanów zespołów. Wygrywaj

ą

cy losowanie wybiera: b

ą

d

ź

prawo do zagrywki lub te

ż

odbioru zagrywki; lub stron

ę

boiska. Przegrywaj

ą

cy losowanie wybiera z

pozostałych mo

ż

liwo

ś

ci.

2.

We wszystkich spotkaniach "oficjalna rozgrzewka" musi by

ć

ą

czona do ceremoniału (patrz

ceremoniał gry w piłk

ę

siatkow

ą

- doł

ą

czony do oficjalnych przepisów).

3.

Kartka z ustawieniem pocz

ą

tkowym musi by

ć

sprawdzona przez s

ę

dziego drugiego i sekretarza

przed wpisaniem ustawienia pocz

ą

tkowego do protokołu. Musz

ą

oni sprawdzi

ć

czy numery

zawodników na kartce zgadzaj

ą

si

ę

z list

ą

zawodników w protokole. Je

ż

eli nie, kartka

z ustawieniem pocz

ą

tkowym musi by

ć

zwrócona trenerowi i s

ę

dzia drugi prosi o inn

ą

.

4.

Po zako

ń

czeniu seta, s

ę

dzia drugi natychmiast prosi trenera o ustawienie pocz

ą

tkowe

w nast

ę

pnym secie, w celu unikni

ę

cia przedłu

ż

enia 3 minutowej przerwy przeznaczonej na zmian

ę

stron boiska. Je

ś

li trener przedłu

ż

a systematycznie przerw

ę

przez opó

ź

nianie dostarczania kartki z

ustawieniem pocz

ą

tkowym, s

ę

dzia pierwszy musi ukara

ć

zespół upomnieniem za opó

ź

nianie.

Przestudiuj powa

ż

nie przepisy 7.4, 7.5, 7.6 i 7.7. Pami

ę

taj,

ż

e je

ś

li dwóch zawodników stało w

ę

dzie ustawienia , to po sygnalizacji bł

ą

d ustawienia musisz pokaza

ć

tych dwóch zawodników . Je

ś

li

kapitan zespołu pyta o wi

ę

cej informacji na temat tego bł

ę

du , wyci

ą

gnij z kieszeni kartk

ę

z

ustawieniem pocz

ą

tkowym i poka

ż

mu numery zawodników , którzy popełnili bł

ą

d ustawienia.

PRZEPIS 8 - ZMIANA ZAWODNIKÓW

1.

Gdy trener prosi o zmian

ę

, musi u

ż

ywa

ć

oficjalnej sygnalizacji r

ę

cznej. Je

ś

li trener tylko wstaje

z ławki, prosz

ą

c ustnie o przerw

ę

lub tylko naciska przycisk sygnalizatora, s

ę

dziowie nie mog

ą

zna

ć

charakteru pro

ś

by i odrzucaj

ą

pro

ś

b

ę

o przerw

ę

regulaminow

ą

.

4

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

2.

Je

ś

li trener prosi o wi

ę

cej ni

ż

jedn

ą

zmian

ę

zawodników musi (po sygnale r

ę

cznym o zmian

ę

)

pokaza

ć

(palcami) liczb

ę

zmian. W tym przypadku wszyscy zmieniaj

ą

cy zawodnicy musz

ą

by

ć

blisko trenera gotowi do gry. S

ę

dzia drugi zezwalaj

ą

c na zmian

ę

(gwi

ż

d

żą

c) musi tak

ż

e pokaza

ć

palcami liczb

ę

zmian. Nast

ę

pnie s

ę

dzia drugi staje w rogu strefy zmian przy wła

ś

ciwej linii, twarz

ą

do sekretarza. Wielokrotne zmiany musz

ą

by

ć

udzielane wył

ą

cznie po kolei. Pierwsza, jedna para

zawodników, jeden zawodnik schodzi z boiska, a zmieniaj

ą

cy wchodzi na boisko itd.

Pozwala to sekretarzowi zapisa

ć

zmian

ę

i sprawdzi

ć

numery w protokole. Podczas zmian wymaga

si

ę

u

ż

ywania tabliczek z numerami do zmian zawodników. Jednak je

ś

li w momencie pro

ś

by o kilka

zmian, jakikolwiek ze zmieniaj

ą

cych nie jest gotowy do wej

ś

cia na boisko, zmiana ta powinna by

ć

odrzucona (bez karania).

3.

Gdy zawodnik jest kontuzjowany, s

ę

dzia pierwszy powinien zarz

ą

dzi

ć

zmian

ę

, która musi by

ć

dokonana natychmiast. Je

ś

li jest to mo

ż

liwe zawodnik powinien by

ć

zmieniony regulaminowo.

Je

ś

li nie - zespół korzysta ze zmiany narzuconej. Zmiana narzucona z powodu kontuzji, nie

podlega ograniczeniom wynikaj

ą

cym z przepisu 8.2. Nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

musi nowy przepis 8.2

który stanowi ,

ż

e zmieniony kontuzjowany zawodnik nie mo

ż

e wróci

ć

do gry w tym meczu. Zmiana

narzucona nie jest liczona w

ż

adnym przypadku do zmian regulaminowych (Przepis 8.2).

4.

Zmiana jest nie regulaminowa je

ś

li przekracza ograniczenia przewidziane w przepisie 8.1.

S

ę

dziowie powinni zna

ć

ż

nic

ę

pomi

ę

dzy zmian

ą

nie regulaminow

ą

(kiedy zespół dokonał

zmiany nie regulaminowej i gra jest wznowiona, a ani sekretarz, ani s

ę

dzia drugi nie zauwa

ż

yli tego

( przepis 8.1), a pro

ś

b

ą

w celu dokonania zmiany nie regulaminowej o której, sekretarz czy s

ę

dzia

drugi (przepis 17.1.3) wie,

ż

e jest nie regulaminowa i która powinna by

ć

odrzucona i karana

"upomnieniem za opó

ź

nianie" lub „ostrze

ż

eniem za opó

ź

nianie” je

ż

eli zespół był ju

ż

upominany za

opó

ź

nianie w meczu.

PRZEPIS 9 – SYTUACJE W GRZE

Przepis 9.1:
S

ę

dzia pierwszy zezwala na wykonanie zagrywki. Piłka jest w grze od momentu uderzenia

piłki przez zagrywaj

ą

cego.

Przepis 9.4.1:
Nale

ż

y zdawa

ć

sobie spraw

ę

z wa

ż

no

ś

ci słowa "całkowicie" w zdaniu "cz

ęść

piłki dotykaj

ą

ca

podło

ż

a jest "całkowicie" poza liniami ograniczaj

ą

cymi boisko".

PRZEPIS 10 - GRA PIŁK

Ą

1.

Podkre

ś

la si

ę

,

ż

e s

ę

dzia mo

ż

e odgwizdywa

ć

tylko bł

ę

dy, które zobaczył. Podczas oceny odbicia

piłki musi on patrze

ć

na cz

ęść

ciała zawodnika, która ma kontakt z piłk

ą

. Oceniaj

ą

c odbicie nie

powinien

sugerowa

ć

si

ę

pozycj

ą

zawodnika

przed,

ani

po

kontakcie

z

piłk

ą

.

Komisja s

ę

dziowska FIVB wymaga od s

ę

dziów dopuszczania odbi

ć

palcami sposobem górnym

oraz pozostałych odbi

ć

, które s

ą

zgodne z przepisami.

2.

Je

ś

li zespół wykonał cztery odbicia piłki (cztery dotkni

ę

cia - poza blokiem), s

ę

dzia drugi powinien

wykona

ć

oficjalny sygnał r

ę

k

ą

, na wysoko

ś

ci swojej klatki piersiowej

w kierunku s

ę

dziego

pierwsze, go ,nie mo

ż

e jednak odgwizdywa

ć

tego bł

ę

du, jak napisano w przepisie 25.2.2: „S

ę

dzia

drugi mo

ż

e

równie

ż

sygnalizowa

ć

, bez u

ż

ycia gwizdka, bł

ę

dy nie le

żą

ce w jego kompetencji, ale

nie mo

ż

e nalega

ć

na s

ę

dziego pierwszego, aby te bł

ę

dy uznał”.

3.

Niestety wielu s

ę

dziów nie rozumie praktycznie przepisu

10.2.3.2.Nie rozumiej

ą

konkretnie w

jakich przypadkach mo

ż

emy mówi

ć

o "pierwszym odbiciu piłki przez zespół”. W czterech

przypadkach zespół odbija piłk

ę

w pierwszym odbiciu :

i. - odbiór zagrywki,

ii. - odbiór ataku (nie tylko zbicie, wszystkie ataki patrz przepis 10.1.1 (tak

ż

e 14.1.1),

iii. - odbicie piłki od bloku przeciwnika,
iv. - odbicie piłki od własnego bloku.

4.

Je

ś

li po jednoczesnym odbiciu piłki przez dwóch zawodników przeciwnych zespołów, piłka toczy

si

ę

po górnej cz

ęś

ci siatki i dotyka antenki, gra musi by

ć

powtórzona. Jest to "bł

ą

d obustronny".

5.

Komisja s

ę

dziowska nalega, aby s

ę

dzia podczas słownego wyja

ś

niania bł

ę

du odbicia piłki, u

ż

ywał

oficjalnej terminologii przepisu 10.3 lub innych przepisów.

6.

