PRACA LICENCJACKA
Anita Bednarz
Problematyka bezrobocia mężczyzn powyżej 50 roku życia
na przykładzie klientów
Powiatowego Urzędu Pracy w Opolu.
Praca wykonana w Zakładzie Pedagogiki Ogólnej i Pedagogiki Pracy pod
kierunkiem
Starszego wykładowcy dr Karola Neischa
Opole, rok 2010
UNIWERSYTET OPOLSKI
WYDZIAŁ HISTORYCZNO-PEDAGOGICZNY
Instytut Nauk Pedagogicznych
2
Serdeczne podziękowania
dla promotora dr Karola Neischa
za pomoc i udzielanie
przydatnych wskazówek.
3
Wykaz skrótów:
Dz. U. - Dziennik Ustaw
GUS – Główny Urząd Statystyczny
EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
EURES – Europejskie Służby Zatrudnienia
PUP- Powiatowy Urząd Pracy
poz. - pozycja
UE – Unia Europejska
4
SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów...................................................................................................................4
WSTĘP..............................................................................................................................8
ROZDZIAŁ PIERWSZY
PRACA I BEZROBOCIE...............................................................................................9
1.1 Pojęcie bezrobocia, bezrobotnego oraz rynku pracy.................................................. 9
1.2 Przeciwdziałanie bezrobociu.................................................................................... 11
1.2.1 Usługi rynku pracy.......................................................................................... 12
1.2.2 Podstawowe działania zmierzające do zapobiegania bezrobociu i łagodzenia
jego skutków realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Opolu.............. 14
1.3 Grupa 50 +, jako grupa szczególnie narażona na bezrobocie...................................18
1.3.1 Charakterystyka grupy 50 +............................................................................ 18
1.3.2 Funkcjonowanie osób po 50 roku życia na rynku pracy................................. 19
1.3.3 Edukacja osób po 50 roku życia...................................................................... 21
1.3.4 Program 50 +................................................................................................... 22
1.4 Praca jako istotna wartość w życiu człowieka......................................................... 23
1.5 Skutki utraty pracy................................................................................................... 28
1.5.1 Skutki ekonomiczne dla państwa.................................................................... 28
1.5.2 Skutki bezrobocia dla rodziny pozostającego bez pracy................................. 28
1.5.3 Skutki ekonomiczne........................................................................................ 30
1.5.4 Skutki społeczne.............................................................................................. 32
1.5.5 Skutki psychologiczne..................................................................................... 33
1.5.6 Zmiana wizerunku własnej osoby.................................................................... 34
1. 6 Wsparcie społeczne................................................................................................. 36
ROZDZIAŁ II
OBRAZ MĘŻCZYZNY W SPOŁECZEŃSTWIE POLSKIM............................... 38
2.1 Obraz mężczyzny jako żywiciela rodziny................................................................ 38
2.2 Obraz bezrobotnego …............................................................................................. 42
5
ROZDZIAŁ III
METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH................................................................. 45
3.1 Przedmiot i cel badań.............................................................................................. 45
3.2 Problemy badawcze i hipotezy pracy.......................................................................46
3.3 Zmienne i wskaźniki............................................................................................... 48
3.4 Metody, techniki i narzędzia badań......................................................................... 50
3.5 Organizacja badań................................................................................................... 51
3.6 Badana populacja.................................................................................................... 52
ROZDZIAŁ IV
ANALIZA BADAŃ WŁASNYCH.............................................................................. 53
4.1 Ogólna sytuacja mężczyzn po 50 roku życia na opolskim rynku pracy................... 53
4.1.1 Liczba bezrobotnych kobiet i mężczyzn...........................................................53
4.1.2 Czas pozostawania bez pracy............................................................................54
4.1.3 Przyczyny utraty prac.................................................................................... 56
4.1.4 Reakcje na utratę pracy.................................................................................. 57
4.1.5 Podstawowe środki utrzymania bezrobotnych.............................................. 58
4.1.6 Działania podejmowane przez bezrobotnych w celu znalezienia zatrudnienia
oraz minimalizowania skutków bezrobocia..................................................... 59
4.1.6.1 Poszukiwanie pracy.............................................................................. 59
4.1.6.2 Działania, które bezrobotni chcą podjąć w najbliższym czasie........... 62
4.1.6.3 Formy pomocy oferowane przez PUP i ich ocena............................... 64
4.1.6.4 Czynniki wpływające na znalezienie zatrudnienia w opinii
bezrobotnych mężczyzn...................................................................... 66
4.1.7 Skutki utraty pracy.......................................................................................... 68
4.1.7.1 Konsekwencje bezrobocia.................................................................. 68
4.1.7.2 Skutki ekonomiczne............................................................................ 70
4.1.7.3 Wpływ bezrobocia na życie rodzinne................................................. 72
4.1.7.4 Konsekwencje psychiczne.................................................................. 73
4.1.7.5 Wizerunek własnej osoby.................................................................... 75
4.1.8 Wsparcie udzielane osobom bezrobotnym..................................................... 76
4.2 Opinia społeczeństwa na temat mężczyzn i mężczyzn bezrobotnych..................... 79
4.2.1 Cechy prawdziwego mężczyzny w opinii mieszkańców Opola..................... 79
4.2.2 Mężczyzna jako główny żywiciel rodziny...................................................... 80
6
4.2.3 Bezrobotni powyżej 50 roku życia w opinii mieszkańców Opola.................. 83
4.2.3.1 Opinia o osobach bezrobotnych.......................................................... 83
4.2.3.2 Wpływ wieku na możliwość znalezienia zatrudnienia........................ 84
4.2.3.3 Przyczyny utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia.................. 85
4.2.3.4 Cechy charakteryzujące bezrobotnego mężczyznę po 50 roku życia.. 87
4.2.3.5 Ocena bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia................................ 89
WNIOSKI....................................................................................................................... 90
ZAKOŃCZENIE............................................................................................................ 94
ABSTRACK................................................................................................................... 95
BIBLIOGRAFIA.............................................................................................................96
SPIS TABEL I WYKRESÓW........................................................................................ 99
ANEKS......................................................................................................................... 101
7
WSTĘP
Bezrobocie dotyka swoich zasięgiem coraz szersze grupy społeczne bez względu
na ich wiek, wykształcenie oraz płeć. Istnieją jednak grupy szczególnego ryzyka, które
w większym stopniu muszą borykać się z problemem braku pracy. To wobec nich
państwo stosuje rozwinięte programy, które mają na celu łagodzenie tego zjawiska.
Programy te muszą być dostosowane do potrzeb osób w tym wieku a także w jak
najsprawniejszy sposób powinny aktywizować bezrobotnych do podjęcia zatrudnienia.
Jedną z takich grup jest grupa osób po 50 roku życia, która ze względu na starzenie się
naszego społeczeństwa zyskała zainteresowanie wielu badaczy i polityków.
Od wielu lat większość krajów europejskich zajmuje się problemem bezrobocia
kobiet często nie zdając sobie sprawy że problem ten dotyka coraz częściej mężczyzn.
Jest to tyle istotne, iż mężczyźni Ci muszą dodatkowo walczyć z wieloma problemami
jak np. osłabienie kondycji fizycznej, psychicznej, choroby itp. Prócz tego muszą
zmierzyć się z negatywnymi opiniami społeczeństwa na ich temat oraz kierowanymi
wobec nich wymaganiami. Wywierana na nich presja często pociąga za sobą szereg
negatywnych skutków jak np. obniżenie własnej wartości, załamanie się itp.
Podjęty w niniejszej pracy problem bezrobocia wśród mężczyzn po 50 roku
życia ma na celu pokazanie głównych skutków jakie pociąga za sobą to zjawisko,
przyczyn utraty pracy a także działań jakie podejmują bezrobotni w celu znalezienia
zatrudnienia a także minimalizowania skutków bezrobocia. Jak wiadomo, nie wszyscy
bezrobotni są zmotywowani do poszukiwania pracy a część z nich dotykają bardzo
poważne następstwa braku stałego źródła dochodu. Okazuje się, że wielu bezrobotnych
nie chce korzystać z pomocy jaka jest im oferowana i zaprzestają poszukiwania pracy
Kolejnym poruszonym aspektem jest opinia społeczeństwa na temat mężczyzn
a także mężczyzn bezrobotnych powyżej 50 roku życia. Opinia ta jest o tyle istotna
iż często społeczeństwo wydając ją kieruje się stereotypami, które czasami nie mają
odzwierciedlenia w rzeczywistości. Podejście społeczeństwa do osób bezrobotnych jest
bardzo ważne, ponieważ bardzo mocno wpływa na dobre samopoczucie jednostki oraz
poczucie, że może liczyć na wsparcie otoczenia.
8
ROZDZIAŁ I:
PRACA I BEZROBOCIE.
1.1. Pojęcie bezrobocia, bezrobotnego oraz rynku pracy
Bezrobocie to podstawowy problem społeczny w naszym kraju, którego
rozwiązanie w najbliższym czasie wydaje się niemożliwe. Dotyka ono swoim zasięgiem
coraz szersze grupy społeczne wywołując szereg negatywnych skutków zarówno
w polskiej gospodarce jaki u pojedynczych jednostek. Od lat interesuje się nim wielu
socjologów, psychologów itp. Istnieje jego wiele definicji, które z reguły są do siebie
bardzo zbliżone. Zjawisko bezrobocia powstaje wówczas, gdy popyt na siłę roboczą jest
mniejszy od jej podaży, czyli większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy
i chcących pracować nie znajduje zatrudnienia.
Bardzo istotny jest czas pozostawania
bez pracy. Najczęściej wyróżnia się 4 typy
•
bezrobocie krótkookresowe – do 3 miesięcy
•
bezrobocie średniookresowe – od 3 do 6 miesięcy
•
bezrobocie długookresowe – od 6 do 12 miesięcy
•
bezrobocie długotrwałe (chroniczne) – powyżej roku.
Oprócz klasyfikacji bezrobocia ze względu na czas występuje także inna
klasyfikacja – tradycyjna, która wyróżnia: bezrobocie frykcyjne(okresowe),
koniunkturalne(cykliczne), instytucjonalne i strukturalne oraz klasyczne .
Do najczęstszych przyczyn bezrobocia należą: likwidacja niektórych gałęzi
przemysłu, likwidacja zakładów pracy, zmniejszenie zapotrzebowania na konkretne
dobra i usługi, brak odpowiednich informacji o miejscach pracy, przeniesienie zakładów
do innych regionów, niedopasowanie kwalifikacji do wymagań pracodawców,
nieodpowiedni wiek, zmiana technologii oraz dobrowolne odejście z zakładu pracy
na skutek różnych wydarzeń losowych.
Mówiąc o bezrobociu nie można pominąć definicji bezrobotnego, który właśnie
temu zjawisku podlega. Zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku bezrobotny
„oznacza to osobę, o której mowa w art. 1 ust. 3 pkt 1 i 2 lit. a-g lub lit. i, j, l
1 Mała encyklopedia ekonomiczna. PWE, pod red. K. Secomskiego, Warszawa1974, s. 71.
2 Barański K., Bezrobocie strukturalne na lokalnych rynkach pracy w województwie
zachodniopomorskim, Szczecin 2004, s. 45.
3 Tamże, s. 46 – 50.
4 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Dz. U. 2004 Nr
99 poz. 1001 z późniejszymi zmianami.
9
lub cudzoziemca – członka rodziny obywatela polskiego, niezatrudnioną
i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia
w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie
albo innej pracy zarobkowej, albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową
do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieuczącą
się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej
do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub w szkole wyższej gdzie studiuje
w formie studiów niestacjonarnych, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca
zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą
zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, jeżeli:
a) ukończyła 18 lat
b) nie ukończyła 60 lat – kobieta lub 65 lat mężczyzna,
c) nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytuły niezdolności do pracy, renty
szkoleniowej, renty socjalnej, renty rodzinnej w wysokości przekraczającej połowę
minimalnego wynagrodzenia za pracę albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy
zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności, nie pobiera zasiłku
przedemerytalnego , świadczenia przedemerytalnego , świadczenia rehabilitacyjnego,
zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku
macierzyńskiego
d) nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości
rolnej
Mówiąc o bezrobociu oraz bezrobotnym należy wyjaśnić pojęcie rynku pracy,
gdyż to na nim następuje ciągły przepływ siły roboczej a wraz ze zwiększeniem się
skali bezrobocia stał się miejscem bardzo konkurencyjnym, wymagającym od jego
uczestników ciągłego dokształcania się i podnoszenia swoich kwalifikacji.
Rynek pracy jest to całokształt zagadnień związanych z kształtowaniem podaży
pracy i popytu na pracę. Mają na nim miejsce transakcje kupna pracy (angażowania
pracowników) i transakcje sprzedaży pracy. Popyt na pracę jest to zapotrzebowanie
na pracę zgłaszane prze pracodawców bądź przedsiębiorców, natomiast podaż pracy
jest to liczba osób, które chcą pracować w danym okresie i za określoną stawkę. Tak
więc pracodawcy reprezentują popyt, natomiast poszukujący pracy podaż.
Rynek pracy rozpatrywany jest z reguły w trzech wymiarach: krajowym
5 Pełna definicja zawarta jest w Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 roku „O promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy” Dz. U. 2004 Nr 99 poz. 1001 z późniejszymi zmianami.
6 Głąbicka K., Wybrane elementy rynku pracy, Warszawa 2001, s.11.
10
(rozpatrywany w skali całego kraju), regionalnym (rozpatrywany w skali województwa
bądź makroregionu) i lokalnym (rozpatrywany w skali gmin lub kilku powiązanych ze
sobą miast i gmin).
1.2. Przeciwdziałanie bezrobociu
Bezrobocie traktowane jest jako swoisty rodzaj patologii w życiu i wymaga
od większości państw rozwiniętej polityki społeczno – gospodarczej, która będzie
służyła do minimalizowania tego bardzo niekorzystnego zjawiska. W Polsce
charakterystyczne dla tej właśnie polityki jest zastosowanie w stosunku do osób
bezrobotnych tzw programów pasywnych (za których pomocą dąży się do ochrony
pracowników przed utratą pracy oraz do ochrony osób bezrobotnych przed ich nagłym
zubożeniem) i programów aktywnych, które mają na celu zmniejszenie skali
bezrobocia, zwiększenie aktywności osób bezrobotnych i ogólną poprawę
funkcjonowania rynku pracy.
Programy pasywne to przede wszystkim: zasiłki
dla bezrobotnych zasiłki przedemerytalne świadczenia przedemerytalne wcześniejsze
emerytury. Programy aktywne natomiast to m.in. szkolenia i przekwalifikowywanie
bezrobotnych , prace interwencyjne, roboty publiczne, pożyczki na tworzenie małych
przedsiębiorstw, aktywizacja zawodowa absolwentów, programy specjalne
Aktywna polityka rynku pracy ma na celu przede wszystkim poprawę
funkcjonowania polskiego rynku pracy. Dąży się do tego przede wszystkim poprzez
rozwinięte pośrednictwo pracy w którym zmierza się do poprawy jego efektywności,
szkolenia zawodowe, których celem jest podniesienie kwalifikacji bezrobotnych bądź
ich zmiana, tworzenie miejsc pracy a także pomoc w otwarciu własnej działalności.
Należy podkreślić, że najbardziej korzystne jest stosowanie aktywnej polityki, gdyż
w ten sposób bezrobotni stają się bardziej aktywni, podnoszą swoje kwalifikacje a tym
samym zwiększają swoje szanse na rynku pracy.
7 Organiściak - Krzykowska A., Regionalne uwarunkowania bezrobocia, Olsztyn 2005, s. 255.
11
1.2.1. Usługi rynku pracy
W Polsce istnieje szereg usług, które proponowane są osobom bezrobotnym i które
mają na celu minimalizowanie rozmiaru i skutków bezrobocia. Są to przede wszystkim:
pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa, pomoc
w aktywnym poszukiwaniu pracy, organizacja szkoleń
oraz usługi EURES
1. Pośrednictwo Pracy jest stosowane w celu optymalnego rozmieszczenia
zasobów ludzkich i zapewnienie wszystkim obywatelom równych szans
w znalezieniu zatrudnienia. Polega ono na kojarzeniu pracodawców
i pracowników np. na skutek inicjowania spotkań pracodawców
z pracownikami. Ma ono ułatwić osobom poszukującym pracy jej otrzymanie
a pracodawcom jak najszybsze znalezienie pracowników o odpowiednich
kwalifikacjach. Dzięki pośrednictwu pracy zarówno pracownicy jak
i pracodawcy otrzymują szereg informacji o lokalnym runku pracy, który
podlega nieustającym zmianom. Co ważne usługa ta jest nieodpłatna i korzysta
się z niej w sposób dobrowolny. Realizowane jest w Powiatowych
i Wojewódzkich Urzędach Pracy, Agencjach Pośrednictwa Pracy.
2. Poradnictwo zawodowe polega na udzielaniu bezrobotnym oraz poszukującym
pracy pomocy w wyborze swojego przyszłego miejsca pracy a także pomocy
pracodawcom w znalezieniu pracowników o odpowiednich kwalifikacjach.
Może być prowadzone w formie indywidualnej lub grupowej w sposób ciągły.
Informacja zawodowa polega na udzieleniu bezrobotnym lub poszukującym
pracy a także pracodawcom informacji na temat rynku pracy, zawodów
i specjalności na które jest największe zapotrzebowanie itp. także może być
realizowane w formie indywidualnej lub grupowej jest jednak w odróżnieniu od
poradnictwa zawodowego aktem jednorazowym podczas, którego osoba
zainteresowana uzyskuje szereg interesujących ją informacji. Prowadzone jest
w Powiatowych Urzędach Pracy, Centrach Informacji i Planowania Kariery
Wojewódzkich Urzędów Pracy.
3. Pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy polega na przygotowaniu osób
8 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz. U. 2004 Nr
99, poz. 1001. z późniejszymi zmianami.
9 Promocja zatrudnienia i instytucje rynku pracy. Ustawa z omówieniem, omówienie do ustawy, pod
red. Anny Niedźwiedzkiej, Warszawa 2004, s. 19 – 20.
10 Tamże, s. 21 – 22.
12
bezrobotnych i poszukujących pracy do efektywniejszego radzenia sobie
w znajdowaniu i poszukiwaniu pracy. W ramach tej usługi realizowane
są szkolenia z zakresu umiejętności poszukiwania pracy, udostępniane
są informacje z tego zakresu a także realizowane są zajęcia aktywizujące osoby
bezrobotne. Usługa ta udzielana jest Przez Powiatowe Urzędy Pracy w ramach
klubów pracy oraz przez Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej
Wojewódzkich Urzędów Pracy.
4. Organizacja Szkoleń – w jej ramach starosta organizuje i finansuje z Funduszu
Pracy szkolenia, które służyć mają podniesieniu i nabyciu kwalifikacji, które
mogą zwiększyć szanse osoby bezrobotnej na rynku pracy.
Ponadto usługą, która funkcjonuje w naszym kraju jest Usługa EURES.
która realizowane są na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej , państwach
Europejskiego Obszaru Gospodarczego, oraz państwach z którymi Unia Europejska
zawarła umowy o swobodzie przepływu osób. Służy ona przede wszystkim do
informowania osób bezrobotnych i poszukujących pracy o możliwościach pracy
w wyżej wymienionych państwach, informowaniu pracodawców o możliwościach
zatrudniania bezrobotnych lub poszukujących pracy z UE/EOG, prowadzeniu
międzynarodowego pośrednictwa pracy co służyć ma zwiększaniu szans osób
bezrobotnych.
Narzędziami wspomagającymi usługi rynku pracy są instrumenty rynku pracy. Są
to działania, które wspierają podstawowe usługi rynku pracy i należą do nich:
finansowanie kosztów przejazdu do pracodawcy zgłaszającego ofertę pracy lub do
miejsca pracy, odbywania stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub odbywania
zajęć w zakresie poradnictwa zawodowego itp., finansowanie kosztów zakwaterowania
w miejscu pracy osobie, która została skierowana przez Powiatowy Urząd Pracy i która
podjęła zatrudnienie, staż, przygotowanie zawodowe dorosłych, dofinansowania np. na
wyposażenia miejsca pracy, podjęcie własnej działalności gospodarczej, finansowanie
dodatków aktywizacyjnych oraz refundacja kosztów poniesionych z tytułu opłaconych
składek na ubezpieczenia społeczne, które związane są z zatrudnieniem skierowanego
bezrobotnego.
11 Tamże, s. 22.
12 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 „O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy”, Dz. U. 2004
Nr 99, poz. 1001 z późniejszymi zmianami.
13 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 marca 2007 roku w sprawie standardów
usług runku pracy Dz. U. Nr 47 poz. 314.
14 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 „O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy” Dz. U. 2004 Nr
13
1.2.2. Podstawowe działania zmierzające do zapobiegania bezrobociu
i łagodzenia jego skutków realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy
w Opolu
W Powiatowym Urzędzie Pracy w Opolu podejmowany jest szereg działań, które
mają na celu zapobieganie bezrobociu oraz łagodzenie jego skutków. Działania
te wynikają z Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku „O promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy”.
Podstawową formą udzielaną dla bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym
Urzędzie w Opolu jest zasiłek dla bezrobotnych, który ma na celu przede wszystkim
zapobieganie gwałtownego zubożenia osoby tracącej zatrudnienie. Jest to forma, która
ma wiele zalet jednak także wiele wad, gdyż bardzo często wywołuje bierność u osoby
bezrobotnej, która otrzymując pieniądze nie ma ochoty na poszukiwanie pracy.
Inną forma pomocy udzielaną przez PUP w Opolu jest poradnictwo zawodowe,
skierowane do osób bezrobotnych i poszukujących pracy. Usługa ta świadczona jest
w formie: spotkań indywidualnych z doradcą zawodowym, grupowych zajęć
warsztatowych informacji zawodowej, poradnictwa dla osób z orzeczonym stopniem
niepełnosprawności, TELEporadnictwa, programu „Pierwsza Praca”, pomocy
w aktywnym poszukiwaniu pracy oraz szkolenia wg programu „Klub Pracy”. Klub
Pracy jest to miejsce w którym osoby bezrobotne bądź poszukujące Pracy zostają
poddane szkoleniu z zakresu aktywizacji zawodowej. Czas jego trwania wynosi
3 tygodnie podczas których bezrobotni uzyskują szereg informacji dotyczących rynku
pracy, zawodów i specjalności, tworzenia dokumentów aplikacyjnych, rozmowy
kwalifikacyjnej, poszukiwania ofert pracy itp.
W ramach działania Powiatowego Urzędu Pracy organizowane są szkolenia, które
mają na celu przyuczenie do zawodu, przeszkolenie, podwyższenie kwalifikacji a także
umiejętności efektywnego poszukiwania pracy. Są one skierowane przede wszystkim do
osób, które nie posiadają żadnych kwalifikacji zawodowych, zmuszone są do zmiany
kwalifikacji ze względu na brak ofert pracy a także, które utraciły zdolność
do wykonywania dotychczasowego zawodu. Bezrobotny zostaje skierowany
na szkolenie w wypadku, gdy jest prawdopodobne, że zapewni mu ono zatrudnienie.
Szkolenie może odbywać się w formie grupowej, indywidualnej oraz studiów
99, poz.1001 z późniejszymi zmianami.
15
http://pup.opole.pl/index.php?grupa=14
, (10. 05.2010 rok godzina 18:00).
14
podyplomowych. W planie szkoleń PUP w Opolu znajdują się szkolenia przedstawione
w tabeli 1
Tabela 1:Szkolenia planowane przez PUP w Opolu na rok 2010
Nazwa Szkolenia
Nazwa Szkolenia
Stylizacja paznokci
Barman - Kelner
Pracownik ochrony z licencją
Sanitariusz/Sanitariuszka szpitala
Operator wózków widłowych
Kurs budowlany
Spawanie metodą MIG, MAG, TIG
Uprawnienia elektryczne SEP
Księgowość komputerowa
Pracownik Administracyjno Biurowy
Praktyką
Konsultant ds Funduszy Europejskich
ABC Przedsiębiorczości
Europejski Certyfikat Umiejętności
Komputerowych
Sprzedawca - Handlowiec
Pracownik hurtowni z obsługą wózków
widłowych i z podstawową komputera
Pracownik Kadrowo - Płacowy
Operator sprzętu ciężkiego
Kasjer - Sprzedawca
Opiekunka dzieci / osób starszych
Źródło:Opracowanie własne na podstawie danych udostępnionych przez Powiatowy Urząd
Pracy w Opolu.
Oprócz szkoleń bezrobotni mają możliwość korzystania ze staży, które służą do
nabywania przez bezrobotnego praktycznych umiejętności do wykonywania zawodu
w trakcie wykonywania w miejscu pracy różnorodnych zadań bez nawiązania stosunku
pomiędzy bezrobotnym a pracodawcą. Staże te finansowane są przez starostwo. Dla
osób powyżej 50 roku życia czas trwania stażu wynosi od 3 do 6 miesięcy. W czasie
jego odbywania bezrobotny otrzymuje stypendium
dojeżdżania do innej miejscowości może on się ubiegać o zwrot kosztów.
Kolejną formą z której mogą korzystać bezrobotni są prace interwencyjne i roboty
publiczne. Podstawą prawną prac interwencyjnych jest umowa zawarta pomiędzy
pracodawcą a Prezydentem Miasta Opola. Prace te służą do częściowej aktywizacji
zawodowej bezrobotnych. Roboty publiczne z kolei oznaczają zatrudnienie
bezrobotnego w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy przy wykonywaniu prac
zorganizowanych przez organy samorządu terytorialnego lub instytucje użyteczności
16
http://pup.opole.pl/index.php?grupa=25
, (10.05.2010 rok, godzina 18:30).
17 Stypendium w wysokości 860, 40 zł brutto
18
http://pup.opole.pl/index.php?grupa=6
, (20.05.2010 rok, godzina 19:00)
15
publicznej oraz organizacje statutowo zajmujące się problematyką: ochrony
środowiska, kultury, oświaty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej oraz pomocy
społecznej a także spółki wodne i ich związki, jeżeli prace te są finansowane lub
dofinansowane ze środków samorządu terytorialnego, budżetu państwa, funduszy
celowych lub środków instytucji, organizacji, spółek wodnych i ich związków.
Bardzo ważnym elementem przeciwdziałania bezrobociu są środki na podjęcie
własnej działalności gospodarczej. Maksymalna wysokość środków na podjęcie
działalności gospodarczej nie może przekroczyć 6 – krotnego przeciętnego
wynagrodzenia obowiązującego w dniu zawarciu umowy. Środki te mogą zostać
wykorzystane na zakup maszyn, urządzeń, mebli, sprzętu komputerowego, pokrycie
kosztów pomocy prawnej, konsultacji itp.
Ponadto Urząd Pracy oferuje: refundacje kosztów wyposażenia lub doposażenia
stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego, zwrot kosztów przejazdów, zwrot
kosztów zakwaterowania, stypendium związane z podjęciem dalszej nauki oraz
świadczenia przedemerytalne.
Z wymienionych form pomocy oferowanych bezrobotnym w 2009 roku korzystała
następująca liczba osób przedstawiona w tabeli 2.
Tabela 2: Liczba osób korzystająca w 2009 roku ze staży, sfinansowania studiów
podyplomowych, prac interwencyjnych, staży, robót publicznych, przygotowania zawodowego
i jednorazowych środków przyznawanych na podjęcie własnej działalności gospodarczej.
Działanie
Liczba bezrobotnych
szkolenia
1421
sfinansowanie studiów podyplomowych
47
prace interwencyjne
22
staż
1862
roboty publiczne
132
przygotowanie zawodowe
198
jednorazowe środki przyznawane na
podjęcie własnej działalności gospodarczej
436
Źródło:Opracowanie własne na postawie danych PUP.
19 Głąbicka K., Wybrane elementy rynku pracy, Warszawa 2001, s. 66.
20
http://pup.opole.pl/index.php?grupa=39
, (20.05.2010 rok)
16
Na podstawie badań
przeprowadzonych na osobach powyżej 50 roku życia
w Opolu stwierdza się, że większość osób jest w poprawny sposób informowana
o możliwościach podnoszenia swoich kwalifikacji. Jednak w wyniku dyskryminacji
przez pracowników osób w tej grupie wiekowej ogranicza się im dostęp do różnych
usług, częściej informując o różnych kursach osoby młodsze. Osoby, które podjęły
różnego rodzaju kursy podnoszenia swoich kwalifikacji raczej w pozytywny sposób
odbierały ich przydatność, jednak osoby powyżej 55 roku życia z większą niechęcią
odnosiły się do możliwości podjęcia jakiejkolwiek usługi.
21 Filipowicz M., Z zagadnień rynku pracy bezrobocia i wieku: raport z badań wśród bezrobotnych
powyżej 50 roku życia, Opole 2009, s. 67.
22 Tamże, s. 71.
17
1.3. Grupa 50 + jako grupa szczególnie narażona na bezrobocie
Zjawisko bezrobocia traktowane jest jako bardzo istotny problem społeczny,
zwłaszcza dlatego, że nie jest ono rozłożone równomiernie a występują grupy , które
w szczególny sposób narażone są na brak pracy podczas gdy innym zjawisko to jest
zupełnie obce. Jedną z takich grup szczególnego ryzyka jet grupa osób po 50 roku
życia. Zgodnie z Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku „O promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy” Bezrobotnym powyżej 50 roku życia – oznacza to
bezrobotnego , który w dniu zastosowania wobec niego usług lub instrumentów rynku
pracy ukończył co najmniej 50 rok życia
. Za kategorię 50 + uznaje się osoby
w przedziale wiekowym od 50 roku życia do wieku emerytalnego. Grupa ta w ostatnich
latach wzbudza coraz większe zainteresowanie.
