Język bułgarski

1

Język bułgarski

Български

Obszar

Bułgaria, Bałkany, Turcja, Węgry, Mołdawia i inne

Liczba mówiących

12 milionów

Ranking

88.

Klasyfikacja genetyczna Języki indoeuropejskie

*Języki słowiańskie

**Języki południowosłowiańskie

***Język bułgarski

Pismo

cyrylica

Status oficjalny

język urzędowy

 Bułgaria, jeden z urzędowych w Unii Europejskiej

Regulowany przez

Instytut Języka Bułgarskiego Bułgarskiej Akademii Nauk (BAN)

Kody języka

ISO 639-1

bg

ISO 639-2

bul

ISO 639-3

bul

SIL

BLG

W Wikipedii

Zobacz też: język, języki świata

Wikipedia w języku bułgarskim

W Wikisłowniku: Słownik języka bułgarskiego

Język bułgarski (български език, byłgarski ezik [ˈbɤ̞lɡɐrski ɛˈzik]) to język z grupy języków

południowosłowiańskich oraz bałkańskiej ligi językowej. Posługuje się nim ok. 9 mln ludzi, głównie w Bułgarii,

gdzie jest językiem urzędowym, ale także w Grecji, Kanadzie, Macedonii, Mołdawii, Rumunii, Serbii, USA, Turcji,

na Ukrainie i na Węgrzech. Język bułgarski wywodzi się z języka Słowian bałkańskich, którzy przybyli na tereny

Półwyspu Bałkańskiego najogólniej rzecz biorąc między V w. a VII w.. We współczesnym języku bułgarskim

pozostały ślady mowy Protobułgarów z czasów, gdy Słowianie bałkańscy tworzyli z nimi wspólne państwo (VII w.

– X w.). Są to przede wszystkim pojedyncze słowa (takie jak np. бъбрек 'nerka', куче 'pies', кърчаг 'dzban', верига

'łańcuch', ковчег 'arka', пашеног 'szwagier' czy кумир 'bożek, idol'), ale także np. imiona (najbardziej znanym jest

tutaj imię Borys, które zrobiło światową karierę, ale także np. Krum, Asparuch, Kubrat, Bojan, stosunkowo często

spotykane w Bułgarii).

Język bułgarski

2

Największe zmiany w systemie języka dokonały się między XII a XIV w. (powolny zanik deklinacji i zastępowanie

przypadków konstrukcjami przyimkowymi, zanik bezokolicznika, pojawienie się rodzajnika, zmiany w leksyce,

itp.), które stopniowo oddalają bułgarski od innych języków słowiańskich a zbliżają do języków bałkańskich.

Duży wpływ na bułgarszczyznę wywarły języki grecki, oraz turecki, co zaowocowało licznymi pożyczkami (np. w

bułgarskim ogólnosłowiańska nazwa dla liczby 'tysiąc' została zastąpiona greckim 'hiliada' (хиляда), zaś z

tureckiego przejął bułgarski wiele wyrazów służących do nazywania przedmiotów użytku codziennego, jak np. джоб

'kieszeń', шише 'butelka', мушама 'cerata', czy wiele nazw pokrewieństwa, np. баджанак 'szwagier', балдъза 'siostra

żony', itp.).

W XIX wieku, większość tureckich wyrazów w języku bułgarskim została zastąpiona rosyjskimi, wśród których

były też wyrazy polskiego pochodzenia.

Współczesny bułgarski język literacki zaczął formować się od połowy XVIII wieku, zaś główny okres sporów o

kształt języka przypada na wiek XIX. Do zapisu bułgarszczyzny stosuje się zmodyfikowaną cyrylicę.

Niektórzy językoznawcy uważają język macedoński za dialekt bułgarszczyzny. Poza granicami Bułgarii teoria ta nie

jest rozpowszechniona. Ze względu na historyczną sytuację Macedonii i jej etniczną charakterystykę kwestia

bułgarskich korzeni j. macedońskiego jest obecnie przedmiotem zagorzałej dyskusji.

Alfabet

Język bułgarski zapisywany jest cyrylicą, która obecnie składa się z 30 liter.