Nale

ż

y zwróci

ć

szczególn

ą

uwag

ę

na fakt,

ż

e podczas ataku dozwolony jest tzw. "tipping", pod

warunkiem,

ż

e piłka nie jest złapana, ani rzucona. Tipping oznacza atak piłki całkowicie

ponad siatk

ą

, palcami jednej r

ę

ki. S

ę

dzia pierwszy musi obserwowa

ć

wykonanie ataku

jedn

ą

r

ę

k

ą

(lekkie). Je

ś

li takiemu uderzeniu piłki towarzyszy ruch r

ę

ki, jest to bł

ą

d i musi by

ć

ukarany.

5

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

7.

Nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

,

ż

e podczas bloku, czyli akcji nad siatk

ą

, której celem jest uniemo

ż

liwienie

przej

ś

cia piłki ze strony przeciwnika, piłka nie mo

ż

e by

ć

trzymana (pchana, rzucana itp.). W takim

przypadku s

ę

dzia musi odgwizda

ć

ą

d

"piłka rzucona".

(Nale

ż

y jednak zachowa

ć

znaczn

ą

tolerancj

ę

).

8.

Przepis

10.1.3:

"Wewn

ą

trz

pola

gry

(boisko

i

wolna

strefa),

zawodnik

nie

mo

ż

e

korzysta

ć

z

pomocy partnera

lub

dowolnego

przedmiotu

w

celu

dosi

ę

gni

ę

cia

piłki...”.

W nawi

ą

zaniu do tego mamy

przepis 10.3 2 : ODBICIE Z POMOC

Ą

: „zawodnik korzysta z

pomocy partnera lub dowolnego przedmiotu w celu dosi

ę

gni

ę

cia piłki wewn

ą

trz pola gry”.

Praktycznie, ka

ż

dy zespół musi gra

ć

wewn

ą

trz własnego pola gry i własnej przestrzeni. Piłka

mo

ż

e jednak by

ć

odzyskiwana z poza wolnej strefy przepis 10. i nowy przepis 11.1.2.

Ingerencja podczas gry piłk

ą

:

je

ś

li piłka dotyka obiekt poza boiskiem, sufit lub osob

ę

nie bior

ą

c

ą

udziału w grze (Przepis 9.4.2)

lub piłka dotyka s

ę

dziego, podawaczy czy trenera stoj

ą

cego blisko boiska, uwa

ż

a si

ę

j

ą

za piłk

ę

autow

ą

.

je

ś

li zawodnik korzysta z pomocy poprzez kontakt z wymienionymi , jest to bł

ą

d

zawodnika

(odbicie z pomoc

ą

) przepis 10.1.3 i w rezultacie gra nie b

ę

dzie powtórzona.

9

Przepis 10.2.1. - " Piłka mo

ż

e by

ć

dotkni

ę

ta ka

ż

d

ą

cz

ęś

ci

ą

ciała".

a) celem wprowadzenia tego przepisu było wzmocnienie obrony.
b) nie ma znaczenia czy kontakt z cz

ęś

ci

ą

ciała jest słaby czy silny, wa

ż

ne jest tylko to czy

piłka została zatrzymana w grze czy nie. Je

ś

li nie jest to odbicie i piłka jest trzymana

w kontakcie z ciałem, bł

ą

d został popełniony.

10 W celu lepszego zrozumienia

tekstu przepisu 10.2.2.

„ Piłka musi by

ć

odbita, nie mo

ż

e

by

ć

łapana lub rzucana. Mo

ż

e ona odbi

ć

si

ę

w dowolnym kierunku”: Co oznacza słowo "odbita" ?

Słowo odbita oznacza pojedyncze zdarzenie, piłka odbija si

ę

od punktu kontaktowego, podczas

gdy rzucenie piłki wymaga dwóch zdarze

ń

po pierwsze piłka musi by

ć

złapana, a nast

ę

pnie

rzucona.

PRZEPIS 11 - PIŁKA PRZY SIATCE

PRZEPIS 12 - ZAWODNIK PRZY SIATCE

Nowy artykuł 11.2 :Piłka przechodz

ą

c przez siatk

ę

mo

ż

e j

ą

dotkn

ąć

. Tak

ż

e podczas zagrywki!

Ka

ż

dy zespół musi gra

ć

we własnym polu gry i we własnej przestrzeni. Piłka mo

ż

e by

ć

jednak,

odzyskiwana z poza jego wolnej strefy (przepis 10).
Jednak przepisy daj

ą

tak

ż

e prawo do odzyskiwania piłki z wolnej strefy zespołu przeciwnego: nowy

przepis 11.1.2: „Piłka przechodz

ą

ca pionow

ą

płaszczyzn

ę

siatki w kierunku wolnej strefy przeciwnika

całkowicie lub cz

ęś

ciowo poza przestrzeni

ą

przej

ś

cia, mo

ż

e by

ć

skierowana z powrotem na własne

pole gry w ramach limitu odbi

ć

zespołu pod warunkiem,

ż

e boisko przeciwnika nie zostało dotkni

ę

te

przez zawodnika, a piłka grana z powrotem przekracza płaszczyzn

ę

pionow

ą

siatki całkowicie lub

cz

ęś

ciowo w przestrzeni zewn

ę

trznej

po tej samej stronie boiska. Zespół przeciwny nie mo

ż

e

zapobiega

ć

takiej akcji.

S

ę

dzia drugi i s

ę

dziowie liniowi musz

ą

dobrze zrozumie

ć

t

ą

poprawk

ę

! Podczas meczu musz

ą

oni

umie

ć

zachowa

ć

si

ę

praktycznie, aby da

ć

miejsce zawodnikowi, który b

ę

dzie odzyskiwał piłk

ę

do

swojego pola gry.
Niezwykle wa

ż

ne jest nowy tekst kontakt zawodnika z siatk

ą

, Przepis 12.3 podkre

ś

lamy szczególnie

znaczenie nowego przepisu 12.3.1. Kontakt z siatk

ą

lub antenk

ą

(Przepis 12.4.4) nie jest bł

ę

dem, z

wyj

ą

tkiem dotkni

ę

cia podczas akcji z piłk

ą

lub gdy kontakt ten wpływa na przebieg gry. Tekst

przepisu 12.3.3 jest wi

ę

c bardzo wa

ż

ny, mimo,

ż

e nie jest nowym , nie jest stosowany przez s

ę

dziów.

a)

je

ś

li zawodnik jest na swojej stronie boiska, a piłka uderzona w siatk

ę

od strony

przeciwnika powoduje,

ż

e siatka dotyka tego zawodnika (Przepis 12.3.3) bł

ą

d nie został

popełniony.
b) Niestety , mimo nacisku z naszej strony s

ę

dziowie nie przywi

ą

zuj

ą

wagi do znaczenia tego

przepisu. Dlatego musimy cz

ę

sto przypomina

ć

ten przepis, aby był prawidłowo stosowany!

c)

Kongres w Sevilli zaakceptował uwag

ę

Komisji Administracyjnej do wprowadzenia do

wytycznych dla s

ę

dziów dotycz

ą

c

ą

przepisu 12 .3. Jest to nast

ę

puj

ą

cy tekst: „Gdy jeden

lub wi

ę

cej zawodników znajduje si

ę

blisko piłki uwa

ż

a si

ę

,

ż

e uczestnicz

ą

w akcji grania

piłk

ą

, i dotkni

ę

cie przez któregokolwiek z nich siatki jest bł

ę

dem”

6

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

PRZEPIS 13 - ZAGRYWKA

1.

ę

boko

ść

pola zagrywki ograniczona jest szeroko

ś

ci

ą

wolnej strefy (Przepis 1.4.2).

2.

S

ę

dzia pierwszy zezwala na wykonanie zagrywki po stwierdzeniu,

ż

e zawodnik zagrywaj

ą

cy

posiada piłk

ę

i oba zespoły s

ą

przygotowane do gry (Przepis 13.3).

Gdy s

ę

dzia gwi

ż

d

ż

e na zagrywk

ę

, powinien chwilowo opó

ź

nia

ć

gwizdek w dwóch przypadkach:

dla powtórek w TV

dla wzrostu atmosfery na sali , jak równie

ż

wzmo

ż

enia kontrastu mi

ę

dzy wi

ę

kszymi lub mniejszymi

emocjami po wpływem gry.

3.

W momencie wykonania zagrywki czy te

ż

w chwili odbicia piłki

przy zagrywce z wyskoku,

zawodnik nie mo

ż

e dotkn

ąć

boiska (ani linii ko

ń

cowej) oraz podło

ż

a na zewn

ą

trz pola zagrywki

(nowy Przepis13.4.2). S

ę

dzia pierwszy i odpowiedni s

ę

dziowie liniowi musz

ą

zwraca

ć

uwag

ę

na

ten przepis. S

ę

dziowie liniowi musz

ą

natychmiast sygnalizowa

ć

s

ę

dziemu je

ś

li bł

ą

d nast

ą

pił.

Zagrywaj

ą

cy mo

ż

e jednak rozpocz

ąć

rozbieg do zagrywki na zewn

ą

trz strefy zagrywki, ale musi

by

ć

w polu zagrywki w momencie uderzenia piłki (musi by

ć

w polu zagrywki w momencie uderzenia

piłki lub przed wyskokiem).

4.

Podczas zagrywki s

ę

dzia pierwszy musi obserwowa

ć

zespół zagrywaj

ą

cy, podczas gdy s

ę

dzia

drugi obserwuje zespół przyjmuj

ą

cy.

5.

W momencie gdy piłka jest zagrywana (moment uderzenia piłki) wszyscy zawodnicy z wyj

ą

tkiem

zawodnika zagrywaj

ą

cego musz

ą

znajdowa

ć

si

ę

całkowicie w swoich polach boiska (Przepis 7.4).

