Język japoński
1
Język japoński
日本語 Nihongo lub Nippongo
Obszar
Japonia, Wyspy Marshalla, Palau, Tajwan i inne
Liczba mówiących
127 milionów
10.
Klasyfikacja genetyczna Języki izolowane
*Język japoński (nie należący do żadnej grupy językowej)
japońskie (hiragana i katakana) oraz kanji
Status oficjalny
Regulowany przez
Rząd Japonii
Kody języka
ISO 639-1
ja
ISO 639-2
jpn
JPN
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
W Wikisłowniku: Słownik języka japońskiego
Język japoński (日本語 nihongo lub nippongo) – język używany przez ok. 130 mln mieszkańców Japonii oraz
japońskich emigrantów na wszystkich kontynentach.
Historia i pochodzenie
Najstarsze znane teksty to pochodzące z V i VI wieku nazwy własne. Nie mówią jednak one wiele o języku.
Najstarsze dłuższe teksty pochodzą z VIII wieku (kiki). Już wtedy chińskich znaków zaczęto używać do
sylabicznego zapisu wymowy.
zapis konsekwentny. Świadczy to o tym, że dawny japoński miał więcej samogłosek (lub ogólniej: typów sylab) –
osiem zamiast współczesnych pięciu, za to nie rozróżniał długości samogłosek, tak jak to czyni współczesny
japoński.
Kluczowa jest jednak nie liczba samogłosek, lecz wysokie prawdopodobieństwo obowiązywania zasady harmonii
samogłosek – podobnie jak w językach uralo-ałtajskich. Jest to jeden z głównych argumentów za uralo-ałtajskim
Język japoński
2
pochodzeniem języka japońskiego. Świadczyć mają również o tym podobieństwa morfologiczne i składniowe do
języków ałtajskich (np. tureckiego, mongolskiego). Niektórzy badacze doszukują się również podobieństw do
języków malajo-polinezyjskich.
Do innych dawnych cech należy:
• występowanie p (później f) w miejscu współczesnego h,
• występowanie pełnej grupy sylab zaczynających się na w- i y- (z wyjątkiem wu i yi), wobec współczesnego
zasobu wa, wo, ya, yu, yo.
Inne teorie łączą japoński z koreańskim (również o wątpliwej pozycji, zwolennicy teorii uralo-ałtajskich zaliczają
zwykle do nich również koreański) lub z różnymi grupami języków ludów Pacyfiku.
Żadna teoria nie zdobyła rozstrzygającego uznania i japoński pozostaje największym językiem, o którego
pochodzeniu nie wiadomo praktycznie nic pewnego.
Gramatyka
Japoński jest językiem o szyku wyrazów w zdaniu SOV, tzn. podmiot-dopełnienie-orzeczenie. Taki sam szyk
dopuszcza np. łacina, jednak większość współczesnych języków europejskich używa szyku
podmiot-orzeczenie-dopełnienie (SVO), więc przyzwyczajenie się może sprawiać pewne trudności.
Rzeczowniki japońskie nie odmieniają się przez liczbę i rodzaj. Liczba mnoga tworzona jest przez kontekst,
specjalne sufiksy (niemal wyłącznie w odniesieniu do rzeczowników oznaczających osoby) lub reduplikację: hito
(人) – człowiek, podczas gdy hitobito (人人, zapisywane zwykle przez znak duplikacji: 人々) – ludzie. Liczbę
mnogą można również tworzyć przez użycie liczebników lub określeń typu kilka, wiele. Użycie liczebników
wymaga tzw. liczników (klasyfikatorów), podobnie jak w polskim - arkusz papieru (一枚 ichimai), sztuka bydła
(一頭 ittō) itp.
Czasowniki są odmienne, a ich odmiana – dość regularna: nieregularne występują bardzo rzadko. Występują dwa
czasy – przeszły oraz teraźniejszo-przyszły. Przymiotniki podlegają tym samym prawom odmiany co czasowniki,
gdyż zawierają w sobie znaczenie „być jakimś...”, więc mogą pełnić rolę jedynego orzeczenia w zdaniu.