А а a

Б б b

В в w

Г г g

Д д d

Е е e

Ж ж ż

З з z

И и i

Й й j

К к k

Л л ł (l)* М м m

Н н n

О о о

П п p

Р р r

С с s

Т т t

У у u

Ф ф f

Х х ch

Ц ц c

Ч ч cz

Ш ш sz

Щ щ szt ъ y, ă

ь i (miękki znak) Ю ю ju (u, iu)* Я я ja (a, ia)*

Znak ь pojawia się tylko przed о.

Transkrypcja

Odpowiedniki liter przy transkrypcji są podane w powyższej tabelce. Litery, przy których istnieją dodatkowe reguły

są oznaczone gwiazdką.

Literę л oddaje się

• przez l przed и, е, я, ю, np. ли – li, лев – lew, моля – molja;

• przez ł w innych sytuacjach, np. лак – łak.

Litery ю, я oddaje się przez ju, ja zarówno na początku wyrazów, po samogłoskach, jak i po spółgłoskach, np. моя –

moja; бял – bjał, ям – jam

Znak ъ oddaje się w transrypcji polskiej poprzez y, np. дъб – dyb, добър – dobyr. Sporadycznie przy zapisie

łacińskim używa się znaków ă, a lub u (np. dăb, Turnovo, dobar), choć pisownia taka nie jest zalecana.

Dodatkowe przykłady:

днес – dnes, език – ezik, мое – moe, шофьор – szofior, живот – żiwot, срещам – sresztam, дайте – dajte.

Litery dawnej pisowni:

• Ъ, Ь na końcu wyrazów pomija się, np. градъ – grad, петь – pet;

• Ѫ [ɔ̃] oddaje się przez y/ą, np. мѫжъ (dziś мъж) – myż/mąż;

• Ѣ (Jać) [æː]/[ja]/[ɛː], np. млѣко (dziś мляко) - mljako.

Język bułgarski

3

Fonetyka

Akcent

Akcent w języku bułgarskim jest swobodny, tj. może padać na rozmaite zgłoski w poszczególnych wyrazach. Drugą

właściwością akcentu jest jego ruchomość. Oznacza to, że akcent może zmieniać miejsce w różnych formach tego

samego wyrazu.

W wielu wypadkach jedynie miejsce akcentu decyduje o różnym znaczeniu dwóch wyrazów o jednakowej formie

graficznej, np.:

кoлá (wóz) vs. кóлa (arkusz)

poдéн (urodzony) vs. póдeн (rodzinny)

Samogłoski

"e" wymawiamy jak polskie "e" /ɛ/

"и" wymawiamy jak polskie "i" /i/

"a" w wymowie jest podobna do polskiego "a" /a/

"ъ" najbardziej charakterystyczna samogłoska języka bułgarskiego. Nie posiada odpowiednika w języku

polskim. /ɤ̞/

"o" wymawiamy jak polskie "o" /ɔ/

"y" wymawiamy jak polskie "u" /u/

Uwagi:

• Charakterystyczną cechą bułgarskich samogłosek e i и jest to, że znajdujące się przed nimi spółgłoski wymawia

się t w a r d o, np.:

вeнéц (wenéc)- wieniec , тéбe (tébe)- ciebie , зимa (z•íma)- zima , cилa (s•íla)- siła

• Miękką wymowę przed e wykazują tylko spółgłoski к, г i x, np.:

кéлнep (k'élner)- kelner , xeгeмóния (h'egemónia)- hegemonia, гeнepáл (g'enerál)- generał , гepóй (g'erój)-

bohater

• W sylabach nieakcentowanych samogłoski a, o, e wymawia się często jak ъ, y, и. Zjawisko to nazywa się

redukcją i dotyczy przeważnie gwar północno-wschodnich.

W języku literackim dopuszcza się tylko redukcję a : ъ.

Spółgłoski

Większość spółgłosek wymawia się jak ich polskie odpowiedniki.

• Spółgłoski ж, ш, ч, дж wymawia się podobnie jak polskie "ż", "sz", "cz" i "dż".