1.3.1. Charakterystyka grupy 50 +
Zgodnie z podziałem E. Eriksona
50 rok życia uznawany jest za przełom
pomiędzy wiekiem średnim a późną dorosłością. Wiek ten jest wiekiem granicznym
a także przełomem podczas którego w organizmie zachodzi wiele istotnych zmian.
Obniża się sprawność fizyczna i intelektualna oraz wydolność organizmu. Podkreślano
także, że mimo rozpoczęcia procesu starzenia się to w wieku tym człowiek osiąga
często szczyt swojej kariery zawodowej, rozwija swoje zainteresowania a także musi
przyzwyczaić się do nowej rzeczywistości jaką jest odejście dzieci z domu. Następuje
także okres stabilizacji życiowej.
Etap życia 50 + jest szczególnie istotny ze względu na występowanie istotnych
zmian fizjologicznych takich jak: „zmniejszenie siły ręki, zmniejszenie wzrostu,
zmniejszenie koordynacji ruchowej, obniżenie elastyczności skóry, tracenie
i pozbawienie barwy włosów”
Zmniejsza się także kondycja umysłowa. Dochodzi do
pojawienia się pierwszych objawów zmęczenia, wypalenia zawodowego i ogólnego
zrezygnowania. W okresie tym może dojść do bardzo niekorzystnych zmian jak
23 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz. U. 2004 Nr
99, poz. 1001. z późniejszymi zmianami.
24 Erik Erikson – amerykański psychoanalityk i psycholog rozwoju człowieka żyjący w latach 1902 -
1994
25 Wspieranie rozwoju bezrobotnych 50 +: doświadczenia projektu Adults Mentoring, pod red. E. Dubas,
Łódź 2008, s. 19 – 26.
26 Filipowicz M., Z zagadnień rynku pracy bezrobocia i wieku: raport z badań wśród bezrobotnych
powyżej 50 roku życia, Opole 2009, s. 16.
18
chociażby załamanie się kariery zawodowej. Dochodzi do tego na skutek obniżenia
sprawności psychofizycznej, spadku atrakcyjności a także z powodu wciąż rosnącej
konkurencji na rynku pracy. Poza zmianami fizjologicznymi ważna jest także zmiana
roli społecznej jaką od zarania dziejów przypisuje się osobom starszym. Uważani są oni
za ostoję wiedzy , doświadczenia życiowego i otoczeni są ogólnym szacunkiem
ze strony społeczeństwa. Od osób starszych od zawsze oczekiwało się opieki,
przekazywania ogólnie panujących zasad. Stają się oni swego rodzaju wzorem dla
swych dzieci a także młodszych pokoleń.
Ludzie po 50 roku życia pomimo bardzo istotnych zmian jakie dokonują się
w ich organizmie posiadają jednak bardzo duże możliwości. Bardzo często są one
osobami o bardzo dobrym stanie zdrowia sprawności a także atrakcyjności. Zajmują
także bardzo znacząca rolę w domu przyjmują na siebie rolę opiekuna swoich rodziców
a także rolę dziadków. Często wspierają swoje dzieci wchodzące w dorosłe życie,
podejmują coraz odpowiedzialniejsze decyzje społeczne, dążą do osiągnięcia
odpowiedniego standardu życiowego a także zaczynają skupiać się w coraz większym
stopniu na swoich wewnętrznych przeżyciach
1.3.2. Funkcjonowanie osób po 50 roku życia na rynku pracy
Grupa 50 + zaczęła budzić coraz większe zainteresowanie społeczeństwa a także
polityków. Jest to spowodowane tym, że Polsce coraz istotniejszym problemem stało
się starzenie społeczeństwa oraz niski przyrost naturalny. Zgodnie z prognozami GUS
w roku 2035 osoby po 60 roku życia będą stanowiły aż 26 % ludności w Polsce.
W większości krajów Unii Europejskiej można zauważyć przewagę osób starszych nad
młodszymi. Z tego powodu politycy unijni podejmują szereg działań, które zmierzają
do tego, aby uaktywnić zawodowo osoby po 50 roku życia. Ma to na celu
przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom społecznym a także spowodowanie wzrostu
Zainteresowanie polityków osobami z tej grupy wiekowej wynika
m.in. ze zbliżających się wyborów. Ze względu na liczną grupę jaką są osoby po
50 roku życia podejmują oni szereg działań, które mają na celu zapewnienie tym
osobom pracy a tym samym zyskanie ich poparcia.
27 Filipowicz M., Z zagadnień rynku pracy bezrobocia i wieku: raport z badań wśród bezrobotnych
powyżej 50 roku życia, Opole 2009, s.18
28 Wspieranie rozwoju bezrobotnych 50 +: doświadczenia projektu Adults Mentoring, pod red. E. Dubas,
Łódź 2008, s. 25.
29 Tamże, s. 20.
19
Jeszcze do niedawna pracodawcy niechętnie przyjmowali osoby po 50 roku
życia, uznając je za mniej efektywne, zaradne, wolniej przyswajające nowe informacje.
Obecnie wobec zmian jakie dokonały się na rynku europejskim koniecznym stało się
podejmowanie szeregu działań, które mają na celu zwiększenie ilości zatrudniania przez
pracodawców osób po 50 roku życia. Polska jako członek UE jest zobowiązana do
przyjmowania i realizacji wspólnych działań dotyczących polityki zatrudnienia.
Na podstawie zaleceń wprowadzonych na Drugim Światowym Zgromadzeniu
na Temat Starości w Madrycie w 2002 roku oraz zaleceń Międzynarodowej Organizacji
Pracy uznano za konieczne zasady:
•
stopniowego i łagodnego przechodzenia od aktywności do bierności zawodowej
i umożliwienie ludziom starszym pozostawania aktywnymi tak długo, jak tego
pragną,
•
zapobiegania dyskryminacji ludzi starszych na rynku pracy z powodu wieku,
•
umożliwienia osobom starszym udziału w kształceniu ustawicznym,
wykorzystywania nowych technologii informatycznych i komunikacyjnych do
włączania starszych osób w rynek pracy
•
potrzeby zwalczania stereotypów na temat starszych wiekiem pracowników
Osoby powyżej 50 roku życia muszą borykać się na dynamicznym i bardzo
konkurencyjnym rynku pracy z istotnymi przeszkodami jakim jest brak pracy oraz
niechęć pracodawców do zatrudniania starszych pracowników. Jest to problem
dyskryminacji tej grupy wiekowej na rynku pracy oraz uleganie stereotypom.
Powszechnie uważa się, że kondycja intelektualna oraz fizyczna osób po pięćdziesiątce
jest zdecydowanie niższa i jest istotna barierą w aktywności na rynku pracy.
jednak pamiętać, że nie każda osoba po 50 roku życia jest osobą słabo wykształconą,
mniej sprawną intelektualnie i o gorszym stanie zdrowia. Taki wizerunek osób starszych
(bardzo popularny w dzisiejszym społeczeństwie) często powoduje obniżenie
samooceny u tych osób i uznanie się za taką właśnie osobę.`Powszechne jest
dyskryminowanie przez pracodawcę osób po 50 roku życia właśnie ze względu na wiek
uważając go za „nieodpowiedni”.
Stereotypom ulegają nie tylko pracodawcy, ale także przedstawiciele
publicznych służb zatrudnienia. Ograniczają oni w widoczny sposób realne szanse osób
30 Tamże, s. 33.
31 Filipowicz M., Z zagadnień rynku pracy bezrobocia i wieku: raport z badań wśród bezrobotnych
powyżej 50 roku życia, Opole 2009, s. 15 – 17.
20
na rynku pracy. Na podstawie badań przeprowadzonych w województwie opolskim
zauważono bardzo niekorzystne zjawisko jakie ma miejsce wśród pracowników
urzędów pracy. Niektóre usługi, kursy, częściej proponowane są osobom w wieku około
35-44 lat niż powyżej 50 roku życia. Powoduje to nieuzasadniony podział na
bezrobotnych bardziej i mniej faworyzowanych.
zakorzenionych w świadomości wielu ludzi stereotypów dotyczących możliwości
ludzi po 50 roku życia. Ogranicza się ich możliwości intelektualne oraz fizyczne
wyrażając jednocześnie poglądy co taka kategoria wiekowa powinna robić a czego nie.
Pracownicy publicznych służb zatrudnienia posiadają także pewien model pracownika,
który jest preferowany przez pracodawców.
1.3.3. Edukacja osób po 50 roku życia
Ze względu na zmiany jakie obserwuje się na europejskim i polskim rynku pracy
i konieczności wydłużania życia zawodowego ludzi, bardzo ważna staje się kwestia
edukacji ludzi po 50 roku życia. Osoby takie pomimo spadku swoich zdolności
intelektualnych i poznawczych mogą bez wątpienia podjąć naukę, gdyż ograniczenia
te mogą być kompensowane w różny sposób. Edukując się mogą oni w bardzo
pozytywny sposób oddziaływać na społeczeństwo w którym żyją przyczyniając się do
jego rozwoju.
W dzisiejszej rzeczywistości, aby funkcjonować na rynku pracy konieczne jest
przekwalifikowywanie się, zdobywanie nowych umiejętności i kompetencji. Niestety
wciąż występuje w tej grupie zawodowej mały rozwój edukacyjny. Uważają oni że
osoby te ze względu na swój wiek nie będą w stanie efektywnie pracować i tym
sposobem zrekompensować kosztów poniesionych podczas szkolenia. Także
pracownicy niechętnie podchodzą do rozwoju swoich umiejętności na co może mieć
wpływ system w którym przyszło im żyć na początku swojej kariery zawodowej.
Oceniają oni w zupełnie inny sposób konieczność nauki a także swoje możliwości.
Trudniej jest im przezwyciężyć swoje opory w stosunku do nauki języków obcych,
technik komputerowych, które w dzisiejszym świecie są niezbędne.
32 Tamże, s. 55 – 59.
33 Tamże, s. 55 – 59.
34 Tamże, s. 3 – 14.
21
1.3.4. Program 50+
Program 50 Plus jest programem z 1 listopada 2004 roku zatwierdzonym przez
Jerzego Hausnera
. Głównym celem programu było szerokie wykorzystanie potencjału
ludzkiego, aktywizacja zawodowa osób po 50 roku życia a przede wszystkim eliminacja
zagrożeń, które wynikają z dyskryminacji ludzi starszych na rynku pracy.
Cele te zostaną osiągnięte poprzez:
1) Popularyzowanie wśród pracodawców niedyskryminacyjnej polityki
zatrudnieniowej w stosunku do pracowników i kandydatów do pracy w wieku
powyżej 50 lat;
2) Aktywną, prozatrudnieniową politykę państwa wobec osób posiadających lub
mogących nabyć uprawnienia do świadczeń przedemerytalnych oraz do
wcześniejszych emerytur, w celu utrzymania tej grupy nadal w aktywności
zawodowej;
3) Wzmocnienie działań na rzecz aktywizacji osób bezrobotnych powyżej 50 roku
życia, które mają na celu umożliwienie jak największej liczbie bezrobotnych
zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub udziału w aktywnych programach rynku
pracy;
4) Wsparcie dla osób w wieku powyżej 50 roku życia, które z uwagi na zwolnienie
z pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy mogą znaleźć się wkrótce
w bardzo trudnej sytuacji zawodowej.
Jest to program skierowany do tych, którzy są w najgorszej sytuacji na rynku
pracy czyli: zagrożonych zwolnieniami, długotrwale bezrobotnych, bezrobotnych,
którym do osiągnięcia wieku emerytalnego pozostało nie więcej niż 5 lat, tracących
prawo do rent inwalidzkich i zasiłków rehabilitacyjnych.
35 Jerzy Hausner – jest to polski polityk i ekonomista, urodzony w 1949 roku.
36 50. Plus Program na rzecz zatrudnienia osób powyżej 50 roku życia.
22
1.4. Praca jako istotna wartość w życiu człowieka
Praca od zarania dziejów stanowi istotny element w życiu każdego człowieka.
Już od starożytności ludzie zastanawiali się nad jej rolą oraz znaczeniem. Przez setki lat
stawała się jedną z podstawowych form ludzkiej aktywności: w powszechnym
rozumieniu jest to świadoma i celowa działalność człowieka, która zmierza do
wytworzenia określonych dóbr materialnych lub/i kulturowych (...)Praca przyczynia się
przede wszystkim do pozyskania dóbr i usług, które zaspokajają potrzeby bytowe
pracownika i jego rodziny(...).Praca jest postrzegana jako podstawa i warunek istnienia
człowieka.
Dla każdego z nas ma ona jednak także ogromne znaczenie pozamaterialne
oraz jest źródłem wartości samej w sobie. Praca w istotny sposób wyróżnia człowieka
i sprawia, że jest on konstruktorem świata, jest aktywny i twórczy. W trakcie zmiany
otoczenia, ludzie dokonują istotnych przeobrażeń nie tylko w środowisku, lecz także we
własnym wnętrzu – stają się bardziej zaangażowani, kreatywni i nastawieni na
samodoskonalenie się. W tradycji chrześcijańskiej mówi się o tym, że żadna praca nie
hańbi i jest źródłem zbawienia człowieka. Przyczynia się do naszej samorealizacji oraz
samorozwoju, jest powołaniem oraz przeznaczeniem każdego z nas. Wielu autorów
zaznacza, że jest ona:
•
działaniem nastawionym na zmienianie świata materialnego
•
działaniem mającym zaspokoić potrzeby wyższe i niższe człowieka
•
działaniem uzewnętrzniającym osobowość człowieka, poprzez nią możemy
przeradzać nasze ambicje, czy pragnienia w czyny
•
wartością na bazie której tworzone są inne wartości
•
sposobem na życie, fundamentem życia
•
narzędzie niezbędnym do prawidłowego procesu socjalizacji jednostki
•
szansą na samorealizację.
D. Dobrowolska zaznacza, że u każdego człowieka praca zajmuje inne miejsce
w życiu i przyjmuje inne znaczenie. Może być dążeniem do uzyskania dóbr
materialnych, zapewnienia szczęścia i godziwego życia rodzinie, przetrwania
biologicznego,uzyskania społecznego szacunku, uznania, miłości oraz chwały, zdobycia
37 Bezrobocie w Polsce – diagnoza sytuacji, pożądane kierunki w ograniczaniu bezrobocia, pod red. J.
Ostaszewskiego,Warszawa 2006 s. 172-173.
38 Wspieranie rozwoju bezrobotnych 50 +: doświadczenia projektu Adults Mentoring, pod red. E. Dubas,
Łódź 2008, s.31.
23
władzy. Praca może także służyć do realizacji swoich wewnętrznych potrzeb,twórczego
doskonalenia się, wykorzystywania wiedzy i umiejętności, zdobywania awansu.
Poprzez pracę człowiek może służyć innym, identyfikować się z różnymi grupami
społecznymi a także przyczyniać się do postępu społecznego.
Praca od wielu lat stała się źródłem zainteresowania wielu badaczy m.in.
Sigmunda Freuda
, Douglasa
McGregora
oraz Petera Warra.
Zgodnie z koncepcją Freuda praca dostarcza środki, które są niezbędne do życia
człowieka, pełni funkcję zdrowotną oraz rozwojową, jednak hamuje swobodę oraz
autentyczność. Dzięki pracy zużywamy nadmiar energii a nasze dwa silne popędy:
seksualny i agresji ( libido i thanatos) kierowane są podczas pracy na tworzenie
produktów. W swojej koncepcji Freud zaznacza, że człowiek dzięki pojedynczym
członkom grupy pracowniczej jest w stanie wzmocnić swoje indywidualne cechy, które
w relacjach w grupie są tłumione. Kontakty w grupie przyczyniają się do utraty przez
człowieka i samodzielności kreatywności. Dopiero indywidualne relacje pozwalają na
bycie sobą. Praca jest źródłem przemian w przyrodzie, kulturze, sposobem na
ulepszanie życia człowieka i lepszego rozwoju.
Erich Fromm w swojej koncepcji zaznacza, że człowiek jest nie tylko jednostką
„targaną wrodzonymi popędami”
jak uważał Freud, lecz przede wszystkim istotą
społeczną. Jako część społeczeństwa chce być twórczy, zmieniać środowisko.
W koncepcji tej praca ma pomagać człowiekowi w osiąganiu dojrzałości i przyczyniać
się do jego rozwoju. Praca ma służyć rozwojowi kreatywności i przywiązania człowieka
do społeczeństwa. Człowiek utożsamia się z przedsiębiorstwem. W okresie kapitalizmu
jak i komunizmu, człowiek musiał dokonać kompromisu pomiędzy wymaganiami
społeczeństwa a własnymi wewnętrznymi potrzebami co nieraz było bardzo kłopotliwe,
gdyż często pracownicy musieli wykonywać pracę nietwórczą, niepozwalającą na
samorealizację. W efekcie przyczyniało się to do lenistwa pracowników, wrogości
39 Juraś – Krawczyk B., Edukacyjny i społeczny wymiar bezrobocia (na przykładzie dużego miasta),
Łódź 2000, s. 18-20.
40 Sigmund Freud – austriacki neurolog i psychiatra, żyjący w latach 1856 - 1939, twórca psychoanalizy
41 Erich Fromm – niemiecki filozof, socjolog, psycholog i psychoanalityk żyjący w latach 1900 - 1980
42 Alfred Adler – austriacki psycholog, psychiatra i pedagog żyjący w latach 1870 – 1937, twórca
psychologii indywidualnej
43 Abraham Maslow – amerykański psycholog żyjący w latach 1908 – 1970, autor teorii hierarchii
potrzeb
44 Douglas McGregor – amerykański psycholog społeczny, żyjący w latach 1906 - 1964
45 Marie Jahoda - psycholog żyjąca w latach 1907 - 2001
46 Kasprzak E, Sukces i porażka bezrobotnych na rynku pracy, Poznań 2006, s.42 -43.
47 Tamże, s. 43.
24
i biernej postawy.
Według koncepcji Alfreda Adlera praca przyczynia się do rozwoju
społeczeństwa oraz każdej jednostki. Jest ona zadaniem człowieka , które powinien
wykonywać na rzecz innych i za które powinien dostawać godziwe wynagrodzenie.
Dzięki temu rośnie nasza samoocena i następuje „kompensacja poczucia niższości”
Dzięki podziałowi pracy a także sumienności możliwe jest istnienie człowieka. Bardzo
ważnym elementem jest zwrócenie uwagi na bezrobocie jako zjawisko , które niesie ze
sobą wiele skutków i to nie tylko finansowych ale i psychologicznych. Zaznacza się, że
bezrobotnym należy się godziwe życie (jeśli nie utracili pracy z własnej winy).
Kolejną koncepcją jest Koncepcja Potrzeb Maslowa. wyróżnił on siedem
podstawowych potrzeb człowieka do realizacji, których niezbędna jest praca. Są to:
potrzeby fizjologiczne, potrzeby bezpieczeństwa, potrzeby przynależności, potrzeby
uznania, potrzeby samorealizacji, potrzeby wiedzy i zrozumienia, potrzeby estetyczne.
Dzięki wynagrodzeniu, które otrzymuje pracownik może on zaspokoić dwie pierwsze
potrzeby stojące najniżej w hierarchii. Może on zapewnić sobie jedzenie, mieszkanie,
utrzymać rodzinę, zdrowie w dobrym stanie. Dla każdego człowieka bardzo ważne jest
poczucie bezpieczeństwa i życie w przekonaniu, że ma stałe źródło dochodu
i ustabilizowaną sytuacją zawodową.
Kolejna potrzebą, którą człowiek może realizować dzięki pracy jest potrzeba
przynależności. Dzięki niej mamy możliwość należenia do grupy pracowniczej,
współpracy, stosunków społecznych. W trakcie kontaktów z innymi pracownikami
dążymy do uzyskania szacunku i uznania czyli realizacji kolejnej potrzeby. Dzięki jej
zaspokojeniu czujemy się dowartościowani i wierzymy we własne możliwości. Jedną
z najwyżej położonych w hierarchii potrzeb jest potrzeba samorealizacji. Dzięki pracy
jednostka może w maksymalny sposób wykorzystywać swe uzdolnienia, kwalifikacje
itp. Samorealizując się człowiek czerpie radość z powierzonych mu obowiązków. Jest
twórczy, dokonuje zmian na lepsze. Kolejna potrzeba – potrzeba wiedzy i zrozumienia
charakteryzuje się poszukiwaniem przez człowieka wiedzy – to co nowe staje się
interesujące oraz atrakcyjne. Jednostka dąży do tego, aby zdobywać szereg informacji
przydatnych w pracy. Dzięki temu rośnie w niej poczucie współodpowiedzialności za
zakład pracy. Ostatnie z potrzeb bardzo rzadko występują w zakładzie pracy.
48 Tamże, s. 43 -44.
49 Tamże, s. 44.
50 Tamże, s. 44.
51 Juraś – Krawczyk B., Edukacyjny i społeczny wymiar bezrobocia (na przykładzie dużego miasta),
Łódź 2000, s. 23.
25
Ich źródłem są działania , które zapewniają bardzo silnych wrażeń. Zaspakajanie wyżej
wymienionych potrzeb powoduje, że człowiek staję się bardziej zadowolony, aktywny,
chętny do podnoszenia swych kwalifikacji, staranny i bardziej wydajny.
Niezaspokojenie natomiast powoduje, nieporozumienia w rodzinie, kradzieże,
niedożywienie, niechęć do pracy, agresję, unikanie trudnych zadań, poczucie niskiej
wartości apatia itp.
W Teorii Douglasa McGregora wyróżniamy dwa poglądy na pracę: teorię X oraz
teorię Y. W teorii X charakterystyczne jest to, że człowiek jest niechętny do pracy
i należy zmuszać go do jakiejkolwiek działalności. Teoria Y jest zupełnym
przeciwieństwem teorii X. Według niej człowiek jest aktywy, twórczy, odpowiedzialny
i zdyscyplinowany. Żadna z tych teorii nie jest jedynie słuszna bowiem:człowiek działa
zgodnie z wymaganiami środowiska pracy
. Jeżeli kierownik będzie traktował
pracownika jako leniwego, niezdyscyplinowanego to pracownik ten będzie unikał
pracy. Jeśli natomiast pracownik będzie traktowany jako aktywny, pracowity to będzie
on właśnie tak postępował. Zgodnie z teorią McGregora to środowisko wpływa na
zachowanie człowieka. Jednostka postępuje zgodnie z oczekiwaniami innych.
Marie Jahoda w swojej koncepcji wyróżnia dwie funkcje pracy: ekonomiczną
oraz psychologiczną. Dzięki funkcji ekonomicznej zdobywamy środki niezbędne do
życia, zapewniamy byt sobie i swojej rodzinie. Funkcja psychologiczna natomiast
sprawia, że jesteśmy bardziej optymistyczni, aktywni, odporni, identyfikujemy się
z grupą zawodową, angażujemy się społecznie, zdobywamy doświadczenie. Praca
nadaje rytm naszemu życiu. To dzięki niej planujemy prace domowe, czas wolny itp.
Zdaniem autorki bezrobocie niesie ze sobą bardzo negatywne skutki – nie tylko
finansowe ale i psychologiczne.
Peter Warr w swoim „modelu witaminowym” opisuje znaczenie pracy dla
prawidłowego funkcjonowania jednostki biorąc pod uwagę cechy indywidualne
każdego z pracowników oraz środowiska pracy. W ten sposób może ona pozytywnie
wpływać na jednostkę bądź też negatywnie. Uczony ten porównuje wpływ środowiska
pracy z działaniem niektórych witamin na ludzki organizm. Niektóre właściwości pracy
oddziaływają na człowieka zgodnie z oddziaływaniem witamin C i E. Działanie ich
polega na poprawie zdrowia psychicznego, jednak po przekroczeniu odpowiedniego
52 Tamże, s. 23 -25.
53 Kasprzak E, Sukces i porażka bezrobotnych na rynku pracy, Poznań 2006, str 45.
54 Tamże, s. 45.
55 Tamże, s. 46.
26
poziomu ich dalszy wzrost nie polepsza samopoczucia, które jest i tak na dość dużym
poziomie. W pracy czynnikami tak działającymi jest: wynagrodzenie pieniężne,
szacunek związany z pozycją społeczną, bezpieczeństwo pracy. Inne właściwości takie
jak np.: wykorzystanie umiejętności, różnorodność pracy, sprawowanie kontroli,
przewidywalność środowiska pracy, kontakty interpersonalne działają jak witaminy
A i D. Początkowo wpływają one wprost proporcjonalnie na dobrostan psychiczny
jednostki, jednak, gdy średni poziom natężenia zostanie przekroczony, związek ten staję
się odwrotnie proporcjonalny. Zbyt niski i zbyt wysoki poziom tych właściwości
powoduje pogorszenie stanu psychicznego pracownika. Oprócz tych właściwości
bardzo istotne znaczenie mają indywidualne cechy każdego człowieka. Każdy z nas ma
inne wartości, zdolności umiejętności itp. Jeśli pracownik ceni wysoko
odpowiedzialność wówczas wraz z jej wzrostem będzie on czuł się bardzo dobrze.
Model ten pokazuje nam, że każda praca charakteryzuje się innymi właściwościami a to
czy jest ona odpowiednia zależy przede wszystkim od pracownika. Można zatem
wyciągnąć wniosek, że pozostawanie bez zatrudnienia może jednocześnie odgrywać
rolę pozytywną jak i negatywną – w zależności od tego czym charakteryzowała się
poprzednia praca i jaki był do niej stosunek byłego pracownika.
Jak widać powyższe koncepcje w różny sposób nadają znaczenie pracy, jednak
każda z nich podkreśla jej pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne jednostki. Praca od
zawsze jest podstawową formą aktywności i twórcą człowieka.
Istotne jest , że wraz z zwiększeniem się bezrobocia praca nabrała istotnej
wartości dla każdego człowieka. To dzięki niej uzyskujemy różne świadczenia
społeczne: świadczenia losowe, emerytalne, zakładową opiekę lekarską a także
kształtuje ona naszą pozycję społeczną, wyznacza styl życia, prestiż a także poczucie
własnej wartości.
Mając świadomość ogromnej roli pracy w życiu każdego człowieka ważnym
staje się zrozumienie skutków jakie będzie pociągać ze sobą pozostawanie bez pracy
czyli bezrobocie.
56 Tamże, s. 46 – 47.
57 Podgórny M., Strategie zachowań bezrobotnych: wymiar edukacyjny, Wrocław 2000, s. 16.
27
1.5. Skutki utraty pracy
Praca jako ogromna wartość dla każdego człowieka odgrywa w naszym życiu
bardzo istotne znaczenie. Pozwala nam na utrzymanie rodziny, zapewnienie środków do
życia, rozwój swoich zainteresowań itp. Dlatego też utrata pracy jest jednym
z najtrudniejszych doświadczeń jakie mogą spotkać człowieka. Dla wielu ludzi staje się
ona pewnego rodzaju tragedią życiową wywołując wiele skutków natury psychicznej,
ekonomicznej i społecznej. Szczególne skutki pociąga za sobą bezrobocie wśród
mężczyzn, ponieważ obciążeni są oni obowiązkiem utrzymania rodziny. Muszą
przystosować się do nowej rzeczywistości co wywołuje bardzo dużo negatywnych
emocji.
1.5.1. Skutki ekonomiczne dla państwa
Bezrobocie jest zjawiskiem wywołującym u bezrobotnych wiele negatywnych
skutków. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że wiele z nich dotyka także państwo.
Należą do nich przede wszystkim:
straty produktu krajowego brutto, spadek popytu na
dobra i usługi i zahamowanie rozwoju gospodarczego. W wyniku konieczności
wypłacania zasiłków dla bezrobotnych państwo ponosi ogromne koszty. Kosztami
takimi dotknięte jest także całe społeczeństwo poprzez: świadczenia socjalne, składki na
ubezpieczenia społeczne oraz programy przeciwdziałania bezrobociu. W wyniku
niższych wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, od osób
pozbawionych pracy, następują wysokie straty budżetu państwa. Bardzo dotkliwym
skutkiem bezrobocia jest emigracja młodych osób o bardzo dobrym wykształceniu
i wysokich kwalifikacjach.
1.5.2. Skutki bezrobocia dla rodziny pozostającego bez pracy.
Bezrobocie wywołuje szereg skutków u jednostki pozostającej bez źródła
dochodów, jednak dotyka ono także rodzinę bezrobotnego. W momencie utraty pracy
przez jednego z członków rodziny znacznie zmienia się ich dotychczasowy poziom
życia. Najgorsza sytuacja następuje w momencie, gdy bez pracy pozostają wszyscy
członkowie rodziny. Zmuszeni są wówczas na utrzymanie się z zasiłku dla
58 Hajder K., Wybrane uwarunkowania rozwoju bezrobocia w Polsce, Poznań 2008, s. 89-90.
28
bezrobotnych lub prac dorywczych, co powoduje, że sytuacja finansowa staje się bardzo
trudna. Brak pieniędzy sprawia, że muszą oni zrezygnować z rozrywek, z rozwijania
swoich zainteresowań, wyjazdów na wakacje, dokształcanie się itp. Utrzymująca się
sytuacja pociąga za sobą szereg następstw jak np. nasilający się stres członków rodziny
o przyszłość, wywołuje konflikty, obniża samoocenę, uniemożliwia kształcenie się
dzieci, a także powoduje popadanie w nałogi. Mężczyzna jako główny „żywiciel
rodziny” może być obwiniany o zaistniałą sytuację i oceniony przez żonę oraz dzieci
jako „nieudacznik”. Członkowie tych rodzin mają także trudności w komunikowaniu
się, które jest bardzo istotne z punktu widzenia rozwiązywania problemów. W wyniku
narastających konfliktów w rodzinie dotkniętej bezrobociem często następuje jej
rozpad.