Np. zdanie: Mura-ga furui (村が古い) znaczy „Wioska (jest) stara”. Ponieważ przymiotnik furui jest orzeczeniem,
można utworzyć jego formę czasu przeszłego furukatta. Mura-ga furukatta (村が古かった) oznacza więc „Wioska
(była) stara”. Analogicznie tworzy się przeczenie furukunai – „nie (jest) stara” i przeczenie czasu przeszłego
furukunakatta – „nie (była) stara”.
stopnia regulują akcent, np. raz obniżony akcent nie może ulec ponownemu podwyższeniu w wyrazie. Akcent
wyżej brak dystynktywności). Prawie całkowite rozróżnienie wyrazów umożliwia użycie kanji, w języku mówionym
oprócz akcentu ważny jest przede wszystkim kontekst wypowiedzi.
Bardzo rozwinięty jest system języka grzecznościowego (敬語 keigo).
Język japoński
3
Zaimki
Osobowe
W języku japońskim nie ma oddzielnej klasy słów będących zaimkami osobowymi, istnieje pewna grupa
rzeczowników pełniąca ich rolę.
W przeciwieństwie do innych japońskich rzeczowników, zaimki generalnie posiadają różne liczby pojedynczą i
mnogą. Użycie zaimka pojedynczego w mnogim kontekście jest wprawdzie możliwe, ale może brzmieć dziwnie.
Liczbę mnogą zaimków tworzy się sufiksem -tachi lub rzadziej -ra
Zaimek
Zastosowanie
Zaimki 1. osoby
わたくし watakushi bardzo formalne, zarezerwowane dla publicznych wystąpień itp.
わたし watashi
raczej formalne
あたし atashi
nieformalne, używane przez kobiety
ぼく boku
nieformalne, używane głównie przez młodych mężczyzn
おれ ore
bardzo nieformalne, używane przez mężczyzn
しょうせい shōsei niższy pozycją społeczną do wyższego, używane przez mężczyzn
われわれ wareware liczba mnoga, nieco oficjalna
せっしゃ sessha
dawniej używane głównie przez samurajów, obecnie nie stosowane
Zaimki 2. osoby
あなた anata
raczej formalne, może oznaczać kochanie (tylko żona do męża)
あんた anta
nieformalne
きみ kimi
nieformalne, używane głównie przy zwracaniu się do dziewczyn
おまえ omae
nieformalne, ostatnio staje się coraz bardziej popularne
きさま kisama
zaimek-wyzwisko, spotykane głównie w anime, rzadko w rzeczywistym języku,
てめえ temee
podobnie jak kisama
W języku japońskim jest też zwyczaj dodawania końcówek do nazwisk i imion, odpowiadających polskiemu „Pan”
w „Pan Kowalski”. Niektóre z nich to:
Sufiks
Przeznaczenie
さん -san
do dorosłych
くん -kun
do młodych chłopców i wśród męskich przyjaciół,
także kolegów po fachu
ちゃん -chan
głównie do młodych dziewczyn i wśród żeńskich
przyjaciół
(ale nie zawsze), także pieszczotliwe zdrobnienie
さま -sama
wyraża głęboki szacunek
どの -dono
bardzo oficjalny, głównie w listach i innych dokumentach
はん -han
równoważnik -san w niektórych dialektach japońskiego
こ -ko
stosowane do małych dzieci oraz zwierząt
せんぱい -senpai do starszych kolegów (np.: ze szkoły)
Język japoński
4
Wskazujące i pytające
Zaimki wskazujące dzielą się na trzy grupy. Każda z nich określa inne miejsce (usytuowanie) tematu (przedmiotu
rozmowy). Pierwsza z nich sygnalizuje, że temat dotyczy tego, co "przy mówiącym lub jego dotyczącym" ("koko-ni
aru", to jest tu, przy mnie, to moje). Druga grupa dotyczy "słuchającego" ("soko-ni aru", "to jest u ciebie, dotyczy
ciebie"). Trzecia grupa to "trzecie usytuowanie, poza rozmawiającymi" ("asoko-ni aru", "z dala od nas, nie nasze").
