Diagnostyka kliniczna- Opis zwierzęcia // Wywiad i badanie ogólne
2015

Maria Pisarek

Habitus:

•

budowa, np. typ oddechowy, typ trawienny

•

postawa, siedząca, stojąca, leżąca, w ruchu. Prawidłowa, ulgowa, wymuszona.

•

stan odżywienia, bdb, dobry, mierny, wychudzenie

•

zachowanie/temperament np. flegmatyczny (bassety), żywy (retrivery)

Ocena kliniczna błon śluzowych

Przy oglądaniu ocenia się:

1.

barwę

2.

wilgotność

3.

powierzchnię (obecność obrzeków, nalotów, wykwitów,wypływów)

rysunek naczyń (przy przekrwieniu żylnym ma postać siateczki, a w przekrwieniu tętniczym

postać

drzewka)

Bada się

: worek spojówkowy, przedsionek jamy ustnej, jama ustna właściwa, śluzawica bydła,

błona śluzowa nosa konia, błona śluzowa odbytu i narządów rodnych.
Badanie najlepiej przeprowadzać w oświetleniu dziennym. W świetle sztucznym można nie
dostrzec zażółcenia. Barwa zależy od gęstości sieci naczyń krwionośnych, ich wypełnienia krwią
i grubością nabłonka. Najintensywniej zabarwiona jest bł. śluzowa przedsionka jamy ustnej gdyż
pokrywa ją nabłonek wielowarstwowy płaski. Fizjologicznie bł. śluzowe mają barwę blado-
różową.
Nieprawidłowości:
przekrwienie czynne (hyperaemia activa) – przekrwienie tętnicze, przekrwienie żylne
(hyperaemia posiva) – przekrwienie żylne, zaczerwienienie, sinica

ocena kliniczna węzłów chłonnych u zwierząt-

położenie, wielkość, kształt, powierzchnia, przesuwalność względem skóry, tkliwość, konsystencja

Diagnostyka kliniczna- Opis zwierzęcia // Wywiad i badanie ogólne
2015

Maria Pisarek

CTO

Ocena tętna tętniczego:

• częstość

• miarowość

•

jakość: stopień wypełnienia, siła, chybkość, równość, naprężenie

Możliwości badania oddechów

Liczbę oddechów określa się obserwując:

1. uniesienie klatki piersiowej i ruchy mięśni brzucha
2. ruchy skrzydełek nosowych
3. wydychane powietrze (zimą)
4. przyłożenie dłoni zewnętrzną powierzchnią pod nozdrza
5. osłuchiwanie tchawicy lub płuc

Pomiaru dokonuje się przez minutę
W razie duszności należy obserwować dłużej

Typy oddychania:
W zależności od udziału w oddychaniu klatki piersiowej i ściany brzusznej wyróżniamy:

Diagnostyka kliniczna- Opis zwierzęcia // Wywiad i badanie ogólne
2015

Maria Pisarek

•

równy (piersiowo-brzuszny) – większy udział oddychania piersiowego u mięsożernych, większy

udział oddychania brzusznego u bydła (bardziej zaznaczony udział brzucha)

•

piersiowy:

- przy porażeniu przepony; przy jej pęknięciu, utrudniony dopływ powietrza do płuc
- przy bolesnych procesach w jamie brzusznej
- ostre rozszerzenie żołądka

Ruchy powłok brzusznych są niewidoczne.

• brzuszny – wzmożone ruchy ściany brzucha, żeber b. nieznaczne:

zapalenie opłucnej, - rozedma płuc, bolesność klatki piersiowej, złamanie żeber,
pleurodynia, zapalenie osierdzia, \zapalenie mm. międzyżebrowych

Jakość:

głębokie – wysiłek pogłębia oddechy:

- hiperpnoe – hipoksja, hipoksemia
- b. głębokie – tzw. „robienie bokami”

płytkie (suche zapalenie opłucnej)

ocena kliniczna sierści

Zwracamy uwagę na:

•

Gładkość i stopień uszkodzenia pojedynczego włosa – badanie pojedynczego wlosa (oglądanie i
omacywanie) celem stwierdzenia zgrubień, miejsc złamania i jego długości

•

Połysk włosa a także obecność potu

•

Przyleganie włosów

•

Miejsca pozbawione włosów lub wypadanie włosów, które to objawy opisywane są wówczas, gdy
nie występują zmiany skórne. Objawem jest pojawienie się większej ilości włosów na narzędziach
do czesania, rzadziej na podłodze.