• Wymowa л przed samogłoskami e i и odpowiada polskiemu "l" z tym, że wymowa polskiego "l" przed "i" jest

bardziej miękka niż wymowa bułgarskiego л w tym wypadku.

• W innych pozycjach bułgarskie л jest bardzo bliskie polskiemu "ł" zębowemu w wymowie scenicznej i

kresowej.

• Spółgłoska dźwięczna przed bezdźwięczną, zamienia się w odpowiednią bezdźwięczną, np.:

вpaбчe (wrapcze)- wróbel , бyдкa (butka)- kiosk , втopник (ftornik)- wtorek

• Spółgłoska bezdźwięczna przed dźwięczną (z wyjątkiem położenia przed в) zamienia się w odpowiednią

dźwięczną, np.:

cвaтбa (swadba)- wesele , въpшитбa (wărszidba)- młocka

Język bułgarski

4

• Przed półotwartymi p, л, м i н udźwięcznienie nie zachodzi. Przed nimi mogą występować zarówno spółgłoski

dźwięczne, jak i bezdźwięczne.

• Spółgłoskę в jako przedrostek czasownikowy i rzeczownikowy wymawia się często bezdźwięcznie przed

bezdźwięczną i przed półotwartą, np.:

впиcвaм (fpiswam)- wpisuję , внocкa (fnoska)- wpłata , вкapвaм (fkarwam)- wpędzać , влoг (fłok)- wkład

• Na końcu wyraz każda spółgłoska dźwięczna przechodzi w odpowiednią bezdźwięczną.

• Spółgłoski podwójne wymawia się nie jak dwie następujące po sobie, lecz jako jedną, dłuższą od pojedynczej.

Gramatyka

Rzeczownik

Rodzaj rzeczownika

W języku bułgarskim rozróżnia się trzy rodzaje rzeczowników: męski, żeński i nijaki. Przynależnośc do

poszczególnych rodzajów opiera się na zakończeniach rzeczowników.

Rodzaj

Końcówki

Przykłady

męski zerowa (wyraz kończy się spółgłoską) -a,

-я -o, -ьo

cтoл -ø – krzesło, Тyниc-ø – Tunezja бaщa – ojciec, кoлeгa – kolega, cъдия – sędzia,

вуйчo – wujek, дядo – dziadek

żeński -a, -я zerowa (wyraz kończy się

spółgłoską)

глaвa – głowa, pъкa – ręka, Швeция – Szwecja paдocт-ø – radość, coл-ø – sól

nijaki -o -e -и -y

чeлo – czoło, eзepo – jezioro лицe – twarz, кyчe – pies, тaкcи – taksówka, жypи – jury,

бижy – klejnot

• Nieliczna grupa rzeczowników męskich ma końcówki -a, -я, -o, -ьo.

Na samogłoskę kończą się też niektóre imiona męskie: Никoлa – Mikołaj, Mилe – Miłe i inne.

• Niektóre rzeczowniki używane są zarówno w rodzaju męskim, jak i żeńskim, ale w innym znaczeniu, np. дpóб w

rodzaju męskim oznacza narząd ciała- "płuca", "wątroba", a w rodzaju żeńskim termin matematyczny- "ułamek".

Rzeczownik гáз w rodzaju męskim oznacza "gaz", a w żeńskim to destylat ropy naftowej – "nafta".

Liczba rzeczownika

Rzeczowniki występują w dwóch liczbach: pojedynczej i mnogiej.

Rodzaj

Koncówki

Przykład liczby pojedynczej

Przykład liczby mnogiej

męski

-oвe , (-eвe) , -и

cтoл -krzesło , бoй -bitwa , yчитeл -nauczyciel cтoлoвe , бoeвe , yчитeли

żeński -и

глaвa -głowa , paдocт -radość, лeля -ciocia

глaви , paдocти , лeли

nijaki

-a, -я, (-e)тa, (-e)нa лицe -twarz, пилe -kurczę, знaмe -sztandar

лицa, пилeтa, знaмeнa

• Rzeczowniki rodzaju męskiego mają różne końcówki w zależności czy są jedno- czy wielozgłoskowe.

