21

wyliczenie wspó³czynnika wzmocnienia

wzmacniacza k

0

w uk³adzie z otwart¹ pêtl¹

sprzê¿enia zwrotnego oraz jego 3 dB czês-

totliwoœci granicznej f

0

. Najpierw nale¿y jednak

dokonaæ pomiaru aktualnej wartoœci rezys-

tancji potencjometrów regulacyjnych R

3

i R

4

.

Warto nadmieniæ, ¿e w opracowaniu [1] zapro-

ponowano analogiczny uk³ad pomiarowy,

s³u¿¹cy do wyznaczania podstawowych

charakterystyk wzmacniaczy operacyjnych,

jednak¿e zastosowano odmienn¹ metodê

sprowadzania napiêcia w punkcie P do zera.

Otó¿ zastosowano rezystor R

3

o sta³ej warto-

œci, a regulacjê przeprowadzano konden-

satorem C o zmiennej pojemnoœci.

Jednak¿e zaproponowana w niniejszym

artykule metoda wydaje siê mieæ tê zaletê, i¿

regulowany rezystor (potencjometr) jest ele-

mentem niew¹tpliwie tañszym i ³atwiej dostêp-

nym ni¿ regulowany kondensator, który

pozwala³by na zmianê pojemnoœci w szerokich

granicach.

Dobór wartoœci elementów

uk³adu

W zwi¹zku z powy¿szymi rozwa¿aniami pow-

staje naturalne pytanie: jakie nale¿y przyj¹æ

wartoœci zastosowanych elementów: R

1

, R

2

,

R

3

, R

4

i C.

Je¿eli jako czêstotliwoœæ zasilaj¹cego uk³ad

pomiarowy generatora wybierzemy jako na

przyk³ad 100 Hz, wówczas wzmocnienie

typowego wzmacniacza operacyjnego w

uk³adzie z otwart¹ pêtla sprzê¿enia zwrotnego

nie bêdzie przekracza³o 100 000, poniewa¿ dla

wspó³czesnych wzmacniaczy k

0

jest rzêdu

nawet 10 000 000, przy f

0

rzêdu 1 Hz [2].

Zatem wartoϾ rezystora R

1

powinna byæ

równie¿ przynajmniej 100 000 razy wiêksza ni¿

wartoϾi rezystora R

2

(charakterystyka wzmoc-

nienia opada 20 dB na dekadê) [3]. W zwi¹zku

z powy¿szym jako R

1

mo¿na zastosowaæ np.

rezystor 1 M

Ω

, natomiast jako R

2

10

Ω

.

Z kolei wartoœæ kondensatora C mo¿na

ustaliæ arbitralnie na 0,1

µ

F. W zwi¹zku z

powy¿szym dla hipotetycznego wzmacniacza

o k

0

= 10 000 000 i f

0

= 1 Hz, wartoœci nastaw

potencjometrów R

3

i R

4

prezentuj¹ siê

nastêpuj¹co:

Zatem wybieraj¹c potencjometry z typowego

szeregu, jako element R

3

nale¿y zastosowaæ

potencjometr 2,2 k

Ω

, a jako R

4

_ 2,2 M

Ω

.

n

Miros³aw Gajer

L I T E R A T U R A

[1] A. Komarzewski, T. Sidor: O pewnej dogodnej metodzie

pomiaru wzmocnienia i czêstotliwoœci granicznej wzmac-

niaczy operacyjnych w uk³adzie z otwart¹ pêtl¹ sprzê¿enia

zwrotnego, PAK nr 6/2000, str. 9-10

[2] National Operational Amplifiers Databook _ materia³y

katalogowe firmy National Semiconductors

[3] High-Speed Amplifiers Data Book _ materia³y kata-

logowe firmy Texas Instruments

(

)

R

R R R

R k

k

3

4 1

2

2 0

159

=

+

=

,

Ω

R

f C

M

4

0

1

2

159

=

=

π

,

Ω

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 3/2001

T

³umiki rezystancyjne symetryczne,

obustronnie dopasowane, s¹ czê-

stym sk³adnikiem uk³adów elektro-

nicznych, zw³aszcza uk³adów po-

miarowych oraz przetworników analogowo-

cyfrowych i cyfrowo-analogowych. Wyró¿nia

siê t³umiki typu T i P (rys.1). Cech¹ charak-

terystyczn¹ t³umików symetrycznych jest

stawiono wzory obliczeniowe umo¿liwiaj¹ce

wyznaczenie wartoœci elementów t³umika

(R1, R2, Ra i Rb) zale¿nie od wspó³czynni-

ka przenoszenia A. W tablicy 2 zebrano

dane liczbowe ilustruj¹ce zale¿noœæ wspó³-

czynnika przenoszenia od wartoœci zreduko-

wanych rezystancji sk³adowych. Rezystan-

cj¹ zredukowan¹ (r1, r2, ra i rb) przyjêto

oznaczaæ stosunek rzeczywistej rezystancji

(R1, R2, Ra i Rb) do rezystancji charaktery-

stycznej toru sygna³u (R0).