•

Odbarwienia – utratę koloru pojedynczych włosów, uwarunkowaną np. wiekiem lub
długotrwałym oddziaływaniem bodźców chemicznych lub mechanicznych.

Umaszczenie koni

Rozróżniamy
Maść siwa Mieszanina włosów białych z innymi. Źrebię nigdy nie rodzi się siwe (z wyjątkiem
albinosów), dopiero z czasem przybywa coraz więcej białych włosów, stąd różne odcienie maści.
Maść gniada Brunatne zabarwienie sierści, podobne do dojrzałego owocu kasztana, grzywa i
ogon zawsze są czarne. Kończyny od stawów nadgarstkowych i skokowych w dół czarne.
· jasnogniada - jasnobrązowa, przeważnie na brzuchu i w pachwinach, kończyny często tzw.
zielone, bez wyraźnego czarnego zabarwienia.
· ciemnogniada i skarogniada - na pierwszy rzut oka wrażenie karej, na nozdrzach i w
pachwinach jest barwy brunatnej lub żółtawej (tzw. podpalenie).
Maść kara Sierść, ogon i grzywa barwy czarnej.
Maść kasztanowata Zabarwienie brązowo-żółte ogon i grzywa takie same lub jaśniejszej
· jasnokasztanowata - jasna, złocista,
· brudnokasztanowata - ciemnobrązowa do czekoladowej włącznie, ogon i grzywa jaśniejsze,
· ciemnokasztanowata - sierść koloru brunatnokasztanowatego, ogon i grzywa tej samej co sierść.
Maść izabelowata Jaśniejsza niż jasnokasztanowata, ogon i grzywa są prawie białe.
Maść bułana Żóławobrązowa, ogon i grzywa są czarne. Często ciemne pręgi wzdłuż grzbietu i
poprzeczne na podbarczu.
Maść myszata Popielate zabarwienie sierści (mysi); mogą być odcienie jasno- i ciemnomyszate.

Diagnostyka kliniczna- Opis zwierzęcia // Wywiad i badanie ogólne
2015

Maria Pisarek

Maść dereszowata Mieszana, włosy białe z jedną z maści zasadniczych, najczęściej z gniadą,
kasztanowatą lub karą. Stąd: gniado-dereszowate, kasztanowato-dereszowate i karo-dereszowate
(tzw. mroziaste).
Maść srokata Nieregularne płaty sierści białej obok płatów innej maści.
Maść tarantowata Na tle maści siwej rozsiane nieregularne plamy różnej wielkości. Zależnie od
koloru plam rozróżniamy maść gniadotarantowatą, kasztanowato-tarantowatą itd.

plan badania klinicznego pazurów i kopyt

Należy zwrócić uwagę na:

•

Kształt i wielkość

•

Pigmentację

•

Konsystencję

•

Powierzchnię i połysk

•

Długość i zniekształcenie

•

Zwiększoną ciepłotę i bolesność

kopyta
Na stan puszki kopytowej/ racicznej (krucha lub miękka) mają przede wszystkim wpływ warunki
utrzymania (kruche – przy bardzo suchej podściółce, miękkie – przy ciągłym stawaniu na wilgotnym
podłożu).
Zmiany kształtu – przerośnięty róg racicy, podwinięte racice – mogą powstawać przy złej pielęgnacji lub
jej braku, przy przewlekłej postaci ochwatu, zaburzeniach przemiany materii lub chorobach ogólnych oraz
po przejściu chorób zakaźnych.
Odbarwienie lub kruchość – następstwo zaburzeń odżywiania, a także procesów zapalnych tworzywa
kopytowego i na skutek zakażenia grzybiczego.
Przyczyną dreptania dookoła lub bardzo częstego naprzemiennego obciążania i odbarczania kończyn
mogą być bolesna procesy w okolicy puszki rogowej; w większości przypadków obserwuje się wówczas
również kulawiznę.