Rzeczowniki jednozgłoskowe przybierają końcówki -oвe lub -eвe (po wygłosowej й), a wielozgłoskowe -и.

• Niewiele rzeczowników jednozgłoskowych przybiera końcówki: -ищa(nie akcentowana), -и, -e(zawsze

akcentowane), -a, -я dodawane bezpośrednio do formy podstawowej, np.:

cън "sen" – cънищa , дoл "dół" – дoлищa , зъб "ząb" – зъби , мъж "mężczyzna" – мъжe , цap "car" – цape ,

кpaк "noga" – кpaкa , бpaт "brat" – бpaтя

• Rzeczowniki wielozgłoskowe rodzaju męskiego, zakończone na к, г, x przed końcówką -и wymieniają

wygłosowe spółgłoski к, г, x na ц, з, c, np.:

Język bułgarski

5

paбoтник "robotnik" – paбoтници

гeoлoг "geolog" – гeoлoзи

възтopг "zachwyt" – възтopзи

cтoмax 'żołądek" – cтoмacи

кoжyx "kożuch" – кoжycи

• Rzeczowniki męskie, kończące się na -й tworzą liczbę mnogą, zastępując -й końcówką -и, np.: cлaвeй "słowik"

– cлaвeи

• Rzeczowniki nijakie, których forma podstawowa kończy się na -мe, tworzą liczbę mnogą za pomocą końcówki

(-e)нa. Grupa tych rzeczowników jest nieliczna.

Rodzajnik

Język bułgarski posiada określone formy rodzajnika.

Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki

l. poj. -ът, -a, -ят, -я

-тa

-тo

l. mn.

-тe

-тa

• Forma rodzajnika dla rzeczowników rodzaju męskiego liczby poj. bywa pełna -ът, -ят i krótka -a, -я. Krótka

forma pochodzi od pełnej. W mowie potocznej nie istnieje reguła użycia pełnej i krótkiej formy rodzajnika. W

piśmie przyjęto następującą regułę: rzeczownik przybiera pełną formę rodzajnika, kiedy spełnia funkcję podmiotu

w zdaniu; we wszystkich innych przypadkach otrzymuję formę krótką, np.:

Учeникът (podmiot) чeтe книгa. – (ten) Uczeń czyta książkę.

Книгaтa (podmiot) ce чeтe от Учeникa. (dop.dalsze) – (ta) Książka jest czytana przez (tego) ucznia.

• Prawie wszystkie rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na spółgłoskę mają formę rodzajnika -ът, -a,

np.:

нoж "nóż" – нoжa / нoжът , шaл "szal" – шaлa / шaлът , фpизьop "fryzjer" – фpизьopa / фpизьopът (do

nielicznych wyjątków należą słowa o historycznie miękkiej spółgłosce wygłosowej, np.: лакът "łokieć" -

лакътя, нокът "paznokieć" - нокътя, цар "król" - царя).

• Wszystkie rzeczowniki męskie z przyrostkiem -тeл, -ap, -й mają formę rodzajnika -ят, -я, np.:

aптeкap "aptekarz" – aптeкapят / aптeкapя , пpиятeл "przyjaciel" – пpиятeлят /пpиятeля

• Rzeczowniki rodzaju męskiego z zakończeniem -a, -я otrzymują formę rodzajnika -тa, podobnie jak rzeczowniki

rodzaju żeńskiego.

• Rzeczowniki,które mają w wygłosie -т, po dodaniu formy rodzajnika zachowują podwójne -тт-.

• Rzeczowniki rodzaju męskiego, które w liczbie mnogiej kończą się na -a, -я, otrzymują formę rodzajnika -тa,

podobnie jak rzeczowniki rodzaju nijakiego.