Dla przykładu, je

ś

li w tym momencie zawodnik przekroczy stop

ą

lini

ę

boczn

ą

, jest to bł

ą

d i musi

by

ć

sygnalizowany przez s

ę

dziego liniowego i odgwizdany przez jednego z s

ę

dziów.

6.

Nowy Przepis 13.4.4 stanowi ,

ż

e zagrywaj

ą

cy musi uderzy

ć

piłk

ę

w ci

ą

gu 8 sekund po gwizdku

s

ę

dziego pierwszego na zagrywk

ę

. Uwaga: nie ma próby wykonania zagrywki! Jednak

ż

e je

ś

li

zagrywaj

ą

cy nie idzie normalnie na zagrywk

ę

lub nie przyjmuje piłki od podawacza powoduje

opó

ź

nianie gry i zespół powinien by

ć

ukarany za opó

ź

nianie gry.

Uwaga : wielu s

ę

dziów i zawodników

ź

le interpretuje ten tekst, my

ś

l

ą

c,

ż

e te 8 sekund liczy si

ę

tylko od momentu

kiedy zagrywaj

ą

cy rzuci lub opu

ś

ci piłk

ę

do chwili uderzenia piłki przy zagrywce.

Jest to nieprawda! Przepis mówi jasno „...od gwizdka s

ę

dziego pierwszego na zagrywk

ę

”.

7.

Sygnalizacja nr 19

jest wła

ś

ciw

ą

sygnalizacj

ą

i jest u

ż

ywana je

ż

eli piłka przy zagrywce nie

przechodzi przez siatk

ę

.

8.

Narodowe Komisje S

ę

dziowskie nie zwracaj

ą

uwagi na fakt,

ż

e przepis zasłona istnieje. W ich

rozgrywkach krajowych nie stosuje si

ę

karania za zasłon

ę

(Przepis 13.5). W konsekwencji mamy

wiele problemów z s

ę

dziami i zespołami podczas meczów mi

ę

dzynarodowych.

9.

Nowy przepis 11.1.1 i 11.2, je

ś

li podczas zagrywki piłka dotyka siatki to nie jest ju

ż

ę

dem!

PRZEPIS 14 - ATAK

1.

Silne uderzenie piłki nie jest jedyn

ą

form

ą

ataku. Podczas ataku "tipping" jest dozwolony.

2.

Atak jest spełniony, je

ś

li piłka przekroczy całkowicie pionow

ą

płaszczyzn

ę

siatki lub zostanie

dotkni

ę

ta przez blokuj

ą

cego (Przepis 14.1.3).

3.

W celu lepszego zrozumienia Przepisu 14.2.3 na uwag

ę

zasługuje fakt,

ż

e tylko pozycja piłki

podlega sprawdzeniu, a nie pozycja zawodnika. Bł

ą

d nast

ę

puje ,je

ś

li atak jest spełniony.

Dlatego s

ę

dzia drugi lub pierwszy musi odgwizda

ć

ą

d, je

ś

li atak jest spełniony.

4.

Przy tek

ś

cie Przepisu 14.1.2 (Podczas ataku dopuszcza si

ę

„kiwanie” pod warunkiem,

ż

e odbicie

jest czyste i piłka nie jest złapana lub rzucona.) musi by

ć

zrozumiałe,

ż

e uderzenie nie jest

złapaniem i rzuceniem.

5.

Libero nie mo

ż

e wykona

ć

ataku spełnionego je

ż

eli w momencie uderzenia, piłka znajduje si

ę

całkowicie powy

ż

ej górnej ta

ś

my siatki (Przepis 20.3.1.2 i 14.3.5).

PRZEPIS 15 - BLOK

1.

Blokuj

ą

cy ma prawo blokowa

ć

piłk

ę

w przestrzeni przeciwnika z przeło

ż

eniem r

ą

k ponad siatk

ą

je

ś

li piłka po pierwszym lub drugim odbiciu przez przeciwnika bezpo

ś

rednio jest

kierowana przez siatk

ę

i

ż

aden z przeciwników nie jest do

ść

blisko siatki w cz

ęś

ci przestrzeni gry gotowy do

kontynuowania akcji.

Po trzecim odbiciu piłki przez przeciwnika, ka

ż

da piłka mo

ż

e by

ć

blokowana z przeło

ż

eniem r

ą

k.

7

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

Po pierwszym i drugim odbiciu piłki, gdy zawodnik zespołu przeciwnego jest blisko piłki i zamierza

j

ą

odbi

ć

, blok z przeło

ż

eniem r

ą

k jest bł

ę

dem je

ś

li kontakt z piłk

ą

ma miejsce przed lub

w momencie akcji, dlatego

ż

e jest to przeszkadzanie w akcji przeciwnikowi.

2.

Piłka, która leci równolegle do siatki (nie atak), która nie przechodzi przez siatk

ę

na stron

ę

dru

ż

yny

przeciwnej, nie mo

ż

e by

ć

blokowana z wyj

ą

tkiem gdy nast

ę

puje to po trzecim odbiciu.

3.

ę

dem jest przeło

ż

enie r

ą

k ponad siatk

ą

na stron

ę

przeciwnika przez blokuj

ą

cego i uderzenie piłki

zamiast wykonywania akcji bloku.

4.

ę

dem jest złapanie czy rzucenie piłki podczas bloku.

5.

Zawodnik linii obrony mo

ż

e bra

ć

udział w próbie bloku, ale je

ś

li blok jest spełniony, lub uczestniczy

on w bloku spełnionym popełniany jest bł

ą

d. Jednak

ż

e Libero nie mo

ż

e bra

ć

udział w próbie bloku

(Przepisy 15.6.6 i 20.3.1.3)

6.

Tekst Przepisu 15.6.3: "blokowanie zagrywki przeciwnika" oznacza,

ż

e zabronione jest wtedy gdy

blok jest spełniony przy blokowaniu zagrywki.

7.

Gdy zawodnik blokuje piłk

ę

z przeło

ż

eniem r

ą

k poza antenk

ą

, jest to bł

ą

d i s

ę

dzia pierwszy musi

natychmiast go odgwizda

ć

.

8.

Nowy Przepis 10.2.1 pozwala: "Piłka mo

ż

e dotyka

ć

ka

ż

dej cz

ęś

ci ciała". Pro

ś

ciej " kontakt z piłk

ą

mo

ż

e dotyczy

ć

dowolnej cz

ęś

ci ciała".

Dla przykładu je

ś

li podczas bloku piłka dotyka stóp

zawodnika nie jest to bł

ą

d!

PRZEPIS 16 - REGULAMINOWE PRZERWY W GRZE

1.

Ka

ż

dy zespół ma prawo w ka

ż

dym secie do maksimum dwóch przerw na odpoczynek i sze

ś

ciu

zmian zawodników (Przepis 16.1)

2.

Wszystkie przerwy na odpoczynek trwaj

ą

30 sekund (Przepis 16.4.1).

W

ś

wiatowych i oficjalnych zawodach FIVB w setach 1-4 ,wyst

ę

puj

ą

dwie 60 sek „Przerwy techniczne”

przyznawane automatycznie kiedy zespół prowadz

ą

cy zdob

ę

dzie 8-my, a nast

ę

pnie 16-ty punkt.

W

decyduj

ą

cym (5-tym) secie, mog

ą

by

ć

przyznane dla ka

ż

dego zespół tylko dwie przerwy dla

odpoczynku trwaj

ą

ce po 30 sekund. W secie tym nie ma „Przerw technicznych”.(Przepis 16.4.1)

3.

Asystent

lub

rezerwowy

sekretarz

musi

sygnalizowa

ć

automatycznie

przez

naci

ś

ni

ę

cie

sygnalizatora, po tym jak pierwszy zespół zdob

ę

dzie 8-my lub 16-ty punkt .S

ę

dzia drugi nie

ingeruje w t

ą

czynno

ść

. Ten sam rezerwowy sekretarz musi nacisn

ąć

sygnalizator na koniec

„Przerwy technicznej”. Spiker musi zapowiedzie

ć

przy pierwszej przerwie: ”Pierwsza przerwa

techniczna”. Na zako

ń

czenie musi powiedzie

ć

„ koniec przerwy technicznej”. S

ę

dzia drugi musi

zwraca

ć

uwag

ę

czy zawodnicy nie wchodz

ą

na boisko przed ogłoszeniem ko

ń

ca przerwy

technicznej. Naturalnie je

ś

li jest problem z prac

ą

sekretarza s

ę

dzia drugi musi kontrolowa

ć

czy

przerwy techniczne udzielane s

ą

po osi

ą

gni

ę

ciu odpowiednich punktów.

4.

W momencie pro

ś

by o zmian

ę

trener i zmieniaj

ą

cy musz

ą

post

ę

powa

ć

jak podano w przepisie

16.5. Pro

ś

ba o zmian

ę

przed rozpocz

ę

ciem seta jest dozwolona i zostaje zapisana jako zmiana

regulaminowa w tym secie.

5.

Zmieniaj

ą

cy, w momencie pro

ś

by musi by

ć

gotowy do wej

ś

cia na boisko, sta

ć

blisko strefy zmian

(nowy Przepis 16.5.3) trzyma

ć

tabliczk

ę

z numerem lub po prostu podnosi r

ę

k

ę

(je

ś

li nie ma

tabliczek). Je

ż

eli w momencie pro

ś

by zawodnicy nie s

ą

blisko strefy zmian, nie zezwala si

ę

na

zmian

ę

i zespół musi by

ć

ukarany po raz pierwszy w meczu "upomnieniem za opó

ź

nianie". Gdy

zespół był ju

ż

karany "upomnieniem za

opó

ź

nianie" w tym meczu, s

ę

dzia musi ukara

ć

zespół

"ostrze

ż

eniem za opó

ź

nianie". Nie jest to kara osobista za nie sportowe zachowanie, ale kara

techniczna i jest to kara dla całego zespołu. Sekretarz musi zapisa

ć

kar

ę

do protokołu w kolumnie

"Kary".