Bardzo istotne jest iż w początkowej fazie otrzymania informacji o utracie
pracy w rodzinie następuje zwiększenie się aktywności w rozwiązywaniu problemów.
Zbyt długie utrzymywanie się sytuacji trudnej , powoduje, że u członków rodziny
narasta zniechęcenie, złość i wzajemne obwinianie się.
najniebezpieczniejsze jest bezrobocie długotrwałe. Tak jak bezrobocie krótkotrwałe
może mobilizująco wpływać na poszczególnych członków rodziny tak to drugie
powoduje zaprzestanie działania, brak wiary w poprawę sytuacji i coraz większe
zubożenie rodziny. Mąż w momencie utraty pracy, traci nie tylko uznanie i pozycję
społeczną, ale także i rodzinną. Dzieci obwiniają bezrobotnego ojca o własne
niepowodzenia, brak środków finansowych na rozwijanie własnych zainteresowań
a także na podjęcie dalszej nauki. Ojciec, który często był autorytetem i wzorem do
naśladowania staje się nieudacznikiem oraz źródłem niepowodzeń. „ (...)bezrobocie
wpływa znacząco na atmosferę rodzinną, która charakteryzuje się częstym napięciem
(stresem). Kryzys psychiczny osoby bezrobotnej, przenosi się na stan psychiczny
współmałżonka oraz wpływa na psychikę dziecka, co rodzi częste konflikty rodzinne”
Skutki jakie wywołuje bezrobocie zależą przede wszystkim od rodziny i od
relacji jakie łączą jej członków. Czasami utrata pracy przez mężczyznę powoduje
zacieśnienie się więzi rodzinnych. Rodzice oraz dzieci wspólnie poszukują
ewentualnych rozwiązań i wzajemnie się wspierają. Są przy tym wyrozumiali
empatyczni i skłonni do poświęceń. Pomiędzy małżonkami rodzi się konieczność
wzajemnej troski i poświęcanie czasu sobie nawzajem. Na podstawie niektórych badań
59 Juraś – Krawczyk B., Edukacyjny i społeczny wymiar bezrobocia (na przykładzie dużego miasta),
Łódź 2000, s.52 – 58.
60 Zagrożenia życia rodzinnego, pod red. G. Poraj i J. Rostowskiego, Łódź 2003, s. 247.
61 Hajder K., Wybrane uwarunkowania rozwoju bezrobocia w Polsce, Poznań 2008, s. 93.
29
można wyciągnąć wniosek, że atmosfera wśród rodzin dotkniętych bezrobociem
niekoniecznie musi być nieprzyjemna, ale życzliwa i przyjazna. Wzrasta także
zainteresowanie dziećmi.
Najczęściej bezrobocie negatywnie wpływa na relacje w rodzinie. Bardzo często
dzieci uważają, że jest to sytuacja zagrażająca i bardzo niekorzystna, ograniczająca
możliwości finansowe. Wstydzą się także gorszej sytuacji materialnej. Obniżają się
możliwości rozwoju kulturalnego, gdyż rodziców nie stać na kino, teatr czy też wejścia
do muzeum. Dzieci bezrobotnego rodzica obawiają się, że oni także są narażeni
w przyszłości na brak pracy ponieważ osiągają gorsze wyniki w nauce. Bezrobotnego
ojca spostrzegają jako bardziej niezadowolonego, konfliktowego itp. Bezrobotny bardzo
często obwinia się i czuje się bezradny, gdyż nie może zaspokoić podstawowych
potrzeb swoich dzieci. Mężczyźni tacy w momencie narastania trudności często
popadają w różnego rodzaju nałogi, pogłębiając problemy. Więzi pomiędzy
małżonkami rozluźniają się, prowadząc do separacji oraz rozwodów.
Skutki jakie pociąga za sobą bezrobocie są ogromne dlatego należy zwrócić
szczególną uwagę na potrzebę pomocy psychologicznej dla rodzin dotkniętych tym
problemem. Należy zadbać o wsparcie emocjonalne dla poszczególnych członków
i podjąć działania, które chroniłyby ich przed negatywnymi skutkami jakie pociąga za
sobą utrzymujące się bezrobocie.
1.5.3.Skutki ekonomiczne
Kolejnym bardzo istotnym skutkiem jaki wywołuje bezrobocie jest obniżenie się
poziomu życia osoby bezrobotnej. W momencie utraty pracy znacznie spadają dochody
rodziny co bardzo ogranicza możliwość zaspokajania podstawowych potrzeb a także
zmusza osoby bezrobotne do zaciągania pożyczek i kredytów. Bezrobotni podejmują
się każdej możliwości zarobku jak np. praca na „czarno”, prace sezonowe, kradzież.
Dorośli mężczyźni najmują się głównie do prac sezonowych, od wiosny do jesieni
zatrudniają się na budowach jako pracownicy fizyczni, wyjeżdżają na wieś, by pomagać
w pracach polowych (za pieniądze lub za żywność), jesienią zbierają grzyby, zimą zaś
są realnie bezrobotni
Często też zwracają się o pomoc do znajomych, rodziny bądź
ośrodka pomocy społecznej. Najtragiczniejsze jest w tym przypadku występowanie
62 Zagrożenia życia rodzinnego, pod red. G. Poraj i J. Rostowskiego, Łódź 2003, s. 259.
63 Golczyńska- Grondas A., Mężczyźni z enklaw biedy:rekonstrukcja pełnionych ról społecznych, Łódź
2004, s.124.
30
bezrobocia długotrwałego. W wyniku analizy badań przeprowadzonych na rodzinach,
które dotknęło bezrobocie można zauważyć, że większość z nich określa swoją sytuacje
materialną jako ciężką. Tylko nieznaczna część przebadanych osób stwierdziła, że
można z nią żyć. W najgorszym położeniu były rodziny wielodzietne aczkolwiek
środków finansowych brakowało także w gospodarstwach o mniejszej ilości osób.
Zdecydowana większość z nich żyła w skrajnym ubóstwie. Tylko nieliczni
z przebadanych posiadała oszczędności z których mogła skorzystać.
Bezrobocie powoduje, że rodzina musi dostosować się do nowych warunków
w jakich musi zacząć funkcjonować. Obniża się jej standard konsumpcyjny. Występuje
konieczność rezygnowania z pewnych udogodnień na rzeczy bardziej niezbędnych
rzeczy. Wśród badanych bezrobotnych pieniędzy wystarcza często jedynie na pokrycie
opłat i zakup żywności. W najgorszym położeniu są osoby, które były przyzwyczajone
do wysokiego poziomu życia. Brak pieniędzy powoduje ograniczanie wszelkich potrzeb
członków rodziny bezrobotnego. Muszą one dostosować się do zmian jakie nastąpiły
co bardzo często wywołuje u nich uczucie niezadowolenia i żalu. Rodziny osób
bezrobotnych często muszą zrezygnować z zaspokojenia potrzeb kulturalnych oraz
edukacyjnych co z kolei może przyczynić się do tzw. „izolacji społecznej” Ponadto
osoby bezrobotne zaczynają ponosić dodatkowe koszty, które związane są
z poszukiwaniem pracy, dojazdami do urzędów pracy a także dokształcania się.
Warty podkreślenia jest także fakt, że w świadomości wielu osób nadal
funkcjonuje wspomniany wcześniej podział ról związanych z płcią. Zgodnie z nim
w wielu rodzinach to mężczyzna przejmował obowiązek pracy i utrzymania rodziny
a kobieta zajmowała się domem i wychowaniem dzieci. Rodziny, w których pracę traci
jedyna osoba odpowiedzialna za finanse są w najtragiczniejszym położeniu, tracą
bowiem jedyne źródło utrzymania. Skutki finansowe są jednymi z najbardziej
dotkliwymi, gdyż pociągają za sobą szereg innych takich jak konsekwencje natury
psychologicznej, zdrowotnej (brak pieniędzy na żywność, leki itp.) a także społecznej
(np. izolacja).
64 Badania bezrobocia długotrwałego, pod red. M. Kabaja, Warszawa 2001, s. 120 – 125.
65 Bezrobocie w Polsce – diagnoza sytuacji, pożądane kierunki w ograniczaniu bezrobocia, pod red. J.
Ostaszewskiego, Warszawa 2006, s. 182 – 190.
31
1.5.4.Skutki społeczne
Kolejną grupą negatywnych skutków wywołanych brakiem pracy są skutki
społeczne. Utrata źródła utrzymania powoduje, że aktywność wszystkich członków
rodziny może ulec zmianie. W wyniku braku pieniędzy, wszyscy podejmują działania
zmierzające do zdobycia środków finansowych sprawiając, że nie wystarcza im czasu
na kontakty towarzyskie. Zachwiana zostaje możliwość zaspokajania takich istotnych
potrzeb jak:
członkostwo w grupie, zajmowanie wyznaczonego miejsca
w społeczeństwie, działanie, realizacje celów.
Szczególnie bolesne skutki pociąga za sobą bezrobocie wśród mężczyzn. Są oni
w szczególny sposób narażeni na wykluczenie społeczne. Wstydzą się swojej sytuacji,
czują, że zawiedli swoje rodziny. Bardzo często zastanawiają się dlaczego im się do
przydarzyło. Poczucie winy i społecznej bezużyteczności sprawia, że nie mają ochoty
na spotkania ze znajomymi powodując tym samym swą izolację. Często też rezygnują
ze spotkań ze swoimi dotychczasowymi przyjaciółmi na rzecz spotkań z bezrobotnymi.
Łączy ich bowiem poczucie wspólnej tragedii. Często jednak bezrobotni zupełnie
izolują się od społeczeństwa. Unikają w ten sposób kłopotliwych pytań, dociekliwości
ze strony sąsiadów bądź też znajomych. Jednostka pozbawiona pracy może zacząć czuć
się obco w dotychczasowej grupie do której należała, mimo iż z obiektywnego punktu
widzenia nie ma do tego podstaw. Sama jednak zaczyna czuć się „inna”, gorsza.
Powoduje to często bierność w działaniu jednostki, zaprzestanie dotychczasowej
aktywności. Dlatego też bardzo krzywdząca jest opinia otoczenia mówiąca o lenistwie
osób bezrobotnych, ponieważ często nie wynika to z niechęci działania lecz
spowodowane jest wewnętrznym samopoczuciem jednostki. Nierzadko zmiana
dotychczasowego stylu życia może okazać się bardzo niekorzystna, gdyż mogą oni
popadać w alkoholizm, narkomanię bądź też wchodzić w konflikty z prawem.
Brak środków finansowych zmusza członków rodziny do rezygnacji z wielu
potrzeb rekreacyjnych i kulturowych. Dzieci z rodzin dotkniętych biedą mają gorsze
możliwości do rozwijania swoich zainteresowań, podejmowania dalszej nauki
co pogarsza ich start w dorosłość. Często popadają w nieodpowiednie towarzystwo,
biorą narkotyki, piją alkohol.
Wraz z wydłużaniem się czasu pozostawania bez zatrudnienia utrwalany zostaje
66 Hajder K., Wybrane uwarunkowania rozwoju bezrobocia w Polsce, Poznań 2008, s. 91.
67 Kasprzak E., Sukces i porażka bezrobotnych na rynku pracy, Poznań 2006, s. 61 – 62.
32
także stereotyp mówiący o niezaradności życiowej i ponoszeniu odpowiedzialności
za swoją sytuację przez osoby bezrobotne.
1.5.5. Skutki psychologiczne
Bezrobocie ma bezpośredni wpływ na na pogorszenie się stanu psychicznego
osoby bezrobotnej. Jest ona przepełniona stresem, niepewnością o dzień jutrzejszy
i negatywnymi emocjami. Stan taki narasta wraz z wydłużaniem się czasu pozostawania
bez pracy. Skutki natury psychologicznej będą uzależnione przede wszystkim od:
wieku mężczyzny, który utracił pracę gdyż: Mężczyźni starsi winni mieć większe
poczucie zmiany w strukturze życia po utracie pracy niż mężczyźni młodsi
, od okresu
pozostawania bez zatrudnienia (wraz z wydłużeniem się bezrobocia następuje
zwiększenie się poczucia zmiany sytuacji życiowej), sytuacji finansowej oraz stosunku
do pracy. Uważa się, że im większe znaczenie jednostka przypisywała pracy i miała
pozytywne nastawienie do wykonywanego przez siebie zawodu tym silniejszy stres
będzie towarzyszył jej po utracie pracy. Ważnym aspektem jest tutaj także wiek,
ponieważ przypuszcza się, że osoby będące w okresie stabilizacji w bardziej
emocjonalny sposób będą reagowały na utratę zatrudnienia i będą miały większe
kłopoty z przezwyciężeniem trudności niż osoby młodsze – skłonne do działania
i ciągłego dokształcania.
Bezrobocie zwiększa niezadowolenie, powoduje depresję, obniża ogólną
aktywność życiową, obniża samoocenę a także zakłóca poczucie bezpieczeństwa.
Wywołuje większą bierność, bezradność i brak poczucia wewnętrznej kontroli czyli
poczucia odpowiedzialności za własne życie. Bezrobotni degenerują się psychicznie co
pogłębia niemożność znalezienia zatrudnienia.
Wydłużający się czas pozostawania bez pracy może wywołać szereg zaburzeń
zachowania takich jak agresja, rezygnacja, obwinianie siebie, popadanie w nałogi.
W wyniku nasilającego się stresu niektórzy bezrobotni odczuwają wiele
negatywnych emocji jak złość, wściekłość itp. Bardzo często obwiniają otoczenie za
trudności w znalezieniu pracy. Uczucia te nasilają się wraz z kłopotami
68 Manek A., Uwarunkowania reakcji na utratę pracy: badania mężczyzn w średnim wieku, Lublin 2003,
s. 39 -40.
69 Tamże, s. 39.
70 Tamże, s. 39 - 40
71 Bezrobocie. Podręcznik pomocy psychologicznej pod red A. Bańki, Poznań 1992, s. 28 – 30.
72 Tamże, s. 107 – 119.
33
w rozwiązywaniu problemu powodując, że bezrobotny staje się wobec otoczenia
złośliwy i agresywny. Inni z kolei nie wierzą w możliwość poprawy zaistniałej sytuacji,
stają się przygnębieni, zrezygnowani. Nie dokształcają się, czasem rezygnują
z poszukiwań pracy, wycofują się z działania. Bardzo często bezrobotni mają trudności
z podjęciem decyzji na temat własnej przyszłości, niechętnie korzystają z ofert
zaproponowanych przez Urząd Pracy. Zdarza się, że bezrobotni w bardzo krytyczny
sposób podchodzą do swojej sytuacji. Czują się winni, pełni wad, jeszcze inni popadają
w alkoholizm lub inne nałogi, starając się zapomnieć o własnych problemach.
W wyniku bezrobocia znacznie spada samoocena osoby bezrobotnej.
Najbardziej narażeni na to są mężczyźni, ponieważ czują się niespełnieni, mają
poczucie, że zawiedli swoich bliskich. Jako główni „żywiciele” rodziny stwierdzają,
że nie wywiązali się z narzuconych obowiązków. Inaczej jest z kobietami, które
w odróżnieniu od mężczyzn mogą realizować się jako matki, babcie i opiekunki
domów.
Bezrobocie jest zjawiskiem groźniejszym dla mężczyzn niż dla kobiet.
Doświadczają oni częściej negatywnego nastroju, unikają kontaktów społecznych. Stają
się bardziej bierni oraz wyizolowani społecznie niż bezrobotne kobiety. Jest to
spowodowane przede wszystkim doświadczeniami nabytymi w dzieciństwie. Chłopcy
od zawsze byli nakierowywani na pracę zawodową, rozwój własnego osoby,
zdobywanie prestiżu uznania i niezależności finansowej. Kobiety z kolei skupione były
na rodzinę, dom co może powodować, że skutki utraty pracy nie są dla nich tak bolesne
jak w przypadku mężczyzn.
1.5.6. Zmiana wizerunku własnej osoby
Obraz własnej osoby służy nam przede wszystkim do poczucia własnej
tożsamości, indywidualności i pełni w naszym życiu funkcję regulacyjną. Jest pewnego
rodzaju zbiorem informacji jakie jednostka posiada na temat własnej osoby. Jest on
niezwykle ważny w prawidłowym funkcjonowaniu jednostki w świecie Wraz
z upływem czasu ulega pewnym zmianom, które powstają w wyniku różnych wydarzeń.
Jednym z takich wydarzeń jest utrata pracy. U bezrobotnego zmienia się wówczas
spostrzeganie wizerunku własnej osoby. Bardzo często bezrobocie powoduje zaburzenia
tożsamości u osoby bezrobotnej. Ważne jest jednak tak jak we wszystkich skutkach
73Tamże, s. 29.
34
bezrobocia, że zmiany jakie zachodzą w wizerunku własnej osoby, zależą od wartości
jakie jednostka przypisywała swojej pracy przed jej utratą oraz od czasu pozostawania
bez stałego zatrudnienia. Bezrobotni często ma poczucie swojej niższej pozycji
społecznej i nieudolności. Często postrzega siebie jako osobę o gorszym wyglądzie
i słabszej kondycji fizycznej. Zmienia się także ich poczucie odpowiedzialności
za własne życie. Wątpią oni w swoje możliwości .
realizowania siebie w sferze życia zawodowego może prowadzić do wzrostu poczucia
rozbicia i braku entuzjazmu oraz poczucia zagubienia w świecie połączonego
z trudnością udzielenia odpowiedzi na pytanie „kim, jestem teraz, gdy nie pracuję?
Wraz z utratą pracy następuje zachwianie się poczucia roli jaką jednostka pełni
w świecie. Najbardziej dotkliwe jest to dla mężczyzn dla których głównym
obowiązkiem jest utrzymanie rodziny i którzy realizują się głównie poprzez życie
zawodowe. Niewywiązanie się z roli jaka na nim spoczywała powoduje częste depresje,
załamanie, oraz wywołuje różnego rodzaju choroby.
74 Bezrobocie jako wyzwanie, pod red, Z. Ratajczak, Katowice 2004 s. 97 – 101.
75 Walczak R. Obraz siebie u kobiet długotrwale bezrobotnych , Lublin 2000, s.163.
35
1.6.Wsparcie społeczne.
Bezrobocie jako zjawisko bardzo traumatyczne i wywołujące wiele
negatywnych skutków wymaga szeregu działań, które mają na celu niwelowanie wielu
negatywnych objawów u osób pozostających bez pracy. Szczególnego wsparcia
wymagają mężczyźni dla których zjawisko to jest najbardziej niekorzystne dla ich
zdrowia psychicznego. Bezrobocie zmusza ich bowiem to pozostania w domu (co od
wieków jest domeną kobiet) i uniemożliwia dalsze pełnienie funkcji żywiciela rodziny.
Bezrobocie często uważane jest za sytuację zagrażającą, uniemożliwiającą zaspokajanie
różnorodnych potrzeb. Dlatego też bardzo istotna jest wszechstronna pomoc dla osób
dotkniętych bezrobociem. Jedną z nich jest tzw wsparcie społeczne.
Wsparcie społeczne jest pojęciem definiowanym w różnorodny sposób. Według
niektórych z nich jest to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych
stresowych
bądź też rodzaj wymiany lub interakcji społecznej, podczas której treści
emocjonalne i informacje, a także rzeczy są odbierane, oceniane i wykorzystywane jako
coś, co umożliwia przezwyciężanie trudności
. Warunkiem koniecznym, aby zaistniało
wsparcie społeczne jest występowanie powiązanie jednostki z innymi ludźmi np.
rodziną, współpracownikami, przyjaciółmi itp.
W sytuacjach trudnych człowiek ma naturalną potrzebę kontaktu z innymi
ludźmi. Bezrobotni pozostawieni sami sobie częściej doświadczają wielu negatywnych
skutków . Poczucie, że istnieją osoby, które są w stanie zaoferować nam swoją pomoc
oraz życzliwość jest bezcenne. Zwiększa ono poczucie bezpieczeństwa i wiarę
w poprawę sytuacji. Według S. Schachtera
nie zawsze jednak osoba, która będzie
dotknięta sytuacją problemową będzie korzystała z pomocy innych. Bardzo często
zdarza się, że wybierze ona osamotnienie. Spowodowane jest to najczęściej obniżoną
oceną własnej osoby.
Na podstawie przytoczonych wcześniej wniosków na temat
występowania u mężczyzn większej tendencji do izolacji społecznej można
przypuszczać, że będą oni rzadziej korzystać z pomocy wsparcia społecznego niż
kobiety. Mimo tego nie można jednak nie dostrzegać istoty tej formy pomocy.
Wsparcie społeczne służy przede wszystkim do minimalizowania skutków jakie
76 Jaworowska – Obłój Z., Skuza B., Pojęcie wsparcia społecznego i jego funkcje w badaniach
naukowych w: Przegląd Psychologiczny, T. XXIX, nr 3 1986 s.733 -774.
77 Społeczna psychologia kliniczna, pod red. H. Sęk, Warszawa 1993
78 Stanley Schachter – amerykański psycholog, żyjący w latach 1922 -1997. Twórca dwuczynnikowej
teorii emocji.
79 Bezrobocie. Strategie zaradcze i wzorce pomocy psychologicznej, pod red. Ratajczak Z., Katowice
1998, s. 119.
36
niesie ze sobą bezrobocie i to zarówno tych fizycznych, psychicznych jak i społecznych.
Dzięki niemu osoby dotknięte bezrobociem w mniejszym stopniu odczuwają
wypływające z niego niekorzystne zjawiska. Ważne jest jednak także to, że nie dotyczy
ono jedynie osoby bezpośrednio dotkniętej bezrobociem, ale także ma bardzo duże
znaczenie dla rodziny bezrobotnego: żony, dzieci, którzy także odczuwają w wyraźny
sposób brak pracy. Pogarsza się bowiem ich sytuacja finansowa a także wzajemne
relacje. Dzięki takiemu wsparciu osoby czują się bezpieczne i mają więcej energii do
działania. Wzrasta także samoocena bezrobotnego, jego asertywność i pewność siebie.
Dzięki temu u bezrobotnego pojawia się chęć aktywnego poszukiwania pracy. Pomimo
tego, że rodzina potrzebuje wyraźnego wsparcia od otoczenia sama wraz z grupą
koleżeńską, instytucjami społecznymi, kościołem byłymi współpracownikami itp. także
pełni tą funkcję w stosunku do osoby bezrobotnej. Wsparcie to ujawnia się przede
wszystkim poprzez udzielanie wsparcia emocjonalnego, okazywanie szacunku,
życzliwości, udzielanie wskazówek, spędzanie czasu z daną osobą oraz wsparcie
finansowe.
Na podstawie badań przedstawionych przez Agatę Chudzicką można stwierdzić,
że najczęściej bezrobotni korzystają ze wsparcia swoich małżonków, partnerów,
rodziców, dzieci oraz znajomych z których są najbardziej usatysfakcjonowani. Rzadziej
natomiast korzystają z pomocy kościoła i różnych poradni.
Mówiąc o pozytywnej roli wsparcia społecznego nie można jednak pominąć
także negatywnych skutków jakie może wywoływać. Twierdzi się, że w momencie zbyt
szerokiego wsparcia otrzymanego od najbliższych może dojść do zahamowania
samodzielności i aktywności w poszukiwaniu pracy. Ponadto osoba korzystająca
z takiej formy pomocy często może uzależnić się od niej. Dlatego też istotne jest, aby
było ono dostosowane do indywidualnej sytuacji i dostosowane do potrzeb danej
osoby.
80 Człowiek w społecznej przestrzeni bezrobocia, pod red. T. Chirkowskiej – Smolak i A. Chudzickiej,
Poznań 2004, s. 81-89.
81 Bezrobocie. Strategie zaradcze i wzorce pomocy psychologicznej, pod red. Ratajczak Z., Katowice
1998, s. 125.
37
ROZDZIAŁ II:
OBRAZ MĘŻCZYZNY W SPOŁECZEŃSTWIE POLSKIM.
2.1.Obraz mężczyzny jako żywiciela rodziny
Od najdawniejszych czasów istnieje przekonanie o specjalizacji i podziale ról
społecznych zgodnie z płcią, która w przekonaniu wielu ludzi określa to, kim jesteśmy
To płeć determinuje, jak się zachowujemy, jak się ubieramy, kim jesteśmy, czym się
zajmujemy oraz jaki zawód wykonujemy. W tradycyjnym podejściu mężczyznom
przypisuje się rolę żywiciela rodziny, głównego pracownika, odpowiedzialnego za
wszelkie decyzje ojca oraz męża, którego domeną jest praca zawodowa. Kobieta to
przede wszystkim matka i opiekunka domu, uległa żona posłuszna swemu mężowi.
Kobiety uznawane za upośledzone i nie potrafiące dorównać mężczyznom nie mogły
realizować się w wielu dziedzinach życia a niektóre zawody dostępne były jedynie dla
płci przeciwnej. Powszechne było przekonanie, że mężczyzna posiada nieograniczone
możliwości a dzięki swojej sile i moralności może tworzyć świat. Charakteryzowali się
siłą, ambicją, stanowczością.
Krytykowane były wszelkie przejawy kobiecości.
Współcześnie kobiety zyskały wiele przywilejów i mogą pracować w wielu zawodach
dotąd zastrzeżonych tylko dla mężczyzn. Upowszechnia się konieczność partnerstwa,
równorzędnych praw, wzajemnego szacunku i zrozumienia. Zaznacza się, że nie można
nikomu odbierać jego chęci do samo urzeczywistniania się, podejmowania pracy,
w której może się realizować bez względu na to czy jest kobietą czy mężczyzną.
Bardzo popularne jest także stwierdzenie, że mężczyzna równie dobrze może
realizować się opiekując się dzieckiem i zajmując domem. C. Rogers
A. Maslow
są zwolennikami związków partnerskich w których nie występuje
dominacja żadnej ze stron. Kobieta powinna być partnerem swojego męża: Tego typu
relacje , oparte na wzajemnym zrozumieniu potrzeb, dają możliwość pełniejszego
rozwoju wszystkim członkom rodziny(...)
. W dzisiejszych czasach uważa się, że wiele
ról, które uważane są za męskie wynikają z oddziaływań kulturowych i presji
społeczeństwa. Mówi się nawet o tzw. płci społeczno kulturowej, określającej zbiór
82 Płeć w życiu publicznym: różnorodność problemów i perspektyw, pod red. Marka Jezińskiego, Marii
Wincławskiej i Barbary Brodzińskiej, Toruń 2009, s. 99.
83 Arcimowicz K., Obraz mężczyzny w polskich mediach: prawda, fałsz, stereotyp, Gdańsk 2003
84 Carl Ransom Rogers – amerykański psycholog i psychoterapeuta żyjący w latach 1902 – 1987, twórca
psychoterapii zorientowanej na klienta, jeden z głównych przedstawicieli psychologii humanistycznej.
85 Abraham Maslow – amerykański psycholog żyjący w latach 1908 – 1970, autor teorii hierarchii
potrzeb.
86 Arcimowicz K., Obraz mężczyzny w polskich mediach: prawda, fałsz, stereotyp , Gdańsk 2003, s. 42.
38
oczekiwanych przez społeczeństwo od kobiet i mężczyzn zachowań i cech budujących
tożsamość każdej z płci.
Wynika z tego, że to w nas żyją stereotypy i przekonania
które trudno powstrzymać. Tradycyjna rola mężczyzny wciąż istnieje w naszej
świadomości a wszelkie zmiany w rozumieniu ról poszczególnych płci przebiegają
bardzo wolno.
Stereotyp ( gr. stereos – stężały, twardy, masywny i typos- wzorzec, odcisk)
definiowany jest najczęściej jako obraz, który powstaje w naszym umyśle. Służy on
przede wszystkim do poradzenia sobie ze złożonością świata zewnętrznego. Możemy
tego dokonać za pomocą uproszczenia wizji społecznego świata.
wszystkim jednostkom należącym do danej grupy ludzi przypisujemy tzw.
charakterystykę grupową, narzucając jednocześnie wyobrażenie o tym, co powinna
czuć, myśleć i ja się zachowywać. Zgodnie ze stereotypami żyjącymi od wieków
w ludzkich umysłach to mężczyzna powinien przejmować wszelkie zobowiązania
finansowe, funkcję żywiciela rodziny, powinien być asertywny, odważny, nastawiony na
współzawodnictwo a jego sukces zawodowy powinien być przekładany nad życie
osobiste. Kobieta z kolei winna być czuła, troskliwa, delikatna, zajmująca się domem
oraz dziećmi. Mężczyzna jest jednostką aktywną, dbającą o tężyznę fizyczną, pełniącą
funkcję eksperta oraz profesjonalisty. Sporadycznie wykonuje czynności domowe takie
jak gotowanie, sprzątanie, opieka nad dziećmi, które są domeną kobiet. Bardzo ważne
jest to, że według badań społeczeństwo polskie w dużo większym stopniu niż przeciętna
europejska i światowa nastawione jest na podkreślanie różnic pomiędzy płciami.
Mężczyźni narażeni są na ciągły stres wynikający z presji roli jaką od stuleci się
im przypisuje. Przypisuje się im wiele norm, które powinni spełniać np. niezależność,
siła fizyczna i emocjonalna, uzyskanie statusu i uznania, brak kobiecych zachowań,
asertywność, niezależność, władza, odniesienie sukcesu zawodowego, rywalizacja,
niewyrażanie uczuć, pewność siebie
. Mężczyźni muszą bez przerwy coś sobie i innym
udowadniać. Ich energia żywiołowość, fascynacja pracą zawodową stanowią siłę
napędową postępu na świecie
. Nadmiar obowiązków i presja otoczenia nie jest bez
znaczenia dla zdrowia mężczyzn. Z badań Głównego Urzędu Statystycznego na temat
87 Klimowicz M., Płeć w społeczeństwie, ekonomii i polityce, Toruń 2009, s. 13.
88 Stereotypy i uprzedzenia, pod red, C.N. Macrae, Ch. Stangor, M. Hewstone, tł. M. Majchrzak, Gdańsk
1999, s. 17.