Klasa
Znaczenie
Wymowa
Zapis (jeśli jest inny od hiragany)
osobowe
wskazujący samodzielny (on)
かれ kare
彼
wskazujący niesamodzielny (ten człowiek)
かの kano (archaiczny)
pytający (kto?)
だれ dare
誰
miejsca
wskazujący (tu, przy mnie)
ここ koko
wskazujący dot. słuchającego (tam u ciebie)
そこ soko
wskazujący dalszy (tam, w trzecim miejscu)
あそこ asoko
pytający (gdzie?)
どこ doko
kierunku
wskazujący (w tę stronę, do mnie, przy mnie)
こっち kotchi こちら
kochira
wskazujący bliższy słuchającego (w twoją stronę), przy
tobie
そっち sotchi そちら sochira
wskazujący dalszy (w tamtą stronę, poza nami)
あっち atchi あちら achira
pytający (dokąd? gdzie?, który? kto?)
どっち dotchi どちら
dochira
przedmiotowy
samodzielny
wskazujący bliższy mówiacego (to)
これ kore
wskazujący bliższy słuchającego (to u ciebie)
それ sore
wskazujący dalszy (tamto)
あれ are
pytający (które?)
どれ dore
przedmiotowy
niesamodzielny
wskazujący bliższy (to krzesło)
この kono
wskazujący bliższy rozmówcy (to krzesło u ciebie)
その sono
wskazujący dalszy (tamto krzesło)
あの ano
pytający (które krzesło?)
どの dono
typu
dot. mówiącego (tego rodzaju)
こんな konna
wskazujący dot. słuchającego (tego rodzaju)
そんな sonna
wskazujący dalszy (tamtego rodzaju)
あんな anna
pytający (jakiego rodzaju?)
どんな donna
sposobu
wskazujący (w ten sposób, jak to)
こう kō
wskazujący bliższy (trudno o dosłowne tłumaczenie)
そう sō
wskazujący dalszy (trudno o dosłowne tłumaczenie)
ああ ā
pytający (jak?)
どう dō
czasu
wskazujący (wtedy)
さて sate
pytający (kiedy?)
いつ itsu
liczby
pytający liczby (ile?)
いくつ ikutsu
Język japoński
5
inne
pytający przedmiotowy (co)
なに nani lub なん nan
何
negatywny przedmiotowy (nic)
なにも nani-mo
何も
nieokreślony przedmiotowy (coś)
なにか nani-ka
何か
Partykuły
jego zasad i reguł. Szczególną rolę spełniają w nim partykuły, zwane także postpozycjami. Według nomenklatury
japońskiej, jest to pomocnicza część mowy, występująca po słowach i nadająca im stosowne znaczenie.
Partykuła
Funkcja
Przybliżone znaczenie
Uwagi
は wa
rola mianownika, wywołanie tematu
pisane sylabą ha hiragany
が ga
rola mianownika, określa podmiot zdania
の no
funkcja dzierżawcza
を o
pisane sylabą wo
hiragany
で de
miejsce akcji, narzędzie
miejscownik, rola narzędnikowa, czym?
に ni
kierunek ruchu, miejsce
istnienia
kilka innych funkcji
へ e
kierunek ruchu
przyimek do, ku
pisane sylabą he hiragany
と to
lista obiektów
spójnik i lub z (wyłącznie przy łączeniu rzeczowników, nie całych
zdań)
から kara początek lub przyczyna
ponieważ, od, ze względu na
まで made koniec
rola przyimkowa do, aż do
Partykuły wa i ga
Różnica między wa i ga nie należy do prostych do wyjaśnienia. W ogólności, istnieją dwie możliwe sytuacje:
• zasady gramatyczne i składniowe określają którą z nich należy zastosować i nie ma możliwości wyboru,
• obydwie są dopuszczalne i w zależności od pożądanego znaczenia wybiera się właściwą.
