Gospodarowanie aktywami

________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI

Piotr Szczypa

Gospodarowanie aktywami
341[02].Z4.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Andrzej Kobylec
mgr Jolanta Rychlicka

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska

Konsultacja:
mgr Andrzej Zych

Korekta:
mgr Joanna Fundowicz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[02].Z4.01
Gospodarowanie aktywami w modułowym programie nauczania dla zawodu technik ekonomista.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Majątek jednostek gospodarczych (aktywa)

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 10
4.2. Charakterystyka i wycena składników aktywów trwałych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 14
4.2.3. Ćwiczenia 14
4.2.4. Sprawdzian postępów 15
4.3. Zużycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 18
4.3.3. Ćwiczenia 18
4.3.4. Sprawdzian postępów 19
4.4. Gospodarowanie środkami trwałymi

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające 22
4.4.3. Ćwiczenia 22
4.4.4. Sprawdzian postępów 23
4.5. Charakterystyka i wycena składników aktywów obrotowych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające 26
4.5.3. Ćwiczenia 26
4.5.4. Sprawdzian postępów 27
4.6. Gospodarka materiałowa

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające 30
4.6.3. Ćwiczenia 30
4.6.4. Sprawdzian postępów 31
4.7. Przychody oraz rozchody materiałów i towarów

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające 33
4.7.3. Ćwiczenia 34
4.7.4. Sprawdzian postępów 35
4.8. Klasyfikacja należności oraz formy rozliczeń pieniężnych

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające 39
4.8.3. Ćwiczenia 39
4.8.4. Sprawdzian postępów 40
4.9. Inwestycje długo i krótkoterminowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające 42
4.9.3. Ćwiczenia 43
4.9.4. Sprawdzian postępów 44
4.10. Transakcje w handlu zagranicznym

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające 47
4.10.3. Ćwiczenia 47
4.10.4. Sprawdzian postępów 48
5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności w zakresie gospodarowania

aktywami.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś bez
problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania treści
jednostki modułowej,

−

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,

−

ćwiczenia pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować umiejętności
praktyczne,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabrałeś wiedzy i umiejętności z zakresu
tej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.
Poradnik ten poświęcony jest zagadnieniom dotyczącym majątku jednostek gospodarczych

(aktywów). Każda jednostka gospodarcza dysponuje określonym majątkiem, dzięki któremu jest
w stanie prowadzić swoją działalność gospodarczą. Stąd ważne jest, aby znać wszystkie składniki
majątku, rozróżniać je i potrafić nimi prawidłowo gospodarować.

Materiał nauczania został podzielony na dziesięć części, których kolejność umożliwi Ci

stopniowe zdobywanie nowych wiadomości i umiejętności związanych z zakresem tematycznym
niniejszego poradnika. Kolejno zostały przedstawione zagadnienia dotyczące struktury majątku
(aktywów) jednostek gospodarczych, charakterystyka poszczególnych składników aktywów
trwałych oraz zasady ich wyceny, metod obliczania amortyzacji w prawie bilansowym
i podatkowym oraz zasady gospodarowania środkami trwałymi. Następnie uwagę poświęcono
składnikom aktywów obrotowych, dokonano ich charakterystyki, wskazano metody wyceny,
przedstawiono zasady prawidłowej gospodarki materiałowej. W dalszej części poradnika skupiono
się na rodzajach należności, formach rozliczeń pieniężnych oraz gospodarce inwestycyjnej.
Końcową część materiału nauczania poświęcono transakcjom w handlu zagranicznym.

Przykładowe ćwiczenia pozwolą Ci zrozumieć i przyswoić wiedzę w praktyce. Na końcu

każdego tematu znajdują się pytania sprawdzające. Pozwolą Ci one zweryfikować Twoją wiedzę.
Jeżeli okaże się, że czegoś jeszcze nie pamiętasz lub nie rozumiesz, zawsze możesz wrócić do
rozdziału „Materiał nauczania” i tam znajdziesz odpowiedź na pytania, które sprawiły Ci kłopot.