6.

S

ę

dzia pierwszy i drugi musz

ą

dokładnie zna

ć

przepis 16.6 "pro

ś

by nieuzasadnione" i dokładnie

go rozumie

ć

:

co znaczy "pro

ś

ba nieuzasadniona",

jakie s

ą

przypadki pró

ś

b nieuzasadnionych,

jakie jest post

ę

powanie w takim przypadku,

co trzeba zrobi

ć

je

ś

li zespół powtarza pro

ś

by nieuzasadnione w tym samym meczu.

Uwaga : Przepis 16.6.2 Wszystkie pro

ś

by nieuzasadnione, nie maj

ą

ce wpływu na gr

ę

oraz nie

powoduj

ą

ce opó

ź

nienia gry, b

ę

d

ą

odrzucane lecz Przepis 17.1.4 mówi

ż

e powtarzaj

ą

ca si

ę

pro

ś

ba

nieuzasadniona (Przepis 16.6.2) musi by

ć

uwa

ż

ana jako opó

ź

nianie.

8

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

Podczas meczu s

ę

dzia pierwszy musi zwraca

ć

uwag

ę

czy s

ę

dzia drugi stosuje te przepisy

prawidłowo.
7.

Jest ró

ż

nica mi

ę

dzy „zamian

ą

Libero” (Przepis 20), a normaln

ą

zmian

ą

zawodników , która musi

by

ć

poproszona

przez trenera lub kapitana zespołu i zezwalana

przez s

ę

dziego drugiego, a

nast

ę

pnie zapisana do protokołu zawodów (Przepisy 8.1, 8.2, 8.3 i 8.4). Zalecamy , aby rezerwowy

sekretarz zapisywał na oddzielnej kartce zmiany Libero, tak

ż

eby numer zawodnika zamienianego

przez Libero był tak

ż

e znany.

PRZEPIS 17 - OPÓ

Ź

NIANIE GRY

1.

S

ę

dzia musi doskonale zna

ć

wszystkie rodzaje opó

ź

nie

ń

gry i kary za opó

ź

nianie.

Co wi

ę

cej musi on zna

ć

dokładnie ró

ż

nice mi

ę

dzy pro

ś

b

ą

nieuzasadnion

ą

, a opó

ź

nianiem.

2.

Kary za opó

ź

nianie s

ą

dla zespołu, a nie kar

ą

za nie sportowe zachowanie, w przypadku je

ś

li

członek zespołu spowoduje opó

ź

nianie. Drugie i nast

ę

pne opó

ź

nianie gry przez któregokolwiek

zawodnika lub innego członka tego samego zespołu w tym samym meczu uznaje si

ę

za bł

ą

d

i karze si

ę

OSTRZE

ś

ENIEM ZA OPÓ

Ź

NIANIE - przegraniem akcji (przepis 17.2).

3.

Na uwag

ę

zasługuje fakt ,

ż

e „Upomnienie za opó

ź

nianie” jest pokazywane r

ę

cznie (nr 25) oraz

musi by

ć

zapisane w protokole zawodów w kolumnie „W” kary. Jednak

ż

e „Ostrze

ż

enie za

opó

ź

nianie” jest identyfikowane przez pokazanie

ż

ółtej kartki i tak

ż

e jest zapisywane w protokole

zawodów w kolumnie „P.”

PRZEPIS 18 - WYJ

Ą

TKOWE PRZERWY W GRZE

Punkt 18.1.2. okre

ś

la,

ż

e je

ż

eli zawodnik kontuzjowany nie mo

ż

e by

ć

zmieniony regulaminowo, ani

w trybie narzuconym, przyznaje si

ę

3 min. przerw

ę

, ale tylko raz dla tego samego zawodnika

w trakcie spotkania.

PRZEPIS 19 - PRZERWY MI

Ę

DZY SETAMI I ZMIANA STRON BOISKA

1.

Przerwy mi

ę

dzy setami trwaj

ą

3 minuty (równie

ż

mi

ę

dzy 4-tym i 5-tym setem).Przerwa mi

ę

dzy

drugim, a trzecim setem mo

ż

e trwa

ć

10 minut, je

ż

eli zezwoli kompetentna komisja na pro

ś

b

ę

organizatora(Przepis 19.1)

2.

W secie decyduj

ą

cym, po 8-u punktach zespoły zmieniaj

ą

strony boiska bez opó

ź

nienia

i kontynuuj

ą

gr

ę

. (Je

ś

li 8-my punkt zdobył zespół odbieraj

ą

cy, to zespół ten po zmianie stron boiska

musi dokona

ć

rotacj

ę

przed wykonaniem zagrywki. Musi to by

ć

sprawdzone przez sekretarza i

s

ę

dziów).

3.

Podczas przerwy mi

ę

dzy setami, piłka nie musi by

ć

oddawana do s

ę

dziego drugiego; wszystkie

trzy piłki pozostaj

ą

u podaj

ą

cych nr.2 i 5 (nie maj

ą

oni prawa dawa

ć

tych piłek zawodnikom do

rozgrzewki). Przed setem decyduj

ą

cym, s

ę

dzia drugi podaje piłk

ę

, do pierwszej zagrywki w

secie.
Podczas przerw na odpoczynek, przy zmianach i podczas zmiany stron boiska w secie
decyduj

ą

cym przy 8 punktach, s

ę

dzia drugi nie zajmuje si

ę

piłkami. Znajduj

ą

si

ę

one u podaj

ą

cych.

PRZEPIS 20 ZAWODNIK LIBERO

1.

Libero (Przepis 20.1.1) musi by

ć

zapisany w protokole zawodów przed spotkaniem, w specjalnie

zarezerwowanej do tego linii. Numer Libero musi by

ć

zapisany na kartce z ustawieniem w

pierwszym secie spotkania (Przepis 20.1.2).

2.

Libero obowi

ą

zuj

ą

nast

ę

puj

ą

ce zasady:

2.1 Wyposa

ż

enie:

Libero musi nosi

ć

ubiór innego koloru ni

ż

pozostali członkowie zespołu , jego koszulka i

spodenki musi kontrastowa

ć

z koszulkami i spodenkami innych członków zespołu lub mie

ć

inny wzór

(Przepis 4.3.5) ale musi by

ć

ponumerowany podobnie jak pozostałych członków zespołu.

2.2 Gra

a)

Zawodnikowi Libero wolno zast

ę

powa

ć

w grze ka

ż

dego zawodnika linii obrony.

9

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

b)

Libero mo

ż

e gra

ć

wył

ą

cznie jako zawodnik linii obrony i nie wolno mu atakowa

ć

z

ż

adnego miejsca (wł

ą

czaj

ą

c całe boisko i woln

ą

stref

ę

) je

ś

li w momencie kontaktu z

piłk

ą

, piłka jest całkowicie powy

ż

ej górnej ta

ś

my siatki.

c)

Libero nie mo

ż

e zagrywa

ć

, blokowa

ć

lub wykonywa

ć

próby bloku.

d)

Piłka odbita palcami sposobem górnym przez Libero znajduj

ą

cego si

ę

w polu ataku,

nie mo

ż

e by

ć

atakowana powy

ż

ej górnej ta

ś

my siatki. W przypadku takiej samej akcji

Libero spoza pola ataku, piłka mo

ż

e by

ć

atakowana na dowolnej wysoko

ś

ci.

2.3 Zast

ę

powanie zawodników:

a)

Zast

ę

powanie zawodników przez Libero nie jest zaliczane do zmian regulaminowych.

Liczba takich zast

ą

pie

ń

jest nieograniczona, z tym ,

ż

e Libero mo

ż

e by

ć

zast

ą

piony

tylko przez zawodnika, którego zast

ą

pił wchodz

ą

c na boisko , a pomi

ę

dzy dwiema

takimi zmianami musi by

ć

rozegrana akcja gra.

b)

Zast

ę

powanie mo

ż

e mie

ć

miejsce wył

ą

cznie przed gwizdkiem s

ę

dziego na zagrywk

ę

:

I

na pocz

ą

tku ka

ż

dego seta, po sprawdzeniu ustawienia przez s

ę

dziego

drugiego;

II gdy piłka jest poza gr

ą

c)

Zast

ą

pienie dokonane po gwizdku na zagrywk

ę

nie powinno by

ć

odrzucone lecz musi

. by

ć

dane r

ę

czne upomnienie. Ponowna opó

ź

niona zamiana musi by

ć

karana za . . ..

. opó

ź

nianie gry (przepis 20.3.2.3 )

2.4 Ponowne wyznaczenie Libero:

a)

Kontuzjowany Libero mo

ż

e by

ć

zast

ą

piony za zgod

ą

s

ę

dziego pierwszego przez ka

ż

-

dego zawodnika z zespołu nie graj

ą

cego na boisku podczas ponownego wyznaczenia.

Kontuzjowany Libero nie mo

ż

e wróci

ć

do gry do ko

ń

ca spotkania.

b)

Zawodnik wyznaczony do zast

ą

pienia kontuzjowanego Libero musi pełni

ć

t

ę

funkcj

ę

do ko

ń

ca spotkania.

Ponowna gra kontuzjowanego Libero w nast

ę

pnym meczu mo

ż

e nast

ą

pi

ć

za zgod

ą

komitetu

kontrolnego danych zawodów.