Sytuacja pierwsza jest stosunkowo prosta, należy tylko zapamiętać właściwą postpozycję. Dla przykładu, ustalona
postpozycja jest stosowana w przypadku:
• czasowników w formie potencjalnej (日本語が出来る nihongo-ga dekiru „Znam japoński”, dosł. „Umiem
japoński”)
• czasownika „istnieć” (部屋にテレビがあります heya-ni terebi-ga arimasu „W pokoju znajduje się telewizor”)
• konstrukcji kontrastu (ケーキはありますが、酒はありません kēki-wa arimasu-ga, sake-wa arimasen „Mamy
ciasto, ale nie mamy alkoholu”). W zdaniu tym wa zastępuje zwykłe ga czasownika „istnieć”. Uwaga: ga w
arimasu-ga nie jest postpozycją podmiotu, a spójnikiem łączącym dwa kontrastujące ze sobą zdania (odpowiada
polskiemu ale, lecz).
W drugim przypadku sprawa jest bardziej złożona. Często, w przypadku mniej skomplikowanych zdań, decyzję
można podjąć na podstawie następujących reguł:
• wa jest postpozycją tematu wypowiedzi i przetłumaczyć można ją jako „jeśli chodzi o...”. Np. 私は学生です。
watashi-wa gakusei desu. oznacza „jestem studentem” (dosł. „Jeśli chodzi o mnie, jestem studentem”). Jeśli w
pierwszym zdaniu użyty był rzeczownik z postpozycją wa, w kolejnych zdaniach pomija się temat. Np.
私は学生です。ポーランド人です。 Watashi-wa gakusei desu. Pōrandojin desu. („Jestem studentem.
Język japoński
6
Polakiem”). W powyższych zdaniach temat określony był tylko raz. Ponieważ w drugim zdaniu nic nie
wskazywało na zmianę tematu, wiadomo, że jest ono kontynuacją myśli zawartej w zdaniu pierwszym.
Powtarzanie tematu w każdym zdaniu (w przypadku początkujących uczniów języka) nie jest jednak błędem.
• ga jest postpozycją podmiotu. Używa się jej w przypadku, gdy mówi się o czymś po raz pierwszy (np.
村にお爺さんが住んでいた。お爺さんは貧乏だった。 mura-ni ojīsan-ga sunde ita. ojīsan-wa binbō datta.
czyli „W wiosce mieszkał dziadek. (tenże) Dziadek był biedny.”), lub gdy w zdaniu użyto już postpozycji tematu
wa (np. 私は日本語が好き。 watashi wa nihongo-ga suki czyli „Lubię język japoński” (lit. „Jeśli chodzi o mnie,
język japoński jest lubiany”).
• Jeśli temat zostaje w ogóle pominięty, oznacza to, że wypowiedź dotyczy pierwszej osoby. Dlatego Japończyk
powie raczej 学生です。 gakusei desu („Jestem studentem”) niż 私は学生です。 watashi-wa gakusei desu.
Powyższy przykład „Lubię japoński” w rzeczywistości brzmiałby raczej nihongo-ga suki 日本語が好き, gdzie
私は (watashi-wa) jest oczywiste i nie wymaga jawnego podawania.
Istnieją jednak sytuacje, kiedy istotnie można użyć i jednej, i drugiej postpozycji, zaś od wyboru zależy dokładne
znaczenie wypowiedzi. Pełne opanowanie tego aspektu języka nie jest łatwe i wymaga dużo praktyki, ich znaczenie
można jednak przybliżyć za pomocą polskich odpowiedników:
• wa jest bardziej neutralne, np. これは難しいです。 kore-wa muzukashii desu., „To jest trudne.”