Uzębienie konia

Młode konie mają 28 zębów mlecznych, wśród których brak
zębów trzonowych. U osobników dorosłych występuje
najczęściej 40 zębów. U ogierów występuje w górnym i
dolnym łuku zębowym po parze kłów.
U klaczy kły albo nie występują zupełnie albo znajdują się
tylko w łuku górnym lub dolnym i są silnie uwstecznione.

Zęby sieczne (siekacze). Mają kształt wygiętych dłut i
pozbawione są szyjki. Koroną (1) nazywamy zatem część zęba
wystającą z zębodołu, a korzeniem (2) część tkwiącą w
zębodole. Według wyglądu i ilości siekaczy możemy określić

wiek konia. Na przekroju podłużnym siekacza widzimy jamę zębową (7)
otoczoną zębiną (6). Cement (4) pokrywa cienką warstewką nie tylko korzeń ale i koronę. Szkliwo (5)
ma postać cienkich blaszek leżących pod cementem. Na powierzchni trącej zęba przednia z tych blaszek
tworzy listewkę wargową, a tylna – listewkę językową, i pukla się w głąb korony w postaci lejkowatego
zagłębienia zwanego zatoką zębową albo rejestrem (3), który zanikając w miarę ścierania się
tworzy perełkę (szkliwo dna rejestru). U młodych koni rejestr siekaczy górnych ma głębokość ok. 14mm,
a dolnych 7mm. Ściany i dno rejestru jest pokryte cementem. Siekacze koni ścierają się ok. 2mm w ciągu

Diagnostyka kliniczna- Opis zwierzęcia // Wywiad i badanie ogólne
2015

Maria Pisarek

roku i rosą od strony korzenia. Ich wysokość w ciągu 13-14 lat nie ulega zmianie. W czasie tego wzrostu
jama zębowa wypełnia się stopniowo od góry zębiną ciemnobrązowego koloru, która na startej
powierzchni siekaczy staje się widoczna pod postacią gwizdy Girara.
Określanie wieku u koni odbywa się głównie na podstawie wymiany i ścierania się zębów siecznych, czyli
do wieku 11 lat, potem na podstawie zmiany ich kształtu, obecności i kształtu gwiazdy, co jest mniej
dokładne.
Dla określenia wieku konia na podstawie siekaczy bierzemy pod uwagę:

•

zmianę zębów mlecznych na stałe

• siekacze mleczne wyrzynają się w następujących okresach:
- CĘGI, przed urodzeniem lub w pierwszym
tygodniu po urodzeniu,
- ŚREDNIAKI, w 4-6 tygodniu po urodzeniu
- OKRAJKI, w 5-9 miesięcy po urodzeniu.
• siekacze stałe wyrzynają się w wieku:
- CĘGI, 2.5 lat
- ŚREDNIAKI, 3.5 lat
- OKRAJKI, 4.5 lat

•

zewnętrzny kształt zębów oraz różny zarys ich powierzchni trącej,
Zarysy przekrojów siekaczy zmieniają się w miarę ścierania się zęba.
Początkowo są one poprzecznie owalne, następnie okrągławe, trójkątne
i wreszcie podłużnie owalne.

Z wiekiem zmienia się także kształt profilu zębów siecznych obydwu łuków z
regularnego łuku na klinowaty: u młodych górne i dolne siekacze schodzą się
w linii prostej, w wieku ok. 8 lat pod coraz mniejszym katem i stają się coraz
bardziej wysunięte do przodu. U starszego (>15 lat,) konia zęby robią wrażenie
dłuższych również na skutek cofających się dziąseł.

Wrąb – wgłębienie w górnych okrajkach na skutek wysunięcia żuchwy do

przodu i nierównomiernego ścierania zębów – powstaje w 9 roku życia i wyrównuje się do 12 roku. Drugi
raz pojawia się w wieku 15 lat, po raz trzeci w 20 roku. Jednak tylko pierwszy wrąb jest wyraźny,
pozostałe są mniejsze.
Bruzda (rowek) Galvayne’a – powstaje w wieku około 10 lat na zewnętrznej powierzchni górnych
okrajków, w wieku około 13 lat sięga 1/3 górnej części, w 17 roku sięga 2/3 górnej części – jest to tzw.
bruzda zstępująca, w wieku około 20 lat zaczyna zanikać w górnej części (bruzda wstępująca), w wieku
około 30 lat jest już nieobecna.