89 Barnes K., Wywieranie wpływu: ćwiczenia, Gdańsk 2005
90 Arcimowicz K., Obraz mężczyzny w polskich mediach: prawda, fałsz, stereotyp , Gdańsk 2003, s. 29 –
39.
91 Tamże, s 178.
39
stanu zdrowia ludności Polski w 2004 roku wynika iż są oni w większy sposób narażeni
na na występowanie niektórych chorób niż kobiety co przedstawia poniższa tabela 3.
Tabela 3: Liczba chorych na poszczególne choroby: stan na 2004 rok.
Choroba
Liczba chorych w tysiącach
Mężczyźni
Kobiety
Polska
Województwo
opolskie
Polska
Województwo
opolskie
Ogółem W wieku
50-69
Ogółem
W wieku
50-69
Ogółem
W wieku
50-69
Ogółem
W wieku
50-69
Choroba
wieńcowa z
przebytym
zawałem serca
531,6
305,1
15,1
7,5
380,8
180,8
8,7
3,1
Przebyty udar
lub wylew krwi
do mózgu
149,2
67,6
5,2
2,9
140,3
57,4
4,6
2,2
Choroba
wrzodowa
żołądka lub
dwunastnicy
728,1
311,9
18,8
8,7
693,6
320,2
13,5
5,6
Źródło:opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS)
.
Z analizy powyższej tabeli 3 wynika, że mężczyźni częściej niż kobiety
narażeni są na zawały serca, udary a także wrzody. Dotyczy to zarówno ogółu populacji
jak i grupy wiekowej 50 – 69.
Z tych samych badań GUS wynika, że u co 11 mężczyzna od 30 do 49 roku
występuje nadciśnienie tętnicze.
Pomimo zmian jakie dokonują się w świadomości dzisiejszego społeczeństwa
odnośnie męskości to sukces w pracy zawodowej nadal jest jednym z głównych
wyznaczników „prawdziwego mężczyzny” a kariera mężczyzn często przekładana jest
nad życie osobiste.
Tradycyjne role jakie ukształtowały się w Polsce po 1989 roku bardzo często
ukazywane są w radiu prasie, telewizji oraz internecie. Kobieta przedstawiana jest jako
opiekunka domu, bądź też jako osoba nowoczesna, która zbytnio dba o swoją
powierzchowność. W małżeństwie to mąż głównie jest odpowiedzialny za zarabianie
pieniędzy, podejmuje najważniejsze decyzje i oczekuje od żony wsparcia oraz opieki.
Mężczyzna skupiony jest głównie na zapewnieniu sobie i swojej rodzinie godziwych
warunków życia, dba o przyszłość swoich bliskich. Przedstawiany jest głównie jako
osoba odważna, niezależna, ambitna, maskująca własne emocje, aktywna, dążąca do
realizacji swych planów.
Wyręczanie przez kobiety często odbierane jest przez
92 Tamże s.105 – 109.
40
mężczyzn jako upokorzenie. To na nim spoczywa obowiązek opieki nad swoją żoną,
której powinien zapewnić poczucie bezpieczeństwa. Pomimo że kobiety często
podejmują pracę zawodową to jednak mężczyzna musi wziąć na siebie
odpowiedzialność za podstawy materialne swojej rodziny , gdyż wciąż panuje stereotyp,
że zarabianie pieniędzy jest obowiązkiem ojca i to on powinien pracować zawodowo.
Jest on głównym żywicielem rodziny i autorytetem dla swoich dzieci. Najważniejsze
jest,aby był on w stanie zapewnić bliskim godziwe warunki życia. Najkorzystniejsza
jest sytuacja gdy żona nie musi pracować, ponieważ zarabia on wystarczająco dużo.
Bardzo popularne stało się przekonanie, że mężczyźni , którzy nie pracują nie są w pełni
wartościowymi mężczyznami. Wymaga się od nich, aby byli stanowczy, konsekwentni,
do nich powinno należeć ostatnie słowo. Obowiązkiem mężczyzny jest opieka nad
rodziną, racjonalne podejmowanie decyzji. Takie stereotypy są mocno zakorzenione
w świadomości polskiego społeczeństwa i często przekazywane z pokolenia na
pokolenie. Podkreśla się, że tradycyjne podejście do paradygmatu męskości może być
bardzo szkodliwe dla psychicznego i fizycznego zdrowia mężczyzn, którzy, aby
sprostać wymaganiom narzuconym przez społeczeństwo pracują po kilkanaście godzin
dziennie. Nie spełnienie swej roli powoduję wiele negatywnych skutków jak
np. załamanie, depresja czy też próby samobójcze.
93 Tamże, s. 111- 114.
41
2.2.Obraz bezrobotnego w Polsce
W analizie bezrobocia nie można pominąć opinii społeczeństwa na jego temat.
Społeczeństwo bowiem odgrywa znaczącą rolę w kształtowaniu wizerunku własnej
osoby. Szereg różnych opinii możemy znaleźć w różnych publikacjach, prasie ale
przede wszystkim tak jak w przypadku opisywania obrazu mężczyzny w mediach.
Warty podkreślenia jest fakt, że kreują one dwie odmienne opinie na jego temat.
Z jednej strony postulują one postawę współczucia dla osób pozostających bez pracy,
konieczności udzielenia im wsparcia i pomocy, z drugiej jednak przedstawiają bardzo
często osobę bezrobotną jako , leniwą, chamską szukającą pocieszenia w kieliszku. Oba
obrazy są tak samo negatywne bowiem przedstawiają bezrobotnego jako osobę
nieudolną wymagającą szczególnej opieki co może powodować u tych osób pogłębianie
się niskiej samooceny.
Bezrobotni są najczęściej oceniani negatywnie przez otoczenie. Analizując
niektóre badania naukowe można zauważyć wiele stereotypów, którymi kieruje się
polskie społeczeństwo oceniając osoby nie pracujące. W oczach badanych osoba
bezrobotna jest zrezygnowana, załamana, nerwowa, zła, agresywna, pracująca na
czarno. Bardzo często uważa się, że są to alkoholicy i złodzieje nic nie robiący i którym
nie chce się pracować.
Nie brakuje jednak także takich opinii, które są widocznym
współczuciem dla sytuacji osoby bezrobotnej. Mówi się, że są oni bezradni, zagubieni,
niepewni przyszłości, bezskutecznie poszukujący jakiegokolwiek zatrudnienia. Według
niektórych badanych są oni smutni, wyizolowani ze społeczeństwa, pokrzywdzeni przez
los, zagubieni.
W powyższych ocenach nie brakuje opinii o wyglądzie zewnętrznym
osoby bezrobotnej. W oczach wielu ludzi są oni nędznie ubrani, często budzący
niechęć.
Osoba bezrobotna często postrzegana jest jako osoba nieudolna, zamknięta
w sobie, o niższej pozycji społecznej i o gorszym wyglądzie fizycznym – chuda,
brudna, zaniedbana.
Zdaniem badanych do najczęstszych zajęć bezrobotnych należy:
na czarno, picie alkoholu, obijanie się, popełnianie przestępstw itp. Niektóre osoby
podają jednak takie zajęcia jak: opieka nad domem, poszukiwanie pracy i rozwijanie
swoich zainteresowań.
94 Reszke I. Stereotypy bezrobotnych i opinie o bezrobociu w Polsce, Warszawa 1995, s. 91.
95 Tamże, s 91- 95.
96 Tamże, s. 90.
97 Tamże, s. 105.
42
Od mężczyzn od najdawniejszych pokoleń wymagano siły, determinacji
i zapewnienia rodzinie środków do życia. Mężczyzna powinien pracować i dbać
o przyszłość swoich najbliższych natomiast najważniejszym obowiązkiem kobiety jest
opieka nad domem i dziećmi. Ze względu na różnice w rozumieniu roli płci,
postrzeganie przez otoczenie bezrobotnej kobiety i bezrobotnego mężczyzny jest
znacznie inne. Bezrobotni mężczyźni uważani są za zbyt leniwi, bierni, zaniedbani, nie
starający się o zmianę swojej sytuacji. Być może pogląd , że bezrobotni mężczyźni są
częściej bierni i niepewni siebie wynika z faktu przypisywania mężczyźnie funkcji
„głowy rodziny” i obciążania go odpowiedzialnością za byt materialny rodziny.
W opiniach otoczenia, nie wywiązywanie się z tej funkcji świadczy o dużej
niezaradności życiowej mężczyzny
Bezrobotna kobieta oceniana jest bardziej
pozytywnie. Uważa się ją za mająca mniej szczęścia i pokrzywdzoną przez politykę
i pracodawców itp. Nie jest uważana za leniwą i bierną, gdyż bardzo często opiekuje się
domem, dziećmi i swoim mężem.
Analizując badania Ireny Reszke można zauważyć przewagę pozytywniejszych
opinii o bezrobotnych kobietach, które w opinii społeczeństwa lepiej radzą sobie
z utrzymaniem rodziny niż mężczyźni. Zdaniem badanych są one bardziej zaradne,
gospodarne, bardziej odpowiedzialne i odporne na stres a także posiadające lepszy
instynkt prowadzenia domu. W opinii wielu osób kobiety częściej zabiegają
o zatrudnienie i z większym zaangażowaniem ubiegają o zmianę swojej obecnej
sytuacji na lepszą. Bezrobotne kobiety z większą łatwością przystosowują się się do
sytuacji bezrobocia niż mężczyźni
. Porównując opinie o bezrobotnych kobietach
i mężczyznach można zauważyć także dwie grupy oceniające sytuację osób
pozostających bez zatrudnienia. Pierwsza grupa to osoby, które uważają, że kobieta
łatwiej radzi sobie z bezrobociem:Kobiecie bezrobotnej łatwiej się z tym pogodzić.
Może zająć się domem, dziećmi. A mężczyzna ambicjonalnie to inaczej odbiera, bo...
jest przyjęte, że to mężczyzna utrzymuje rodzinę””(...)na mężczyźnie ciąży wzór ojca
rodziny, tej osoby, która utrzymuje dom. Bardzo bolesny, nieżyciowy, biorąc pod uwagę
dzisiejsze realia.
. Podsumowując powyższe wypowiedzi można potwierdzić obecność
wśród polskiego społeczeństwa stereotypów. Zdaniem wielu osób rola, jaką przypisuje
się mężczyźnie sprawia, że często są oni krytykowani przez społeczeństwo
98 Sytuacja społeczno zawodowa bezrobotnych kobiet: bariery i stymulatory ich aktywizacji zawodowej ,
pod red. Adama Kurzynowskiego, Warszawa 2001, s.104.
99 Reszke I. Stereotypy bezrobotnych i opinie o bezrobociu w Polsce, Warszawa 1995, s.116 – 117.
100Tamże, s. 121.
43
w momencie utraty pracy. Uważani są oni za nieudaczników, leni niebędących w stanie
zapewnić rodzinie środków do życia.
Druga grupę stanowią opinie osób które uważają, że sytuacja bezrobotnych
kobiet i bezrobotnych mężczyzn jest tak samo trudna: Kobiecie tak samo trudno. Tak
samo jest podłamana. Co to za różnica mężczyzna, czy kobieta(...).
101Tamże, s. 121.
44
ROZDZIAŁ III:
METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH
Metodologia badań to cały układ czynności badawczych, które należy wykonać
(podjąć), aby uzyskać bądź pogłębić wiedzę na określony temat (odkryć związki między
zmiennymi, zebrać materiał o charakterze badawczym, o zjawiskach, zdarzeniach,
procesach)
W niniejszym rozdziale zostanie określony przedmiot i cel badań, zostaną
sformułowane problemy, hipotezy, zmienne i wskaźniki, opisane metody, techniki
i narzędzia za pomocą których zostaną zweryfikowane hipotezy. W końcowej części
rozdziału zostanie opisana organizacja przeprowadzonych badań i badana populacja.
3.1. Przedmiot i cel badań
Każde badanie naukowe musi zostać rozpoczęte określeniem przedmiotu i celu
badań, które chcemy przeprowadzić. Są one niezbędne do prawidłowego poznania
rzeczywistości, którą chcemy przebadać.
Zgodnie z definicją Z. Skornego przedmiotem badań naukowych jest określony
zbiór zjawisk, przedmiotów lub osób. Badania psychologiczne i pedagogiczne dotyczą
wybranej kategorii osób określanej mianem populacji.
różne twory życia społecznego, zbiorowości ludzi a także poglądy wierzenia itp.
Celem badań pedagogicznych jest poznanie naukowe, które służy do zdobycia
wiedzy maksymalnie ścisłej, maksymalnie pewnej, maksymalnie ogólnej, maksymalnie
prostej, o maksymalnej zawartości informacji.
Cel badań to (...)określenie efektu
końcowego badań, uszczegółowienie tego co zamierza się osiągnąć.
Na podstawie powyższych założeń w pierwszej kolejności określono przedmiot
badań niniejszej pracy, którym jest problematyka bezrobocia mężczyzn powyżej
50 roku życia, będących klientami Powiatowego Urzędu Pracy w Opolu. Drugim
krokiem było sformułowanie celu badań , którym stało się zbadanie ogólnej sytuacji
bezrobocia wśród mężczyzn powyżej 50 roku życia, zarejestrowanych w Powiatowym
Urzędzie Pracy w Opolu, działań podejmowanych w celu minimalizowania skutków
102J. Gnitecki, Wprowadzenie do metod badawczych w naukach pedagogicznych, Poznań 2006, s. 19
103Skorny Z., Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984, s. 107.
104Sztumski J. Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice 1979, s. 20.
105Such J., Problemy weryfikacji wiedzy, Warszawa 1975, s. 35
106Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela: studium metodologiczne, Warszawa 1995, s. 46.
45
tego zjawiska a także zbadanie opinii społeczeństwa opolskiego na temat mężczyzn
oraz bezrobotnych.
3.2. Problemy badawcze i hipotezy pracy
Formułowanie problemów badawczych jest bardzo ważnym procesem, który
powinna poprzedzić literatura przedmiotu. Są one podstawą do tworzenia hipotez a ich
rozstrzygnięcie służy przede wszystkim do bardzo ważnych ustaleń naukowo –
poznawczych.
Cytując za T. Pilchem problem badawczy to: pytanie o naturę danego
zjawiska, o istotę związków między zdarzeniami lub istotami i cechami procesów,
cechami zjawiska, to mówiąc inaczej uświadomienie sobie trudności z wyjaśnieniem
i zrozumieniem określonego fragmentu rzeczywistości, to mówiąc jeszcze inaczej
deklaracja o naszej niewiedzy zawarta w gramatycznej formie pytania.
Problemy:
1. Jaka jest skala zjawiska bezrobocia mężczyzn powyżej 50 roku życia – klientów
Powiatowego Urzędu Pracy w Opolu?
2. Jakie są najczęstsze przyczyny utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia?
3. Jak mężczyźni reagują na utratę pracy?
4. Jakie są podstawowe środki utrzymania bezrobotnych mężczyzn po 50 roku
życia?
5. Jakie działania podejmują bezrobotni w celu znalezienia zatrudnienia oraz
minimalizowani skutków bezrobocia?
6. Jakie skutki wywołuje bezrobocie wśród mężczyzn?
7. Czy utrata pracy przez mężczyznę ma wpływ na jego życie rodzinne?
8. Jaki jest obraz samego siebie bezrobotnych mężczyzn?
9. Z jakich form wsparcia najczęściej korzystają bezrobotni mężczyźni po 50 roku
życia?
10. Jaki jest stosunek rodziny oraz znajomych wobec bezrobotnych mężczyzn po 50
roku życia?
11. Jaki jest obraz mężczyzny w kulturze polskiej – jaką pełnią oni rolę społeczną?
12. W jaki sposób bezrobotni mężczyźni są spostrzegani przez otoczenie?
107Pilch T. ,Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa
2001, s. 44.
108Pilch T. Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001,
s. 43.
46
Kolejnym bardzo ważnym etapem w pracy badawczej jest sformułowanie
hipotez, którymi nazywa się wszelkie twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto
także wszelki domysł, za pomocą którego tłumaczymy dane faktyczne, a więc też
i domysł w postaci uogólnienia, osiągniętego (…) na podstawie danych wyjściowych.
Aby tego dokonać niezbędna jest wiedza o przedmiocie badań, znajomość wyników
badań zbliżonych do naszych, a także wiedza ogólna, którą posiadamy.
odpowiedniej wiedzy można przystąpić do formułowania hipotez. Na tej podstawie
sformułowane zostały następujące hipotezy:
Hipotezy podjętych badań:
1. W Opolu występuje problem bezrobocia wśród mężczyzn powyżej 50 roku życia
a skala tego zjawiska jest wyższa niż wśród kobiet w tym samym przedziale
wiekowym.
2. Najczęstszymi przyczynami utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia jest
likwidacja zakładu pracy oraz redukcja etatów.
3. Najczęstszą reakcją na utratę pracy mężczyzn po 50 roku życia jest załamanie
4. Do podstawowych środków utrzymania bezrobotnych mężczyzn po 50 roku
życia jest zasiłek dla bezrobotnych, „praca na czarno”, praca dorywcza oraz
posiadane oszczędności.
5. Bezrobotni w celu znalezienia zatrudnienia oraz minimalizowania skutków
bezrobocia podejmują takie działania jak poszukiwanie pracy za pomocą
ogłoszeń w prasie, internecie oraz pomocy znajomych i PUP, podwyższanie
swoich kwalifikacji oraz wyjazd za granicę. Korzystają oni także z różnych form
pomocy oferowanych przez PUP.
6. Bezrobocie wśród mężczyzn po 50 roku życia wywołuje skutki:
a) ekonomiczne: zubożenie, brak środków na zaspokajanie podstawowych potrzeby
b) psychicznie: zmiany w sferze psychicznej, utrata tożsamości, frustracja, depresja,
utrata, poczucia własnej wartości
109Kotarbiński T. Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Wrocław 1961, s. 34.
110Pilch T. Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001,
s. 45.
47
c) społeczne: alkoholizm, ograniczenie kontaktów z innymi ludźmi
7. Utrata pracy przez mężczyznę ma duży wpływ na jego życie rodzinne.
8. Bezrobotni mężczyźni postrzegają siebie jako bezużytecznych,
niewartościowych oraz mają poczucie, że zawiedli swe rodziny.
9. Bezrobotni mężczyźni po 50 roku życia najczęściej korzystają ze wsparcia
rodziny oraz znajomych.
10. Rodzina oraz znajomi najczęściej są nastawieni do bezrobotnych po 50 roku
życia w sposób życzliwy.
11. W Polsce wciąż dominuje obraz mężczyzny jako „żywiciela rodziny” i „głowy
rodziny”.
12. Bezrobotni mężczyźni postrzegani są przez otoczenie jako leniwi, niepotrafiący
poradzić sobie w życiu, niesamodzielni, posiadający zbyt niskie kwalifikacje
oraz umiejętności.
3.3. Zmienne i wskaźniki
Kolejnym etapem procedury badawczej jest określenie zmiennych. Są one
uszczegółowieniem problemów i hipotez, które postawiliśmy. Zgodnie z definicją
Z. Skornego zmienna to pewna kategoria zjawisk, których wielkość, intensywność,
częstość występowania może ulegać zmianom zależnie od różnych okoliczności.
Zmienne dzielimy na zmienne zależne oraz niezależne. Według J. Brzezińskiego
zmienna która jest przedmiotem naszego badania, której związki z innymi zmiennymi
chcemy określić (wyjaśnić), nosi nazwę zmiennej zależnej. Natomiast zmienne, od
których ona zależy, które na nią oddziaływają, noszą nazwę zmiennych niezależnych
Po określeniu zmiennych kolejnym bardzo ważnym elementem pracy badawczej
jest określenie wskaźników. Zgodnie z definicją S. Nowaka wskaźnik – to pewna cecha,
zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością, bądź
z określonym prawdopodobieństwem, bądź wreszcie z prawdopodobieństwem wyższym
od przeciętnego iż zachodzi zjawisko, które nas interesuje.
określonej zmiennej a jego dobór jest pewnego rodzaju zdefiniowaniem zmiennej. Dla
111Skorny Z., Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984, s 20.
112Węglińska M., Jak pisać pracę magisterską poradnik dla studentów, Kraków 1997, s. 17.
113Nowak S., Metodologia badań socjologicznych: zagadnienia ogólne, Warszawa 1970, s. 102.
48
podjętych badań określono następujące zmienne oraz wskaźniki:
Tabela 4: Zmienne i wskaźniki
Zmienne zależne
Wskaźniki do zmiennych
1
Liczba bezrobotnych po 50 roku życia
zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie
Pracy w Opolu
Liczba bezrobotnych po 50
roku życia zarejestrowanych w
Powiatowym Urzędzie Pracy
w Opolu
2
Przyczyny utraty pracy
Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie 5 w Ankiecie nr 1
3
Reakcje na utratę pracy
Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie 23 w Ankiecie nr1
4
Środki utrzymania
Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie 11 w Ankiecie nr 1
5
Działania bezrobotnych
Liczba i procent odpowiedzi
na pytania 12, 13, 14 15, 16,
31, 32, 33 w Ankiecie nr 1
6
Skutki bezrobocia
Liczba i procent odpowiedzi
na pytania 10, 16, 17, 21, 25,
27 w Ankiecie nr 1
7
Stosunki panujące w rodzinie bezrobotnych po
utracie pracy
Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie 28 w Ankiecie nr 1
8
Wizerunek samego siebie bezrobotnych
mężczyzn
Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie 29, 30 w Ankiecie
nr 1
9
Formy wsparcia
Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie nr 19, 26, w
Ankiecie nr 1
10
Stosunek rodziny i znajomych wobec
bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia
Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie 20, 22 w Ankiecie
nr 1
11
Opinia mieszkańców Opola na temat cech i ról
prawdziwego mężczyzny
Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie nr 1, 2,3, 4 w
Ankiecie nr 2
12
Stosunek mieszkańców Opola do
bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia
Liczba i procent odpowiedzi
na pytanie, 5,6,7,8,9,10,11 w
Ankiecie nr 2
Źródło:pracowanie własne
Zmienne niezależne: wiek, płeć, miejsce zamieszkania.
49
3.4. Metody badań
Aby poprawnie przeprowadzić badania niezbędny jest wybór metody, którą
będziemy się posługiwali a także technik i narzędzi z których skorzystamy. Według
A. Kamińskiego przez metodę badań rozumieć będziemy zespół teoretycznie
uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej
całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwijania określonego problemu
badawczego
, natomiast techniką badań będziemy nazywać czynności praktyczne,
regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie
optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów.
W badaniach własnych jako metodę badań wykorzystano metodę sondażu
diagnostycznego. Jest ona (..) sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach
strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach
i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych
zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych,
posiadających znaczenie wychowawcze – w oparciu o specjalnie dobraną grupę
reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.
Jako technikę w przeprowadzonych badań wykorzystano technikę ankiety.
Według Pilcha jest ona techniką gromadzenia informacji polegająca na na wypełnieniu
najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół
o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.
Jest ona bardzo ważną techniką, ponieważ służy do poznawania cech danej
zbiorowości, opinii, faktów itp. Nie wymaga bezpośredniego kontaktu. Należy jednak
podkreślić, iż technika ta daje wiedzę bardzo szeroką lecz powierzchowną. Nie
wyjaśnia badanych zjawisk a jedynie informuje.
Kolejnym bardzo ważnym elementem w procesie badawczym jest wybór
narzędzia, którymi będziemy posługiwali się w trakcie przeprowadzania badań
i które(...) jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badań.(...)
W niniejszej pracy badawczej stał się nim kwestionariusz ankiety. Zostaje on
opracowany na podstawie ściśle określonych standaryzacji, wykorzystując w nim
114Pilch T. Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001,
s . 71.
115Tamże, s. 71.
116Tamże, s. 80.
117Tamże, s. 96.
118Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998, s. 31.
50
pytania zamknięte, otwarte oraz półotwarte. Większość pytań w zastosowanej w
badaniach ankiecie była zamknięta.
3.5. Organizacja badań
Na początku podejmowanej pracy badawczej zapoznano się z literaturą
przedmiotu na podstawie której można było określić przedmiot oraz cel badań a także
dokonać sformułowania tematu pracy. W następnej kolejności opracowano problemy
badawcze, hipotezy dokonano wyboru próby badawczej oraz terenu badań a także
określono zmienne oraz wskaźniki. Po wykonaniu wyżej wymienionych czynności
należało dokonać wyboru odpowiedniej metody badawczej a także techniki i narzędzia
badawczego. W następnej kolejności został opracowany kwestionariusz ankiety
i przystąpiono do badania.
Materiał empiryczny został zebrany w marcu, kwietniu oraz maju 2010 roku. Na
terenie miasta Opola zostali przebadani mieszkańcy miasta, którzy wyrażali swą opinie
na temat roli jaką powinien pełnić „prawdziwy” mężczyzna a także opinie na temat
osób bezrobotnych.
Druga grupa badanych (bezrobotnych mężczyzn powyżej 50 roku życia) także
została przebadana na terenie miasta Opola, jednak przy pomocy Powiatowego Urzędu
Pracy w Opolu oraz przy współpracy z doradcami zawodowymi.
Każdy z badanych otrzymał kwestionariusz ankiety oraz został poinformowany
o celu badań, dobrowolności uczestnictwa w badaniach a także zapewnieniu pełnej
anonimowości. Po wyrażeniu zgody badanego na wypełnienie kwestionariusza został on
poinformowany o zasadach jego wypełniania. Badane osoby w większości chętnie
udzielały odpowiedzi na postawione pytania pomimo iż niektóre z nich były pytaniami
drażliwymi i bardzo osobistymi.
Wszelkie dane uzyskane z kwestionariuszy zostały wykorzystane do analizy
zaprezentowane w Rozdziale IV.
51
3.6. Badana Populacja
Badaniami objęto 100 osób, które stanowiły dwie odrębne grupy badawcze.
Pierwszą grupę stanowiło 50 bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia
zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Opolu. Wśród badanych 14 %
stanowili mężczyźni w wieku 52 lat, 16 % - 53 lat, 26 % – 54 lat, 16 % - 55 lat,
20 % - 58 lat a 8 % stanowili bezrobotni w wieku 60 lat. Z metryczki wynika, iż 14 %
tej grupy badanych pochodzi ze wsi natomiast 86 % z miasta. Wśród badanych 56 %
mężczyzn posiadało wykształcenie zasadnicze zawodowe, 24 % średnie zawodowe,
10 % średnie a jedynie 10 % wykształcenie wyższe. Wśród badanych mężczyzn 70 %
było żonatych, 8 % było po rozwodzie, 12 % było w separacji a 10 % to osoby samotne.
W pytaniu o liczbę dzieci 54 % odpowiedziało, ze posiada jedno dziecko,
26 % - dwójkę dzieci, 10 % troje dzieci, 2 % - 5 dzieci a 8 % nie posiadało ani jednego
dziecka.
Drugą grupę badawczą stanowili mieszkańcy Opola w różnym przedziale
wiekowym. W badaniach uczestniczyło 25 kobiet oraz 25 mężczyzn. Wiek badanych
był bardzo zróżnicowany i przedstawiał się następująco: 8 % - 18 lat, 12 % - 19 lat,
4%-20 lat, 6%- 22 lata, 16 % - 24 lata, 4 % - 26 lat, 22 %- 27 lat, 16 % -30 lat,
10 %- 40 lat, 2% - 61 lat. Wśród badanych 24 % mieszkańców posiadało wykształcenie
średnie, 46 % wykształcenie wyższe, 18 % wykształcenie zasadnicze zawodowe
a 12 % wykształcenie średnie zawodowe.
52
ROZDZIAŁ IV :
ANALIZA BADAŃ WŁASNYCH
4.1. Ogólna Sytuacja mężczyzn po 50 roku życia ma opolskim rynku
pracy
4.1.1. Liczba bezrobotnych kobiet i mężczyzn
W zmieniającej się Europie, w której coraz częściej podejmuje się temat
związany z równouprawnieniem kobiet i walczy się o ich prawo do pracy, często
zapomina się o problemie jakim jest bezrobocie mężczyzn powyżej 50 roku życia.
Pomimo zawartego w Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 roku o „Promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy” obowiązku równego traktowania wszystkich obywateli
Polski bez względu na płeć, wiek, wyznanie, jedynie wobec pewnych grup obywateli
stosuje się bardziej rozwinięte środki, które mają na celu minimalizowanie skutków ich
bezrobocia a także aktywizację zawodową. Wartym podkreślenia jest fakt, iż tak jak
w innych grupach wiekowych problemem staje się dużo większa liczba bezrobotnych
kobiet tak w prezentowanej w niniejszej pracy grupie liczba bezrobotnych mężczyzn
jest wyższa.
Tabela 5: Liczba bezrobotnych powyżej 50 roku życia zarejestrowanych w Powiatowym
Urzędzie Pracy w Opolu.
Miesiąc
Liczba bezrobotnych powyżej 50 roku życia zarejestrowanych w Powiatowym
Urzędzie Pracy w Opolu
Ogółem
W tym z prawem do zasiłku
Kobiety
Mężczyźn
i
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Ogółem
Styczeń
2010
410
694
1104
106
214
320
Luty
2010
491
781
1272
111
217
328
Marzec
2010
482
786
1268
120
227
347
Kwiecień
2010
495
783
1278
128
213
341
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PUP.
