BIULETYN INFORMACYJNY NR 1/2010 (5)

14

Agnieszka Wołyniec-Ostrowska
Mikołaj Jan Ostrowski

[e-mail]

PRAWO W NUMIZMATYCE (cz. I) -
RĘKOJMIA PRZY ZAKUPIE MONET
I. WSTĘP.

Minęło już prawie 40 lat od chwili, gdy ukazała się broszura Z. Żabińskiego „Zagadnienia prawne
numizmatyki”. Od tego czasu w pismach numizmatycznych nie pojawiały się artykuły dotyczące prawa
w numizmatyce, za wyjątkiem głosów nawiązujących do możliwości wywozu monet za granicę.
Istnieje potrzeba nowego, aktualnego opracowania zagadnień prawnych numizmatyki. Niniejszą
publikacją, autorzy chcieliby zainaugurować na łamach Biuletynu Informacyjnego TPZN cykl „Prawo
w numizmatyce”, mający na celu opisanie regulacji prawnych mających zastosowanie w kolekcjonowaniu
numizmatów.
W obliczu tysięcy transakcji sprzedaży i wymiany zawieranych na rynku numizmatycznym, szczególnej
aktualności nabiera kwestia rękojmi przy zakupie monet.
W niniejszej pracy autorzy opiszą obowiązki sprzedawców i prawa kupujących monety, w szczególności
za pośrednictwem portalu

www.allegro.pl

. Z uwagi na fakt, iż artykuł ten adresowany jest przede wszystkim

do nieprawników, meritum należy poprzedzić kilkoma uwagami natury ogólnej.
Rękojmia w prawie cywilnym to odpowiedzialność sprzedającego względem kupującego za wady
fizyczne oraz prawne sprzedawanej rzeczy. Uregulowana jest w kodeksie cywilnym w art. 556-576. Zakres tej
odpowiedzialności jest różny, w zależności od tego czy sprzedawcą jest podmiot zajmujący się zawodowo
sprzedażą monet, a nabywcą konsument, czy też obie strony umowy sprzedaży są konsumentami
(nieprowadzącymi działalności gospodarczej w obrocie numizmatami). Z uwagi na fakt, że większość transakcji
w serwisie allegro odbywa się między konsumentami, autorzy skoncentrują się na rękojmi w zakresie tych
właśnie umów

1

.

Nie ulega wątpliwości, że zdecydowana większość spornych spraw dotyczących sprzedaży monet,
dotyczy nieświadomego zakupu falsyfikatów, produkowanych na szkodę kolekcjonerów. Z tego powodu główny
nurt niniejszych rozważań będzie poświęcony właśnie ochronie kupującego w przypadku nabycia falsyfikatu,
w przekonaniu o kupnie oryginalnej monety.

II. WADY FIZYCZNE I PRAWNE.

Jak już zostało powiedziane, rękojmia jest rodzajem odpowiedzialności za wady fizyczne i prawne

2

rzeczy.

1

Sprzedaż pomiędzy osobą prowadzącą działalność gospodarczą w zakresie obrotu numizmatami, a konsumentem

regulowana jest odrębnie, przepisami ustawy o sprzedaży konsumenckiej i nie jest przedmiotem niniejszego opracowania.

2

Wadą prawną polega na tym, że rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby

trzeciej. Z uwagi na fakt, iż obciążenie wadą prawną rzeczy należy do jednostkowych wypadków, ten rodzaj wady zostanie
pominięty w dalszych rozważaniach

BIULETYN INFORMACYJNY NR 1/2010 (5)

15

Pojęcia wady fizycznej jest zdefiniowane w kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 556 § 1 k.c. wadą fizyczną
jest m.in. taka wada, która zmniejsza wartość lub użyteczność rzeczy ze względu na cel w umowie oznaczony
albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, albo jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których
istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego.
W kontekście powyższej definicji szczególnego znaczenia nabiera sprzedaż falsyfikatów

3

. Moneta

fałszywa, która udaje prawdziwą, w sposób oczywisty zmniejsza wartość rzeczy (z reguły jest bezwartościowa)
i jej użyteczność (niemożność włączenia do kolekcji). Przede wszystkim jednak nie ma właściwości, którą
zapewniał kupujący (nie jest oryginalna). Oznacza to, że taka moneta jest dotknięta wadą fizyczną.
Wielu internautów przekreśla jednak odpowiedzialność zbywcy za sprzedaż tego rodzaju monety,
wskazując, że praktycznie w każdej aukcji mamy do czynienia ze zdjęciem oferowanego obiektu, co oznacza,
ż

e nabywca ma świadomość tego, co kupuje. Ten pokutujący pogląd jest absolutnie nietrafny. Dla uzasadnienia

powyższego trzeba stworzyć najpierw trzy przykładowe sytuacje – okoliczności wystawienia i sprzedaży monety
w serwisie aukcyjnym.