PRZEPISY 21 + 22

PRZEPIS 21 - WYMAGANIA DOTYCZ

Ą

CE ZACHOWANIA.

+

PRZEPIS 22 - NIEWŁA

Ś

CIWE ZACHOWANIE I SKALA KAR

1.

Nale

ż

y dokładnie przestudiowa

ć

te przepisy dla zrozumienia ich nowego ducha, tre

ść

i skal

ę

niewła

ś

ciwego zachowania. Jednak

ż

e niektóre punktu musz

ą

by

ć

podkre

ś

lone:

Przepis 22.1 Niewła

ś

ciwe zachowanie nie podlegaj

ą

ce sankcjom. Upomnienie dawane jest

kapitanowi lub innemu członkowi zespołu, tylko słownie lub gestem r

ę

k

ą

( nie przy u

ż

yciu kartek! i

nie zapisujemy w protokóle!).
Przepis 22.2 Niewła

ś

ciwe zachowanie podlegaj

ą

ce sankcjom. Zgodnie z tym przepisem

zachowanie obra

ź

liwe i agresja musz

ą

by

ć

surowo karane. Zapisuje si

ę

je w protokóle zawodów

odpowiednio do skali. Sankcje dotycz

ą

całego spotkania i podlegaj

ą

gradacji, tzn. za ka

ż

de kolejne

przewinienie musi by

ć

stosowana wy

ż

sza sankcja.

Przykład: Wykluczony

zawodnik musi opu

ś

ci

ć

pole gry, ale zgodnie z Przepisem 22.3.2.1 i

22.3.2.2, musi siedzie

ć

w polu kar za ławk

ą

zespołu. W przypadku wykluczenia trenera nie ma

prawa do interwencji w tym secie lecz musi siedzie

ć

tak

ż

e w polu kar za ławk

ą

zespołu.

Pierwsze obra

ź

liwe zachowanie członka zespołu karane jest wykluczeniem

bez innych

konsekwencji ( członek zespołu nie musi by

ć

wcze

ś

niej ukarany za grubia

ń

skie zachowanie, aby

by

ć

wykluczonym).

Nale

ż

y podkre

ś

li

ć

znaczenie koloru kartek podczas karania:

pierwsze grubia

ń

skie zachowanie : ostrze

ż

enie i

ż

ółta kartka

drugie grubia

ń

skie zachowanie : wykluczenie i czerwona kartka

trzecie grubia

ń

skie zachowanie: dyskwalifikacja oraz czerwona i

ż

ółta kartka w jednej r

ę

ce.

Sankcje dotycz

ą

całego spotkania i podlegaj

ą

gradacji tzn. za ka

ż

de kolejne przewinienie przez tego

samego zawodnika musi by

ć

stosowana wy

ż

sza sankcja (Przepis 22.4.2).

2.

Praktycznie o nało

ż

eniu kary na członka zespołu decyduje s

ę

dzia pierwszy:

10

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

a) je

ś

li niewła

ś

ciwe zachowanie dotyczy członka zespołu znajduj

ą

cego si

ę

na boisku:

W celu zapobie

ż

enia stosowania sankcji s

ę

dzia zobowi

ą

zany jest reagowa

ć

wcze

ś

niej, ju

ż

gdy

członkowie zespołów niewła

ś

ciwie zachowuj

ą

si

ę

, a zachowanie to nie osi

ą

ga najni

ż

szej

kategorii w klasyfikacji. S

ę

dzia słownie lub gestem upomina zespół ( nie kartk

ą

, nie zapisem w

protokole). Upomnienie nie jest kar

ą

i nie ma konsekwencji.

W przypadku gdy niewła

ś

ciwe zachowanie podlega sankcjom , s

ę

dzia pierwszy gwi

ż

d

ż

e

(zazwyczaj gdy piłka jest poza gr

ą

, lecz jak najszybciej gdy jest to mo

ż

liwe gdy niewła

ś

ciwe

zachowanie jest powa

ż

ne). S

ę

dzia przywołuje karanego zawodnika do siebie. Kiedy jest on przy

stanowisku s

ę

dziego pierwszego pokazuje odpowiedni

ą

kartk

ę

i mówi „ostrze

ż

enie” (lub

wykluczenie lub dyskwalifikacja).

b) Je

ś

li niewła

ś

ciwe zachowanie dotyczy członka zespołu nie znajduj

ą

cego si

ę

na boisku:

S

ę

dzia pierwszy gwi

ż

d

ż

e , przywołuje do siebie kapitana zespołu i mówi: ostrze

ż

enie lub

wykluczenie lub dyskwalifikacja dla zawodnika rezerwowego nr lub innego członka zespołu i
pokazuje odpowiedni

ą

kartk

ę

. Kapitan zespołu musi poinformowa

ć

odpowiedniego członka

zespołu , który musi wsta

ć

i potwierdzi

ć

kar

ę

przez podniesienie r

ę

ki.

Gdy karany podnosi r

ę

k

ę

, s

ę

dzia pierwszy powtórnie pokazuje kartk

ę

, aby kara była

zrozumiana dla zespołu , s

ę

dziego drugiego, sekretarza i publiczno

ś

ci.

PRZEPIS 23 - KOMISJA S

Ę

DZIOWSKA I SPOSÓB S

Ę

DZIOWANIA

1.

Jest bardzo wa

ż

ne, aby s

ę

dziowie u

ż

ywali gwizdka tylko w przypadku:

gdy s

ą

pewni,

ż

e bł

ą

d został popełniony,

gdy znaj

ą

rodzaj popełnionego bł

ę

du.

2. Nale

ż

y sygnalizowa

ć

dokładnie zespołom rodzaj odgwizdanego bł

ę

du (jest to tak

ż

e informacja dla

publiczno

ś

ci, telewizji itp.), s

ę

dziowie musz

ą

zna

ć

oficjaln

ą

sygnalizacj

ę

s

ę

dziowsk

ą

(patrz przepis

23.2 i 28.1) i tylko j

ą

stosowa

ć

, a nie inn

ą

(lokaln

ą

, wymy

ś

lon

ą

przez siebie czy inn

ą

nie b

ę

d

ą

c

ą

oficjaln

ą

).

PRZEPIS 24 - S

Ę

DZIA PIERWSZY

1.

S

ę

dzia pierwszy musi zawsze współpracowa

ć

z cał

ą

komisj

ą

s

ę

dziowsk

ą

(s

ę

dzi

ą

drugim,

sekretarzem, liniowymi). Musi on pozwala

ć

pracowa

ć

im w ramach ich kompetencji.

Dla przykładu: po gwizdku na zako

ń

czenie akcji, natychmiast patrzy na innych s

ę

dziów

(nast

ę

pnie pokazuje decyzj

ę

sygnalizacj

ą

r

ę

czn

ą

):

gdy rozstrzyga czy piłka była w boisku czy na aucie, zawsze patrzy na s

ę

dziego liniowego

odpowiedzialnego za lini

ę

, przy której upadła piłka,

podczas spotkania, s

ę

dzia pierwszy musi cz

ę

sto patrze

ć

na s

ę

dziego drugiego - je

ś

li to

mo

ż

liwe,

po

ka

ż

dej

akcji,

a

tak

ż

e

przed

ka

ż

dym

gwizdkiem

na

zagrywk

ę

.

S

ę

dzia drugi powinien w trakcie sygnalizacji sta

ć

twarz

ą

do s

ę

dziego pierwszego aby jego

sygnalizacja była dla s

ę

dziego pierwszego widoczna, dla stwierdzenia czy sygnalizuje

ą

d czy nie (np. cztery odbicia, podwójne odbicie itp.).

2.

Kwestia czy piłka "autowa" dotkn

ę

ła wcze

ś

niej zawodnika (przy bloku zespołu odbieraj

ą

cego itd.)

nale

ż

y do s

ę

dziego pierwszego i liniowych. Jednak s

ę

dzia pierwszy pokazuje decyzj

ę

ostateczn

ą

po popatrzeniu na sygnały innych członków komisji s

ę

dziowskiej (s

ę

dzia nigdy nie mo

ż

e pyta

ć

zawodnika czy piłka dotkn

ę

ła go czy nie).

3.

S

ę

dzia pierwszy musi mie

ć

zawsze pewno

ść

czy s

ę

dzia drugi i sekretarz maj

ą

wystarczaj

ą

co du

ż

o

czasu na czynno

ś

ci administracyjne i zapis w protokole. Np. czy sekretarz miał wystarczaj

ą

co du

ż

o

czasu na sprawdzenie prawidłowo

ś

ci pro

ś

by o zmian

ę

i to zapisał. Je

ś

li s

ę

dzia pierwszy nie potrafi

da

ć

koledze

wystarczaj

ą

co

du

ż

o

czasu

dla

jego

pracy,

sekretarz

i s

ę

dzia drugi nigdy nie b

ę

d

ą

mogli „zd

ąż

y

ć

w nast

ę

pnej akcji meczu”, wi

ę

c mo

ż

e si

ę

zdarzy

ć

,

ż

e

z winy komisji s

ę

dziowskiej na tablicy znajdzie si

ę

zły wynik. Je

ś

li s

ę

dzia pierwszy nie potrafi da

ć

sekretarzowi i s

ę

dziemu drugiemu odpowiedniej ilo

ś

ci czasu potrzebnego im dla kontroli i

czynno

ś

ci administracyjnych, s

ę

dzia drugi musi zatrzyma

ć

gr

ę

gwi

ż

d

żą

c.

4.