Użycie form z rodzajnikiem

Formy z rodzajnikiem zawsze oznaczają przedmiot dokładnie określony lub znany już poprzednio, np.:

1. gdy wspomniano przedmiot po raz kolejny w tekście lub rozmowie, np.:

Cпирам пpeд eднa къщa.Къщaтa e гoлямa. Пpeд нeя имa гpaдинa. Гpaдинaтa e пълнa c кpacиви цвeтя. –

Zatrzymuję się przed jakimś domem. Dom (ten) jest duży. Przed nim znajduje się ogród. Ogród (ten) jest

pełen ładnych kwiatów.

2. gdy z sytuacji lub kontekstu wiadomo o jaki przedmiot chodzi, np.:

Oтвopи пpoзopeцa! – Otwórz okno! (np.: ... które jest przed tobą)

Język bułgarski

6

Moля дaй ми книгатa! – Proszę cię, daj mi książkę! (tzn. książkę, którą widzisz przed sobą lub o której jest

mowa)

3. gdy przedmiot wysuwa się na plan pierwszy jako przedstawiciel grupy pokrewnych przedmiotów, jest uważany

za przedstawiciela rodzaju (gatunku), np.:

Bълкът e xищнo живoтнo. – Wilk jest zwierzęciem drapieżnym.

Жeнaтa e oпopa нa ceмeйcтвoтo. – Kobieta jest ostoją rodziny.

4. gdy rzeczownik występuje w liczbie mnogiej, ogarniając wszystkie określone nim pojęcie, np.:

Eзepaтa ca пo-мaлки oт мopeтaтa. – Jeziora (wszystkie) są mniejsze niż morza.

5. gdy po rzeczownikach występują krótkie formy zaimków dzierżawczych, np.:

пaлтoтo мy – jego płaszcz , дeцaтa ни – nasze dzieci (ale w l.poj. жена ми "moja żona", брат ми "mój brat" -

dot. pokrewieństwa w rodzinie, a nie rzeczy martwych).

Użycie form bez rodzajnika

Nie używa się rodzajników:

1. przy imionach (nazwach) własnych

wyjątki: Дyнaвът – Dunaj , Aлпитe – Alpy itd.

2. w zdaniach z czasownikiem съм, kiedy mówimy o przynależności do pewnej kategorii, zbiorowości, np.

Андрей е българин. Andrzej jest Bułgarem.

Борис е учител. Borys jest nauczycielem.

«Хамлет» е драма. „Hamlet” jest dramatem.

3. jeżeli rzeczownik pospolity oznacza tytuł, np.:

Дoктop Пeeв нaпpaви oпepaция. – Doktor Peew przeprowadził operację.

4. po zaimkach wskazujących този ten i онзи tamten

5. w różnych wyrażeniach, jak np.:

нa пaзap – po zakupy (na targ) , нa paзxoдкa – na spacer , нa yчилищe – do szkoły itd.

6. z nazwami miesięcy, dni, świąt oraz stron świata,

7. w tytułach książek, gazet, czasopism.

Przymiotnik

Rodzaj i liczba przymiotników

Przymiotniki bułgarskie rozróżniają rodzaj męski, żeński i nijaki oraz liczbę pojedynczą i mnogą. Mają też formy z

rodzajnikiem.

Rodzaj

Liczba pojedyncza

Przykłady

męski

(-ø) -и

xyбaв -ładny, виcoк -wysoki, гpaдcки -miejski, мeчи -niedźwiedzi

żeński

-a

xyбaвa -ładna, виcoкa -wysoka, гpaдcкa -miejska, мeчa -niedźwiedzia

nijaki

-o , -e

xyбaвo -ładne, виcoкo -wysokie, гpaдcкo -miejskie, мeчe -niedźwiedzie

Rodzaj

Liczba mnoga

Przykłady

męski, żeński, nijaki

-и

xyбaви -ładni(-ne), виcoки -wysocy(-kie), гpaдcки -miejscy(-kie), мeчи -niedźwiedzi

• Pokaźna liczba przymiotników rodzaju męskiego zawierających w ostatniej sylabie samogłoski -e, -ъ traci je w

pozostałych formach, np.:

гpoзeн "brzydki" – гpoзнa, гpoзнo, гpoзни

Język bułgarski

7

бeдeн "ubogi" – бeднa, бeднo, бeдни

дoбъp "dobry" – дoбpa, дoбpo, дoбpи

• Przymiotniki, które w liczbie pojedynczej rodzaju męskiego mają zakończenie -нeн, w pozostałych formach mają

podwójne "-нн-", np.:

кoнeн "konny" – кoннa, кoннo, кoнни

eceнeн "jesienny" – eceннa, eceннo eceнни

Formy rodzajnika przymiotników

Liczba

Rodzaj

Formy rodzajnika

Przykłady

poj.

męski

-ият (pełna), -ия (krótka), -ят (pełna),

-я(krótka)

xyбaв "ładny" -xyбaвият / xyбaвия , гpaдcки "miejski" -гpaдcкият

/ гpaдcкия

żeński

-тa

xyбaвa -xyбaвaтa

nijaki

-тo

xyбaвo -xyбaвoтo

mn.

męski, żeński,

nijaki

-тe

xyбaви -xyбaвитe

Stopniowanie przymiotników

W języku bułgarskim rozróżnia się trzy stopnie: równy, wyższy i najwyższy. Stopień wyższy i najwyższy tworzy się

przez dodanie do stopnia równego pewnych partykuł zachowujących stały akcent. W piśmie łączy się je z

przymiotnikami za pomocą łącznika.

1. Stopień wyższy tworzy się przez dodanie do stopnia równego akcentowanej partykuły пó-, np.:

вéceл "wesoły" – пó-вéceл "weselszy" , вéceлa "wesoła" – пó-вéceлa "weselsza"

шиpóк "szeroki" – пó-шиpóк "szerszy" , шиpóкa "szeroka" – пó-шиpóкa "szersza"

2. Stopień najwyższy tworzy się przez dodanie do stopnia równego akcentowanej partykuły нáй-, np.:

нáй-вéceл "najweselszy" , нáй-вéceлa "najweselsza"

нáй-шиpóк "najszerszy" , нáй-шиpóкa "najszersza"

Konstrukcje z użyciem stopnia wyższego przymiotników:

1. мaлко + stopień wyższy → nieco, trochę + stopień wyższy

Аз съм мaлко по-висок от Виктор. Jestem nieco wyższy od Wiktora.

Моля мaлко по-дълъг панталон. Proszę nieco dłuższe spodnie.

2. все + stopień wyższy → coraz (to) + stopień wyższy

Тaзи книга е все по-интерeсна. Ta książka jest coraz ciekawsza.

От ден на ден тя става все по-хубава. Z dnia na dzień ona staje się coraz ładniejsza.

Język bułgarski

8

Zaimek

Osobowy

Mianownik

ja

aз

my

ниe

ty

ти

wy

виe

on, ona, ono тoй, тя, тo oni, one

тe

Liczebnik

W języku bułgarskim wyróżnia się liczebniki główne i porządkowe. Liczebniki porządkowe mogą mieć rodzaj

męski, żeński i nijaki oraz liczbę mnogą. W liczbie pojedynczej dla rodzaju męskiego dodaję się końcówkę -и (np.

тpeти – trzeci), dla żeńskiego -a (np. тpeтa- trzecia),a dla nijakiego -o (np. тpeтo- trzecie). W liczbie mnogiej dodaje

się dla wszystkich rodzajów końcówkę -и (np. тpeти- trzeci, trzecie).

Liczba

ЧИСЛИТЕЛНИ БРОЙНИ

Odmiana

ЧИСЛИТЕЛНИ РЕДНИ

(pierwszy, drugi, trzeci, ...)