Analizując powyższą tabelę 5 można zauważyć, że w tej grupie wiekowej liczba
bezrobotnych mężczyzn jest znacznie większa niż bezrobotnych kobiet. Być może
wynika to z faktu, iż pracodawcy coraz chętniej zatrudniają kobiety, które coraz lepiej
53
radzą sobie na rynku pracy i odnoszą coraz większe sukcesy zawodowe.
takiego stanu rzeczy jest fakt, iż uważane są one za lepiej wykształcone, gdyż, aby
skuteczniej radzić sobie w konkurencji z mężczyznami regularnie podnoszą swoje
kwalifikacje. Posiadają także wyższe wykształcenie oraz znają języki obce.
bardzo chętnie podejmują się prac, które dotychczas uważane były za męskie jak np.
kierowca autobusu, podczas gdy mężczyźni bardzo rzadko decydują się na podjęcie
pracy typowo kobiecej, gdyż nie chcą zostać odebrani jako mało męscy.
oceniane są często jako bardziej kreatywne o bardziej otwartym umyśle a według badań
radzą sobie bardzo dobrze na wielu stanowiskach w tym także kierowniczych.
Ponadto mimo przekonania, że kobiety i mężczyźni zajmujący to samo stanowisko
pracy powinni otrzymywać jednakowe wynagrodzenie nie znajduje to odzwierciedlenia
w realnym świecie. W rzeczywistości mężczyźni są lepiej wynagradzani niż kobiety.
Kolejnym argumentem, który skłania pracodawców do częstszego zatrudniania kobiet
w tej grupie wiekowej jest fakt, iż w tym wieku kobieta rzadziej choruje niż mężczyzna
a także nie będzie korzystała z urlopu macierzyńskiego. Wszystko to sprawia, że
pracodawca chętniej zatrudni kobietę, która jest lepiej wykształcona, posiada wiele
przydatnych umiejętności i która otrzyma niższe wynagrodzenie. Ważne podkreślenia
jest fakt, iż mówiąc o bezrobociu i o częstej dyskryminacji kobiet na polskim rynku
pracy nie można zapomnieć o problemie mężczyzn powyżej 50 roku życia, których
bezrobocie dotyka w coraz szerszym zakresie.
4.1.2. Czas pozostawania bez pracy
Nie bez znaczenia jest czas pozostawania bez stałego źródła dochodu. To od
niego w dużej mierze zależą skutki jakie poniesie osoba bezrobotna, jaka będzie jego
sytuacja finansowa a także wizerunek własnej osoby. Aby dowiedzieć się jak długo
badani są bez pracy a także jak długo są oni zarejestrowani w PUP w Opolu zadano im
pytania, których dane zawarte są w tabeli 6 oraz tabeli 7.
119Równouprawnienie kobiet i mężczyzn na rynku pracy w praktyce: ekonomiczne i społeczne
uzasadnienia równouprawnienia kobiet i mężczyzn na rynku pracy, pod red. U. Feltynowskiej,
Warszawa 2005, s.10.
120Tamże, s. 6 - 9
121Tamże, s. 9.
122Tamże, s. 11 - 12
54
Tabela 6: Czas pozostawania bez pracy (Ankieta 1, pytanie 1).
Czas pozostawania bez zatrudnienia
Bezrobotni
Liczba
%
0 – 3 miesięcy
8
16
4 – 6 miesięcy
14
28
7 – 12 miesięcy
6
12
1 – 2 lata
7
14
3 – 5 lata
12
24
Ponad 10 lat
3
6
Źródło: opracowanie własne.
Jak pokazują wyniki badań zawarte w tabeli 6 wśród przebadanych osób
największą liczbę stanowią mężczyźni pozostający bez zatrudnienia od 4 do 6 miesięcy
(28 %) a także bezrobotni długotrwale (44%). Najmniejsza grupą są osoby, którzy
pozbawieni są stałego źródła dochodu ponad 10 lat (6%).
Tabela 7 : Czas zarejestrowania w Powiatowym Urzędzie Pracy w Opolu (Ankieta 1, pytanie 2).
Długość bycia zarejestrowanym jako osoba
bezrobotna
Bezrobotni
Liczba
%
0 – 3 miesięcy
14
28
4 – 6 miesięcy
16
32
7 – 12 miesięcy
10
20
1- 2 lata
10
20
Źródło: opracowanie własne.
Dane zawarte w tabeli 7 pokazują, że 32 % przebadanych mężczyzn jest
zarejestrowanych w PUP od 4 do 6 miesięcy, 20% od 7 do 12 miesięcy, 20 % 1- 2 lata
natomiast 28 % badanych zarejestrowało się w ciągu ostatnich 3 miesięcy. Na
podstawie informacji zawartej w tabeli 7 można dostrzec, że aż 60 % osób jest
zarejestrowanych stosunkowo krótki okres czasu. Niepokoi natomiast fakt, iż 20 %
badanych zarejestrowanych jest ponad rok czasu a nadal nie udało im się znaleźć
zatrudnienia.
Po analizie tabeli 6 oraz tabeli 7 można zauważyć sporą grupę osób, które już
długi czas nie mogą znaleźć zatrudnienia. Można wnioskować, że dla wielu badanych
osób mało jest ofert pracy odpowiednich do ich wieku oraz kwalifikacji, bądź też osoby
te nie chcą podjąć pracy zarobkowej. Niektóre z osób natomiast mogły utracić wiarę
w znalezienie odpowiedniego zatrudnienia.
55
Wśród badanych 52 % posiada prawo do zasiłku natomiast 48 % nie posiada.
W najgorszym położeniu są osoby, które najdłużej pozostają bez pracy i nie mają
zasiłku dla bezrobotnych. Może to pociągać za sobą wiele poważnych skutków natury
psychicznej, społecznej oraz ekonomicznej.
4.1.3. Przyczyny utraty pracy
Wśród najczęstszych przyczyn utraty pracy w Polsce wymienia się głównie:
nieodpowiednie kwalifikacje, redukcję etatów, wiek, likwidację zakładu pracy a także
dobrowolne odejście z zakładu powodowane różnorodnymi czynnikami. Aby poznać co
najczęściej powodowało utratę stałego źródła dochodu wśród badanych osób zadano im
odpowiednie pytanie a dane przedstawiono w tabeli 8.
Tabela 8: Przyczyny utraty pracy. (Ankieta 1, pytanie 5).
Przyczyny utraty pracy
Odpowiedź
Bezrobotni
Odpowiedź
Bezrobotni
Liczba
%
Dobrowolne
odejście z
zakładu
ponieważ:
Liczba
%
Nieodpowiednie
kwalifikacje
2
4
a) panowała nieprzyjazna
atmosfera
0
0
Redukcja
etatów
18
36
b)występowały czynniki
szkodliwe dla zdrowia
2
4
wiek
3
6
c)warunki pracy były
nieodpowiednie,
niebezpieczne
0
0
Zamknięcie
własnej firmy
1
2
d)źle traktowano
pracowników
0
0
Likwidacja
zakładu pracy
22
44
e)wynagrodzenie było zbyt
niskie w porównaniu z
wykonywaną pracą
2
4
Źródło:opracowanie własne.
Do najczęstszych przyczyn utraty pracy podawanych przez badanych należy
likwidacja zakładu pracy. Pracę z tego powodu utraciło 44 % ankietowanych. Wśród
nich większość pracowała jako budowlańcy, stolarze. Były także osoby, które
wykonywały zawód piekarza, palacza, agenta ubezpieczeniowego, spawacza, elektryka,
dekarza, hydraulika, mechanika samochodowego. Można wywnioskować, iż taki stan
rzeczy może być spowodowany kryzysem ekonomicznym na skutek, którego wielu
56
pracodawców musiało zamknąć swoje przedsiębiorstwa. Kolejną najczęstszą przyczyną
utraty pracy podawaną przez badanych jest redukcja etatów w wyniku której 36 %
ankietowanych zostało bezrobotnymi. Tylko 8 % dobrowolnie odeszło z zakłady pracy
na skutek występowania czynników szkodliwych dla zdrowia (4%) oraz zbyt niskiego
wynagrodzenia (4%).
4.1.4. Reakcje na utratę pracy
Kolejnym istotnym aspektem, który został poruszony w badaniach były reakcje
na utratę pracy. Wyniki badań zostały zawarte w tabeli 9.
Tabela 9 Reakcje na utratę pracy. (Ankieta 1, pytanie 23).
Reakcje na utratę pracy
Odpowiedź
Bezrobotni
Odpowiedź
Bezrobotni
Liczba
%
Liczba
%
Nie przejąłem się,
wiem, że sobie poradzę
6
12
Podszedłem do tego z dystansem,
co ma być to będzie
18
36
Załamałem się, osobie
w moim wieku trudno
znaleźć zatrudnienie
26
52
Źródło: opracowanie własne.
Na podstawie danych zawartych w tabeli 9 wynika, że najczęstszą reakcją na
utratę pracy było załamanie się osoby bezrobotnej. Aż 52 % badanych stwierdziło, że
osobom w wieku powyżej 50 lat ciężko jest znaleźć zatrudnienie. Część bezrobotnych
(36 %) podeszła do utraty pracy z dystansem, twierdząc, że co ma być to będzie. Tylko
niewielka część z badanych mężczyzn ( 12 %) nie przejęła się bezrobociem, gdyż mieli
nadzieję, że sobie poradzą.
57
4.1.5. Podstawowe środki utrzymania bezrobotnych
W trakcie badań zapytano bezrobotnych o podstawowe środki utrzymania jakie
posiadają. Badani mężczyźni udzielali bardzo zróżnicowanych odpowiedzi a dane
uzyskane od bezrobotnych mężczyzn zostały przedstawione w tabeli 10.
Tabela 10: Środki utrzymania (Ankieta 1, pytanie 11).*
Środki
Bezrobotni
Środki
Bezrobotni
Liczba
%
Liczba
%
Bycie na utrzymaniu żony
10
20
Praca dorywcza
16
32
Bycie na utrzymaniu rodziny
6
12
Praca na czarno
16
32
Zasiłek dla bezrobotnych
26
52
Praca sezonowa
2
4
Świadczenia z opieki
społecznej
10
20
Oszczędności
16
32
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Z danych zawartych w tabeli 10 wynika, iż 52 % badanych mężczyzn utrzymuje
się z zasiłku dla bezrobotnych. Część z nich (10% wszystkich ankietowanych)
dodatkowo „pracuje na czarno”. Z tego rodzaju pracy korzystają jednak w większości
osoby pozostające bez prawa do zasiłku. Innymi środkami utrzymania z których
najczęściej korzystają badani mężczyźni jest praca dorywcza (32%) oraz oszczędności
jakie posiadają (32%). Na utrzymaniu żony pozostaje 20 % badanych, 12 %
bezrobotnych jest na utrzymaniu najbliższej rodziny a 20 % pobiera świadczenia
z opieki społecznej. Na podstawie przedstawionych danych można wywnioskować, że
oprócz zasiłku dla bezrobotnych najczęstszym źródłem utrzymania bezrobotnych jest
„praca na czarno”. Wartym zaznaczenia jest fakt, że większość osób pracująca w ten
sposób nie korzysta z pomocy rodziny być może dlatego, że sami chcą zapewnić sobie
środki utrzymania. Tak duża liczba osób pracujących „na czarno” może być
spowodowana tym, że dużo badanych nie posiada prawa do zasiłku i pozbawiona jest
jakiegokolwiek źródła dochodu. Ponadto zasiłek dla bezrobotnych nie zawsze wystarcza
na pokrycie podstawowych kosztów utrzymania.
58
4.1.6. Działania podejmowane przez bezrobotnych w celu znalezienia
zatrudnienia oraz minimalizowania skutków bezrobocia
Kolejnym aspektem, który postanowiono zbadać były działania podejmowane
przez bezrobotnych w celu znalezienia zatrudnienia a także minimalizowania skutków
bezrobocia. Dokonano tego poprzez zadanie bezrobotnym pytań dotyczących
poszukiwania pracy, działań jakie chcą podjąć w najbliższym czasie a także form
pomocy jakie zostały im zaoferowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Opolu i z
których skorzystali.
4.1.6.1. Poszukiwanie pracy
W trakcie badań bezrobotnym zadano pytanie dotyczące sposobów
poszukiwania pracy. Odpowiedzi uzyskane od bezrobotnych zamieszczono w tabeli 11.
Tabela 11: Sposoby poszukiwania pracy (Ankieta 1, pytanie 16).*
Sposób
Bezrobotni
Liczba
%
znajomi
34
68
Ogłoszenia w prasie
40
80
Ogłoszenia w internecie
18
36
Powiatowy Urząd Pracy w Opolu
12
24
Usługi Agencji Pośrednictwa Pracy
0
0
Składanie ofert w zakładach pracy
22
44
Nie szuka pracy ponieważ:pracuje na czarno
6
12
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Przeprowadzone badania pokazują, iż najczęstszymi sposobami poszukiwania
pracy podawanymi przez badanych mężczyzn są ogłoszenia w prasie oraz kontakty ze
znajomymi. Z pierwszej formy korzysta aż 80 % mężczyzn natomiast swoje znajomości
w celu znalezienia pracy wykorzystuje 68 % . Z ogłoszeń w internecie korzysta 36 %
ankietowanych a 44% bezrobotnych składa swoje podania w zakładach pracy. Wśród
badanych mężczyzn znaleźli się także i tacy, którzy nie poszukują pracy, gdyż pracują
„na czarno” a w PUP zarejestrowani są jedynie w celach ubezpieczeniowych - 12 %
59
wszystkich badanych. Najmniejszą popularnością w przeprowadzonych badaniach
cieszą się usługi Agencji Pośrednictwa Pracy, której w badaniu nie podał ani jeden
bezrobotny. Niepokojący jest także fakt, iż tylko 24 % bezrobotnych zaznaczyło, że
szuka pracy poprzez PUP w Opolu. Na podstawie powyższych wyników można
wywnioskować, że osoby bezrobotne szukając pracy najczęściej korzystają z bardzo
popularnych i ogólnodostępnych środków. Większość z badanych nie wykorzystuje
możliwości jakie daje PUP oraz Agencje Pośrednictwa Pracy. Powodem takiego stanu
rzeczy może być fakt, że Agencje Pośrednictwa Pracy zajmują się w szczególności
klientem, który planuje wyjechać do pracy za granicę a jak pokazały badania, których
wyniki zostaną przedstawione w dalszej części pracy tylko nieznaczna część badanych
mężczyzn planuje w najbliższym czasie podjęcie pracy w innym kraju niż Polska.
Ponadto usługi te są odpłatne na co nie każdego bezrobotnego stać. Kolejną bardzo
istotną sprawą jest to, że większość ankietowanych jako główne źródło informacji
traktuje media i znajomych, podczas gdy to właśnie PUP w którym są zarejestrowani
powinien być głównym sposobem pozyskiwania informacji i poszukiwania pracy.
Niestety instytucja ta nie zawsze funkcjonuje sprawnie. Nadal mało jest ofert pracy,
które dodatkowo często okazują się nieaktualne. Ponadto bezrobotni wolą szukać
informacji w prasie czy też internecie ze względu na łatwą dostępność do tych
informacji i szybki czas pozyskania interesujących ich ofert. Niepokojące jest także, że
znajdują się osoby, które wolą pracować na czarno a PUP traktują jedynie jako
instytucję opłacającą ubezpieczenie.
Kolejnym pytaniem, które zadano bezrobotnym był czas jaki poświęcają na
poszukiwanie pracy. Uzyskane odpowiedzi umieszczono w tabeli 12.
60
Tabela 12: Czas poświęcany na poszukiwanie pracy (Ankieta 1, pytanie 15).
Odpowiedź
Bezrobotni
Liczba
%
Codziennie
1 godzinę
8
16
różnie
4
8
Raz na tydzień
6
12
Kilka razy w tygodniu
2 razy
4
8
3 razy
4
8
Raz na miesiąc
12
24
Kilka razy w miesiącu
2 razy
2
4
4 razy
3
6
5 razy
1
2
Nie poszukuje pracy, ponieważ pracuje na czarno
6
12
Źródło: opracowanie własne.
W pytaniu o czas poświęcany na poszukiwanie pracy, ankietowani udzielali
bardzo zróżnicowanych odpowiedzi. Tylko 24 % z nich codziennie wykorzystuje swój
czas w celu znalezienia odpowiedniej pracy – najczęściej około godziny czasu. Raz
w tygodniu pracy szuka 12 % mężczyzn, 16 % kilka razy w tygodniu. Raz na miesiąc
pracy szuka 24 % bezrobotnych a kilka razy w miesiącu 12 % . Tak jak w poprzednim
przypadku 12 % ankietowanych nie poszukuje pracy, gdyż pracują na czarno i nie chcą
zmieniać swojej sytuacji. Najwięcej czasu na poszukiwanie pracy poświęcają osoby,
które w ciągu ostatnich miesięcy straciły pracę. Wśród długotrwale bezrobotnych
można zauważyć brak motywacji do poszukiwań, która spowodowane frustracją
wynikającą z długo utrzymującego się bezrobocia. Sytuacja ta powoduje pogłębianie się
ich problemów i coraz mniejsze szanse na znalezienie pracy.
61
4.1.6.2. Działania, które bezrobotni chcą podjąć w najbliższym czasie
Badając u bezrobotnych chęć podjęcia w najbliższym czasie działań, które
miałyby na celu poprawę ich sytuacji, zadano badanym pytania dotyczące zamiaru
podwyższenia swoich kwalifikacji i umiejętności, otwarcia własnej działalności
gospodarczej a także podjęcia pracy za granicą. Uzyskane informacje zawarto
w tabeli 13.
Tabela 13: Działania, które bezrobotni zamierzają podjąć w najbliższym czasie (Ankieta 1,
pytanie 31, 32, 33).
Jakie działania zamierza Pan podjąć w najbliższym czasie?*
Odpowiedzi
Bezrobotni
Odpowiedzi
Bezrobotni
Liczba
%
Liczb
a
%
Rozpocząć kurs
4
8
Zrobić prawo jazdy
2
4
Nauczyć się języka
obcego
4
8
Nie zamierzam nic robić,
ponieważ jest to bezcelowe
21
42
Przekwalifikować się
6
12
Nie zamierzam nic robić
ponieważ osoby w moim wieku
niczego się już nie nauczą
19
38
Czy zamierza Pan podjąć działalność
gospodarczą
Czy zamierza Pan w najbliższym czasie podjąć
pracę za granicą?
TAK
NIE
TAK
NIE
NIE WIEM
2,00%
98,00%
24,00%
16,00%
60,00%
Źródło: opracowanie własne
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Bezrobotni zapytani o działania jakie chcą podjąć w najbliższym czasie
w zakresie nabywania nowych umiejętności najczęściej odpowiadali, że nie zamierzają
nic robić – 80 % badanych. Wśród badanych 42 % bezrobotnych stwierdziło, że jest to
bezcelowe, natomiast 38 % ankietowanych uznało, że osoby w wieku powyżej 50 lat
niczego się nie nauczą. Tylko 20 % badanych mężczyzn zamierza podjąć działania,
które mogą okazać się ich szansą na znalezienie pracy. Wśród nich 8 % zamierza
rozpocząć kurs, tyle samo chce się nauczyć języka obcego. Chęć przekwalifikowania
się zdeklarowało 12 % badanych a 4 % mężczyzn chce zrobić prawo jazdy.
Na pytanie o założenie własnej działalności gospodarczej 98 % bezrobotnych
odpowiedziało przecząco a tylko jedna osoba ( 2% wszystkich badanych) potwierdziła
62
chęć otwarcia własnego warsztatu samochodowego. Badani zapytani dlaczego nie chcą
podjąć się założenia własnej działalności gospodarczej najczęściej odpowiadali, że nie
mają środków, że prowadzenie własnej działalności jest zbyt odpowiedzialne
i ryzykowne. Większość stwierdzała także, że jest w nieodpowiednim wieku. Zdarzały
się odpowiedzi, iż nie mają chęci i motywacji na prowadzenie swojego biznesu.
Dane dotyczące kolejnego pytania dotyczącego zamiaru podjęcia pracy za
granicą pokazują, że większość z badanych osób (60 %) nie wie czy w niedalekiej
przyszłości podejmie taką decyzję a wszystko jest uzależnione od sytuacji w Polsce i od
tego jak długo pozostaną bez pracy. Wyjazd za granicę planuje 24% przebadanych,
którzy twierdzą, że w innych krajach jest więcej ofert pracy a zarobki są dużo lepsze niż
w Polsce. Bezrobotni chcą wyjeżdżać przede wszystkim do Niemiec, Holandii, Anglii
a także Ukrainy. Tylko 16 % przebadanych jest przekonanych, że w najbliższym czasie
na pewno nie chce wyjechać za granicę. Jako uzasadnienie najczęściej podawali brak
znajomości języka, nieodpowiedni wiek a także stwierdzali, że chcą pracować tylko
w Polsce. Spośród badanych tylko nieznaczna część zna język obcy co przedstawia
tabela 14.
Tabela 14: Znajomość języków obcych (Ankieta 1, pytanie 7)
Znajomość języków obcych
Język
Stopień znajomości
Bezrobotni
Liczba
%
Angielski
podstawowy
2
4
Średnio zaawansowany
4
8
zaawansowany
0
0
Niemiecki
podstawowy
2
4
Średnio zaawansowany
3
6
zaawansowany
3
6
Rosyjski
podstawowy
4
8
Brak znajomości języka obcego
32
64
Źródło: opracowanie własne
Jak pokazują dane zawarte w tabeli 14 tylko 36 % wszystkich badanych
bezrobotnych zna język obcy a tylko nieznaczna część z nich (6 %) zna go na poziomie
zaawansowanym. Powoduje to, że część osób boi się wyjechać za granicę , gdyż boi się
trudności związanych z komunikacją.
63
Wartym podkreślenia jest fakt, iż brak chęci na podejmowanie jakichkolwiek
działań w celu poprawy swojej sytuacji materialnej najczęściej wyrażali mężczyźni
długotrwale bezrobotni. Stwierdzali najczęściej, że jakiekolwiek działanie jest
bezcelowe, ponieważ są w nieodpowiednim wieku i nie znajdą zatrudnienia. Jest to stan
tzw „wyuczonej bezradności”, charakterystycznej min. dla długotrwale bezrobotnych
korzystających z pomocy społecznej. Osoby, które niedawno straciły pracę chcą robić
wszystko co zwiększyłoby ich szansę na rynku pracy i podejmują się każdej
możliwości, która może przyczynić się do poprawy ich sytuacji.
4.1.6.3. Formy pomocy oferowane przez PUP i ich ocena
Kolejnym aspektem, o który zapytano bezrobotnych było korzystanie z form
pomocy jakie oferuje PUP oraz ich ocena. Dane uzyskane od badanych przedstawiono
w tabeli 15.
Tabela 15: Korzystanie z form pomocy oferowanych przez PUP w Opolu (Ankieta 1, pytanie
12)*
Formy pomocy z których korzystali bezrobotni
Odpowiedź
Bezrobotni
Odpowiedź
Bezrobotni
L
%
L
%
Oferty Pracy
32
64
Pośrednictwo pracy
25
50
Szkolenia
16
32
Pomoc w podjęciu własnej
działalności gospodarczej
8
16
Kursy
28
56
Prace interwencyjne
12
24
Staże dla dorosłych
8
16
Roboty publiczne
5
10
Przygotowanie zawodowe
dorosłych
4
8
Zasiłek dla bezrobotnych
48
96
Poradnictwo zawodowe
30
60
Nie korzystałem
2
4
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Z danych zawartych w powyżej tabeli 15 wynika, że ze wszystkich form
pomocy jakie oferował PUP najwięcej osób korzystało z zasiłku dla bezrobotnych
(96 %), ofert pracy (64%) oraz poradnictwa zawodowego (60 %). Z kursów korzystało
56 % badanych osób a z pośrednictwa pracy 50 %. Spośród ankietowanych mężczyzn
z wymienionych form pomocy zaoferowanych przez PUP nie korzystało 4% badanych.
Spośród wszelkich możliwości pomocy udzielanych bezrobotnym tylko 8% osób
64
korzystało z przygotowania zawodowego dla dorosłych a 10% bezrobotnych brało
udział w robotach publicznych. Z prac interwencyjnych korzystało 24 % bezrobotnych,
stażu dla dorosłych 16 %, szkoleń 32 % ankietowanych a z pomocy w podjęciu własnej
działalności gospodarczej skorzystało 16 % badanych.
Oceniając wyżej wymienione formy pomocy bezrobotni dokonali zróżnicowanej oceny,
która przedstawia się w tabeli 16: następująco:
Tabela 16: Ocena skuteczności form pomocy z których korzystali badani bezrobotni (Ankieta 1,
pytanie 12)*.
Ocena skuteczności
Forma
0
1
2
3
4
L
%
L
%
L
%
L
%
L
%
Oferty Pracy
0
0
22
44
6
12
4
8
0
0
Szkolenia
2
4
6
12
6
12
0
0
2
4
Kursy
4
8
4
8
8
16
8
16
4
8
Staże dla dorosłych
4
8
0
0
2
4
2
4
0
0
Przygotowanie zawodowe dorosłych
0
0
0
0
2
4
2
4
0
0
Poradnictwo zawodowe
1
2
3
6
1
2
23
46
2
4
Pośrednictwo Pracy
1
2
4
8
5
10
15
30
0
0
Pomoc w podjęciu własnej działalności
gospodarczej
2
4
0
0
2
4
4
8
0
0
Prace interwencyjne
1
2
2
4
0
0
9
18
0
0
Roboty publiczne
0
0
1
2
1
2
3
6
0
0
Zasiłek dla bezrobotnych
0
0
30
60
10
20
8
16
0
0
Źródło: Opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Legenda: 0 – bez znaczenie, 1 – bardzo słabo, 2 – słabo, 3 – dobrze, 4- bardzo dobrze.
Z danych zawartych w tabeli 16 wynika iż najmniej skuteczne zdaniem
bezrobotnych są zasiłki dla bezrobotnych oraz oferty pracy. Najbardziej skuteczne są
według badanych poradnictwo zawodowe oraz pośrednictwo pracy a także prace
interwencyjne. Na podstawie powyższych danych można wysnuć wniosek, że
bezrobotni bardzo często negatywnie odbierają formy pomocy jakie są im udzielane.
Powodem niskiej oceny szkoleń może być fakt, iż często szkolenia są przeprowadzane
jednak nie dają realnych szans na znalezienie zatrudnienia. Z niską oceną spotkał się
także zasiłek dla bezrobotnych. Powodem takiego stanu rzeczy może być niska kwota
tego właśnie zasiłku, która nie pozwala bezrobotnym na całkowite zaspokojenie
podstawowych potrzeb. W najtrudniejszym położeniu znajdują się osoby, które za tą
65
kwotę muszą utrzymać siebie a także wielodzietną rodzinę. Niska ocena ofert pracy
może być powodowana tym, że nierzadko oferty te są nieaktualne bądź też nie są
odpowiednie do kwalifikacji badanych bezrobotnych.
Podsumowując dane zawarte w tabeli 15 oraz tabeli 16 można zauważyć, że
formy pomocy oferowane bezrobotnym i mające na celu ich poprawę sytuacji nie
zawsze taką funkcję spełniają. Bardzo często formy te są rzadko proponowane
bezrobotnym chociażby ze względu na ich wiek . Zaproponowane natomiast nie
spełniają swojej funkcji co powoduje, że spotykają się z niską oceną bezrobotnych
i brakiem chęci korzystania z nich w przyszłości.
4.1.6.4.Czynniki wpływające na znalezienie zatrudnienia w opinii bezrobotnych
mężczyzn
W trakcie badań zebrano informacje dotyczące czynników, które zdaniem
badanych mają wpływ na trudności w znalezieniu pracy a także tych, które otrzymanie
pracy ułatwiają. Dane przedstawia tabela 17 oraz tabela 18
Tabela 17: Czynniki wpływające na trudności w znalezieniu zatrudnienia (Ankieta 1, pytanie
13)*.
Wpływ
Czynnik
0
1
2
3
4
L
%
L
%
L
%
L
%
L
%
Nieodpowiednie wykształcenie
0
0
2
4
8
16
14
28
26
54
Brak odpowiednich kwalifikacji
0
0
4
8
6
12
16
32
24
48
Brak ofert pracy
0
0
0
0
14
28
14
28
22
44
Brak znajomości układów
0
0
4
8
10
20
6
12
30
60
Wiek
0
0
0
0
10
20
18
36
22
44
Złe rozwiązania prawne
6
12
2
4
6
12
12
24
24
48
Wygląd
10
20
14
28
16
32
6
12
4
8
Stan zdrowia
2
4
2
4
12
24
16
32
18
36
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Legenda: 0 – nie ma wpływu;1 – ma wpływ,ale niewielki; 2 -ma wpływ;3 – ma duży wpływ;4-
ma ogromny wpływ.
Na podstawie informacji zawartych w tabeli 17 można zauważyć, że zdaniem
badanych mężczyzn największą trudność w znalezieniu pracy sprawia nieodpowiednie
wykształcenie, brak znajomości i układów, wiek, brak odpowiednich kwalifikacji oraz
66
ofert pracy. Mniejszą rolę odgrywają : stan zdrowia, złe rozwiązania prawne oraz
wygląd aczkolwiek nie są dla bezrobotnych bez znaczenia. Jak widać badane osoby
zdają sobie sprawę, że o otrzymaniu zatrudnienia najbardziej decyduje odpowiednie
wykształcenie oraz kwalifikacje jakie posiadają.
Tabela 18: Czynniki decydujące o otrzymaniu zatrudnienia (Ankieta 1, pytanie 14). *
Ocena
Czynnik
0
1
2
3
4
L
%
L
%
L
%
L
%
L
%
Odpowiednie wykształcenie
0
0
6
12
8
16
14
28
22
44
Wysokie kwalifikacje
0
0
2
4
10
20
12
24
26
52
Młody wiek
0
0
0
0
14
28
10
20
26
52
Szerokie znajomości, układy
0
0
4
8
8
16
6
12
32
64
Wygląd
4
8
14
28
20
40
8
16
4
8
Szczęście
2
4
6
12
18
36
8
16
16
32
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Legenda: 0 – nie decyduje, 1- decyduje, ale nieznacznie, 2 -decyduje; 3 – bardzo decyduje; 4 –
zdecydowanie decyduje o znalezieniu pracy.