III. OKOLICZNOŚCI WYSTAWIENIA MONETY.

Każda z hipotetycznych sytuacji, dotyczy wystawienia przez sprzedającego na aukcję w serwisie allegro
fałszywego kwartnika Kazimierza Wielkiego wyprodukowanego na szkodę kolekcjonerów. Każda aukcja
opatrzona jest dobrymi zdjęciami fałszywej monety.
1. W pierwszej sytuacji sprzedawca umieszcza monetę w kategorii sprzedaży „Numizmatyka – Polska
– Średniowieczne” i opisuje ją jako: „oryginalny kwartnik KazimierzaWielkiego”;
2. W drugiej sytuacji moneta pojawia się w tej samej kategorii, ale bez opisu lub z opisem: „nie wiem
co to jest, znalezione na strychu”;
3. W trzeciej moneta jest wystawiona w kategorii „Numizmatyka – Pozostałe”, ale nie w „kopie i
falsyfikaty” bez opisu lub z opisem „nie wiem co to jest, znalezione na strychu”.
Powszechny, nieprawidłowy pogląd wśród numizmatyków jest taki, że w każdej z tych sytuacji nabywca
widział, jaką konkretnie monetę nabywa, bo dysponował jej zdjęciami i winien wiedzieć, że ma do czynienia
z falsyfikatem. Źródłem takiego mylnego spojrzenia może być art. 557 § 1 k.c., który stanowi, że sprzedawca jest
zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.
Kluczowym jest zatem zagadnienie, kiedy kupujący „wiedział o wadzie” i czy sam fakt, że załączone do aukcji
zdjęcia przedstawiają falsyfikat, zwalnia z odpowiedzialności sprzedającego.
Na tak postawione pytanie odpowiedź jest jednoznacznie negatywna.
Nabywca monety nie musi być numizmatykiem i ma prawo nie znać się na kupowanym przedmiocie.
Jeżeli sprzedawca w sposób bezpośredni (jak w sytuacji nr 1) zapewnia, że oferowana moneta to oryginalny
kwartnik Kazimierza Wielkiego, to nie można oczekiwać od kupującego dodatkowej weryfikacji tych słów.
Sprzedawca w sposób pełny odpowiada za to, że moneta ma cechy, o których zapewnia. Jeżeli zatem zapewnia

3

W niniejszym opracowaniu poruszany jest problem nabywania nieświadomego falsyfikatów monet. Powyższe rozważania

nie dotyczą zaś kwestii nabycia falsyfikatu za pełną wiedzą i wolą nabywcy.

BIULETYN INFORMACYJNY NR 1/2010 (5)

16

o oryginalności kwartnika Kazimierza Wielkiego, to dla nabywcy jest to informacja, że właśnie taką rzecz kupuje.
Pogląd ten, choć sprzeczny z wypowiedziami internautów, ma oparcie w orzecznictwie sądów polskich.
W jednym z wyroków Sąd Apelacyjny w Poznaniu (z 26 stycznia 1994., sygn. akt I ACr 640/94) podkreślił,
ż

e: „dla zwolnienia sprzedawcy od odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady nie wystarczy, że kupujący mógł

- przy dołożeniu należytej staranności - wadę zauważyć. Sprzedawca bowiem odpowiada także za wady
jawne, jeśli nie były kupującemu znane. Istnieje obowiązek lojalności sprzedawcy wobec kupującego, który
winien w szczególności przejawiać się w przedstawieniu drugiej stronie, nie będącej fachowcem w danej
dziedzinie, rzeczywistego stanu sprzedawanej rzeczy”. A zatem należy uznać, że to na sprzedawcy ciąży
odpowiedzialność, jeśli zapewnia o oryginalności monety, nawet w dobrej wierze. Kwestia dołączonych zdjęć
nie ma tu żadnego znaczenia.
Podobnie wygląda odpowiedzialność w zakresie sytuacji opisanej w punkcie 2 i 3. Co prawda w tych
przykładach sprzedawca nie zapewnia w sposób bezpośredni i wyraźny o oryginalności monety, ale z faktu
wystawienia w określonych kategoriach kupujący ma pełne prawo przypuszczać, że oferowany numizmat jest
oryginalny. Sytuacja odmienna byłaby, gdyby moneta została wystawiona w kategorii: „kopie o falsyfikaty”.