S

ę

dzia pierwszy mo

ż

e zmieni

ć

decyzj

ę

ka

ż

dego członka komisji s

ę

dziowskiej czy te

ż

swoj

ą

.

Je

ś

li wydał decyzj

ę

(gwi

ż

d

żą

c) i widzi,

ż

e inny s

ę

dzia (s

ę

dzia drugi, liniowy czy sekretarz) pokazuje

decyzj

ę

przeciwn

ą

mo

ż

e on:

gdy jest pewny,

ż

e ma racj

ę

, powinien utrzyma

ć

swoj

ą

decyzj

ę

,

gdy widzi,

ż

e popełnił bł

ą

d, mo

ż

e zmieni

ć

swoj

ą

decyzj

ę

,

gdy okre

ś

lony bł

ą

d został popełniony równocze

ś

nie przez oba zespoły (zawodników),

pokazuje sygnał na powtórzenie akcji,

11

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

gdy uwa

ż

a,

ż

e decyzja s

ę

dziego drugiego, była bł

ę

dna, mo

ż

e j

ą

zmieni

ć

.

Dla przykładu, gdy s

ę

dzia drugi wskazuje bł

ą

d ustawienia w dru

ż

ynie przyjmuj

ą

cej, a s

ę

dzia

pierwszy od razu albo po prote

ś

cie kapitana zespołu stwierdza,

ż

e okre

ś

lona pozycja była

prawidłowa, nie akceptuje decyzji s

ę

dziego drugiego i powinien powtórzy

ć

zagrywk

ę

.

5.

Gdy s

ę

dzia pierwszy stwierdza,

ż

e kto

ś

z komisji s

ę

dziowskiej nie wykonuje swojej pracy dobrze

lub nie jest obiektywny, powinien usun

ąć

go z komisji s

ę

dziowskiej.

6.

Tylko s

ę

dzia pierwszy i tylko on mo

ż

e nakłada

ć

kary. S

ę

dzia drugi, sekretarz i liniowi nie maj

ą

do

tego prawa. Gdy, który

ś

z s

ę

dziów stwierdzi nieregulaminowe zachowanie którego

ś

z członków

zespołu powinien zasygnalizowa

ć

ten fakt s

ę

dziemu pierwszemu.

PRZEPIS 25 - S

Ę

DZIA DRUGI

S

ę

dzia drugi musi mie

ć

takie same kwalifikacje s

ę

dziowskie jak s

ę

dzia pierwszy: gdy s

ę

dzia pierwszy

stanie si

ę

niezdolny do wykonywania swoich obowi

ą

zków musi go zast

ą

pi

ć

.

Obowi

ą

zki i prawa s

ę

dziego drugiego podane s

ą

w przepisach.

Nowy przepis 25.3.2.3: "bł

ę

dnego kontaktu z doln

ą

cz

ęś

ci

ą

siatki lub antenk

ą

po swojej stronie boiska".

Uwaga : przestudiuj nowy tekst przepisu 12.3.1 : „Kontakt z siatk

ą

lub antenk

ą

nie jest bł

ę

dem z

wyj

ą

tkiem gdy zawodnik dotyka siatki lub antenki podczas akcji z piłk

ą

lub gdy kontakt ten wpływa na

przebieg gry”.
Nowy przepis 25.3.2.5: "zetkni

ę

cie si

ę

piłki z ciałem obcym oraz upadek piłki na boisko w przypadku,

gdy s

ę

dzia pierwszy nie jest w stanie tego zauwa

ż

y

ć

".

Nale

ż

y zna

ć

obowi

ą

zki s

ę

dziego drugiego , a mianowicie w jakich przypadkach s

ę

dzia drugi „musi

odgwizda

ć

i sygnalizowa

ć

ą

d” podczas meczu! Patrz Przepis 25.3.2.2.

S

Ę

DZIA PIERWSZY I DRUGI, CEREMONIAŁ PRZED, PODCZAS I PO MECZU

a)

Przed rozpocz

ę

ciem spotkania: komisja s

ę

dziowska przygotowuje rozpocz

ę

cie spotkania jak

wymaga tego obecny "Protokół" meczu (FIVB):

Komisja s

ę

dziowska musi by

ć

obecna najpó

ź

niej 40 min. przed rozpocz

ę

ciem ka

ż

dego spotkania.

S

ę

dzia pierwszy i s

ę

dzia drugi 30 min. przed spotkaniem mog

ą

przechodzi

ć

test alkoholowy,

wykonany przez lekarza organizatora zawodów.

Je

ś

li s

ę

dzia pierwszy nie przyb

ę

dzie na czas, s

ę

dzia drugi przejmuje jego funkcje i rozpoczyna

czynno

ś

ci przed meczowe i b

ę

dzie prowadził mecz jako s

ę

dzia pierwszy. W takim przypadku

nale

ż

y poczyni

ć

starania, aby inny s

ę

dzia zaj

ą

ł miejsce s

ę

dziego drugiego.

b)

Po "protokole przed meczowym": s

ę

dzia pierwszy i s

ę

dzia drugi podchodz

ą

do s

ę

dziego

głównego zawodów (komisarza)[je

ś

li jest] i prosz

ą

o zezwolenie na rozpocz

ę

cie spotkania.

S

ę

dzia pierwszy gwi

ż

d

ż

e i zawodnicy ustawienia pocz

ą

tkowego wchodz

ą

bezpo

ś

rednio na boisko.

S

ę

dzia drugi sprawdza (w równym stopniu jak sekretarz) czy zawodnicy s

ą

na prawidłowych

pozycjach ( w porz

ą

dku rotacji), zgodnie z kartk

ą

ustawienia. Po sprawdzeniu pozycji zespołów,

s

ę

dzia drugi podaje piłk

ę

zagrywaj

ą

cemu. Nast

ę

pnie s

ę

dzia drugi pokazuje s

ę

dziemu pierwszemu

przez podniesienie dwóch r

ą

k,

ż

e wszystko jest w porz

ą

dku i s

ę

dzia pierwszy gwi

ż

d

ż

e na pierwsz

ą

zagrywk

ę

w spotkaniu.

S

ę

dzia pierwszy kontroluje pozycj

ę

zespołu zagrywaj

ą

cego, s

ę

dzia drugi zespołu odbieraj

ą

cego.

Kontroluj

ą

c zespół odbieraj

ą

cy, s

ę

dzia drugi, który przewa

ż

nie pozostaje przy słupku po stronie

zespołu odbieraj

ą

cego, mo

ż

e porusza

ć

si

ę

od linii

ś

rodkowej najdalej do linii ataku, poza boiskiem.

Jednak kiedy gra jest przy siatce, powinien wróci

ć

blisko słupka (po stronie dru

ż

yny broni

ą

cej).

Przy zagrywce musi obowi

ą

zkowo znajdowa

ć

si

ę

po stronie dru

ż

yny odbieraj

ą

cej; odpowiednio

przy ataku, powinien znajdowa

ć

si

ę

po stronie zespołu blokuj

ą

cego. Tak wi

ę

c podczas meczu musi

nieustannie zmienia

ć

swoj

ą

pozycj

ę

.

S

ę

dzia pierwszy obserwuje lot piłki i jej kontakt z zawodnikiem (zawodnikami), wyposa

ż

eniem lub

ciałem obcym. Zgodnie z tym tylko s

ę

dzia pierwszy kontroluje prawidłowo

ść

odbicia piłki.

W momencie ataku, obserwuje atakuj

ą

cego i piłk

ę

i powinien widzie

ć

k

ą

tem oka mo

ż

liwy kierunek

lotu piłki. Gdy piłka jest uderzona w siatk

ę

, musi patrze

ć

w kierunku pionowej płaszczyzny siatki.

S

ę

dzia pierwszy sprawdza w momencie zagrywki ustawienie zespołu zagrywaj

ą

cego, s

ę

dzia drugi

sprawdza ustawienie zespołu odbieraj

ą

cego.

Je

ś

li członkowie zespołu siedz

ą

cy na ławce lub w polu rozgrzewki zachowuj

ą

si

ę

niezgodnie

z przepisami, s

ę

dzia drugi, gdy piłka jest poza gr

ą

, musi natychmiast powiadomi

ć

o tym s

ę

dziego

pierwszego. Ten ostatni jest osob

ą

, która nakłada kary.

12

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

Je

ś

li s

ę

dzia drugi gwi

ż

d

ż

e bł

ą

d ustawienia w zespole przyjmuj

ą

cym, musi natychmiast po gwizdku

wskaza

ć

zawodnika czy zawodników popełniaj

ą

cych bł

ą

d, stosuj

ą

c oficjaln

ą

sygnalizacj

ę

.

Zgodnie z przepisami gry, pierwszy (w czasie) bł

ą

d

jest karany. Z tego wzgl

ę

du jest bardzo

wa

ż

ne, aby s

ę

dziowie pierwszy i drugi oceniaj

ą

cy ró

ż

ne bł

ę

dy zespołów, natychmiast gwizdali bł

ą

d,

który le

ż

y w ich kompetencjach. Gwizdek jednego z s

ę

dziów przerywa gr

ę

(patrz przepis 9.2, piłka

poza

gr

ą

).

Po

gwizdku

s

ę

dziego

pierwszego,

s

ę

dzia

drugi

nie

powinien

gwizda

ć

.

Gra jest przerwana z chwil

ą

pierwszego gwizdka s

ę

dziów. Gdy dwóch s

ę

dziów gwi

ż

d

ż

e

jeden po drugim - dla ró

ż

nych bł

ę

dów - powoduje to dezorientacj

ę

u zawodników, publiczno

ś

ci itd.