•

zmiany w rejestrze i przemieszczenie gwiazdy Girara.
Przy ścieraniu się siekaczy najpierw zostaje przerwana łączność między szkliwem otaczającym
koronę a rejestrem. Szkliwo korony tworzy prążek zewnętrzny a szkliwo rejestru prążek
wewnętrzny. Między nimi znajduje się warstwa zębiny, której grubość w miarę ścierania się
zębów stałych zwiększa się, a obwód rejestru zmniejsza się. Ostatecznie rejestr zanika całkowicie
na siekaczach dolnych w ciągu 3 lat (w 6 roku życia), a na górnych w ciągu 6 lat (w 9 roku życia).
Śladem po zanikłym rejestrze jest szkliwo dna rejestru, które nosi nazwę „perełki”. Przy dalszym
zużywaniu się siekaczy na ich powierzchni trącej pojawia się gwiazda Girara, która zaczyna być
widoczna w wieku ok. 5 lat w cęgach dolnych i leży między zewnętrznym a wewnętrznym
prążkiem. Po zaniku rejestru i perełki w środku trójkątnawej powierzchni trącej widoczna jest już
tylko gwiazda Girara. W dolnych średniakach zachodzi to począwszy od 11 roku życia.

Diagnostyka kliniczna- Opis zwierzęcia // Wywiad i badanie ogólne
2015

Maria Pisarek

Uzębienie krowy

Zęby sieczne (w żuchwie) dzielą się na: cęgi, średniaki wewnętrzne, średniaki zewnętrzne i okrajki.
Trwanie okresów zębów siecznych waha się i zależy od tego, do jakich ras należy bydło: wcześnie
dojrzewających, np. bydło holenderskie, rasa czerwona polska czy późno dojrzewających, np. bydło
stepowe węgierskie, podolskie.

Okresy zębów siecznych.
1. Okres zębów mlecznych
Trwa od urodzenia do około 2 roku życia. Cielęta ras wcześnie dojrzewających rodzą się z 6(8) zębami
siecznymi w żuchwie. Pełne uzębienie mleczne posiadają w 2 tyg, średnio wcześnie i późno dojrzewające
w 3 lub 4 tyg życia. Siekacze zachodzą na siebie jak dachówki i do połowy są otoczone przez dziąsła (do
3 tyg). W 3,4 tygodniu życia oprócz wszystkich zębów siecznych mlecznych i pierwszego mlecznego
zęba trzonowego – dziąsła są już pościągane i blade. W 6-8 m-cu życia cęgi mleczne zaczynają się ścierać
i rozstępować. W 5-6 miesiącu pojawia się pierwszy ząb trzonowy stały (czwarty w szeregu) i wymaga 3
miesięcy, aby dorosnąć do równej wysokości z innymi. W 1 roku życia cęgi mleczne są od siebie silnie
oddzielone, a powierzchnie koron są starte. W 15-18 miesiącu wykłuwa się drugi stały ząb trzonowy
(piąty w szeregu), który również wymaga 3 miesięcy do wyrośnięcia. Jest to ważne, bo można określić
dokładniej wiek, zanim nastąpi zmiana zębów mlecznych na stałe.
2. Okres zmiany zębów mlecznych na stałe.
Trwa od ok. 2 do 4-4,5 roku zależnie od rasy. Podany czas określa chwilę wykłucia się zębów stałych, a
potrzeba jeszcze 2 miesięcy, by wyrosły do równej wysokości. U ras średnio-wczesnie dojrzewających
następuje zmiana cęgów w wieku 1i3/4 roku a każdych następnych o ¾ roku później, tj. średniaków
wewnętrznych w 2,5 roku, średniaków zewnętrznych w 3,25 roku, a okrajków w 4 roku.
3. Okres ścierania i rozstępowania się zębów siecznych
Przez pewien czas zęby tworzą zwarty szereg, w miarę starzenia się tworzą się coraz większe odstępy
między zębami (zwłaszcza cęgami). Powierzchnia korony zęba ściera się, na skutek czego przyjmuje
kształt trójkąta.
W 6 roku życia starta jest powierzchnia korony na cęgach, w 7- na średniakach wewn, w 8- na
średniakach zewn, w 9 – na okrajkach (odstępy między zębami są znaczne). W miarę upływu wieku zęby
stają się coraz mniejsze . W 10 rou siekacze są starte prawie do korzeni. Powyżej 14 roku widzi się tylko
poczerniałe, małe korzenie zębów siecznych (pieńki).