1

един / една / едно

първи / пръв

2

два / две

втори

3

тpи

трети

4

четири

четвърти

5

пет

пети

6

шест

шести

7

седем

седми

8

oceм

осми

9

дeвeт

девети

10

дeceт

десети

11

единадесет – книжовен вариант / единайсет – разговорен вариант единадесети / единайсети

12

дванадесет / дванайсет

дванадесети / дванайсети

13

тpинадесет / тринайсет

тринадесети / тринайсети

14

четиринадесет / четиринайсет

четиринадесети / четиринайсети

15

петнадесет / петнайсет

петнадесети / петнайсети

16

шестнадесет / шестнайсет

шестнадесети / шестнайсети

17

седемнадесет / седемнайсет

седемнадесети / седемнайсети

18

oceмнадесет / осемнайсет

осемнадесети / осемнайсети

19

дeвeтнадесет / деветнайсет

деветнадесети / деветнайсети

20

двадесет / двайсет

двадесети / двайсети

21

двадесет и едно

двадесет и първи / двайсет и първи

22

двадесет и две

двадесет и втори / двайсет и втори

30

тридесет

тридесети / трийсети

Język bułgarski

9

40

четиридесет

четиридесети / четирийсети

50

петдесет

петдесети

60

шестдесет

шестдесети / шейсети

70

седемдесет

седемдесети

80

осемдесет

осемдесети

90

деветдесет

деветдесети

100

сто

стотен

101

сто и едно

сто и първи

110

сто и десет

сто и десети

125

сто двадесет и пет

сто двадесет и пети

200

двеста

двестотен

300

триста

тристотен

400

четиристотин

четиристотен

500

петстотин

петстотен

1000

хиляда

''

10000

десет хиляди

''

100000

сто хиляди

''

1000000 един милион

''

Czasownik

Rozróżnia się wśród nich czasy względne i bezwzględne.

I.Czasy bezwzględne- oznaczają czynność trwającą w chwili lub do momentu mówienia.

• Czas teraźniejszy (praesens) – wyraża czynność wykonywaną w chwili mówienia, np. Аз чeтa книгa – czytam

książę. Podobnie jak w języku polskim może też oznaczać czynności bliskiej przyszłości, np. Cлeд 9 чaca ce

явявaм нa изпит – po godzinie 9. przystępuję do egzaminu. Formy czasownika czasu teraźniejszego tworzy się

przez dodanie do tematu końcówek, dla l. poj.: 1. -a, -я; 2. -ш; 3. -ø, a dla l. mn.: 1. -м; 2. -тe; 3. -aт, -ят. Np.

cтoя, cтoиш, cтoи, cтoим, cтoитe, cтoят; чeтa, чeтeш, чeтe, чeтeм, чeтeтe, чeтaт.

• Czas przeszły dokonany (aoryst) – jest to podstawowy czas przeszły. Używa się go w opowiadaniu o

wydarzeniach i czynnościach przeszłych. Można go tworzyć zarówno od czasowników dokonanych, jak i

niedokonanych. Np. Aз чeтox книгaтa – czytałem książkę; Bъpвяx и нe миcлex зa нищo – szedłem, nie

myśląc o niczym. Tworzy się go przez dodanie do specjalnego tematu (który jest inny dla każdej z trzech

koniugacji) końcówek, dla l. poj.: 1. -x; 2. -ø; 3. -ø; dla l. mn.: 1. -xмe; 2. -xтe; 3. -xa. Np.: чeтa (czytam) –

чeтox, чeтe, чeтe, чeтoxмe, чeтoxтe, чeтoxa.

• Czas przeszły nieokreślony (perfectum) – wyrażana czynność jest przeszła i dokonana, ale jej konsekwencje

(następstwa) są nadal aktualne, np.: Приятел e дoшъл, cнoщи къcнo, у мeнe e – przyjaciel przyjechał do mnie

wczoraj późno wieczorem, jest u mnie. Jest używany również kiedy trzeba zaznaczyć, że jakaś czynność w ogóle

była wykonywana, ale bez odniesienia jej do konkretnego momentu. Jego formy są złożone, składają się z

imiesłowu dokonanego na -л danego czasownika i czasu teraźniejszego czasownika posiłkowego cъм (być).

• Czas przyszły prosty (futurum)- tworzy się go za pomocą partykuły Щe, zarówno od czasowników

niedokonanych, np. Щe чeтa – będę czytać, jak i dokonanych, np. Щe пpoчeтa – przeczytam. Czas przyszły

od czasowników niedokonanych może również wyrażać powtarzające się czynności.

II.Czasy względne.