Na podstawie danych z tabeli 18 wynika iż badani uważają, że o otrzymaniu
zatrudnienia najbardziej decyduje młody wiek, wysokie kwalifikacje, znajomości
i układy a także odpowiednie wykształcenie. Mniejszą rolę odgrywa szczęście oraz
wygląd, aczkolwiek nie jest on bez znaczenia .
Na podstawie danych z tabeli 17oraz tabeli 18 można wyciągnąć wniosek, że
badani mężczyźni zdają sobie sprawę, że o otrzymaniu zatrudnienia decyduje przede
wszystkim dobre wykształcenie i kwalifikacje jakie posiadają. Powodem takiego stanu
rzeczy jest oczywiście bardzo duża konkurencja na rynku pracy. Pracodawcy poszukują
jak najlepszych pracowników o jak najlepszych kwalifikacjach odpowiednich do
danego stanowiska pracy. Zdaniem badanych w dzisiejszych realiach bardzo ważną rolę
odgrywają znajomości dzięki, którym łatwiej jest otrzymać dobrą pracę. Oczywiście
wśród wielu osób w naszym kraju istnieje przekonanie, że bez odpowiednich układów
rzadko można osiągnąć sukces. Bardzo istotną rolę w oczach badanych odgrywa wiek.
Zdają sobie sprawę, że większość pracodawców woli przyjmować osoby młodsze np. na
staż lub praktyki za które nie będzie ponosił kosztów. Mniejszą odgrywa rolę posiadane
doświadczenie. Brak ofert pracy też jest bardzo istotny, gdyż często te już istniejące nie
są odpowiednie dla poszukujących pracy np. ze względu na zbyt wysokie kwalifikacje
67
jakie są wymagane.
4.1.7. Skutki utraty pracy
Kolejnym problemem poruszonym w pracy były skutki utraty pracy, które
wystąpiły u badanych bezrobotnych. Odgrywają one bardzo istotną rolę dla
bezrobotnych wpływając na ich zdrowie psychiczne a także fizyczne
4.1.7.1. Konsekwencje bezrobocia
Na początku rozważań o skutkach jakie wywołało bezrobocie wśród badanych
osób zbadano konsekwencje bezrobocia, które prezentuje wykres 1.
Wykres 1: Konsekwencje bezrobocia (Ankieta 1, pytanie 21)*
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Z danych zawartych na wykresie 1 wynika, iż najczęstszymi konsekwencjami
68
Zubożenie rodziny
Bezradność
Kłopoty finansow e
Uczucie zrezygnow ania
Nasilenie się konfliktów rodzinnych
Alkoholizm
Utrata Kw alifikacji
Rozw ód
Ograniczenie kontaktów z innymi ludźmi
Nałogi
0
10
20
30
40
50
60
70
Konsekwencje bezrobocia
Liczba odpowiedzi w %
K
o
n
s
e
kw
e
n
cj
e
bezrobocia wymienianymi przez badanych mężczyzn jest zubożenie rodziny - 64 %
badanych, kłopoty finansowe – 56 % badanych oraz nasilenie się konfliktów rodzinnych
– 36 % badanych. Mężczyźni wymieniali także odzwyczajenie się od pracy – 32 %
oraz ograniczenie kontaktów z innymi ludźmi – 28 %. Najrzadziej ankietowani
wymieniali pogorszenie stanu zdrowia – 4 %, utratę szacunku do własnej osoby – 4 %.
Ważny podkreślenia jest fakt iż 16 % mężczyzn przyznało się do popadnięcia
w różnego rodzaju nałogi. Bardzo istotne jest, że do każdej z wymienionych w pytaniu
konsekwencji znalazły się minimum dwie osoby u których ona wystąpiła. Badani mieli
możliwość zaznaczeni więcej niż jednej odpowiedzi.
Badając konsekwencje bezrobocia zwrócono uwagę na kwestię alkoholizmu. Jak
wiadomo problem ten dotyka wielu bezrobotnych dlatego też podczas badań zapytano
badaną grupę mężczyzn jak często zdarza się im spożywać napoje alkoholowe. Wyniki
zostały zaprezentowane w tabeli 19.
Tabela 19:Spożywanie napojów alkoholowych przez bezrobotnych (Ankieta 1, pytanie 25).*
Częstość spożywania
Rodzaj alkoholu
Codziennie
Raz w tygodniu Kilka razy w
tygodniu
Raz na jakiś
czas
Bezrobotni
Bezrobotni
Bezrobotni
Bezrobotni
L
%
L
%
L
%
L
%
Piwo
12
24
0
0
4
8
22
44
Wino
0
0
3
6
0
0
0
0
Wódka
3
6
0
0
0
0
10
20
NIE PIJE
12 % badanych
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Jak widać z powyższych danych zawartych w tabeli 19 aż 24 % badanych
mężczyzn codziennie pije piwo a 6 % jest uzależnionych od wódki. Uwagę należy
zwrócić także na 8 % badanych którzy kilka razy w tygodniu piją piwo. Raz na jakiś
czas napoje alkoholowe spożywa w sumie 64 % przebadanych. Tylko 12 % wszystkich
badanych mężczyzn nie pije alkoholu. Na podstawie tych danych można wysnuć
wniosek, że dość spora część badanych osób ma problemy alkoholowe. Najczęściej są
to osoby długotrwale bezrobotne. Można przypuszczać, że próbują w ten sposób
zapomnieć o istniejących problemach. Ponadto osoby bezrobotne często nawiązują
kontakty z innymi bezrobotnymi z którymi spotykają się i identyfikują się z ich
problemami. Niestety kontakty te nie zawsze są korzystne, ponieważ podczas spotkań
69
tych może dochodzić właśnie do spożywania alkoholu. Częste spożywanie alkoholu
powoduje natomiast zakłócenie jasności myślenia co utrudnia znalezienie i utrzymanie
zatrudnienia. Ponadto alkoholizm bardzo często powoduje konflikty rodzinne. Wartym
podkreślenia jest fakt iż z dogłębnej analizy badan wynikło iż mężczyźni rozwiedzeni
częściej spożywają różnego rodzaju napoje alkoholowe.
4.1.7.2.Skutki ekonomiczne
W trakcie badań skutków bezrobocia wśród badanych mężczyzn uzyskano
informacje na temat poziomu ich życia a także odczuć, które ukazują ich sytuację.
Zebrane dane zaprezentowane zostały w tabeli 20 oraz tabeli 21
Tabela 20 : Ocena poziomu życia rodziny (Ankieta 1, pytanie 17)
Ocena
Bezrobotni
Ocena
Bezrobotni
Liczba
%
Liczba
%
Bardzo dobrze
0
0
Źle -pieniędzy wystarcza jedynie
na pokrycie codziennych potrzeb
życiowych
10
20
dobrze
19
38
Bardzo źle – nie wystarcza na
podstawowe potrzeby
2
4
Dostatecznie – musimy
oszczędzać
19
38
Źródło: Opracowanie własne.
Na podstawie danych zawartych w tabeli 20 wynika, iż 38 % przebadanych
bezrobotnych ocenia swój poziom życia jako dobry. Tyle samo ankietowanych
stwierdza, że poziom ten jest dostateczny, muszą jednak oszczędzać. Swoją sytuację
jako złą ocenia 20 % przebadanych a 4 % jako bardzo złą. Żaden z przebadanych nie
ocenił poziomu swoje życia jako bardzo dobrego a żaden z długotrwale bezrobotnych
jako dobrego. Długotrwale bezrobotni oceniali je przede wszystkim jako złe i bardzo
złe.
70
Tabela 21: Odczucia ukazujące sytuację bezrobotnych (Ankieta 1, pytanie 18).
Odczucia
Bezrobotni
Odczucia
Bezrobotni
Liczba
%
Liczba
%
Jestem spokojny, gdyż
wiem, że poradzę sobie
finansowo
10
20
Nie jestem w stanie poradzić
sobie sam w obecnej sytuacji
-skorzystam z każdej
zaoferowanej pomocy
12
24
Obawiam się
zubożenia, lecz dam
sobie radę
28
56
Sam sobie nie poradzę, ale
wstydzę się prosić o pomoc
0
0
Źródło: opracowanie własne.
Na pytanie o odczucia ukazujące sytuację w jakiej znajdują się badani 56%
stwierdza, że obawia się zubożenia, lecz dadzą sobie radę, 24 % bezrobotnych uważa,
że nie jest w stanie poradzić sobie samemu w obecnej sytuacji i skorzysta z każdej
zaoferowanej pomocy natomiast 20 % przebadanych jest spokojnych, gdyż wiedzą, że
poradzą sobie finansowo.
Na podstawie danych zawartych w tabeli 20 oraz tabeli 21 można zauważyć, że
większość z badanych osób znajduje się w niezbyt dobrej sytuacji finansowej.
Większość z nich musi oszczędzać a u niektórych środków wystarcza jedynie na
pokrycie podstawowych potrzeb. W najgorszym położeniu finansowym są bezrobotni
długotrwale, gdyż tylko oni określają swoją sytuacją jako złą i uważają, że nie są
w stanie poradzić sobie z zaistniałą sytuacją. W bardzo złej sytuacji były także osoby
u których bezrobotnym jest także któryś z członków rodziny. Wśród grupy badanych
osób aż u 40 % bezrobotnych w najbliższej rodzinie była osoba bezrobotna co pokazuje
poniższa tabela 22
Tabela 22: Członkowie rodziny bezrobotnego będący także osobą bezrobotną (Ankieta 1,
pytanie10).
Odpowiedź
Bezrobotni
Liczba
%
Żona
2
4
Córka
8
16
Syn
10
20
Źródło: Opracowanie własne.
71
4.1.7.3.Wpływ bezrobocia na życie rodzinne
Nie bez znaczenia dla osób bezrobotnych jest wpływ utarty stałego źródła
dochodu na ich życie rodzinne. Dane uzyskane na ten temat od bezrobotnych zawarte
zostały w tabeli 23.
Tabela 23: Wpływ utraty pracy na życie rodzinne (Ankieta 1, pytanie 28).*
Odpowiedź
L
%
Odpowiedź
L
%
Nie wpłynęła, wszystko jest jak
dotychczas
16
32
Rozszedłem się z żoną
4
8
Wzrosły konflikty
18
36
Dzieci uważają mnie za
nieudacznika
10 20
Nie potrafię porozumieć się z żoną
i dziećmi
4
8
Zauważyłem zacieśnienie się
więzów rodzinnych i wzajemne
wsparcie w trudnych chwilach
10 20
Wciąż panuje napięcie i wzajemne
pretensje
14
28
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Badani poproszeni o określenie jak utrata pracy wpłynęła na ich życie rodzinne
jako najczęstszą odpowiedź wskazywali wzrost konfliktów (36 % bezrobotnych). Spora
część ankietowanych – 32 % stwierdza, że po utracie pracy w ich domu wciąż panuje
napięcie i wzajemne pretensje. Dzieci 20% mężczyzn uważają ich za nieudaczników
natomiast 8 % badanych rozeszło się z żoną. Tylu samo nie potrafi porozumieć się
z członkami rodziny. Wśród badanych bezrobotnych byli także tacy, którzy zauważyli
zacieśnienie się więzów rodzinnych i wzajemne wsparcie w trudnych chwilach ( 20 %
bezrobotnych). Niektórzy z badanych mężczyzn (20 %) stwierdziło, że utrata pracy nie
wpłynęła na stosunki rodzinne. Wartym podkreślenia, jest fakt iż po raz kolejny
najbardziej negatywne skutki dotknęły bezrobotnych długotrwale, gdyż to większość
z nich wskazywała jako odpowiedzi : wzrost konfliktów, brak porozumienia pomiędzy
członkami rodziny, rozwód, negatywne opinie dzieci a także wzrost napięcia
i wzajemnych pretensji. Problemy rodzinne wynikają przede wszystkim z tego, że
bezrobocie nie tylko dotyka osobę, której brak zatrudnienia dotyka bezpośrednio, ale
także członków rodziny, którzy nagle muszą dostosować się do zupełnie nowej dla nich
sytuacji. W rodzinach bezrobotnych, którzy niedawno utracili pracę często następuje
mobilizacja wszystkich członków rodziny i poszukiwanie pracy. Utrzymujące się
dłuższy czas bezrobocie powoduje jednak nasilający się stres a także pogłębienie się
72
ubóstwa.
4.1.7.4. Konsekwencje psychiczne
Poza skutkami ekonomicznymi i wpływem bezrobocia a życie rodzinne ważne
są skutki natury psychicznej, które wystąpiły u badanych mężczyzn i które przedstawia
wykres 2
Wykres 2: Objawy, które wystąpiły u bezrobotnych po utracie pracy (Ankieta 1, pytanie 27).*
Źródło:opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Wykres 2 przedstawia najczęstsze objawy jakie zaobserwowali u siebie
przebadani bezrobotni po utracie pracy. Do najczęstszych udzielanych odpowiedzi
należy: stres (76 % przebadanych), uczucie napięcia ( 56% przebadanych) oraz
przygnębienie ( 48% przebadanych). Do najrzadszych udzielanych odpowiedzi należy:
złe samopoczucie, brak poczucia własnej wartości oraz depresja – które wskazało 8 %
osób. Aż 20 % z badanych bezrobotnych ma poczucie bycia niepotrzebnymi. Tak jak
73
Przygnębienie
Apatia
Obojętność
Depresja
Uczucie napięcia
Negatyw ny stosunek do rzeczyw istości
Złe samopoczucie
Poczucie bycia niepotrzebnym
Stres
Brak poczucia w łasnej w artości
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Objawy , które wystąpiły po utracie pracy
Liczba odpowiedzi w %
O
b
ja
w
y
i w przypadku konsekwencji utraty pracy każdy z bezrobotnych zaobserwował u siebie
zmiany samopoczucia. Najgroźniejsze z objawów jakimi są depresja i uczucie bycia
niepotrzebnym najczęściej podawały osoby długotrwale bezrobotne. Wszystkie
z powyższych objawów są bardzo niekorzystne i mogą pociągać za sobą wiele
poważnych skutków. Długo utrzymujący się stres - najczęściej wymieniany przez
badanych - może być przyczyną różnych chorób. W wyniku pogłębiającej się depresji
i uczucia zrezygnowania może także dojść do samobójstw.
74
4.1.7.5.Wizerunek własnej osoby
Bardzo ważny dla dobrego samopoczucia jednostki jest wizerunek własnej
osoby. Wśród badanych bezrobotnych można zauważyć bardzo zróżnicowaną
samoocenę o czym świadczą udzielone odpowiedzi na zadane pytanie zawarte w tabeli
24
Tabela 24: Wizerunek własnej osoby (Ankieta 1, pytanie 29, 30)*
Jak ocenia Pan samego siebie?
Odpowiedź
Liczba
%
Odpowiedź
Liczba
%
Jestem dobrym ojcem i
mężem
20
40
Jestem pełnowartościowym
człowiekiem jak każdy
12
24
Moja rodzina może na mnie
liczyć
14
28
Mam wciąż duże możliwości
20
40
Nie wywiązałem się z
pokładanych we mnie nadziei
7
14
Mogę jeszcze wiele osiągnąć
12
24
Do niczego się nie nadaje
9
18
Już nic w moim życiu nie
osiągnę
5
10
Czuje się bezużyteczny
10
20
Nie akceptuje siebie
1
2
Nie potrafię znaleźć we mnie
żadnych pozytywnych cech
2
4
Czy jako mężczyzna czuje Pan, że nie wywiązał się z powierzonych obowiązków?
Odpowiedź
Liczba
%
Odpowiedź
Liczba
%
Tak, ciągle czuje, że
zawiodłem siebie i bliskie mi
osoby
16
32
Zawsze starałem się
wywiązywać ze swoich
obowiązków i czuje się
spełnionym i dumnym
mężczyzną
6
12
Nie czuje, abym kogokolwiek
zawiódł
20
40
Utrata pracy nie wpłynęła na
ocenę moich
dotychczasowych osiągnięć i
starań
16
32
Źródło: Opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Z danych uzyskanych w toku badań i zawartych w tabeli 24 wynika, że
większość badanych posiada pozytywny` wizerunek własnej osoby. Oceniając samego
siebie 40 % badanych uważa, że jest dobrym ojcem i mężem. Tyle samo mężczyzn
stwierdza, że wciąż ma duże możliwości osiągnięcia sukcesu w życiu Niepokojące są
jednak odpowiedzi wskazane przez niektórych bezrobotnych, którzy stwierdzają, że do
niczego się nie nadają (18 % osób) oraz czują się bezużyteczni ( 20 % osób).
Na pytanie o wywiązanie się z powierzonych obowiązków 68 % bezrobotnych
75
stwierdziło, że nikogo nie zawiodło i zaistniała sytuacja nie wpłynęła na ocenę ich
starań a 12 % z nich czuje dumę i spełnienie się jako mężczyzna. Długotrwale
bezrobotni najczęściej odpowiadali, że czują iż zawiedli siebie oraz bliskie im osoby.
Niska samoocena części z badanych może wynikać z przedłużającego się
bezrobocia a także konfliktów rodzinnych i narastających kłótni.
4.1.8. Wsparcie udzielane osobom bezrobotnym
W trakcie badania ankietowanym zadano pytania dotyczące wsparcia z jakiego
korzystają oraz instytucji, organizacji oraz grup społecznych na których wsparcie mogą
liczyć. Badani wypowiedzieli się także o stosunku znajomych oraz rodziny do ich
osoby. Zebrane wyniki zaprezentowane zostały na wykresie 3, wykresie 4 oraz tabeli 25
Wykres 3 : Formy pomocy z których korzystają bezrobotni (Ankieta 1, pytanie 26)*
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Z danych zawartych na wykresie 3 wynika, że do najczęstszych form wsparcia
z których korzystali bądź korzystają przebadani bezrobotni jest wsparcie rodziny – 78 %
badanych osób a także pomoc doradcy zawodowego – 60 %. Bardzo istotną rolę
odgrywa także dla bezrobotnych pomoc znajomych oraz przyjaciół z której korzysta
76
Pomoc psychologa
Pomoc doradcy zaw odow ego
Wsparcie znajomych i przyjaciół
Wsparcie rodziny
Rozmow a z księdzem
Poradnie życia rodzinnego
Nie korzysta
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Formy pomocy z których
korzystają bezrobotni
Liczba odpowiedzi w %
F
o
rm
a
40 % badanych mężczyzn. Tylko pojedyncze osoby korzystają z pomocy psychologa,
księdza czy też poradni życia rodzinnego. Wśród badanych znalazło się 6 % mężczyzn,
którzy nie korzystają z żadnego typu pomocy tłumacząc to tym, że są sami oraz, że z
problemami chcą sobie poradzić sami.
Wykres 4: Miejsca w których bezrobotni mogą znaleźć oparcie (Ankieta 1, pytanie 19)*
Ź
ródło: Opracowanie własne
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Badani zapytani o miejsce, gdzie znajdują oparcie(wykres 4) także jako
najważniejsze podawali rodzinę – 78 % osób a także znajomych i przyjaciół – 40 %
osób. Na pomoc wśród pracowników Powiatowego Urzędu Pracy może liczyć 30 %
badanych a na wsparcie Ośrodka Pomocy Społecznej 32 % badanych. Wśród badanych
6 % stwierdziło, że nie ma w nikim oparcia i z zaistniałą sytuacją będzie radzić sobie
samemu.
Na podstawie przedstawionych na wykresie 3 oraz wykresie 4 danych można
przypuszczać, że badani mężczyźni częściej korzystają ze wsparcia rodziny oraz
znajomych, gdyż łatwiej jest im się przed nimi otworzyć i poprosić o pomoc. Bardzo
często osoby bezrobotne wstydzą się swojej sytuacji i niechętnie chcą korzystać
z pomocy psychologa, księdza bądź też różnego rodzaju poradni. Ponadto bardzo często
77
Rodzina
Znajomi, przyjaciele
Pow iatow y Urząd Pracy w Opolu
CARITAS
Ośrodek Pomocy Społecznej
Brak oparcia
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
Instytucje, organizacje oraz grupy społeczne
w których
bezrobotni znajdują oparcie
Liczba odpowiedzi w %
M
ie
js
ce
placówki takie jak Powiatowy Urząd Pracy czy też CARITAS nie są oceniane przez
bezrobotnych pozytywnie co może sprawiać, że niechętnie zwracają się tam o pomoc.
Najważniejsza jest dla nich pomoc rodziny i przyjaciół, dlatego tak ważne jest podejście
najbliższych osób do osoby dotkniętej bezrobociem, które przedstawione jest w kolejnej
tabeli. 25.
Tabela 25: Stosunek rodziny i znajomych do osób badanych (Ankieta 1, pytanie 20, 22)
Z jakim podejściem spotyka się Pan wśród
znajomych i rodziny?*
Czy Pana zdaniem po utracie pracy
zmienił się stosunek znajomych i
otoczenia względem Pana?
Odpowiedź
Liczb
a
%
Odpowiedź
Liczb
a
%
współczucie
12
24
Tak, stali się niechętni
8
16
życzliwość
28
56
Nie, są dla mnie życzliwi
jak zawsze
28
56
obojętność
10
20
Nie mam zdania na ten
temat
14
28
Wsparcie finansowe, pomoc
materialna
12
24
Widoczna niechęć
8
16
Źródło:opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Na podstawie powyższych danych z tabeli 25 można wyciągnąć wniosek, że
w większości przypadków bo aż 56% rodzina i znajomi są nastawieni do przebadanych
osób życzliwie. Wśród badanych mężczyzna 24 % z nich stwierdza, że może liczyć od
nich na wsparcie finansowe i pomoc materialną. Wśród ankietowanych byli jednak
i tacy, którzy spotkali się z widoczną niechęcią najbliższego otoczenia – 16 %. Niechęć
ukazywana bezrobotnym jest bardzo niekorzystnym zjawiskiem, gdyż podstawową
formą pomocy z której chcą korzystać bezrobotni jest właśnie wsparcie bliskich im
osób. Brak tego czynnika u bezrobotnych może powodować pogłębianie się problemu
i zamykanie się ich na inne osoby.
78
4.2. Opinia społeczeństwa na temat mężczyzn i mężczyzn bezrobotnych
W trakcie badań dotyczących zjawiska bezrobocia wśród mężczyzn powyżej 50
roku życia poznano opinie mieszkańców Opola na temat cech i ról jakie powinien
spełniać prawdziwy mężczyzna a także opinii na temat osób bezrobotnych. W tym celu
zadano im pytania, których wyniki zostaną przedstawione w dalszej części pracy.
4.2.1. Cechy prawdziwego mężczyzny w opinii mieszkańców Opola
Podając cechy którymi powinien charakteryzować się prawdziwy mężczyzna
badani udzielali bardzo zróżnicowanych odpowiedzi, jednak zdarzały się takie cechy,
które były podawane przez większość ankietowanych co pokazuje tabela 26
Tabela 26: Cechy charakteryzujące prawdziwego mężczyznę (Ankieta 2, pytanie 1)*
Cechy
Liczba %
Cechy
Liczba
%
Cechy
Liczba
%
Jest pewny
siebie
14
28
Jest stanowczy
4
8
Nie wyraża
uczuć
1
2
Jest zaradny
26
52
Wierzy w
siebie
4
8
Jest
opiekuńczy
18
36
Jest zadbany,
elegancki
6
12
Ma dobrze
płatną pracę
9
18
Jest
prawdomówny
6
12
Potrafi poradzić
sobie z każdą
trudną sytuacją
20
40
Zajmuje się
domem i
wychowaniem
dzieci
3
6
Potrafi
zapewnić
sobie i
rodzinie środki
do życia
24
48
Pije alkohol,
pali papierosy
1
2
Podnosi głos
1
2
Nie zajmuje
się domem
lecz karierą
zawodową i
zapewnieniem
rodzinie
odpowiednich
środków do
życia
3
6
Jest ambitny
9
18
Jest arogancki
1
2
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Mieszkańcy Opola wskazując 3 najważniejsze cechy charakteryzujące
prawdziwego mężczyznę jako najczęstszą odpowiedzi udzielali zaradność – 52 % osób.
Prawie połowa z ankietowanych - 48 % uważa, że musi on potrafić zapewnić sobie
i rodzinie środki do życia a 40 % twierdzi, że prawdziwego mężczyznę wyróżnia
przede wszystkim umiejętność radzenia sobie z każdą sytuacją. Powyższe dane zawarte
79
w tabeli 26 pokazują, że tylko pojedyncze osoby uważają, że wyznacznikiem męskości
jest picie alkoholu, palenie papierosów, arogancja, niewyrażanie uczuć oraz
podnoszenie głosu.
Badani poproszeni o wskazanie najważniejszych ról jakie powinien spełniać
i cech jakie powinien posiadać prawdziwy mężczyzna udzielali bardzo podobnych
odpowiedzi. Do najczęstszych wymienianych przez nich cech należy : ambicja,
stanowczość, pewność siebie, zaradność, dobra budowa fizyczna, opiekuńczość,
przedsiębiorczość, nie okazywanie słabości, wytrwałość, zdecydowanie,
prawdomówność, tolerancyjny, inteligencja, poczucie humoru, odwagę, uczciwość,
elegancję. Wśród ról jakie powinien spełniać mężczyzna należy : rola kochającego ojca,
rola kochającego męża, rola odpowiedzialnego i uczciwego pracownika, rola żywiciela
rodziny
Stereotyp mężczyzny dominatora nie znalazł odzwierciedlenia
w przeprowadzonych badaniach. Nadal jednak istnieje przekonanie, że to mężczyzna
powinien zapewnić rodzinie środki do życia. Powinien także charakteryzować się
opiekuńczością.
4.2.2 Mężczyzna jako główny żywiciel rodziny
Respondenci oprócz cech i ról jakie powinien spełniać prawdziwy mężczyzna,
zostali poproszeni o udzielenie opinii na temat mężczyzny jako głównego żywiciela
rodziny. W tym celu zadano im pytania, które wraz z odpowiedziami zostały
zaprezentowane w tabeli 27
80
Tabela 27: Ocena mężczyzny jako głównego żywiciela rodziny(Ankieta 2, pytanie 2, 4)
Czy mężczyzna powinien być głównym żywicielem rodziny?
Odpowiedź
Mężczyźni
Kobiety
Ogółem
Liczba
%
Liczba
%
Liczba
%
Zdecydowanie Tak – to na
mężczyźnie spoczywa główny
obowiązek utrzymania rodziny
11
44
8
32
19
38
Nie – Utrzymaniem rodziny
może w równym stopniu zająć
się kobieta
1
4
2
8
3
6
Zależy od sytuacji
12
48
9
36
21
42
Nie ma to znaczenia
1
4
5
20
6
12
Nie mam zdania na ten temat
0
0
1
4
1
2
Razem
25
100
25
100
50
100
Czy brak pracy u mężczyzny sprawia, że nie spełnił on przypisanych mu jako głowie
rodziny zadań?
TAK – jest nieudacznikiem, nie
spełnił się jako mężczyzna
5
20
10
40
15
30
NIE – brak pracy nie oznacza,
że zawiódł jako mężczyzna
18
72
11
44
29
58
NIE MAM ZDANIA NA TEN
TEMAT
2
8
4
16
6
12
Razem
25
100
25
100
50
100
Źródło: opracowanie własne.
Dane zawarte w tabeli 27 pokazują jak kobiety i mężczyźni postrzegają
konieczność pełnienia przez mężczyznę roli głowy rodziny. Ogółem przebadani uznali,
że to czy mężczyzna powinien być głównym żywicielem rodziny czy też nie zależy
w głównej mierze od sytuacji. Odpowiedzi takiej udzieliło w sumie 42% przebadanych.
Niewiele mniej bo 38 % ankietowanych uznało, że to mężczyzna ma obowiązek bycia
głównym żywicielem rodziny. Tylko 6 % przebadanych uznało, że zapewnieniem
środków do życia w jednakowy sposób może zająć się kobieta, 12 % z kolei uznało, że
nie ma to znaczenia Analizując wyniki można zauważyć, że mężczyźni są znacznie
częściej przekonani, że to na nich spoczywa obowiązek zapewnienia rodzinie środków
do życia i sprawowania nad nią opieki aczkolwiek większość z nich zdaje sobie sprawę
z tego, że w wielu przypadkach może być zupełnie odwrotnie i w zależności od sytuacji
kobieta będzie musiała przejąć na siebie obowiązek utrzymania bliskich. Udzielając
odpowiedzi to kobiety częściej uznawały, że nie ma znaczenia kto pełni tę funkcję
w rodzinie.
81
Udzielając odpowiedzi na kolejne pytanie ogółem badani uznali że brak pracy
nie oznacza, że mężczyzna nie spełnił przypisanych mu jako głowie rodziny zadań.
Odpowiedzi takiej udzieliło 58% przebadanych a 30 % badanych uznało, że w takiej
sytuacji mężczyzna jest zwykłym nieudacznikiem. Po analizie danych okazuje się, że to
kobiety częściej uznawały, że niepracujący mężczyzna jest nieudacznikiem. Zdanie
takie ma aż 40% przebadanych kobiet. Pojawia się tutaj pewna sprzeczność, gdyż
w poprzednim pytaniu uznawały one, że nie ma znaczenie kto zajmuje się utrzymaniem
rodziny i że jest to najczęściej uzależnione od sytuacji. Wśród kobiet często występują
takie, które walczą o równouprawnienie i możliwości pełnienia funkcji głównego
żywiciela w rodzinie, jednak jak się później okazuje nadal patrzą stereotypowo
a mężczyznę, który nie wywiązał się z powierzonych zadań uznają za nieudacznika.