IV. JAK WYSTAWIAĆ MONETY?

Na tle powyższych rozważań może powstać wątpliwość, jak w takim razie, prawidłowo wystawić monetę,
aby zwolnić się z odpowiedzialności z tytułu rękojmi? Odpowiedź jest bardzo prosta: jeżeli wiemy, że mamy
do czynienia z falsyfikatem, należy go umieścić w dziale „kopie i falsyfikaty”, jeżeli zaś nie mamy pewności,
co do oryginalności monety, należy to bardzo wyraźnie zaznaczyć w opisie, wystawiając monetę w stosownym
dziale (poprzez umieszczenie przykładowej informacji: „nie gwarantuję oryginalności monety”).

V. UPRAWNIENIA NABYWCY I TERMINY RĘKOJMI.

Zgodnie z art. 560 § 1 k.c., jeżeli rzecz sprzedana ma wady, kupujący może od umowy odstąpić albo
żą

dać obniżenia ceny. Innymi słowy nabywca ma prawo od umowy odstąpić, co skutkuje obowiązkiem zwrotu

wzajemnych świadczeń (zwrot falsyfikatu sprzedającemu oraz zwrot pieniędzy kupującemu) lub obniżenia ceny
zakupionego towaru (wtedy sprzedawca ma obowiązek zwrócić nadpłacone pieniądze). Kwestia wyboru
uprawnienia należy tylko do kupującego i sprzedawca nie może w żaden sposób ograniczać tego wyboru.
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi nie trwa jednak w nieskończoność. Kupujący traci uprawnienia
z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej
wykrycia. Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po upływie roku, licząc od dnia, kiedy rzecz
została kupującemu wydana. Oznacza to, że odpowiedzialność z tytułu rękojmi jest ograniczona dwoma
terminami – terminem ogólnym – rocznym i szczególnym – miesięcznym.
Rękojmia wygasa po upływie roku od wydania rzeczy nabywcy, po tym terminie sprzedający zwolniony
jest z odpowiedzialności. Jeśli w ciągu owego roku, nabywca stwierdzi wadę, od tego dnia, ma on jedynie
miesiąc na zawiadomienie o tym sprzedawcy. Mówiąc inaczej kupujący ma rok, aby zbadać dokładnie rzecz,
jeżeli w ciągu tego okresu nie stwierdzi wady, jego uprawnienia wygasają. Z chwilą, w której wykrył wadę
(ale w okresie jednego roku od otrzymania rzeczy), ma miesiąc na zawiadomienie o tym sprzedawcy. Ważne

BIULETYN INFORMACYJNY NR 1/2010 (5)

17

jest, że zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, do zachowania terminów zawiadomienia o wadach rzeczy

sprzedanej wystarczy wysłanie przed upływem tych terminów listu poleconego.

VI. PODSUMOWANIE.

Odpowiedzialność z tytułu rękojmi jest silną ochroną kupującego. W polskim systemie prawa cywilnego,
to sprzedawca jest zawsze tą jednostką, na której spoczywa większy obowiązek dochowania należytej
staranności i lojalności względem kupującego. Nabywca nie musi być specjalistą w zakresie numizmatyki.
Rękojmia nie wygasa nawet w sytuacji, w której sprzedawca jest mylnie przekonany o oryginalności monety.
Podkreślić należy, że powyższe uwagi mają charakter jedynie wprowadzający. Zakres problemów
pojawiających się przy sprzedaży monet i rękojmi sprzedawcy jest bardzo szeroki i ich pełne omówienie
przekracza ramy niniejszego opracowania.
Autorzy mają nadzieję, że przedstawione uwagi, okażą się pomocne w tworzeniu kolekcji monet
i przyczynią się do wzrostu świadomości prawnej przy zakupie numizmatów. Jednocześnie będą wdzięczni
za wszelkie uwagi.