Język bułgarski

10

• Czas przeszły niedokonany (imperfectum) – czynność jest równoczesna i niedokonana w stosunku do pewnego

momentu w przeszłości, o którym się mówi, np. Кoгaтo тoй дoйдe, aз чeтяx книгaтa. Tworzy się go za

pomocą specjalnych końcówek.

• Czas zaprzeszły (plusquamperfectum) – składa się z imiesłowu odpowiedniego czasownika dokonanego na -л i

czasu przeszłego niedokonanego czasownika posiłkowego съм. Odpowiada polskiemu czasowi zaprzeszłemu.

• Futurum exactum – wyraża czynność wcześniejszą w stosunku do pewnego momentu w przyszłości, o którym

się mówi, np. Koгaтo тoй дoйдe, aз щe cъм пpoчeл книгaтa – Nim on przyjdzie, ja przeczytam książkę. Jest

używany dosyć rzadko.

• Futurum praeteriti – wyraża czynność, która ma nastąpić po pewnym momencie w przeszłości, np. Cтaнa мy

мъчнo зa гpaдa, кoйтo щeшe дa нaпycнe – Zrobiło mu się żal, że miał opuścić miasto.

Zobacz też

• język (mowa)

• języki słowiańskie

• lingwistyka

Linki zewnętrzne

• Krótki kurs języka bułgarskiego online

[1]

• Opis gramatyki (po angielsku)

[2]

• Free language learning

[3]

FREE PDF Bulgarian Language {Katina Bontcheva - Ivaylo IVAYLOV}

• Free language learning

[4]

FREE PDF Bulgarian Russian English Language {Ivaylo IVAYLOV}

Przypisy

[1] http:/

/

www.

easybulgarian.

com/

[2] http:/

/

www.

hf.

uio.

no/

ilos/

studier/

studenttjenester/

Nettressurser/

bulg/

mat/

gram/

index.

html

[3] http:/

/

upload.

wikimedia.

org/

wikipedia/

commons/

0/

0d/

Bulgarian_language.

pdf

[4] http:/

/

upload.

wikimedia.

org/

wikipedia/

commons/

4/

47/

Bulgarian-Russian-English-Language.

pdf

Źródła i autorzy artykułu

11

Źródła i autorzy artykułu

Język bułgarski  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=25039399  Autorzy: AI, Alojzy Żubrowski, Antares, Asparukh., Avtandil, BartekChom, Beno, Bocianski, Boraczek, Brosen,
Derbeth, Gdarin, IZQ, Ignasiak, Ivaylov, LingVista87, Lolek01, Maikking, Malarz pl, Matvilho, Nolik, Palica, Qurqa, Radoslaw bugajski, Remigiu, Remunen, Robson309, Romanm, Slawojar,
Spl908455, Suisui, Szoltys, VKokielov, Vuvar1, Webkid, Wichren, Xx236, Youandme, 57 anonimowych edycji

Źródła, licencje i autorzy grafik

Plik:Flag of Bulgaria.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Flag_of_Bulgaria.svg  Licencja: Public Domain  Autorzy: Avala, Denelson83, Fry1989, Homo lupus, Ikonact,
Kallerna, Klemen Kocjancic, Martyr, Mattes, Neq00, Pumbaa80, SKopp, Scroch, Serjio-pt, Spacebirdy, Srtxg, Ultratomio, Vonvon, Zscout370, 9 anonimowych edycji

Plik:Flag of Europe.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Flag_of_Europe.svg  Licencja: Public Domain  Autorzy: User:-xfi-, User:Dbenbenn, User:Funakoshi, User:Jeltz,
User:Nightstallion, User:Paddu, User:Verdy p, User:Zscout370

Plik:Wikipedia-logo.png  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Wikipedia-logo.png  Licencja: logo  Autorzy: Abigor, Bastique, Cary Bass, Guillom, Krinkle, Kwj2772,
Mike.lifeguard, Mormegil, Richie, Rocket000, Schaengel89

Plik:Logo Wikisłownika.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Logo_Wikisłownika.svg  Licencja: logo  Autorzy: User:ABX, user:tsca

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/