Mężczyźni udzielając odpowiedzi na to pytanie najczęściej uznawali, że brak pracy
u mężczyzny wcale nie oznacza, że nie spełnili przypisanych im ról.
Podsumowując uzyskane informacje można stwierdzić, że w polskim
społeczeństwie pomimo walki o równouprawnienie kobiet i mężczyzn wciąż dominuje
tradycyjny podział ról a niewypełnienie przez mężczyznę powierzonych obowiązków
odbierane jest negatywnie szczególnie przez kobiety.
82
4.2.3. Bezrobotni powyżej 50 roku życia w opinii mieszkańców Opola
Ważnym aspektem było zbadanie opinii mieszkańców Opola na temat
bezrobotnych powyżej 50 roku życia. Odgrywa ona bardzo istotną rolę, ponieważ to na
jej podstawie kształtują się poglądy ludzi na temat ludzi bezrobotnych.
4.2.3.1.Opinia o osobach bezrobotnych
W trakcie badań zapytano respondentów o wyrażenie opinii na temat osób
bezrobotnych. Dane uzyskane od mieszkańców zawarte zostały w tabeli 28
Tabela 28: Opinia o osobach bezrobotnych
(Ankieta 2, pytanie 5)
Bezrobotni to osoby
Odpowiedź
Mężczyźni
Kobiety
Ogółem
Liczba
%
Liczba
%
Liczba
%
Bez odpowiednich kwalifikacji
2
8
5
20
7
14
Które straciły pracę z winy
zakładu pracy
7
28
6
24
13
26
Które straciły pracę z własnej winy
1
4
1
4
2
4
Zbyt lekko podchodzące do życia
4
16
2
8
6
12
Które chcą pracować, ale nie mogą
znaleźć zatrudnienia
9
36
11
44
20
40
Pokrzywdzone przez los
1
4
0
0
1
2
Załamane
1
4
0
0
1
2
Razem
25
100
25
100
50
100
Źródło:opracowanie własne.
Dane z powyższej tabeli 28 pokazują, że większość badanych osób uważa, że
bezrobotni to osoby, które chcą pracować, jednak nie mogą znaleźć zatrudnienia – 40 %
badanych a także osoby, które straciły pracę z winy zakładu pracy – 26 %. Tylko
pojedyncze osoby uznały, że bezrobotni są pokrzywdzeni czy też załamani. Wypowiedzi
kobiet i mężczyzn na to pytanie są zbliżone, aczkolwiek mężczyźni częściej uznawali
bezrobotnych za zbyt lekko podchodzących do życia. Odpowiedzi takiej udzieliło 16 %
badanych mężczyzn
83
4.2.3.2. Wpływ wieku na możliwość znalezienia zatrudnienia
Badając opinie na temat osób bezrobotnych zapytano badanych o to czy wiek
ma wpływ na trudności w znalezieniu pracy . Dane zawarte w tabeli 29 przedstawiają
się następująco
Tabela 29: Wpływ wieku na trudności w znalezieniu pracy przez mężczyzn (Ankieta 2,
pytanie 7)
Opinia
Mężczyźni
Kobiety
Ogółem
Liczba
%
Liczba
%
Liczba
%
Zdecydowanie ma wpływ,
pracodawcy wolą młodszych
pracowników z nowymi
pomysłami
12
48
16
64
28
56
Na pewno ma wpływ, ale niewielki
5
20
2
8
7
14
Zdecydowanie nie – jeżeli
chcieliby to na pewno znaleźliby
pracę
2
8
2
8
4
8
Trudno powiedzieć zależy od
sytuacji
6
24
4
16
10
20
Nie mam zdania na ten temat
0
0
1
4
1
Razem
25
100
25
100
50
100
Źródło: opracowanie własne.
Badani zapytani czy wiek ma wpływ na trudności w znalezieniu pracy przez
mężczyzn w większości odpowiadali twierdząco. Spośród ankietowanych 56% uznało,
że pracodawcy wolą pracowników młodszych z nowymi pomysłami. Tylko 8 %
przebadanych osób odpowiedziało, że wiek nie ma wpływu na znalezienie pracy i jeśli
mężczyzna chciałby znaleźć zatrudnienie to by to zrobił. Spora część mieszkańców
Opola uznała, że to czy wiek wpływa na możliwość znalezienie pracy zależy od
sytuacji. Odpowiedzi takiej udzieliło 20 % badanych.
84
4.2.3.3.Przyczyny utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia
W dalszej części badań zapytano badanych o najczęstsze przyczyny utraty pracy
(tabela 30) oraz o czynniki, które decydują o tym , że osoby te nie mają pracy (tabela
31).
Tabela 30 Najczęstsze przyczyny utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia – opinia
mieszkańców (Ankieta 2, pytanie 8)*
Najczęstsze przyczyny utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia
Przyczyna
Liczba
%
Likwidacja zakładu pracy
38
76
Zbyt niskie kwalifikacje
10
20
Redukcja etatów
37
74
wiek
9
18
Dobrowolna decyzja
6
12
Wymiana pracowników na młodszych
14
28
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Badani poproszeni o wskazanie najczęstszych przyczyn utraty pracy przez
mężczyzn po 50 roku życia jako główną przyczynę wskazali likwidację zakładu pracy
(76 % osób) oraz redukcję etatów (74 % osób). Tylko 12 % badanych osób uznało, że
dobrowolnie odchodzą z zakładu a 18 % jako powód wskazało wiek. Jedna
z badanych osób ( 2 % wszystkich badanych) stwierdziła, że tracą oni pracę z własnej
winy np. w wyniku kradzieży lub picia alkoholu. Analizując powyższe dane z danymi
uzyskanymi w trakcie badania osób bezrobotnych można stwierdzić, że opinia
społeczeństwa na temat głównych przyczyn utraty pracy przez mężczyzn powyżej 50
roku życia w znacznej części pokrywa się z faktyczną sytuacją jaka ma miejsce wśród
tej grupy bezrobotnych.
85
Tabela 31 Czynniki wpływające na brak pracy wśród mężczyzn po 50 roku życia (Ankieta 2,
pytanie 9)*
Przyczyna
Liczba
%
Nie ma miejsc pracy
26
52
Nie mają odpowiednich kwalifikacji
24
48
Pracodawcy wolą przyjmować osoby młodsze – na
staże lub praktyki
35
70
Są niezaradni, mało aktywni
11
22
Są w gorszej kondycji psychofizycznej
7
14
Brak im wiary w siebie
7
14
Są zbyt leniwi żeby szukać pracy
6
12
Nie chcą pracować – wolą być na utrzymaniu
rodziny bądź korzystać z zasiłku dla bezrobotnych
19
38
Źródło: Opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Udzielając odpowiedzi na pytanie co decyduje, że mężczyźni po 50 roku życia
nie mają pracy i które zaprezentowane w tabeli 31 badani najczęściej odpowiadali, że
pracodawcy wolą przyjmować osoby młodsze na staże lub praktyki. Takiej odpowiedzi
udzieliło 70 % badanych. Inną najczęściej podawaną przyczyną jest brak miejsc pracy
( 52 %) a także brak odpowiednich kwalifikacji (48 % ). Część z badanych uznała, że
nie chcą pracować, ponieważ wolą korzystać z zasiłku dla bezrobotnych i być na
utrzymaniu rodziny (38 %). Wartym podkreślenia jest fakt, iż tylko 48 % wszystkich
badanych jako przyczynę wskazało brak odpowiednich kwalifikacji. Sami bezrobotni
natomiast uznają, ten czynnik jako najważniejszy i najbardziej wpływający na brak
możliwości otrzymania odpowiedniego zatrudnienia.
86
4.2.3.4. Cechy charakteryzujące bezrobotnego mężczyznę po 50 roku życia
W trakcie poznawania opinii na temat bezrobotnych powyżej 50 roku życia
poproszono badanych o wskazanie cech, które charakteryzowałyby typowego
bezrobotnego mężczyznę powyżej 50 roku życia. Zebrane informacje prezentuje wykres
5
Wykres 5 : Cechy typowego bezrobotnego po 50 roku życia (Ankieta 2, pytanie 6)*
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Z danych zawartych na powyższym wykresie nr wynika, iż zdaniem
mieszkańców Opola typowy bezrobotny mężczyzna po 50 roku życia najczęściej
„pracuje na czarno” -52 % i, jest zrezygnowany – 40 % , mało zaradny – 32 %
i z gorszą kondycją psychofizyczną – 28 %.Wśród badanych 24 % osób uznało, że
bezrobotny w tym wieku bardzo chce znaleźć pracę . Tyle samo uważa, że jest zbyt
leniwy, żeby pracować. 10 % ankietowanych uznało, że jest on mało atrakcyjny,
87
zrezygnow any
załamany
nerw ow y
bezradny
złodziej
mało atrakcyjny
zaniedbany
bez środków o życia
leniw y, nie chce mu się pracow ać
niedouczony
mający mniej szczęścia niż inni
z gorszą kondycją psychofizyczną
mało zaradny
pracuje na czarno
alkoholik
zagubiony
bardzo chce znaleźć pracę
0 10 20 30 40 50 60
Typowy bezrobotny po 50 roku życia
Liczba odpowiedzi w %
C
e
ch
a
zagubiony, zaniedbany i mający mniej szczęścia niż inni. Niecałe 20 % badanych
mieszkańców widzi typowego bezrobotnego mężczyznę po 50 roku życia jako
alkoholika a tylko jedna osoba stwierdza, że jest złodziejem. Podsumowując powyższe
dane można zauważyć, że wśród opinii społeczeństwa występuje bardzo dużo
negatywnych opinii dotyczących bezrobotnego po 50 roku życia. Najczęściej widzi się
ich jako tych pracujących „na czarno”, zrezygnowanych, leniwych. W trakcie badań
występowały także opinie stwierdzające, że osobom takim wydaje się, że już się
napracowali. Negatywne opinie można znaleźć także wśród odpowiedzi na pytanie
o najczęstsze zajęcia bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia, które przedstawia
wykres 6
Wykres 6 : Najczęstsze zajęcia bezrobotnych po 50 roku życia (Ankieta 2, pytanie 10)*
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Według opinii mieszkańców bezrobotni po 50 roku życia piją, popadają
w alkoholizm (18 odpowiedzi), nic nie robią gdyż są zbyt leniwi ( 16 % badanych). Po
analizie badań stwierdza się jednak, że wśród odpowiedzi na to pytanie dominują te
neutralne. Prawie 90 % badanych uznało, że bezrobotni pracują dorywczo, 42%, że
szukają pracy a 40 %, że wyjeżdżają za granicę. Tylko jedna osoba stwierdziła, że
ludzie Ci wchodzą w konflikty z prawem.
88
Szukają pracy
Pracują doryw czo
Wchodzą w konflikty z praw em
w yjeżdżają za granicę
nic nie robią poniew aż są zbyt leniw i
piją, popadają w alkoholizm
0
20
40
60
80
100
Najczęstsze zajęcia
bezrobotnych po 50 roku życia
Liczba odpowiedzi w %
Z
a
ję
ci
a
4.2.3.5. Ocena bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia
Na zakończenie badań mieszkańcy Opola zostali poproszeni o ocenę
bezrobotnych po 50 roku życia. Oceny tez były bardzo podzielone co pokazuje tabela
32.
Tabela 32: Ocena bezrobotnych po 50 roku życia (Ankieta 2, pytanie 11)*
Opinia
Liczba
%
Opinia
Liczba
%
To nie ich wina, że nie
mają pracy, takim
osobom ciężko znaleźć
zatrudnienie
28
54
Nie chce im się pracować,
wolą siedzieć w domu przed
telewizorem popijając piwo
14
28
Nie ma znaczenia w
jakim wieku jest
bezrobotny mężczyzna –
jest zwykłym
nieudacznikiem skoro nie
potrafi znaleźć pracy
7
14
Jest im ciężej niż kobietom,
ponieważ oczekuje się od
nich zapewnienia rodzinie
odpowiednich warunków
życia
23
46
Źródło: opracowanie własne.
* Odpowiedzi jest > 100 %, gdyż respondenci dokonywali wyboru więcej niż jednej odpowiedzi.
Na podstawie danych zawartych w tabeli nr stwierdza się, że większość
badanych uznaje, że bezrobotni po 50 roku życia są w ciężkiej sytuacji i trudno jest im
znaleźć zatrudnienie (56 % badanych). Uważają oni także, że mężczyznom jest ciężej
niż kobietom, gdyż oczekuje się od nich zapewnienia rodzinie odpowiednich warunków
do życia (46 % badanych). Opinie społeczeństwa na temat bezrobotnych są jednak
podzielone i nie brakuje tych negatywnych. Spośród badanych mieszkańców 28 %
uznaje, że mężczyznom tym nie chce się pracować, gdyż wolą siedzieć w domu i pić
piwo, 14 % przebadanych stwierdza, że nie mam znaczenia w jakim wieku jest
bezrobotny. Według ich opinii jest on zwykłym nieudacznikiem skoro nie potrafi
znaleźć pracy. Analizując informacje przekazane przez badanych można było zauważyć
większą skłonność kobiet do wydawania negatywnych opinii na temat bezrobotnych
mężczyzn.
89
WNIOSKI
Na podstawie powyższej analizy można stwierdzić, że ogólna sytuacja
bezrobotnych mężczyzn powyżej 50 roku życia jest bardzo zróżnicowana i uzależniona
przede wszystkim od czasu trwania bezrobocia. Wśród badanej populacji bezrobocie
dotykało przede wszystkim osoby, które straciły pracę w ciągu ostatniego roku. Mogło
być to spowodowane kryzysem ekonomicznym, który miał miejsce w ostatnich czasach.
Niepokojący jest jednak fakt występowania wśród części badanych mężczyzn
bezrobocia długotrwałego. Jest to o tyle istotne, iż czas pozostawania bez pracy ma
bardzo duży wpływ na skutki jakie ponosi osoba bezrobotna a także na stopień jej
mobilizacji niezbędnej w poszukiwaniu pracy.
W wyniku podjętych badań potwierdziła się hipoteza 1 dotycząca liczby
bezrobotnych mężczyzn. Okazało się, że na bezrobocie występujące w grupie osób po
50 roku życia bardziej narażeni są mężczyźni. Z tego też powodu powinno podejmować
się coraz więcej środków, które ograniczałyby to zjawisko.
Osoby badane najczęściej traciły pracę z przyczyn zakładu pracy czyli jego
likwidacji a także redukcji etatów. Potwierdziło to postawioną wcześniej hipotezę 2.
Wśród głównych powodów utraty stałego źródła dochodu mężczyźni rzadziej podawali
wiek a także dobrowolną decyzję.
Większość osób badanych w momencie utraty pracy zdawała sobie sprawę
z trudności jakie je czekają. Respondenci stwierdzali, że byli przekonani o tym , że
osobom w tym wieku ciężko będzie znaleźć zatrudnienie. Wyniki badań pokazały, że
większość bezrobotnych załamała się co potwierdziło hipotezę 3. Tylko nieznaczna
część badanych była przekonana, że z zaistniałą sytuacją jest w stanie sobie poradzić.
Zgodnie z postawioną hipotezą 4 do podstawowych środków utrzymania
bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia należy: zasiłek dla bezrobotnych, „praca na
czarno”, praca dorywcza a także posiadane oszczędności. Badania przeprowadzone na
klientach Powiatowego Urzędu Pracy potwierdziły tą hipotezę. Należy jednak
podkreślić, że z oszczędności korzystają przede wszystkim osoby, które straciły pracę
w ciągu ostatnich kilku miesięcy. Osoby, które nie posiadają stałego źródła dochodu
przez dłuższy okres czasu nie korzystają z tego typu środków, ponieważ wraz
z wydłużającym się bezrobociem oszczędności te maleją.
Bardzo istotną rolę odgrywa aktywność samych badanych. Od niej bowiem
w bardzo dużym stopniu zależy powodzenie bezrobotnych w wychodzeniu
z bezrobocia. Badani mężczyźni podejmują wiele działań mających na celu znalezienie
90
zatrudnienia a także minimalizowania skutków bezrobocia jednak nie do końca
pokrywają się one z postawioną w pracy hipotezą 5. Wprawdzie poszukują oni pracy
głównie za pomocą ogłoszeń w prasie oraz internecie a także poprzez znajomych jednak
tylko nieznaczna część bezrobotnych w tej kwestii korzysta z pomocy Powiatowego
Urzędu Pracy. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż Powiatowy Urząd Pracy nie
zawsze funkcjonuje w sposób sprawny. Mało jest ofert pracy, które mogłyby być
odpowiednie dla tej grupy bezrobotnych. Ponadto ogłoszenia te często są nieaktualne co
zniechęca bezrobotnych. Bardzo istotną kwestię odgrywa także chęć bezrobotnych do
podwyższania swoich kwalifikacji i umiejętności. Wprawdzie zdają sobie oni sprawę,
że otrzymanie zatrudnienia zależy w głównej mierze od posiadanego wykształcenia oraz
kwalifikacji jednak tylko nieznaczna część z nich planuje w najbliższym czasie
rozpocząć kurs, podjąć naukę języka obcego, zrobić prawo jazdy czy też się
przekwalifikować. Większość badanych uznała jednak, że jest to bezcelowe, gdyż osoby
w ich wieku nie są w stanie się czegokolwiek nauczyć. Także zamiar podjęcia własnej
działalności gospodarczej wyraziło tylko 2 % wszystkich mężczyzn. Pozostała część
uważa, że podejmowanie się takiej działalności w tym wieku nie jest odpowiednie ze
względu na wysokie ryzyko oraz ponoszone koszty na które ich nie stać. W pytaniu
dotyczącym wyjazdu za granicę, tylko niewielka grupa badanych jest przekonana, że
w najbliższym czasie podejmie pracę za granicą. Wynika to przede wszystkim ze słabej
znajomości języka obcego badanych osób. Tylko nieznaczna część taką umiejętność
posiada i to jedynie w stopniu podstawowym lub średnio zaawansowanym. Wyniki
badań pokazały, że większość z badanych osób korzystała z różnych form pomocy jakie
oferuje PUP. Najczęściej był to zasiłek dla bezrobotnych, oferty pracy, poradnictwo
zawodowe, kursy, oraz pośrednictwo pracy, rzadziej natomiast szkolenia,
przygotowanie zawodowe dorosłych, staże dla dorosłych, roboty publiczne czy też
pomoc w podjęciu własnej działalności gospodarczej. Oceniając te formy pomocy
z najniższą oceną spotkał się zasiłek dla bezrobotnych, oferty pracy oraz szkolenia.
Niska ocena form pomocy, które oferowane są bezrobotnym wynikają przede
wszystkim z faktu, iż nie zawsze spełniają one pierwotną rolę jaka jest im przypisana.
Sprawia to, że bezrobotni są negatywnie nastawieni do pomocy jaka jest im oferowana
i rzadko chcą z niej korzystać. Niska ocena zasiłku dla bezrobotnych wynika z jego
małej kwoty, która nie zawsze starcza na pokrycie podstawowych potrzeb.
Do najczęstszych skutków jakie wywołuje bezrobocie wśród badanej grupy
bezrobotnych należą skutki społeczne, ekonomiczne, a także psychiczne. Potwierdziło
91
się to z postawioną hipotezą 6. Badani mężczyźni jako główne skutki wymieniali przede
wszystkim: zubożenie rodziny, kłopoty finansowe, nasilenie się konfliktów rodzinnych,
odzwyczajenie się od pracy, ograniczenie kontaktów z innymi ludźmi a także
alkoholizm. Osoby bezrobotne skarżyły się także na takie objawy jak: stres, uczucie
przygnębienia, napięcia a także negatywny stosunek do rzeczywistości. Większość
badanych określała swoją sytuację finansową jako dostateczną lub złą oraz obawiało się
dalszego zubożenia. W najgorszym położeniu były osoby długotrwale bezrobotne
a także osoby u których w rodzinie jest więcej niż jedna osoba bezrobotna.
Przeprowadzone badania potwierdziły hipotezę 7 zgodnie z którą bezrobocie ma
duży wpływ na życie rodzinne osób bezrobotnych. Badania pokazały, że nasilenie się
konfliktów rodzinnych najbardziej odczuły osoby bezrobotne długotrwale. Głównie
w rodzinach tych osób dochodziło do narastania konfliktów i rozwodów. Wśród osób,
które bezrobotnymi są krótszy czas dochodziło do zacieśnienia się więzów rodzinnych.
Wynika to głównie z faktu, iż w rodzinach w momencie utraty pracy wzrasta
mobilizacja wszystkich członków, którzy wspierają się w trudnych chwilach. Wraz
z przedłużający się bezrobociem mobilizacja ta spada a konflikty rodzinne nasilają się.
Przeprowadzone badania częściowo tylko potwierdziły hipotezę 8 zgodnie
z którą bezrobotni mężczyźni postrzegają siebie jako osoby bezużyteczne,
niewartościowe a także przekonane, że zawiedli swoje rodziny. Zgodnie z wynikami
przeprowadzonych badań u większości badanych bezrobotnych występował pozytywny
wizerunek własnej osoby. Nie czuli oni, aby kogokolwiek zawiedli. Nie brakowało
jednak osób, które oceniały siebie bardzo nisko. Dokonywali tego przede wszystkim
bezrobotni, którzy od dłuższego czasu nie mogą znaleźć zatrudnienia oraz w których
rodzinach dochodzi do konfliktów.
Bardzo ważne okazało się dla bezrobotnych wsparcie społeczne. W wyniku
przeprowadzonych badań okazało się, że większość badanych mężczyzn korzysta
z pomocy rodziny oraz znajomych co potwierdza postawioną hipotezę 9. Wynika to
przede wszystkim z łatwego kontaktu z tymi osobami a także łatwością otwarcia się
przed bliskimi.
Wyniki badań potwierdziły także hipotezę 10. Wśród badanych większość
mężczyzn spotyka się z życzliwym stosunkiem rodziny oraz znajomych. Tylko
nieznaczna część stwierdza, że spotyka się widoczną niechęcią ze strony tych osób.
Badania przeprowadzone wśród mieszkańców Opola potwierdziły hipotezę 11
zgodnie z którą w Polsce wciąż dominuje obraz mężczyzny jako „żywiciela rodziny”
92
a także „głowy rodziny”. Zdaniem większości prawdziwy mężczyzna powinien
cechować się zaradnością, cierpliwością, opiekuńczością a także powinien zapewnić
sobie oraz rodzinie środki do życia. Badania pokazały, że to mężczyźni częściej
poczuwali się w obowiązku pełnienia funkcji głównego żywiciela rodziny. Jednak jak
pokazują badania to kobiety częściej negatywnie oceniają mężczyzn, którzy nie mają
pracy, twierdząc, że w ten sposób nie spełnia on przypisanych mu jako głowie rodziny
zadań.
Podjęte badania tylko częściowo potwierdziły hipotezę 12. Część osób
wymieniając cechy typowego bezrobotnego po 50 roku życia stwierdza, że pracują oni
„na czarno”, są mało zaradni, załamani, nerwowi, leniwi, z gorszą kondycją fizyczną
a także, że popadają w alkoholizm. Nie brakowało także opinii twierdzących, iż wydaje
się im , że już się w swoim życiu napracowali. Dokonując jednak ogólnej oceny
bezrobotnych po 50 roku życia można stwierdzić, że osobom tym trudniej jest znaleźć
zatrudnienie. Jest im ciężej ze względu na wymagania jakie stawia im rynek pracy
a także wiek w jakim są.
93
ZAKOŃCZENIE
Problem bezrobocia dotyka coraz więcej grup społecznych, powodując ich
zubożenie i wywołując tym samym wiele negatywnych skutków. W wyniku
przeprowadzonych badań potwierdziło się iż w grupie osób powyżej 50 roku to
mężczyźni coraz częściej tracą pracę. Z tego powodu państwo powinno w szerszym
zakresie podejmować środki, które to zjawisko by ograniczały. Jest to bardzo ważne ze
względu na ciężką sytuację tych osób u których coraz częściej pojawiają się pierwsze
oznaki starości a także osłabienie kondycji psychofizycznej. Z tego powodu
mężczyznom po 50 roku życia ciężko jest znaleźć odpowiednią pracę. Przedłużające się
niepowodzenie na rynku pracy wpływa znacząco na stopień ich mobilizacji, niezbędnej
w poszukiwaniu zatrudnienia a także na rodzaj skutków jakie ponosi osoba bezrobotna.
Problem bezrobocia wśród mężczyzn jest o tyle istotny, iż muszą zmierzyć się oni
z wymaganiami jakie stawia przed nimi społeczeństwo. To na mężczyźnie w głównej
mierze spoczywa obowiązek utrzymania rodziny i zapewnienia im spokojnej
przyszłości. Bezrobocie często odbierane jest negatywnie przez otoczenie a zwłaszcza
przez kobiety. Ogromne oczekiwania społeczeństwa względem mężczyzn sprawiają, że
czują oni presje a przedłużające się bezrobocie pociąga za sobą takie skutki jak:
załamanie się, depresje oraz zmiana wizerunku własnej osoby. Z tego powodu w Polsce
powinno podejmować się więcej środków, które ograniczałyby zjawisko bezrobocia
i zapewniały mężczyznom spokojną przyszłość.
94
ABSTRACT
Main target of this elaboration is to show general situation of unemployed mans
after 50th year of live, witch is done on example of District Employment Agency in
Opole. Another aspect taken in research is society opinion about mans and unemployed
mans.
In research time there was taken up problems like: knowing scale of
unemployment of mans after 50th year of live, knowing most important reasons of
loosing employment and reactions after loosing job. In next part are shown most
common means of support used by unemployed and actions taken by them to find new
work place and soften effects of unemployment. One of most important aspects of
research was to investigate effects caused by unemployment as well, as effects:
financial, social, family and psychic. Next problem taken by this elaboration was self-
image of analyzed mans and forms of support most often used by unemployed mans.
Because of huge role of society opinion for good frame of mind of unit, in this
elaboration are shown opinions of citizens of Opole about basic characteristics man
should have and roles they should have in current times. Beside those citizens their
opinions explained also unemployed themselves. They explained most often reasons of
loosing employment of mans after 50th year of live, characteristics of typical
unemployed as well, as occupations taken by unemployed mans.
Problems of unemployment between mans after 50th year of job evaluated by
this elaboration had mainly to show consequences of unemployment, highlighting
reasons of loosing employment as well, as actions taken by unemployed to minimize
consequences of loosing employment. As it turned out, not all unemployed are
interested in help offered to them and some of them stops to look for a new work.
Researches confirmed, that unemployment is very often perceived by society
negatively, especially by woman. Unemployed man is perceived as lazy, with lower
professional qualifications and bad psychic condition. Moreover husbands have
attributed very responsible roles like: father, husband, family feeder as well, as
responsible employee. It has huge influence on frame of mind of unit, who under heavy
pressure often breaks down nervously. As it is shown by results of researches in this
elaboration, despite fight for equality or rights for woman and mans, people looks at
roles of each gender stereotypically, and all changes of this state in society are very
slow.
95
Bibliografia
1. Arcimowicz K., Obraz mężczyzny w polskich mediach: prawda, fałsz, stereotyp,
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003
2. Badanie bezrobocia długotrwałego, pod red. M. Kabaja, IPiSS, Warszawa 2001
3. Barański K.,, Bezrobocie strukturalne na lokalnych rynkach pracy w
województwie zachodniopomorskim, Wydawnictwo Naukowe US, Szczecin
2004
4. Barnes K., Wywieranie wpływu: ćwiczenia, Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne, Gdańsk 2005
5. Bezrobocie jako wyzwanie, pod red, Z. Ratajczak,Wydawnictwo UŚ, Katowice
2004
6. Bezrobocie. Podręcznik pomocy psychologiczne. Praca zbiorowa , pod red. A.
Bańki, „PRINT – B”, Poznań 1992
7. Bezrobocie. Strategie zaradcze i wzorce pomocy psychologicznej, pod red. Z.
Ratajczak ., Wydawnictwo UŚ, Katowice 1998
8.
Bezrobocie w Polsce – diagnoza sytuacji, pożądane kierunki w ograniczaniu
bezrobocia, pod red. J. Ostaszewskiego, SGH,
Warszawa 2006
9.