Uzębienie psa

Pies ma 28 zębów mlecznych, a po ich zmianie 42 zęby stałe. Wszystkie zęby, z wyjątkiem kłów, mają
dziąsłem oddzielającą koronę od korzenia. Korona zębów siecznych nie jest równa, ale ząbkowana w
kształcie trój- i dwulistka. Zęby sieczne dolne są dwulistne, tzn mają jeden płatek (listek) korony duży
(główny) i jeden mały (boczny). Siekacze górne są trójlistne (jeden duży płatek + dwa małe). Zęby
sieczne mleczne różnią się od stałych tym, że są mniejsze, bielsze i ostrzejsze (igiełki). Kły mleczne są
bardziej zagięte niż kły stałe. Kły szczęki są większe i mocniejsze od kłów żuchwy. Kły górne leżą bliżej
zębów trzonowych siecznych i krzyżują się z kłami żuchwy. Kły dolne leżą tuż przy okrajkach dolnych.
Ścieranie siekaczy dolnych jest większe i wcześniejsze.

1. Okres zębów mlecznych

Trwa od urodzenia do 4 miesiąca (czasem do 6). Mleczne świeżo wykute siekacze- nawet u ras dużych –
są bardzo filigranowe, a u ras małych swoją śnieżną bielą przypominają zęby łasicy i są grubości szpilki.
Szczenię rodzi się bez zębów, jednak już gdy powieki się rozwierają ok. 9-12 dnia, siekacze dają się
wymacać pod dziąsłem. Bardzo rzadko i tylko u ras dużych szczenię czasami już przy urodzeniu ma

Diagnostyka kliniczna- Opis zwierzęcia // Wywiad i badanie ogólne
2015

Maria Pisarek

wykłute okrajki i średniaki w szczęce. W 3 tyg po urodzeniu wykłuwają się górne mleczne siekacze i kły.
Następnie wykłuwają się siekacze dolne.
W 4 lub 5 tyg szczenię ma już wszystkie górne i dolne siekacze i kły.

2. Okres ścierania się zębów mlecznych

Trwa od 2 do 4 lub 5 miesiąca życia. Od 2 miesiąca występują pomiędzy siekaczami łuki (odstępy),
najpierw najpierw w szczęce zęby zaczynają się chwiać. Ścieraniu ulega najpierw górny płatek, a później
boczne. Ścieranie się zębów mlecznych rozpoczyna się od 2 miesiąca. Pies 2,5 miesięczny ma starte
karbiki (dwulistni) na cęgach żuchwy, 3,5 miesięczny – starte karbiki na średniakach żuchwy, a 4,5 -5
miesięczny- starte karbiki na okrajkach.

3. Okres zmiany zębów siecznych mlecznych na stałe

Trwa przez 2-3 tygodni

4. Okres ścierania się zębów siecznych stałych

Trwa od 15-22 m do końca życia. Zwykle w 15-22 m ścierają się cęgi dolne, w wieku 2,5-3 lat – średniaki
dolne 3-4 - cęgi górne, 4 lat - okrajki dolne, 4,5 -5 lat – średniaki górne, 6 lat – okrajki górne.
Już z końcem 3 roku zaczynają tracić swoją śnieżną białość, a 8-10 roku są już silnie starte i brunatne.
W 8 roku – kły górne i dolne przytępiają się , a powierzchnie kłów ocierające się o siebie są starte i
pokryte zwykle kamieniem nazębnym (brunatno- żółte).
Często przed upływem 10 roku życia (zależnie od rasy) zaczynają się chwiać i wypadać zęby sieczne.
U psów ras dużych wypadają cęgi dolne w 10-12 roku, a kolejno, przeciętnie co pół roku, wypadają cęgi
górne, średniaki dolne (w wieku 13-14 lat), średniaki górne i w końcu okrajki (w wieku 15-16 lat).
Między 15 a 20 rokiem życia psu wypadają kły.
U psów ras małych i sportowych (np. pinczery) trudno ustalić wiek po zębach, gdyż psy tych ras mogą już
w 3-4 roku życia tracić zęby.