Przykładowy sprawdzian osiągnięć może okazać się świetnym treningiem przed zaplanowanym

przez nauczyciela sprawdzianem, a część teoretyczna pozwoli Ci sprawdzić Twoje umiejętności
z zakresu gospodarowania aktywami. W razie jakichkolwiek wątpliwości zwróć się o pomoc do
nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu rachunkowości,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami prawnymi,

−

wskazywać źródła informacji,

−

korzystać z różnych źródeł prawa,

−

określać zakres działalności jednostek produkcyjnych, usługowych, handlowych,

−

obsługiwać komputer jako narzędzie pracy,

−

korzystać z Internetu jako źródła informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zdefiniować pojęcie aktywa jednostki,

−

rozróżnić aktywa trwałe i aktywa obrotowe,

−

rozróżnić postać składników aktywów,

−

wskazać przykłady aktywów trwałych i obrotowych w różnych jednostkach gospodarczych,

−

ustalić i zinterpretować strukturę majątku jednostki,

−

wycenić składniki aktywów trwałych,

−

rozróżnić amortyzację dla celów bilansowych i podatkowych,

−

obliczyć amortyzację dla celów bilansowych i podatkowych różnymi metodami,

−

sporządzić tabele amortyzacyjne różnymi metodami,

−

rozróżnić leasing finansowy i operacyjny,

−

ustalić harmonogram napraw środków trwałych,

−

wyjaśnić funkcję gospodarki naprawczej,

−

posłużyć się dokumentacją dotyczącą środków trwałych,

−

wycenić składniki aktywów obrotowych,

−

określić rolę gospodarki materiałowej,

−

ustalić zapotrzebowanie na materiały,

−

obliczyć wskaźniki rotacji materiałów,

−

ustalić strukturę zapasów,

−

rozliczyć transakcje zakupu materiałów i towarów,

−

wycenić zapasy na poziomie rzeczywistych i stałych cen ewidencyjnych,

−

posłużyć się dokumentacją gospodarki zapasami,

−

sklasyfikować należności długo i krótkoterminowe według różnych kryteriów,

−

rozróżnić formy rozliczeń pieniężnych,

−

wypełnić weksel,

−

wypełnić polecenie przelewu,

−

scharakteryzować działalność inwestycyjną jednostek gospodarczych,

−

rozróżnić inwestycje długoterminowe i krótkoterminowe,

−

określić fazy w transakcjach handlu zagranicznego,

−

posłużyć się podstawowymi dokumentami obowiązującymi w handlu zagranicznym,

−

rozróżnić formy rozliczeń w handlu zagranicznym,

−

przeliczyć kursy walut,

−

współpracować w grupie,

−

poszukać specjalistycznych informacji w ogólnodostępnych źródłach informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Majątek jednostek gospodarczych (aktywa)

4.1.1. Materiał nauczania

Każda jednostka gospodarcza posiada na swoim stanie różne środki gospodarcze. Mogą to być:

komputery, samochody, licencje, programy komputerowe, akcje, pieniądze w banku i wiele innych
składników. Wszystkie te elementy stanowią majątek jednostki gospodarczej, nazywany

w rachunkowości aktywami. Wykorzystując zasoby majątkowe (środki gospodarcze), jednostka
gospodarcza może realizować swoją działalność, tzn. działalność handlową, produkcyjną lub
usługową.

Majątek przedsiębiorstwa powinien w przyszłości zagwarantować uzyskanie korzyści

ekonomicznych. Korzyści te mogą być osiągnięte przez jednostkę między innymi w wyniku:
a) transakcji handlowych (sprzedaż składnika majątku lub wykorzystanie składnika majątku do

realizacji działalności gospodarczej),

b) uzyskania przychodów w formie odsetek (np. odsetki z lokat terminowych),
c) uzyskania przychodów w formie dywidend (udział w zyskach innego przedsiębiorstwa).

Zatem majątek przedsiębiorstwa (aktywa) można zdefiniować jako kontrolowane przez

jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują w przyszłości
wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Majątek przedsiębiorstwa może mieć postać:

−

niematerialną, np. koncesja, licencja,

−

rzeczową, np. samochód ciężarowy, towary w sklepie (mąka, mleko, słodycze itd.),

−

pieniężną np. środki pieniężne na rachunku bankowym.

Majątek przedsiębiorstwa dzieli się na dwie zasadnicze części (rysunek 1): majątek trwały

(aktywa trwałe) oraz majątek obrotowy (aktywa obrotowe).

Rys. 1. Podział majątku (aktywów) jednostek gospodarczych
Źródło: opracowanie własne.

Do aktywów trwałych zalicza się te środki gospodarcze, które będą wykorzystywane

w przedsiębiorstwie powyżej jednego roku licząc od dnia bilansowego, gdyż zużywają się
stopniowo. Natomiast do aktywów obrotowych będą zakwalifikowane składniki, które zużywają
się jednorazowo lub mogą być wykorzystywane do jednego roku licząc od dnia bilansowego.

Zakwalifikowanie danego składnika majątku do aktywów trwałych lub aktywów obrotowych

zależy od:

−

przewidywanego czasu użytkowania (jak długo ma być wykorzystywany w jednostce),

−

przeznaczenia (w jakim celu został nabyty do jednostki),

−

charakteru podmiotu gospodarczego (zakres działalności jednostki).