Czêsto w praktyce wystêpuje koniecznoœæ

wyznaczenia t³umienia uk³adu istniej¹cego.

Odpowiednie wzory obliczeniowe, dla t³u-

mików typu T i P, zestawiono w tablicy 3. Po-

nadto, w tablicy umieszczono wzory obli-

czeniowe pomocne przy przekszta³caniu

t³umika typu T w równowa¿ny mu t³umik

P i odwrotnie.

(cr)

n

Schematy t³umików typu T i P

1

1

1

1

2

2

2

a

a

b

T a b l i c a 1.

T a b l i c a 2.

T a b l i c a 3.

T£UMIKI REZYSTANCYJNE

równoœæ rezystancji wejœciowej (R

we

) i wyj-

œciowej (R

wy

) oraz ich zgodnoϾ z R

0

– re-

zystancj¹ charakterystyczn¹ lub falow¹ toru

sygna³u.

Wspó³czynnikiem przenoszenia t³umika na-

zywa siê stosunek napiêcia wyjœciowego

do wejœciowego (A), jest on oczywiœcie za-

wsze mniejszy od jednoœci. W tablicy 1 ze-

Dzisiejsi klienci potrzebuj¹ komputerów o lep-

szej jakoœci dŸwiêku, ale maj¹ problemy z iden-

tyfikacj¹ takich komputerów w momencie zaku-

pu. Odpowiadaj¹c wprost na to zapotrzebo-

wanie, firma Creative oferuje dostawcom kom-

puterów plakietki identyfikuj¹ce komputery wy-

posa¿one w karty Creative Sound Blaster Live!.

Komputer zapewni najlepszej jakoœci dŸwiêk

i realizm brzmienia, a tak¿e efekty 3D. Przepro-

wadzone na zlecenie Creative przez niezale¿-

n¹ agencjê badania w internetowych ankie-

tach i wœród grup klientów da³y nastêpuj¹ce wy-

niki.

q

Komputery PC s¹ obecnie najczêœciej

wykorzystywanym Ÿród³em dŸwiêku w domo-

wych urz¹dzeniach rozrywkowych. Badanie

wykaza³o, ¿e 28% klientów s³ucha muzyki

z komputera przez 8 godzin w tygodniu lub

wiêcej – jest to olbrzymi wzrost od 11% dwa la-

ta temu. Znacz¹cy wp³yw mia³y skompreso-

wane pliki muzyczne (takie jak MP3) – w paŸ-

dzierniku 2000 r. pobrano ich z Internetu wiê-

cej ni¿ w ca³ym 1999 r.

q

DŸwiêk jest obecnie

dla u¿ytkowników istotnym kryterium przy za-

kupie komputera. W wyselekcjonowanych gru-

pach klientów kupuj¹cych komputery, jakoœæ

SYSTEM IDENTYFIKACJ KOMPUTERÓW Z KARTAMI SOUND BLASTER

dŸwiêku by³a stawiana na równi z parametra-

mi graficznymi, na czwartym miejscu wœród

parametrów komputera.

q

U¿ytkownicy doce-

niaj¹ jakoœæ dŸwiêku zapewnianego przez kar-

ty i g³oœniki. W testach ods³uchowych u¿yt-

kownicy s³yszeli i doceniali ró¿nicê w jakoœci

brzmienia dŸwiêku ró¿nych typów g³oœników

i kart dŸwiêkowych. Ró¿nice w jakoœci systemu

dŸwiêkowego (miêdzy zintegrowanym uk³a-

dem p³yty g³ównej – gdzie dŸwiêk jest w du¿ej

czêœci generowany przy u¿yciu procesora g³ów-

nego, a nie przez wyspecjalizowany uk³ad lub

kartê, tak¹ jak Creative Sound Blaster PCI128

lub Creative Sound Blaster Live!) by³y zauwa-

¿ane nawet przy odtwarzaniu p³yt CD.

q

Ku-

puj¹cy s¹ gotowi p³aciæ wiêcej za lepszy

dŸwiêk. Na ogó³ u¿ytkownicy nie spodziewaj¹

siê, ¿e komputer mo¿e generowaæ dŸwiêk o ja-

koœci dorównuj¹cej domowym zestawom hi-fi,

ale poszukuj¹ rozwi¹zañ o lepszym brzmieniu

ni¿ ich dotychczasowy komputer. Wiêkszoœæ

jest do tego stopnia niezadowolona z obecne-

go brzmienia dŸwiêku z komputera, ¿e jest go-

towa zap³aciæ 300 z³, by w kolejnym kompute-

rze mieæ dŸwiêk o lepszej jakoœci.

(cr)