• ga kładzie nacisk na podmiot, np. これが難しいです。 Kore-ga muzukashii desu, „To jest trudne” (tzn. rzecz, o
której mowa, jest przyczyną trudności, w przeciwieństwie do wszystkich innych rzeczy).
Innym przykładem, który może ułatwić zrozumienie, jest kontrast: これは? kore-wa? oraz これが? kore-ga?.
Obydwa zdania są nieformalne i mocno uproszczone (ale wciąż poprawne) i mimo podobieństwa mają zupełnie inne
znaczenie. Pierwsze z nich, これは?, można by przetłumaczyć jako „Co to?”, czyli pytanie o wskazywany
przedmiot; drugie – これが? odpowiada polskiemu „To?”, tzn. „Czy to jest właśnie rzecz, o którą chodziło?”.
Użycie ga wyraźnie wskazuje, że mowa jest o jednym, konkretnym przedmiocie, a nie ogólnej naturze czegoś.
Partykuły e i ni
Partykuły te mają prawie identyczne znaczenie w przypadku wyrażania ruchu "w kierunku do", z tym, że e (へ)
stosuje się rzadziej niż ni (に). Postpozycja e bardziej oznacza sam kierunek, ni z kolei skupia się na celu, dlatego też
w razie wątpliwości bezpieczniej jest użyć ni (に). Jednakże obydwie formy 東京に行く Tōkyō-ni iku i
東京へ行く Tōkyō-e iku („jechać do Tokio”) są poprawne (pierwsza wskazuje na determinację podróżującego i jego
chęć bezpośredniego dotarcia do miejsca przeznaczenia, druga na wybrany kierunek, choć nie wyklucza tak dotarcia
do celu, jak i zmiany planu podróży).
O ile partykuła e ma wyłącznie "charakter kierunkowy" to partykuła ni ma wiele różnych funkcji zależnych od
konstrukcji zdania, kontekstu, użytych słów itp.
Inne partykuły
Pewna grupa partykuł może być umieszczana na końcu zdania. Odpowiadają one polskim partykułom emfatycznym,
jak np.: ależ, no, przecież, co nie? itp.
Do najpopularniejszych należą:
• よ yo – pewna opinia, wzmocnienie zdania, zakończenie zdania, silne podkreślenie wypowiedzi;
• ね ne – poszukiwanie potwierdzenia, pytanie typu „nieprawdaż?”, „co nie?”, "czyż nie?"
• か ka – partykuła pytająca, zmienia zdanie twierdzące w pytające;
• な na – wyrażenie zakazu (po czasowniku), wyrażenie zdziwienia, silnego wrażenia.
Język japoński
7
Czasowniki
Orzeczenie (a więc i czasownik) występuje na końcu zdania. Japońskie czasowniki odmieniają się dość regularnie.
Istnieją jedynie dwa czasy: teraźniejszo-przyszły (nieprzeszły) i przeszły.
Czasowniki regularne należą do dwóch grup – czasowniki o temacie spółgłoskowym (zakończone w formie
słownikowej na -u) i samogłoskowym (zakończone na -eru lub -iru, przy czym -e- i -i- należą do tematu, a
końcówką jest -ru). Tak więc wszystkie formy słownikowe (jednoznaczne z formą twierdzącą czasu
teraźniejszo-przyszłego) kończą się na -u. Należy jednak pamiętać, że choć wszystkie czasowniki samogłoskowe
mają zakończenie -eru bądź -iru, to nie wszystkie czasowniki na -eru i -iru należą do odmiany samogłoskowej, np.
• ikiru „żyć” jest samogłoskowe (iki-ru), ale hairu „wchodzić” – spółgłoskowe (hair-u);
• kiru „ubierać, wkładać (na siebie)” jest samogłoskowe (ki-ru), ale kiru „ciąć” – spółgłoskowe (kir-u).