Zazwyczaj s

ę

dzia drugi ( tekst przepisów mówi "s

ę

dziowie") zatwierdza pro

ś

b

ę

o regulaminowe

przerwy w grze (przerwa dla odpoczynku i zmiany), ale tylko je

ś

li piłka jest

"poza gr

ą

".

Je

ś

li s

ę

dzia drugi nie zauwa

ż

ył pro

ś

by o przerw

ę

w grze, s

ę

dzia pierwszy mo

ż

e udzieli

ć

przerwy,

pomagaj

ą

c s

ę

dziemu drugiemu.

Gdy w czasie meczu s

ę

dzia drugi zauwa

ż

y niesportowe gesty czy słowa mi

ę

dzy przeciwnikami,

przy najbli

ż

szej okazji (gdy piłka jest poza gr

ą

) musi poinformowa

ć

o tym s

ę

dziego pierwszego,

który natychmiast karze zawodnika zale

ż

nie od wagi wykroczenia.

c)

Po meczu : dwóch s

ę

dziów staje obok stanowiska s

ę

dziego pierwszego. Zawodnicy obu zespołów

staj

ą

na swoich liniach ko

ń

cowych. S

ę

dzia pierwszy gwi

ż

d

ż

e, zespoły przychodz

ą

do linii

ś

rodkowej do s

ę

dziów, kapitanowie podaj

ą

c r

ę

k

ę

s

ę

dziom dzi

ę

kuj

ą

za prowadzenie spotkania.

Zawodnicy id

ą

wzdłu

ż

siatki

ś

ciskaj

ą

c r

ę

ce przeciwnikom wracaj

ą

do swoich ławek.

S

ę

dzia pierwszy i drugi id

ą

wzdłu

ż

siatki do stolika sekretarza, sprawdzaj

ą

protokół, podpisuj

ą

go,

dzi

ę

kuj

ą

sekretarzowi i s

ę

dziom liniowym za ich prac

ę

. W tym momencie praca s

ę

dziów nie jest

jeszcze zako

ń

czona!

Musz

ą

oni kontrolowa

ć

sportowe zachowanie zespołów po gwizdku

ko

ń

cz

ą

cym mecz! Pod warunkiem,

ż

e zespoły stoj

ą

w polu gry, wszystkie niesportowe zachowania

po

meczu

musz

ą

by

ć

wpisane

do

protokołu

zawodów

w

rubryce

"uwagi" lub w oddzielnym sprawozdaniu.

PRZEPIS 26 - SEKRETARZ

Praca sekretarza jest bardzo wa

ż

na, szczególnie podczas zawodów mi

ę

dzynarodowych, gdzie

członkowie komisji s

ę

dziowskiej i zespoły s

ą

z ró

ż

nych krajów. Wszyscy s

ę

dziowie musz

ą

umie

ć

wypełnia

ć

protokół, a gdy potrzeba musz

ą

by

ć

zdolni do pracy jako sekretarz.

Sekretarz:

Musi sprawdzi

ć

, przed pierwszym setem, po otrzymaniu kartki z ustawieniem pocz

ą

tkowym, czy

numery ustawienia pocz

ą

tkowego znajduj

ą

si

ę

na wykazie zespołu w protokole (je

ś

li nie, musi

zawiadomi

ć

s

ę

dziego drugiego).

Musi dopilnowa

ć

podpisania protokołu przed spotkaniem przez kapitanów i trenerów obu zespołów.

Sprawdza kolejno

ść

zagrywki (przej

ś

cia - rotacj

ę

) przy ka

ż

dej zagrywce. Gdy stwierdzi pomyłk

ę

w kolejno

ś

ci rotacji w zespole zagrywaj

ą

cym, sygnalizuje t

ę

sytuacj

ę

(d

ź

wi

ę

kiem), natychmiast

po wykonaniu zagrywki (nie przed).

Informuje s

ę

dziego drugiego o drugiej przerwie dla odpoczynku i 5-tej i 6-tej zmianie w ka

ż

dym

zespole (s

ę

dzia drugi zawiadamia o tym s

ę

dziego pierwszego i trenera).

W decyduj

ą

cym pi

ą

tym secie stosuje system "punkt za ka

ż

d

ą

wygran

ą

akcj

ę

".

W przypadku przerw technicznych TTO sygnalizuje automatycznie TTO i jej koniec (1').

W trakcie zmian zawodników musi

ś

ci

ś

le współpracowa

ć

z s

ę

dzi

ą

drugim:

S

ę

dzia drugi przyznaj

ą

c zmian

ę

zawodników gwi

ż

d

ż

e, idzie do rogu pola ataku blisko linii bocznej,

staje twarz

ą

do sekretarza. W tym czasie, zmieniaj

ą

cy zawodnik musi podej

ść

(z miejsca blisko

trenera) do strefy zmian, podnie

ść

r

ę

k

ę

z tabliczk

ą

, stan

ąć

przodem do s

ę

dziego drugiego.

W przypadku sygnału trenera o wi

ę

kszej ilo

ś

ci zmian ni

ż

jedna, zmiany musz

ą

nast

ę

powa

ć

pojedynczo

i w taki sposób, aby s

ę

dzia drugi i sekretarz mieli czas sprawdzi

ć

prawidłowo

ść

zmian. S

ę

dzia drugi

patrzy na sekretarza, który widzi tabliczk

ę

z numerem i numer zawodnika na jego koszulce, sprawdza

czy pro

ś

ba o zmian

ę

jest dozwolona, gdy stwierdzi,

ż

e jest dozwolona musi natychmiast podnie

ść

do

góry jedn

ą

r

ę

k

ę

.

S

ę

dzia drugi widz

ą

c podniesion

ą

r

ę

k

ę

sekretarza, wie,

ż

e pro

ś

ba jest dozwolona i natychmiast

zawodnik zmieniaj

ą

cy wchodzi na boisko, podczas gdy zmieniany opuszcza je.

Sekretarz, po pokazaniu s

ę

dziemu drugiemu,

ż

e pro

ś

ba jest prawidłowa, natychmiast zapisuje

w odpowiedniej rubryce protokołu zawodów numer zmieniaj

ą

cego i wynik w momencie zmiany.

Nast

ę

pnie podnosi obie r

ę

ce do góry pokazuj

ą

c,

ż

e zako

ń

czył czynno

ś

ci administracyjne.

W przypadku zmian wielokrotnych, sekretarz musi powtarza

ć

te czynno

ś

ci przy ka

ż

dej zmianie.

S

ę

dzia drugi widz

ą

c sygnał sekretarza "OK" (obie r

ę

ce w górze), powtarza ten sygnał s

ę

dziemu

pierwszemu, który dopiero teraz ma prawo da

ć

sygnał na nast

ę

pn

ą

zagrywk

ę

. W tym momencie,

13

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

sekretarz

musi

skoncentrowa

ć

si

ę

na

sprawdzaniu

czy

zagrywa

uprawniony

zawodnik. Je

ś

li zobaczy,

ż

e zagrywa zawodnik nie uprawniony, musi natychmiast zatrzyma

ć

gr

ę

u

ż

ywaj

ą

c

sygnału

d

ź

wi

ę

kowego

po

uderzeniu

piłki

przez

zagrywaj

ą

cego.

S

ę

dzia drugi musi podej

ść

do stolika sekretarza w celu skontrolowania decyzji sekretarza

i poinformowa

ć

zespoły i s

ę

dziego pierwszego o zaistniałej sytuacji.

Je

ś

li sekretarz stwierdza, po porównaniu numerów zawodników uczestnicz

ą

cych w zmianie,

ż

e "zmiana" jest nieprawidłowa, natychmiast podnosi jedn

ą

r

ę

k

ę

i machaj

ą

c ni

ą

mówi: "pro

ś

ba

o zmian

ę

jest nieprawidłowa". W tym przypadku s

ę

dzia drugi musi natychmiast podej

ść

do stolika

sekretarza

i

sprawdzi

ć

na

podstawie

zapisu

w

protokole,

nieprawidłowo

ść

pro

ś

by.

Je

ś

li stwierdzi,

ż

e pro

ś

ba jest nieprawidłowa musi by

ć

ona odrzucona przez s

ę

dziego drugiego,

a s

ę

dzia pierwszy pokazuje sygnalizacj

ą

r

ę

czn

ą

sygnał "kara za opó

ź

nianie". Sekretarz musi

zapisa

ć

kar

ę

do protokołu w rubryce "Kary". S

ę

dzia drugi musi sprawdzi

ć

prawidłowo

ść

zapisania.

Sekretarz musi umie

ć

zapisa

ć

ż

ne kary nakładane przez s

ę

dziego pierwszego, za niewła

ś

ciwe

zachowanie zawodników i innym członków zespołu. Je

ś

li sekretarz, opieraj

ą

c si

ę

na zapisie w

protokole, stwierdza,

ż

e decyzja s

ę

dziego pierwszego jest niezgodna z "Oficjalnymi przepisami

gry", odno

ś

nie skali kar, musi natychmiast poinformowa

ć

o tym s

ę

dziego drugiego. Ten informuje

s

ę

dziego

pierwszego

w

celu

weryfikacji

jego

decyzji.

S

ę

dzia pierwszy musi dokona

ć

korekty swojej decyzji. Je

ś

li nie akceptuje uwag sekretarza

i s

ę

dziego drugiego, sekretarz musi zapisa

ć

jego decyzj

ę

w protokole w rubryce "Uwagi"

(patrz wytyczne dla przepisu 22 - niewła

ś

ciwe zachowanie).