Ocena kliniczna stanu utrzymania zwierzęcia

Stan odżywienia i utrzymania:

Przez oglądanie i omacywanie (szczególnie u zw. z długą sierścią). Zwraca się uwagę na wystające części
ciała (łopatka, guzy biodrowe, kulszowe itd.). U koni zwraca się uwagę na wypełnienie dołu skroniowego,
stopień wystawania guzów biodrowych, kłębu. U świń zwraca się uwagę na uwypuklenie okolicy karku, a
u bydła stopień uwypuklenia okolicy kości ramiennej.
Stopień odżywienia:
- b. dobry – otłuszczenie. Nie są widoczne wystające części ciała, duża ilość tk. tłuszczowej. Nie jest
zjawiskiem pożądanym gdyż hodowcom zależy na przyroście tk. mięśniowej. Nadmierne otłuszczenie
może być przyczyną trudności krążenia, zaburzeń metabolicznych (zespół tłustej krowy)
- dobry – cienka warstwa podściółki tłuszczowej
- mierny – brak podściółki tł., widoczne kontury mięśni, skóra elastyczna, połyskująca – stan
fizjologiczny chudości – char. dla koni gorącokrwistych
- zły = wychudzenie – widoczne kontury mięśni, szkieletu, żebra. Zmniejszona elastyczność skóry, sierść
matowa, długotrwałe ograniczenie apetytu, trwale utrzymujące się niedobory żywieniowe lub następstwo
przewlekłego procesu chorobowego.
- wyniszczenie – wynik chorób wyniszczających, przebiegających z zanikiem mięśni, których miejsce
zajmuje galaretowata masa – wodnica ogólna (hydrosis universalis).
Stan utrzymania i pielęgnacji:

Przeprowadzana jest o ocenę sierści i wytworów rogowych naskórka. Wiąże się z tym pojęcie dobrostanu
zwierzęcia (np. brak pielęgnacji racic – zaburzony dobrostan). Kwestia pielągnacji zależy od gat. i rasy
(np. owczarek szkodzi coli wymaga użycia specjalnych środków pielęgnacyjnych by sierść uzyskała
pożądany wygląd, rasy krótkowłose nie wymagają aż takiego nakładu). Pielęgnacja i zaniedbanie są
widoczne np. wyraźnym wskaźnikiem zaniedbania jest obecność przyschniętego kału na pośladkach,
który może odpadać wraz z włosem – przywrócenie właściwej pielęgnacji wymaga znacznego nakładu

Diagnostyka kliniczna- Opis zwierzęcia // Wywiad i badanie ogólne
2015

Maria Pisarek

pracy. Zw. niepielęgnowane cechują się większą podatnością na choroby. Często ze złą pielęgnacją idą w
parze – nieprawidłowe żywienie i często nieodpowiednie warunki bytowania.


--------------------------------------------------------------------------------------

Ocena wieku na podstawie uzębienia u psa

Określanie wieku po zębach
I okres wyrastania mlecznych siekaczy
cęgi, średniaki, okrajki, kły - wyrastają od 3 tyg do 2 mc
Po 2 mc siekacze rozstępują się na skutek rozrastania się kości międzyszczękowej i szczęki dolnej
W wieku 2-4 mc ścierają się listki zębów mlecznych
Listki zębowe - 2 na dolnych i 3 na górnych
II okres

zmiany siekaczy mlecznych na stałe

Cęgi, średniaki, okrajki - ulegają zmianie w 4-6 mc życia
kły - w 6 mc życia
III okres ścierania się zębów stałych
Listki na zębach ścierają się w całości
cęgi żuchwy w ciągu 1,5 roku (pies ma 2.5 roku)
średniaki żuchwy 2.5 roku (pies ma 3 lata)
cęgi szczęki górnej 3.5 roku (pies ma 4 lata)
Średniaki szczęki górnej - 4.5 roku (pies ma 5 lat)
okrajki żuchwy 5.5, okrajki szczęki górnej - 6 lat (pies ma 6 lat)
W 7 roku życia powierzchnia trąca siekaczy jest kształtu poprzecznie owalnego
W 8 roku życia powierzchnia trąca siekaczy wysuwa się do przodu i jest poprzecznie owalna
W 12 roku życia wypadają cęgi szczęki i żuchwy
Określanie wieku psa po włosach:
6 lat siwe włosy na wargach i brodzie
7 lat więcej siwych włosów
8 lat 0 siwe włosy na skroniach
10 lat siwe włosy na policzkach, powiekach, nosie
12 lat głowa szaro-siwa

Ocena wieku na podstawie uzębienia u konia.