Problem ten występuje jednak tylko w przypadku, gdy dwie ostatnie głoski słowa to -ru. Wszystkie inne czasowniki
odmieniają się spółgłoskowo. Czasowników nieregularnych jest niewiele. Najważniejsze są cztery z nich – aru,
suru, iku, kuru oraz grupa czasowników pochodnych od suru.
Od czasowników tworzy się formę grzecznościową -masu, którą odmienia się jak czasownik.
Klasa
Czas teraźniejszo-przyszły
Czas przeszły
Forma -masu
Twierdzenie
Przeczenie
Twierdzenie
Przeczenie
Temat spółgłoskowy
-う -u
わない -wanai
-った -tta
-わなかった -wanakatta
-います -imasu
-る -ru
-らない -ranai
-った -tta
-らなかった -ranakatta
-ります -rimasu
-つ -tsu
-たない -tanai
-った -tta
-たなかった -tanakatta
-ちます -chimasu
-く -ku
-かない -kanai
-いた -ita
-かなかった -kanakatta
-きます -kimasu
ぐ -gu
-がない -ganai
-いだ -ida
-がなかった -ganakatta
-ぎます -gimasu
-す -su
-さない -sanai
-した -shita
-さなかった -sanakatta
-します -shimasu
-ぬ -nu
-なない -nanai
-んだ -nda
-ななかった -nanakatta
-にます -nimasu
-む -mu
-まない -manai
-んだ -nda
-まなかった -manakatta
-みます -mimasu
-ぶ -bu
-ばない -banai
-んだ -nda
-ばなかった -banakatta
-びます -bimasu
Temat samogłoskowy
-る -ru
-ない -nai
-た -ta
-なかった -nakatta
-ます -masu
Nieregularne
する suru
しない shinai
した shita
しなかった shinakatta
します shimasu
いく iku
いかない ikanai
いった itta
いかなかった ikanakatta
いきます ikimasu
くる kuru
こない konai
きた kita
こなかった konakatta
きます kimasu
ある aru
ない nai
あった atta
なかった nakatta
あります arimasu
Forma grzecznościowa -masu
-ます -masu -ません -masen -ました -mashita -ませんでした -masen deshita
Forma koneksywna
Formę koneksywną (tj. formę zakończoną na -te) tworzy się zmieniając końcowe -a w formie twierdzącej czasu
przeszłego na -e. Formę przeczącą koneksywną tworzy się dodając końcówkę -de do formy teraźniejszej przeczącej
(-nai). Obu form używa się jako najpopularniejszego sposobu tworzenia zdań współrzędnie złożonych (odpowiadają
one zatem polskim imiesłowom przysłówkowym i spójnikowi i: (nie) robiąc, (nie) zrobiwszy, (nie) (z)robi(ł) i ...). W
użyciu samodzielnym forma koneksywna twierdząca odpowiada poufałemu rozkaźnikowi (zrób), zaś przecząca -
poufałemu zakazowi (nie rób). Dodanie do formy koneksywnej (twierdzącej i przeczącej) czasownika kudasai
tworzy uprzejme prośby (proszę zrobić, proszę nie robić).
Przykład:
Język japoński
8
Zdanie
Tłumaczenie
Czytać
yomu
Czytaj!
yonde
Nie czytaj!
yomanaide
Proszę przeczytać! yonde kudasai
Proszę nie czytać!
yomanaide kudasai
Pytania
Pytania formuje się za pomocą partykuły か ka stawianej na samym końcu zdania. Można nie dodawać ka, a w
zamian zmienić tylko intonację na rosnącą, jednak ten sposób nie jest polecany początkującym. W języku
potocznym, gdy zwracamy się np. do przyjaciół możemy zastosować partykułę の no. Np. 行くの? iku no? –
„(Czy) idziesz?”