Człowiek w społecznej przestrzeni bezrobocia, pod red. T. Chirkowskiej –
Smolak i A. Chudzickiej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2004
10. Filipowicz M., Z zagadnień rynku pracy bezrobocia i wieku: raport z badań
wśród bezrobotnych powyżej 50 roku życia, Wojewódzki Urząd Pracy, Opole
2009
11. Głąbicka K., Wybrane elementy rynku pracy, Wydawnictwo WSP TWP,
Warszawa 2001
12. Gnitecki J., Wprowadzenie do metod badań w naukach pedagogicznych,
Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Poznań 2006
13. Golczyńska- Grondas A., Mężczyźni z enklaw biedy:rekonstrukcja pełnionych
ról społecznych, „Absolwent”, Łódź 2004
14. Hajder K., Wybrane uwarunkowania rozwoju bezrobocia w Polsce,
Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2008
15. Juraś – Krawczyk B., Edukacyjny i społeczny wymiar bezrobocia (na
przykładzie dużego miasta),Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2000
96
16. Kasprzak E, Sukces i porażka bezrobotnych na rynku pracy, Stowarzyszenie
Psychologia i Architektura, Poznań 2006
17. Klimowicz M., Płeć w społeczeństwie, ekonomii i polityce, Wydawnictwo Adam
Marszałek, Toruń 2009
18. Kotarbiński T., Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk,
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1961
19. Mała encyklopedia ekonomiczna, pod red. K. Secomskiego, PWE,
Warszawa1974,
20. Manek A., Uwarunkowania reakcji na utratę pracy: badania mężczyzn w
średnim wieku, Wydawnictwa Uczelniane PL, Lublin 2003
21. Nowak S., Metodologia badań socjologicznych: zagadnienia ogólne, PWN,
Warszawa 1970
22. Organiściak – Krzykowska, Regionalne uwarunkowania bezrobocia,
Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego, Olsztyn 2005
23. Pilch T. ,Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i
jakościowe, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2001
24. Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo Akademickie „Żak”,
Warszawa 1998
25. Płeć w życiu publicznym: różnorodność problemów i perspektyw, pod red. Marka
Jezińskiego, Marii Wincławskiej i Barbary Brodzińskiej, Wydawnictwo
Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2009
26. Podgórny M., Strategie zachowań bezrobotnych: wymiar edukacyjny,
Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2000
27. Promocja zatrudnienia i instytucje rynku pracy. Ustawa z omówieniem,
omówienie do ustawy, pod red. A. Niedźwieckiej, Polskie Wydawnictwa
Profesjonalne, Warszawa 2004
28. Przegląd Psychologiczny, T. XXIX,nr 3, pod red. S. Błachowskiego, Polskie
Towarzystwo Psychologiczne, Wrocław 1986
29. Reszke I., Stereotypy bezrobotnych i opinie o bezrobociu w Polsce, FFE,
Warszawa 1995,
30. Równouprawnienie kobiet i mężczyzn na rynku pracy w praktyce: ekonomiczne i
społeczne uzasadnienia równouprawnienia kobiet i mężczyzn na rynku pracy,
pod red. U. Feltynowskiej, PSEP, Warszawa 2005
31. Skorny Z., Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki: Przewodnik
97
metodologiczny dla studiujących nauczycieli, Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne, Warszawa 1984
32. Społeczna psychologia kliniczna, pod red. H. Sęk, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1993
33. Stereotypy i uprzedzenia, pod red, C.N. Macrae, Ch. Stangor, M. Hewstone, tł.
M. Majchrzak, Wydawnictwo GWP, Gdańsk 1999
34. Such J., Problemy weryfikacji wiedz: studium metodologiczne , PWN, Warszawa
1975
35. Sytuacja społeczno zawodowa bezrobotnych kobiet: bariery i stymulatory ich
aktywizacji zawodowej , pod red. Adama Kurzynowskiego, SGH, Warszawa
2001,
36. Sztumski J., Wstęp do metod i technik badań społecznych, UŚ, Katowice 1979
37. Walczak R., Obraz siebie u kobiet długotrwale bezrobotnych, Towarzystwo
Naukowe KUL, Lublin 2000
38. Węglińska M., Jak pisać pracę magisterską: poradnik dla studentów, „Impuls”,
Kraków 1997
39. Wspieranie rozwoju bezrobotnych 50 +: doświadczenia projektu Adults
Mentoring, pod red. E. Dubas, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
2008,
40. Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela, Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne, Warszawa 1995
41. Zagrożenia życia rodzinnego, pod red. G. Poraj i J. Rostowskiego,
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2003
Programy rządowe:
1. „ 50 PLUS. Program na rzecz zatrudnienia osób powyżej 50 roku życia”,
Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2004
Akty prawne:
1. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. O promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy, Dz. U. 2004 Nr 99 poz. 1001 z późniejszymi zmianami
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 marca 2007 roku
w sprawie standardów usług runku pracy, Dz. U. Nr 47 poz. 314
Strony internetowe:
98
Spis tabel i wykresów
Tabele:
Tabela 1:Szkolenia planowane przez Powiatowy Urząd Pracy na rok 2010
Tabela 2: Liczba osób korzystająca w 2009 roku ze staży, sfinansowania studiów
podyplomowych, prac interwencyjnych, staży, robót publicznych, przygotowania
zawodowego i jednorazowych środków przyznawanych na podjęcie własnej
działalności gospodarczej.
Tabela 3: Liczba chorych na poszczególne choroby: stan na 2004 rok
Tabela 4: Zmienne i wskaźniki
Tabela 5: Liczba bezrobotnych powyżej 50 roku życia zarejestrowanych w Powiatowym
Urzędzie Pracy w Opolu.
Tabela 6: Czas pozostawania bez pracy
Tabela 7 : Czas zarejestrowania w Powiatowym Urzędzie Pracy w Opolu
Tabela 8: Przyczyny utraty pracy.
Tabela 9 Reakcje na utratę pracy
Tabela 10: Środki utrzymania
Tabela 11: Sposoby poszukiwania pracy
Tabela 12: Czas poświęcany na poszukiwanie pracy
Tabela 13: Działania, które bezrobotni zamierzają podjąć w najbliższym czasie
Tabela 14: Znajomość języków obcych
Tabela 15: Korzystanie z form pomocy oferowanych przez PUP w Opolu
Tabela 16: Ocena skuteczności form pomocy z których korzystali badani bezrobotni
Tabela 17: Czynniki wpływające na trudności w znalezieniu zatrudnienia
Tabela 18: Czynniki decydujące o otrzymaniu zatrudnienia
Tabela 19:Spożywanie napojów alkoholowych przez bezrobotnych
Tabela 20 : Ocena poziomu życia rodziny
Tabela 21: Odczucia ukazujące sytuację bezrobotnych
Tabela 22: Członkowie rodziny bezrobotnego będący także osobą bezrobotną
Tabela 23: Wpływ utraty pracy na życie rodzinne
Tabela 24: Wizerunek własnej osoby
Tabela 25: Stosunek rodziny i znajomych do osób badanych
Tabela 26: Cechy charakteryzujące prawdziwego mężczyznę
99
Tabela 27: Ocena mężczyzny jako głównego żywiciela rodziny
Tabela 28: Opinia o osobach bezrobotnych
Tabela 29: Wpływ wieku na trudności w znalezieniu pracy przez mężczyzn
Tabela 30 Najczęstsze przyczyny utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia –
opinia mieszkańców
Tabela 31 Czynniki wpływające na brak pracy wśród mężczyzn po 50 roku życia
Tabela 32: Ocena bezrobotnych po 50 roku życia
WYKRESY
Wykres 1: Konsekwencje bezrobocia
Wykres 2: Objawy, które wystąpiły u bezrobotnych po utracie pracy
Wykres 3 : Formy pomocy z których korzystają bezrobotni
Wykres 4: Miejsca w których bezrobotni mogą znaleźć oparcie
Wykres 5 :Cechy typowego bezrobotnego po 50 roku życia
Wykres 6 :Najczęstsze zajęcia bezrobotnych po 50 roku życia
100
ANEKS
KWESTIONARIUSZ ANKIETY 1 – ANKIETA DLA BEZROBOTNYCH
Metryka
1. Wiek …............
2. Stan cywilny:(właściwe podkreślić)
a)samotny c)rozwiedziony
e)wdowiec
b)żonaty d)w separacji
3. liczba dzieci :................
4. Wykształcenie
1. podstawowe 4. średnie zawodowe
2.zasadnicze zawodowe 5. policealne
3.średnie ogólnokształcące 6. wyższe
5. Zawód
wyuczony................................................................................................................
6. Zawód wykonywany przed utratą
zatrudnienia.............................................................................................................
7. Miejsce stałego zamieszkania:(właściwe podkreślić)
MIASTO WIEŚ
1Jak długo pozostaje Pan bez zatrudnienia? (właściwe zaznaczyć)
1. 0-3 miesięcy 3. 7-12 miesięcy 5. 3-5 lat 7. ponad 10 lat
2. 4-6 miesięcy 4. 1-2 lata 6. 6-10 lat
2.Jak długo jest Pan zarejestrowany jako osoba bezrobotna?(właściwe zaznaczyć)
1. 0-3 miesięcy 3. 7-12 miesięcy 5. dłużej, ile?...........................................
2. 4-6 miesięcy 4. 1-2 lata
3.Po raz który jest Pan zarejestrowany jako osoba bezrobotna?(właściwe zaznaczyć)
po raz pierwszy
po raz drugi
więcej niż 2 raz, ile?............................
4. Czy posiada Pan prawo do zasiłku dla bezrobotnych?(właściwe podkreślić)
TAK NIE
101
5. Jaka była przyczyna utraty pracy przez Pana? (właściwe zaznaczyć)
likwidacja zakładu pracy
nieodpowiednie kwalifikacje
redukcja etatów
wiek
dobrowolne odejście z zakładu pracy, ponieważ (właściwe podkreślić):
- w zakładzie pracy panowała nieprzyjazna atmosfera
- w zakładzie pracy występowały czynniki szkodliwe dla mojego zdrowia
- warunki pracy były nieodpowiednie, niebezpieczne
- źle traktowano pracowników
- wynagrodzenie było zbyt niskie w porównaniu z wykonywaną pracą
- inne
jakie?.......................................................................................................................
żadna z powyższych. Utraciłem pracę
ponieważ:.................................................................................................................
....................................................... ….....................................................................
6. Czy posiada Pan prawo jazdy ? (właściwe podkreślić)
TAK NIE
7. Czy zna Pan język obcy?(właściwe podkreślić)
TAK (jaki? - właściwe podkreślić) NIE
1. j. angielski w stopniu: 3. inny, jaki?...................
•
podstawowym …................................
•
średnio zaawansowanym w stopniu....................
•
zaawansowanym …..................................
2. j niemiecki w stopniu:
•
podstawowym
•
średnio zaawansowanym
•
zaawansowanym
102
8. Gdzie nabył Pan znajomość języka obcego? (właściwe zaznaczyć)
1. w szkole (jakiej? - właściwe wpisać) 3. na kursie językowym
…..........................................
2. w czasie pobytu za granicą 4. inne, jakie?..........................................
9. Czy uważa Pan, że znajomość języków obcych zwiększa pańskie możliwości na
rynku pracy?(właściwe podkreślić)
TAK NIE NIE MAM ZDANIA
10. Czy w Pana najbliższej rodzinie jest ktoś bezrobotny?(właściwe podkreślić)
TAK NIE
Kto?
•
żona
•
córka
•
syn
•
inny, kto?.....................................................
11. Jakie są Pana środki utrzymania? (właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej
niż jednej odpowiedzi)
1. jestem na utrzymaniu żony 5. pracuję dorywczo
2. jestem na utrzymaniu rodziny 6. pracuję na czarno
3. utrzymuję się z zasiłku 7. pracuję sezonowo
4. pobieram świadczenia z opieki społecznej 8. utrzymuję się z
oszczędności
103
12.Z których wymienionych form pomocy zaoferowanych przez Powiatowy Urząd
Pracy korzystał Pan i jak ocenia Pan ich skuteczność?(właściwe zaznaczyć- możliwość
wyboru więcej niż jednej formy pomocy):
0 – bez znaczenia; 1 – bardzo słabo; 2 – słabo; 3 – dobrze; 4 – bardzo dobrze
Forma Pomocy
OCENA
Forma Pomocy
OCENA
Oferty pracy 0 1 2 3 4
Pośrednictwo Pracy
0 1 2 3 4
Szkolenia
0 1 2 3 4
Pomoc w Podjęciu własnej
działalności gospodarczej
0 1 2 3 4
Kursy
0 1 2 3 4
Prace interwencyjne
0 1 2 3 4
Staże dla
dorosłych
0 1 2 3 4
Roboty Publiczne
0 1 2 3 4
Przygotowanie
zawodowe
dorosłych
0 1 2 3 4
Zasiłek dla bezrobotnych 0 1 2 3 4
Poradnictwo
zawodowe
0 1 2 3 4
Nie korzystałem z żadnych form pomocy,
ponieważ:........................................................
.........................................................................
..............................................................
13.W jakim stopniu Pana zdaniem, wymienione czynniki wpływają na trudność w
znalezieniu zatrudnienia?(0 – nie ma wpływu; 1 – ma wpływ, ale niewielki; 2 – ma
wpływ; 3- ma duży wpływ; 4 – ma ogromy wpływ)(odpowiednią wartość zaznaczyć)
Czynnik
Wpływ
Czynnik
Wpływ
Nieodpowiednie
wykształcenie
0
1 2 3
4
Wiek
0 1 2 3 4
Brak
odpowiednich
kwalifikacji
0
1 2 3
4
Złe rozwiązania
prawne
0 1 2 3 4
Brak ofert pracy 0
1 2 3
4
Wygląd
0 1 2 3 4
Brak
znajomości,
układów
0
1 2 3
4
Stan zdrowia
0 1 2 3 4
Inne, jakie?.......................................................................................
….....................................................................................................
0 1 2 3 4
104
14. W jakim stopniu Pana zdaniem wymienione czynniki decydują o otrzymaniu
zatrudnienia (odpowiednią wartość zaznaczyć)
0 – nie decyduje; 1- decyduje, ale nieznacznie; 2- decyduje; 3 – bardzo decyduje; 4 –
zdecydowanie decyduje o znalezieniu pracy
Czynnik
Czynnik
Odpowiednie
wykształcenie
0
1 2 3
4
Szerokie znajomości,
układy
0 1 2 3 4
Wysokie
kwalifikacje
0
1 2 3
4
Wygląd
0 1 2 3 4
Młody wiek
0
1 2 3
4
Szczęście
0 1 2 3 4
Inne, jakie?:
….....................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.............................................
0
0
0
1
1
1
2
2
2
3
3
3
4
4
4
15. Ile czasu poświęca Pan na poszukiwanie pracy?(właściwe zaznaczyć)
1. Codziennie,
ile czasu?.............. 5. kilka razy w miesiącu, ile?.........
2. raz na tydzień 6. nie poszukuję pracy, ponieważ:.
3. kilka razy w tygodniu, ile?................. …......................................................
….........................................................
4. raz na miesiąc
16. W jaki sposób szuka Pan pracy?(właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej
niż jednej odpowiedzi)
1. znajomi 5. Usługi Agencji Pośrednictwa Pracy
2. ogłoszenia w prasie 6. składanie ofert w zakładach pracy
3. ogłoszenia w internecie 7. nie szukam pracy, ponieważ................
4. Powiatowy Urząd Pracy w Opolu …...........................................................
105
17. Jak ocenia Pan poziom życia swojej rodziny?(właściwe zaznaczyć)
1. bardzo dobrze
4. źle – pieniędzy wystarcza jedynie na
pokrycie codziennych potrzeb życiowych
2. dobrze
5. bardzo źle – nie wystarcza na
podstawowe potrzeby
3. dostatecznie – musimy oszczędzać
18.Jakie odczucia najlepiej ukazują Pańską sytuację?(właściwe zaznaczyć)
1. jestem spokojny, gdyż wiem, że poradzę
sobie finansowo
3. nie jestem w stanie poradzić sobie sam w
obecnej sytuacji – skorzystam z każdej
zaoferowane pomocy
2. obawiam się zubożenia, lecz dam sobie
radę
4. sam sobie nie poradzę, ale wstydzę się
prosić o pomoc
19.Gdzie znajduje Pan oparcie? (właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż
jednej odpowiedzi)
rodzina
znajomi, przyjaciel
Powiatowy Urząd Pracy w Opolu
CARITAS
Ośrodek Pomocy Społecznej
inne
(jakie?).....................................................................................................................
nie mam w nikim oparcia,
ponieważ:.................................................................................................................
20. Z jakim podejściem spotyka się Pan wśród znajomych i rodziny?(właściwe
zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż jeden odpowiedzi)
1. współczucie 4. wsparcie finansowe, pomoc materialna
2. życzliwość 5. widoczna niechęć
3. obojętność
106
21. Jakie są konsekwencje Pańskiego bezrobocia?(odpowiednie zaznacz znakiem X-
możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)
Zubożenie
rodziny
Utrata szansy
rozwoju
Utrata Szacunku
znajomych
Utrata
kwalifikacji
Ograniczenie
kontaktów z
ludźmi
Pogorszenie
stanu
zdrowia
Uczucie
zrezygnowania
Depresja, brak
chęci do życia
Odzwyczajenie
się od pracy
Separacja
Bezradność
Konflikty z
prawem
Alkoholizm
Rozwód
Nałogi
Materialne
uzależnianie
się od
innych
Nasilenie się
konfliktów
rodzinnych
Utrata szacunku
do własnej osoby
Poczucie bycia
bezużytecznym,
niepotrzebnym
Utrata
znajomych
Kłopoty
finansowe
Inne, jakie?..................................................................................................
…................................................................................................................
22.Czy Pana zdaniem po utracie pracy zmienił się stosunek znajomych i otoczenia
względem Pana?(właściwe zaznaczyć)
1. tak, stali się niechętni 3. nie mam zdania na ten temat
2. nie, są dla mnie życzliwi jak zawsze
23.Jaka była Pana reakcja na utratę pracy?(właściwe zaznaczyć)
nie przejąłem się, wiem że sobie poradzę
załamałem się, osobie w moim wieku trudno jest znaleźć zatrudnienie
podszedłem do tego z dystansem, co ma być to będzie
inne,jakie?................................................................................................................
24.Co robi Pan w czasie, który w normalnej sytuacji byłby przeznaczony na pracę?
(właściwe zaznaczyć- możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)
1. szukam pracy
4. zajmuję się domem
2. spotykam się ze znajomymi
5. rozwijam swoje zainteresowania. Jakie?
….................................................................
3. zdarza mi się wchodzić w konflikty z
prawem
6. inne, jakie?..............................................
….................................................................
107
25. Jak często zdarza się Panu pić alkohol? Jaki rodzaj?(właściwe podkreślić)
1. Codziennie:
1. piwo, 2. wino, 3. wódkę, 4. inny.............
4. raz na jakiś czas:
1. piwo, 2. wino, 3. wódkę, 4. inny..............
2. Raz w tygodniu:
1. piwo, 2. wino, 3. wódkę, 4. inny.............
5. nie piję alkoholu
3. Kilka razy w tygodniu:
1. piwo, 2. wino, 3. wódkę, 4. inny.............
26. Czy korzystał Pan bądź korzysta z różnych form wsparcia? Jakich?(właściwe
zaznaczyć- możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)
1. pomoc psychologa 5. rozmowa z księdzem
2. pomoc doradcy zawodowego 6. poradnie życia rodzinnego
3. wsparcie znajomych, przyjaciół 7. inne, jakie?.................................
4. wsparcie rodziny …................................................
27. Które z poniższych objawów zaobserwował Pan u siebie po utracie pracy?
(właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)
1. przygnębienie 7. negatywny stosunek do rzeczywistości
2. osłabienie 8. złe samopoczucie
3. apatia 9. poczucie bycia niepotrzebnym
4. obojętność 10. stres
5. depresja 11. brak poczucia własnej wartości
6. uczucie napięcia
28. Jak utrata pracy wpłynęła na pańskie życie rodzinne?(właściwe zaznaczyć –
możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)
1. nie wpłynęła, wszystko jest jak
dotychczas
5. rozszedłem się z żoną
2. wzrosły konflikty
6. dzieci uważają mnie za nieudacznika
3. nie potrafię porozumieć się z żoną i
dziećmi
7. zauważyłem zacieśnienie się więzów
rodzinnych i wzajemne wsparcie w
trudnych chwilach
4. wciąż panuje napięcie i wzajemne
pretensje
108
29. Czy jako mężczyzna czuje Pan, że nie wywiązał się z powierzonych obowiązków?
(właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)
Tak, ciągle czuje, że zawiodłem siebie i bliskie mi osoby
Nie czuje, abym kogokolwiek zawiódł
Zawsze starałem się wywiązywać ze swoich obowiązków i czuje się
spełnionym i dumnym mężczyzną
Utrata pracy nie wpłynęła na ocenę moich dotychczasowych osiągnięć i starań
30. Jak ocenia Pan samego siebie?(właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż
jednej odpowiedzi)
jestem dobrym ojcem i mężem
moja rodzina może na mnie liczyć
nie wywiązałem się z pokładanych we mnie nadziei
do niczego się nie nadaje
czuje się bezużyteczny
nie potrafię znaleźć we mnie żadnych pozytywnych cech
jestem pełnowartościowym człowiekiem jak każdy
mam wciąż duże możliwości
mogę jeszcze wiele osiągnąć
już nic w moim życiu nie osiągnę
nie akceptuje siebie
31. Jakie działania zamierza Pan podjąć w najbliższym czasie?(właściwe zaznaczyć –
możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)
rozpocząć kurs
(jaki?).......................................................................................................................
nauczyć się języka obcego
(jakiego?).................................................................................................................
przekwalifikować się
zrobić prawo jazdy
nie zamierzam nic robić, ponieważ jest to bezcelowe
nie zamierzam nic robić, ponieważ osoby w moim wieku niczego się już nie
nauczą
109
32. Czy zamierza Pan podjąć działalność gospodarczą?(właściwe zaznaczyć)
TAK, jaką?
…........................................................................................................................................
…........................................................................................................................................
NIE, dlaczego?
….........................................................................................................................................
….........................................................................................................................................
33. Czy zamierza Pan w najbliższym czasie podjąć pracę za granicą?(właściwe
zaznaczyć)
1TAK
Dlaczego?
….........................................................................................................................................
….........................................................................................................................................
W jakim kraju?
…........................................................................................................................................
…........................................................................................................................................
2.NIE
Dlaczego?
….........................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
3. NIE WIEM
110
KWESTIONARIUSZ ANKIETY 2 – ANKIETA DLA MIESZKAŃCÓW OPOLA
Metryka
1. Wiek.................
2. Płeć: qKobieta qMężczyzna
3. Miejsce zamieszkania:(właściwe podkreślić)
MIASTO WIEŚ
4. Wykształcenie
q podstawowe q średnie zawodowe
qzasadnicze zawodowe q policealne
q.średnie ogólnokształcące q wyższe
5.Zawód
wyuczony............................................................................................................................
.
6.Zawód wykonywany.........................................................................................................
1. Czym Pani/ Pana zdaniem charakteryzuje się prawdziwy mężczyzna ?(zaznaczyć 3
najważniejsze)
q jest pewny siebie
q wierzy w siebie
q jest zaradny
q ma dobrze płatną pracę
q jest zadbany, elegancki
q zajmuje się domem i wychowaniem
dzieci
q potrafi poradzić sobie
z każdą trudną sytuacją
q nie zajmuje się domem lecz karierą
zawodową i zapewnieniem rodzinie
odpowiednich środków do życia
q potrafi zapewnić sobie
i rodzinie środki do życia
q kłamie
q jest agresywny
q podnosi głos
q jest zaniedbany
q nie waha się użyć przemocy
q pije alkohol, pali papierosy
q jest arogancki
q jest dominujący
q nie wyraża uczuć
q jest ambitny
q jest opiekuńczy
q jest stanowczy
q jest prawdomówny
111
2. Czy Pani/ Pana zdaniem mężczyzna powinien być głównym żywicielem rodziny?
(właściwe zaznaczyć)
qZdecydowanie tak – to na mężczyźnie spoczywa główny obowiązek utrzymania
rodziny
qNie – Utrzymaniem rodziny może w równym stopniu zająć się kobieta a mężczyzna
zajmować się domem
qZależy od sytuacji
qNie ma to znaczenia
qNie mam zdania na ten temat
3. Wypisz po 3 najważniejsze role i cechy, które powinien według Ciebie spełniać i
posiadać prawdziwy mężczyzna:
….........................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
4. Czy Pani/Pana zdaniem, brak pracy u mężczyzny sprawia, że nie spełnił on
przypisanych mu jako głowie rodziny zadań?(właściwe zaznaczyć)
qTAK - jest nieudacznikiem, nie spełnił się jako mężczyzna
qNIE – brak pracy nie oznacza, że zawiódł jako mężczyzna
qNIE MAM ZDANIA NA TEN TEMAT
5. Pani/Pana zdaniem bezrobotni to osoby:(właściwe zaznaczyć)
qbez odpowiednich kwalifikacji
qktóre chcą pracować, ale nie mogą
znaleźć zatrudnienia
qktóre straciły pracę z winy zakładu pracy qpokrzywdzone przez los
qktóre straciły pracę z własnej winy
qzałamane
qzbyt lekko podchodzące do życia
112
6.Jaki jest typowy bezrobotny mężczyzna po 50 roku życia?(właściwe zaznaczyć –
możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)
qzrezygnowany
qzaniedbany
qmało zaradny
qzałamany
qbez środków do życia
qpracuje na czarno
qnerwowy
qleniwy, nie chce mu się
pracować
qalkoholik
qnerwowy
qniedouczony
qzagubiony
qzłodziej
qmający mniej szczęścia
niż inni
qbardzo chce
znaleźć pracę
qmało atrakcyjny
qz gorszą kondycją
psychofizyczną
7. Czy Pani/ Pana zdaniem wiek ma wpływ na trudności ze znalezieniem pracy przez
mężczyzn?(właściwe zaznaczyć )
qzdecydowanie tak, pracodawcy wolą
młodszych pracowników z nowymi
pomysłami
qtrudno powiedzieć zależy od
sytuacji
qzdecydowanie nie – jeżeli chcieliby
to na pewno znaleźliby pracę
qnie mam zdania na ten temat
qna pewno ma wpływ, ale niewielki
8. Jakie są najczęstsze przyczyny utraty pracy przez mężczyzn po 50 roku życia?
(właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)
qlikwidacja zakładu pracy
qwiek
qzbyt niskie kwalifikacje
qdobrowolna decyzja
qredukcja etatów
qwymiana pracowników na
młodszych
qinne jakie?.......................................
…...................................................
113
9. Co Pani/ Pana zdaniem decyduje o tym, że osoby po 50 roku życia nie mają pracy?
(właściwe zaznaczyć – możliwość wyboru więcej niż jeden odpowiedzi)
qnie ma miejsc pracy
qsą w gorszej kondycji psychofizycznej
qnie mają odpowiednich kwalifikacji qbrak im wiary w siebie
qpracodawcy przyjmować osoby
młodsze – na staże lub praktyki
qnie chcą pracować – wolą być na
utrzymaniu rodziny bądź korzystać
za zasiłku dla bezrobotnych
qsą niezaradni, mało aktywni
qsą zbyt leniwi żeby szukać pracy
10. Czym zajmują się bezrobotni mężczyźni po 50 roku życia?(właściwe zaznaczyć –
możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)
qszukają pracy
qnic nie robią ponieważ są zbyt leniwi,
aby się czymkolwiek zająć
qpracują dorywczo
qpiją, popadają w alkoholizm
qwchodzą w konflikty z prawem
qinne, jakie?...........................................
…..........................................................
qwyjeżdżają za granicę
11. Jak ocenia Pan bezrobotnych mężczyzn po 50 roku życia?(właściwe zaznaczyć –
możliwość wyboru więcej niż jednej odpowiedzi)
qto nie ich wina, że nie mają pracy, takim osobom ciężko znaleźć zatrudnienie
qnie ma znaczenia w jakim wieku jest bezrobotny mężczyzna – jest zwykłym
nieudacznikiem skoro nie potrafi znaleźć pracy
qnie chce im się pracować, wolą siedzieć w domu przed telewizorem popijając
piwo
qjest im ciężej niż kobietom, ponieważ oczekuje się od nich zapewnienia rodzinie
odpowiednich warunków życia
114
Opole ………………………
……………………………………………………
Nazwisko i imię
……………………………………………………
Wydział
……………………………………………………
Kierunek
……………………………………………………
Specjalność
Świadomy/a odpowiedzialności prawnej, w tym odpowiedzialności karnej, o której
mowa w art. 233 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553
ze zm.) oświadczam, że przedłożona do obrony praca
magisterska/licencjacka/inżynierska*) pod tytułem
……………………………………………………….........................................................
…………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………….
została przygotowana przeze mnie samodzielnie, przy wykorzystaniu wykazanej w tej
pracy literatury przedmiotu i materiałów źródłowych.
Oświadczam jednocześnie, że praca nie narusza praw autorskich w rozumieniu ustawy
z 4 lutego1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity Dz.U. z
2006 r., nr 90, poz. 631 ze zm.) oraz dóbr osobistych chronionych prawem cywilnym.
Oświadczam również, że wymieniona praca nie zawiera danych i informacji, które
zostały uzyskane w sposób niedozwolony prawem oraz nie była dotychczas
przedmiotem żadnej procedury związanej z uzyskaniem tytułu zawodowego magistra/
licencjata/inżyniera*).
Ponadto oświadczam, że zostałem/am uprzedzony/a o treści art. 233 § 1 ustawy z dnia 6
czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) zgodnie z którym
„ Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w
innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja
prawdę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3” jak i o treści art. 233 § 6
Kodeksu karnego który stanowi że „Przepisy § 1-3 oraz 5 stosuje się odpowiednio do
osoby, która składa fałszywe oświadczenie, jeżeli przepis ustawy przewiduje możliwość
odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej” oraz o wynikającej
z tych przepisów ewentualnej odpowiedzialności karnej za fałszywe oświadczenie co do
mojego własnego autorstwa przedmiotowej pracy dyplomowej.
……………………………………
Podpis studenta
*) niepotrzebne skreślić
115
116
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Problem bezrobocia młodzieży wyzwanie dla polityki społecznej, Wszystko, polityka społeczna
Problem bezrobocia w Polsce-referat do ekonomiki, i inne
teoretyczne problemy bezrobocia (9 str)
297 , Problem bezrobocia w Polsce
Problem bezrobocia w Polsce
problem bezrobocia u młodzieży
Problem bezrobocia
Referat Problem bezrobocia w Polsce
Bezrobocie jako jeden z najpoważniejszych problemów polskiej polityki społecznej, Pedagogika
Bezrobocie i inflacja jako główne problemy nurtujące współczesną gospodarkę, Dokumenty, studia, nota
bezrobocie jako problem społeczny
bezrobocie problem spol
bezrobocie-i-inflacja., Bezrobocie i inflacja jako główne problemy nurtujące współczesną gospodarkę
bezrobocje jako problem społeczny
więcej podobnych podstron