Zęby mleczne są mniejsze od stałych, jaśniejsze, na wargowej powierzchni korony podłużnie rowkowane,
kształtu łopatowatego z wyraźnie oddzieloną szyjką od korony. Siekacze mleczne mają płytkie rejestry w
koronie.

Diagnostyka kliniczna- Opis zwierzęcia // Wywiad i badanie ogólne
2015

Maria Pisarek

Zęby stałe są żółte, większe, na wargowej powierzchni mają głębsze rowki, szyjka jest nieznacznie
oddzielona od korony, siekacze dolne mają rejestry głębokości 6mm, a górne 12 mm. Zęby sieczne
dzielimy na cęgi, średniaki, okrajki, Wiek koni określamy na podstawie ścierania się powierzchni
siekaczy.

Okres I

•

1-2 tydzień - wyrasta 1 para cęgów (źrebie może rodzić się z cęgami mlecznymi)

•

1 miesiąc - wyrasta 1 para średniaków

•

2 miesiąc - na cęgach ściera się przednia i tylna krawędź

•

3 miesiąc - źrebię ma 8 zębów i starte powierzchnie średniaków

•

5 miesięcy - wyrzynają się okrajki, które wyrastają do 9 mc

•

1 rok - koń ma wszystkie zęby mleczne i starte rejestry na cęgach - jest perełka

•

1.5 roku - ścierają sie rejestry na średniakach mlecznych - perełka

•

2 lata - ścierają się rejestry na okrajkach - jest perełka, koń 2 letni posiada starte rejestry na

wszystkich zębach mlecznych

Okres II - zmiana zębów mlecznych na stałe

•

2,5 roku wypadają cęgi mleczne i stałe cęgi górne i dole wyrastają do połowy wysokości

•

3 lata - koń ma stałe cęgi zrównane wysokością z innymi zębami

•

3.5 roku wypadają średniaki mleczne, wyrastają średniaki stałe do połowy wysokości

•

4 lata - koń ma stałe cęgi i średniaki prawidłowej wysokości

•

4.5 wypadają mleczne okrajki, wyrastają stałe okrajki do połowy wysokości

•

5 lat koń ma wszystkie zęby stałe równej wysokości

III okres ścierania się rejestrów na siekaczach stałych. Okres poprzecznie owalny

•

6 lat cęgi zaczynają się ścierać gdy koń ma 3 lata a rejestry w dolnej szczęce do starcia wymagają 3

lata więc starte rejestry w cęgach dolnych oznaczają ukończony rok 6

•

7 lat - starte rejestry na średniakach dolnych

•

8 lat starte rejestry na okrajkach dolnych

•

9 lat starte rejestry na cęgach górnych, pojawia się wrąb (szczęka u konia wysuwa się do przodu i

spłaszcza w skutek czego wytwarza się wcięcie na okrajkach górnych czyli wrąb) na okrajkach górnych

•

10 lat starte rejestry na średniakach górnych

•

11 lat - starte rejestry na na okrajkach górnych, szczęka górna się wydłuża, wrąb znika, pojawia się

ponownie w 16 roku życia

IV okres - zanikanie śladu po rejestrze i pojawianie się jąderka z podwójną obwódką - perełka
12 lat - pojawia się jąderko z ciemną obwódką na średniakach dolnych
13 lat - pojawia się jąderko z ciemną obwódką na na okrajkach dolnych
14 lat - pojawia się jąderko z ciemną obwódką na na cęgach dolnych

Diagnostyka kliniczna- Opis zwierzęcia // Wywiad i badanie ogólne
2015

Maria Pisarek

15 lat - pojawia się jąderko z ciemną obwódką na cęgach górnych
16 lat - pojawia się jąderko z ciemną obwódką na średniakach górnych, wrąb na okrajkach górnych
17 lat - pojawia się jąderko z ciemną obwódką na okrajkach górnych
V okres - jąderka jasnego bez podwójnej ciemnej obwódki, kształt jest trójkątny
18 lat - jasne jąderko na cęgach dolnych
19 lat - jasne jąderko na średniakach dolnych
20 lat - jasne jąderko na okrajkach dolnych (może być wrąb na okrajkach górnych)
21 lat - jasne jąderko na cęgach górych
22 lata - jasne jąderko na średniakach górych
23 lata - jasne jąderko na okrajkach górych
VI okres powyżej 24 roku żīcia cechuje owalny podłużnie kształt powierzchni trącej zębów i zmniejsza
się kąt ustawienia zębów w szczęce. Im koń starszy tym kąt ustawienia zębów bardziej ostry.