Język japoński a język polski
Słownictwo japońskie dociera do języka polskiego głównie wskutek promieniowania oryginalnej kultury japońskiej:
film, literaturę, kuchnię, sporty walki, mangę, anime. Zapożyczenia to takie m.in. słowa, jak: gejsza, szogun (lub
siogun), samuraj, katana, karate, dżudo, aikido, tempura, sushi, sashimi, origami, karaoke itd.
Wpływy innych języków
Bardzo duży wpływ miał język chiński – ilość słownictwa pochodząca z chińskiego jest porównywalna z ilością
Z drugiej połowy ostatniego tysiąclecia pochodzi pewna grupa zapożyczeń z portugalskiego, niderlandzkiego,
niemieckiego, francuskiego i innych języków europejskich, częstokroć mające swoje kanji.
Współcześnie głównym źródłem nowych słów jest język angielski. Osobną grupę słów stanowią wasei-eigo
和製英語 (japońskie słowa utworzone z angielskich morfemów, często w niewielkim związku z ich pierwotnym
znaczeniem) – najlepszym przykładem niech będzie walkman czy nō-surību „podkoszulek” (od ang. no + sleeve „bez
rękawów”).
Zobacz też
• Japonia,
• Gramatyka:
• odmienne części mowy w języku japońskim,
• przekształcenia fonetyczne w języku japońskim.
• Słownictwo:
• gairaigo,
• wasei-eigo,
Język japoński
9
• wyrażenia czasowe w języku japońskim,
• wyrażenia ilości w języku japońskim,
• Pismo:
• rōmaji,
• kana,
• katakana,
• kanji,
• Kun'yomi,
• On'yomi,
• ruby,
• jōyō,
• jinmei,
• częstotliwości występowania znaków w języku japońskim.
• Egzaminy językowe:
• Literatura w języku japońskim:
• kiki
• Kojiki, czyli księga dawnych wydarzeń,
• Monogatari,
• Nihon-shoki.
• Język japoński i komputery:
• JIS,
• Gothic,
• Minchō,
• Unicode,
• Artykuły o języku:
• język,
• licznik,
• Inne związane artykuły:
Język japoński
10
Bibliografia
• Majewicz, Alfred F., Języki świata i ich klasyfikacja, PWN, Warszawa, 1989, ISBN 83-01-08163-5
• Tanimori, Masahiro, Praktyczna gramatyka języka japońskiego, Wydawnictwo Akademickie DIALOG,
Warszawa 2008, ISBN 978-83-61203-17-9
Źródła i autorzy artykułu
11
Źródła i autorzy artykułu
Język japoński Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=24928240 Autorzy: Antares, Ayumu, Azureus, BaQu, Barry Kent, Brion VIBBER, ChP94, Chepry, Derbeth, Dixi, Frasek,
Ghazer, Googl, Gosiek18, Gładka, Holek, Hulek, Jersz, Kaniza, Kasei-jin, Konradek, Krisztijan, Lenriqel, LingVista87, Lorn, Maciek17, Magalia, Maitake, Masur, Mat86, Mathrick, McMonster,
Mciura, Mencheperre, Merdis, MichałRadecki, Mihau-kun, Myki, Nipponicum, OTB, PMG, Patrol110, PawełS, R.szalecki, Rabidmoon, Raven, Rogra, Roo72, Seibun, Shikai shaw, Siedlaro,
Spl908455, Suisui, Taw, Tescobar, Tompot, Tomski, Tsca, Vigilium, WTM, Wicki, Youandme, Yzb, Zadrzewiański, conversion script, wnt-kee-036.uwm.edu.pl, 榎, 103 anonimowych edycji
Źródła, licencje i autorzy grafik
Plik:Wikipedia-logo.png Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Wikipedia-logo.png Licencja: logo Autorzy: Abigor, Bastique, Cary Bass, Guillom, Krinkle, Kwj2772,
Mike.lifeguard, Mormegil, Richie, Rocket000, Schaengel89
Plik:Logo Wikisłownika.svg Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Logo_Wikisłownika.svg Licencja: logo Autorzy: User:ABX, user:tsca
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/