Majątek jednostki gospodarczej (aktywa)

Majątek trwały

(aktywa trwałe)

Majątek obrotowy

(aktywa obrotowe)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Istnieje taka możliwość, że ten sam składnik aktywów w dwóch różnych jednostkach może być
zakwalifikowany do dwóch rodzajów majątku.

Struktura majątku (aktywów) w jednostkach gospodarczych jest bardzo zróżnicowana,

w jednych zasadniczą część stanowi majątek trwały w innych majątek obrotowy. Wynika to przede
wszystkim z profilu działalności jednostki. W przedsiębiorstwach produkcyjnych znaczącą część
aktywów będą stanowiły aktywa trwałe (maszyny, urządzenia produkcyjne), natomiast

w jednostkach handlowych duży udział w całości aktywów będą miały aktywa obrotowe (towary
handlowe). Jednakże w obecnych warunkach gospodarczych (globalna gospodarka oparta na
wiedzy, szybkim przepływie informacji) nie można jednoznacznie zinterpretować jaka powinna być
najkorzystniejsza struktura majątku jednostek. Przykładowo funkcjonują banki, które mają swoje
centrale, oddziały, placówki ale są także tzw. banki wirtualne (dostępne tylko za pomocą Internetu,
nie mają swoich placówek, oddziałów). W obu przykładach banków struktura majątku będzie
diametralnie inna. Zatem struktura majątku nie może stanowić jedynego źródła ich oceny.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest majątek jednostki gospodarczej?
2. Jak nazywany jest majątek jednostek w terminologii rachunkowości?
3. Jaka jest rola majątku w jednostkach gospodarczych?
4. Jaką postać może mieć majątek jednostek gospodarczych?
5. Na jakie dwie części można podzielić aktywa jednostek gospodarczych?
6. Jakie czynniki determinują zakwalifikowanie danego składnika majątku do aktywów trwałych

lub obrotowych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ, do którego rodzaju aktywów (trwałych, czy obrotowych) należy zakwalifikować dany

składnik majątku we wskazanym przedsiębiorstwie.

Składnik

majątku

Przedsiębiorstwo i przeznaczenie składnika majątku

Odpowiedź

Sklep ze sprzętem komputerowym i akcesoriami „Enter” – komputer

przeznaczony na sprzedaż

Sklep ze sprzętem komputerowym i akcesoriami „Enter” – komputer

wykorzystywany przez właściciela sklepu do prowadzenia

rachunkowości, wysyłania ofert, dokonywania przelewów itd.

Zestaw

komputerowy

Agencja reklamowa „Dorota” – komputer w dziale marketingu

wykorzystywany do codziennych obowiązków

Salon Sprzedaży Samochodów „Robik”– samochód na sprzedaż

Fabryka mebli „Drewienko” – samochód służbowy prezesa

Samochód

osobowy

Salon Sprzedaży Samochodów „Robik” – samochód

służbowy właściciela

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat majątku jednostek gospodarczych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) przeczytać uważnie każdą informację ujętą w tabeli i zastanowić się, do którego rodzaju

aktywów należy zakwalifikować dany składnik w danych warunkach,

3) wpisać rezultat swojej decyzji (aktywa trwałe lub aktywa obrotowe) do kolumny „Odpowiedź”.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Ustal wartość aktywów trwałych i obrotowych.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat majątku jednostek gospodarczych,
2) określić zakres działalności wybranej jednostki: produkcyjnej, usługowej i handlowej,
3) przy każdej jednostce zapisać po pięć przykładów składników aktywów trwałych i obrotowych

(w tym celu sporządzić tabelę np. w edytorze tekstu),

4) przy każdym przykładzie określić postać składnika aktywów (niematerialna, rzeczowa,

pieniężna) i wartość,

5) ustalić wartość aktywów trwałych i aktywów obrotowych,
6) wydrukować rozwiązanie ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, wyposażone w edytor tekstu,
- kalkulator,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wspólnie z kolegą/koleżanką zinterpretuj strukturę majątku jednostki na podstawie

przykładowego zestawienia aktywów (otrzymanego od nauczyciela).

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat majątku jednostek gospodarczych,
2) pobrać od nauczyciela zestawienie aktywów jednostki,
3) ustalić jaką jednostkę będziesz analizować,
4) ustalić wartościową i procentową strukturę aktywów,
5) zinterpretować strukturę majątku badanej jednostki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- zestawienie aktywów dowolnej jednostki,
- kalkulator,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zdefiniować pojęcie majątku jednostki gospodarczej (aktywów)?
2) rozróżnić majątek trwały (aktywa trwałe) i majątek obrotowy

(aktywa obrotowe)?