Ocena wieku na podstawie uzębienia u bydła

Wiek u bydła rozpoznajemy na podstawie zębów i po rogach.
I okres wyrastania i ścierania się siekaczy mlecznych dolnych
cęgi, średniaki wewn. i zewn. - wyrastają przed lub parę dni po urodzeniu
okrajki wyrastają w 3-8 dniu po urodzeniu. Dziąsła przykrywają przednią i tylną powierzchnię zębów
zsuwając się z czassem i odsłaniając całą powierzchnię zębów w ciągu:
12 dni - z cęgów
14 dni - średniaków wewn
3 tyg - średniaków zewn
4 tyg - okrajków
Od urodzenia do 3 tyg życia zęby zachodzą dachówkowato na siebie
w 4 tyg zęby sieczne rozchodzą sie i są obok siebie, ściera się powierzchnia trąca
1.5 mc - ściera się pow trąca korony na cęgach
2 mc - ściera się pow trąca na średniakach wewn
3 mc - ściera się pow trąca na średniakach zewn, okrajkach
W 5-6 mc pojawia się pierwszy ząb trzonowy
W 10 mc powierzchnia trąca obejmuje całą powierzchnię językową na cęgach
w 12 mc - siekacze nie istykają się ze soobą - cęgi
w 15 mc powierzchnia trąca cęgów i średniaków wewn obejmuje powierzchnię jezykową
W 17 mc - mleczne siekacze tkwią luźno, korony są krótkie, korzenie stają sie widocznie
II okres zmiany zębów (siekaczy) mlecznych na stałe
Wymiana cęgów - 1 i 3/4 roku - wypadanie następuje w 9 miesiącu, cęgi stałe są do połowy wyrośnięte
2-2.5 roku - cęgi stałe są całkowicie wyrośnięte, wypadają średniaki wewn
2.5-3 lata - średniaki wewn stałe są równe z cęgami
3 i 1/4 roku - wypadają średniaki zewn, są one do połowy wyrośnięte
3.5 - 3 i 3/4 roku - średniaki zewn są zrównane
4 lata - okrajki mleczne wypadają
4-4.5 roku wszystkie zęby stałe są równej wysokości
Do 5 lat wszystkie zęby są już stałę
III okres ścierania się koron na zębach stałych
6 lat - starta powierzchnia koron na cęgach
7 lat starta powierzchnia koron na średniakach wewn
8 lat starta powierzchnia koron na średniakach zewn
9 lat starta powierzchnia koron na okrajkach
10 lat starte są siekacze do połowy
Powyżej 10 lat ścieranie postępuje dalej. Rozstępy między zębami są już znacznie i postępują.
W 14 roku życia powierzchnie trące zębów dochodzą do korzeni

Diagnostyka kliniczna- Opis zwierzęcia // Wywiad i badanie ogólne
2015

Maria Pisarek

Określanie wieku bydła po rogach
W 1 mc życia w miejscu rogu wyczuwa się zgrubienie naskórka
w 1.5 - 2 mc - przesuwalne jądro rogowe przestaje się przemieszczać, pojawia się kostna podstawa rogu
W 5 mc rogi mają długość 3 cm
w 1 roku - 10 cm
1.5 roku - 15-16 cm długości
W póżniejszych latach wiek określany jest na podstawie liczby pierścieni - każda przebyta ciąża powoduje
powstanie jednego pierścienia. Celem określenia wieku do liczby pierścieni dodaje się 1-2 lata w
zależności od tego czy krowa pierwszy raz cieliła się w 2 czy w 3 roku życia (najlepiej dodać 2 lata). U
krów starych rogi są długie, przekrój poprzeczny z okrągłego przechodzi w owalny i określenie wieku jest
utrudnione.