W oficjalnych zawodach mi

ę

dzynarodowych obowi

ą

zkowo musi by

ć

asystent sekretarza

(rezerwowy) zajmuj

ą

cy miejsce przy stoliku sekretarza. Jego ogólnym obowi

ą

zkiem jest pomoc

sekretarzowi, a w przypadku niedyspozycji sekretarza zast

ą

pienie go. Praktycznie przygotowuje

rezerwowy protokół zawodów ( nie wypełnia go) , obsługuje r

ę

czn

ą

tablic

ę

wyników na stoliku,

ą

cza stoper podczas TTO (czasów technicznych) i przerw mi

ę

dzy setami oraz kontroluje

zamian

ę

libero .

Asystent sekretarza ( rezerwowy lub tablicowy):

Siedzi blisko sekretarza. W przypadku kontuzji sekretarza zmienia go.
Jego obowi

ą

zki:

kieruje i kontroluje czas trwania przerw technicznych (TTO), naciska sygnalizator d

ź

wi

ę

kowy na

pocz

ą

tek przerwy, mierzy czas trwania i sygnalizuje koniec przerwy,

sprawdza prawidłowo

ść

zmian libero podczas meczu,

sprawdza czy obsługuj

ą

cy główn

ą

tablic

ę

wyników pokazuje prawidłowy wynik dla publiczno

ś

ci i

je

ś

li nie , poprawia go,

zajmuje si

ę

rezerwow

ą

r

ę

czn

ą

tablic

ą

wyników (obowi

ą

zkow

ą

w ka

ż

dym meczu) i w razie potrzeby,

przygotowuje i aktualizuje j

ą

.

Uwaga: Nazwisko asystenta sekretarza musi by

ć

wpisane w protokole zawodów i musi on podpisa

ć

protokół po zako

ń

czeniu meczu.

PRZEPIS 27 - S

Ę

DZIOWIE LINIOWI

Praca s

ę

dziów liniowych jest bardzo wa

ż

na. Praktycznie wszyscy s

ę

dziowie musz

ą

zna

ć

prac

ę

s

ę

dziego liniowego, gdy

ż

mog

ą

by

ć

delegowani na zawody jako s

ę

dziowie liniowi.

S

ę

dzia liniowy musi stawi

ć

si

ę

na polu gry 30 minut przed rozpocz

ę

ciem meczu.

Gospodarz musi zaopatrzy

ć

s

ę

dziów liniowych w chor

ą

giewki. Kolor chor

ą

giewek musi by

ć

kontrastowy do koloru podłogi.

S

ę

dziowie liniowi musz

ą

zna

ć

swoje obowi

ą

zki, w przypadku gdy jest ich dwóch lub czterech

(patrz diagram 10 w Oficjalnych przepisach gry).

Od s

ę

dziego liniowego wymaga si

ę

pokazywania wszystkich bł

ę

dów, które wyst

ę

puj

ą

blisko linii,

za któr

ą

jest odpowiedzialny, tak

ż

e bł

ę

dy w momencie wykonania zagrywki.

Je

ś

li piłka dotyka antenki lub przechodzi ponad ni

ą

, czy przechodzi poza ni

ą

, s

ę

dzia liniowy

najbli

ż

szy piłki, musi sygnalizowa

ć

ten bł

ą

d,

ę

dy powinny by

ć

sygnalizowane czytelnie, w sposób nie budz

ą

cy w

ą

tpliwo

ś

ci s

ę

dziego

pierwszego.

14

background image

WS DZPS

Wytyczne dla s

ę

dziów

Wrocław czerwiec 2002

Kom. Szkolenia i Kwalifikacji

PRZEPIS 28 - OFICJALNA SYGNALIZACJA

S

ę

dziowie musz

ą

stosowa

ć

sygnalizacj

ę

r

ę

czn

ą

i tylko sygnalizacj

ę

mi

ę

dzynarodow

ą

Bezpo

ś

rednio po

u

ż

yciu gwizdka, na zako

ń

czenie akcji s

ę

dzia musi wskaza

ć

, u

ż

ywaj

ą

c oficjalnej sygnalizacji jedno po

drugim: (na pro

ś

b

ę

przedstawicieli mass mediów, FIVB zmodyfikowała sygnalizacj

ę

, Przepis 23.2.3.1 ,

23.2.3.2 , 23.2.3.3 i Przepis 28.1 i 28.2):

Po pierwsze: wskaza

ć

r

ę

k

ą

odpowiedni zespół, który ma prawo do wykonywania zagrywki,

utrzymuj

ą

c sygnał przez moment;

nast

ę

pnie: sygnalizacj

ą

r

ę

czn

ą

pokaza

ć

rodzaj popełnionego bł

ę

du - tak

ż

e utrzyma

ć

sygnał przez

moment;

nast

ę

pnie: wskaza

ć

r

ę

k

ą

zawodnika lub zespół, który popełnił bł

ą

d (z wyj

ą

tkiem "autu" lub "piłka w

boisku") - utrzymuj

ą

c sygnał przez moment.

Kiedy s

ę

dzia drugi gwi

ż

d

ż

e po zaistnieniu bł

ę

du (np. dotkni

ę

cie siatki przez zawodnika) musi ten

ą

d pokaza

ć

sygnalizacj

ą

r

ę

czn

ą

, po stronie zespołu, który go popełnił. Dla przykładu: je

ś

li

zawodnik z zespołu, który jest po jego prawej stronie dotkn

ą

ł siatki, s

ę

dzia drugi gwi

ż

d

ż

e ten bł

ą

d i

powinien tak si

ę

przemie

ś

ci

ć

, aby sygnalizacj

ę

wykona

ć

po stronie zespołu, który bł

ą

d popełnił.

S

ę

dziowie powinni zwraca

ć

uwag

ę

na prawidłowe pokazanie i u

ż

ywanie sygnalizacji "aut":

a) Dla wszystkich piłek, które upadły "bezpo

ś

rednio na aucie" po ataku lub bloku, sygnalizacja

(nr.15) piłka autowa, musi by

ć

u

ż

yta jako oficjalna,

b) Je

ś

li po ataku piłka przechodzi przez siatk

ę

i upada na aut, ale blokuj

ą

cy czy inny

zawodnik wcze

ś

niej j

ą

dotyka - ,jedynym oficjalnym sygnałem jest "piłka dotkni

ę

ta" (nr.24).

c) Je

ś

li piłka, po zagraniu przez zespół po pierwszym, drugim czy trzecim odbiciu ,jest autowa

i nie przechodzi na stron

ę

przeciwn

ą

musi by

ć

u

ż

yta oficjalna sygnalizacja "piłka dotkni

ę

ta"

(nr.24).

d) Je

ś

li po ataku piłka uderzyła w siatk

ę

(ta

ś

m

ę

), a nast

ę

pnie upadła na "aut" nie dotykaj

ą

c

bloku przeciwnika, musi by

ć

sygnalizacja "piłka autowa", a nast

ę

pnie musi by

ć

wskazany

atakuj

ą

cy

(tak,

ż

eby

wszyscy

zrozumieli,

ż

e

piłka

nie

była

dotkni

ę

ta

przez

blokuj

ą

cych). Je

ś

li w tym przypadku piłka dotkn

ę

ła bloku, a nast

ę

pnie upadła na aut, s

ę

dzia

pierwszy musi pokaza

ć

sygnalizacj

ę

"piłka autowa" i pokaza

ć

blokuj

ą

cego (blokuj

ą

cych).

Sygnalizacja chor

ą

giewkami przez s

ę

dziów liniowych jest bardzo wa

ż

na z

punktu widzenia uczestników zawodów i publiczno

ś

ci. S

ę

dzia pierwszy musi kontrolowa

ć

sygnalizacj

ę

chor

ą

giewkami s

ę

dziów liniowych, je

ś

li nie pokazuj

ą

oni prawidłowo mo

ż

e korygowa

ć

ich decyzje.

Podczas spotka

ń

najwy

ż

szej rangi, kiedy pr

ę

dko

ść

piłki po ataku osi

ą

ga 100 - 120 km/godz. ,jest

bardzo wa

ż

ne, aby s

ę

dziowie liniowi koncentrowali si

ę

na locie piłki, szczególnie czy piłka po ataku

dotkn

ę

ła bloku przed wyj

ś

ciem na aut.

Przetłumaczył i opracował: Ryszard Dietrich

15


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
interpretacje fifa do przepisow gry oraz wytyczne dla sedziow 2012 2013 mn
01 05 POŚ Wytyczne dla sporzadzania
Wytyczne dla TK
Od Szczecinskiej, wytyczne dla inwestora, Uprzejmie proszę o udzielenie odpowiedzi na poniższe pytan
Kurs szeregowych wytyczne dla eksternistów
GW wytyczne dla pracy w kolorze
Bankowość centralna na świecie wytyczne dla referatów zaliczeniowych
2004 wytyczne dla liniowych
Etyka dla sędziów Rozważania
GW wytyczne dla pracy w kolorze
Test II etapu 2002, ☆☆♠ Nauka dla Wszystkich Prawdziwych ∑ ξ ζ ω ∏ √¼½¾haslo nauka, ściągi, Biologia
wytyczne dla postaci do podawania do wody
1 Wytyczne dla Europy Środkowej
MALA RETENCJA wytyczne dla nadlesnictw 09
Technologia kuchni Wytyczne dla instalacji wentylacji(1)
Kurs uzupełniający-wytyczne dla eksternistów
Wytyczne dla wykonawców do sporządzenia Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, Umowy protokoły
Wytyczne dla osób wypełniających skierowania na?danie profilaktyczne

więcej podobnych podstron