3) rozróżnić postać składników majątku (aktywów)?
4) podać przykłady składników majątku trwałego (aktywów trwałych)

w różnych jednostkach?

5) podać przykłady składników majątku obrotowego (aktywów obrotowych)

w różnych jednostkach?

6) ustalić strukturę aktywów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Charakterystyka i wycena składników aktywów trwałych

4.2.1. Materiał nauczania

Składniki aktywów trwałych są zgrupowane w pięciu obszarach:

1) wartości niematerialne i prawne,
2) rzeczowe aktywa trwałe,
3) należności długoterminowe,
4) inwestycje długoterminowe,
5) długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Wartości niematerialne i prawne są to składniki majątku, które nie mają materialnej postaci (nie

można ich dotknąć). Można je zdefiniować jako niematerialne składniki aktywów trwałych,
przeznaczone na własne potrzeby jednostki o przewidywanym okresie ekonomicznego
wykorzystywania powyżej jednego roku.

Do wartości niematerialnych i prawnych można zaliczyć między innymi:

−

licencje,

−

koncesje,

−

prawa autorskie,

−

prawo do patentów,

−

prawo do znaków towarowych,

−

prawo do wzorów użytkowych oraz zdobniczych,

−

know - how

Rzeczowe aktywa trwałe w przeciwieństwie do wartości niematerialnych i prawnych mają

w większości postać materialną (można je dotknąć). W skład rzeczowych aktywów trwałych
wchodzą:
1) środki trwałe,
2) środki trwałe w budowie.

Środki trwałe są to składniki rzeczowych aktywów trwałych, które w momencie przyjęcia są

kompletne i zdatne do użytku, a ich okres przewidywanej ekonomicznej użyteczności jest dłuższy
niż jeden rok.

Zatem aby składnik majątku można było zakwalifikować do środków trwałych, musi spełniać

następujące warunki:

−

przewidywany okres użyteczności ekonomicznej jest dłuższy niż jeden rok (przedsiębiorstwo
zakupuje środek trwały, aby wykorzystywać go w swojej działalności gospodarczej, a nie
w celu sprzedaży lub wydzierżawienia),

−

jest kompletny, sprawny (nadaje się do użytkowania).

Do środków trwałych można zaliczyć między innymi:

a) nieruchomości:

−

grunty,

−

prawo wieczystego użytkowania gruntu,

−

budynki (np. magazyn, garaż, budynek biurowy),

−

spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego i użytkowego,

−

budowle (np. mosty, drogi, rampy),

b) maszyny i urządzenia (np. tokarka, szafa chłodnicza),
c) środki transportu (np. samochody ciężarowe, samochody osobowe),
d) inwentarz żywy (np. zwierzęta hodowlano – użytkowe: konie, krowy; zwierzęta w cyrku,

w ogrodach zoologicznych).

Według Słownika wyrazów obcych termin „Know – how” to: „ suma wiedzy technicznej i technologicznej koniecznej

do wytworzenia określonego wyrobu, stanowiąca przedmiot obrotu międzynarodowego”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do celów statystycznych, ewidencyjnych a także dla potrzeb ustalenia stawki amortyzacyjnej

środki trwałe grupuje się zgodnie z Klasyfikacją Środków Trwałych (KŚT). Klasyfikacja ta
wyodrębnia dziesięć grup środków trwałych, które przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Klasyfikacja Środków Trwałych

Rodzaj grupy

Zakres grupy

Grupa 0

Grunty

Grupa 1

Budynki i lokale

Grupa 2

Obiekty inżynierii lądowej i wodnej

Grupa 3

Kotły i maszyny energetyczne

Grupa 4

Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania

Grupa 5

Specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty

Grupa 6

Urządzenia techniczne

Grupa 7

Środki transportu

Grupa 8

Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie

Grupa 9

Inwentarz żywy

Źródło: opracowanie własne.

Środki trwałe w budowie stanowią ogół nakładów poniesionych w związku z trwającą

budową, montażem nowych lub ulepszeniem istniejących środków trwałych.

Środki trwałe w budowie, jak sama nazwa wskazuje nie są to jeszcze środki trwałe. Dopóki nie

będą gotowe do używania, nie będą kompletne, nie mogą być środkami trwałymi. Mogą wystąpić
dwie zasadnicze sytuacje obrazujące pojęcie środka trwałego w budowie:

−

kiedy tworzy się (buduje) nowy środek trwały;

−

kiedy zakupiony składnik majątku wymaga montażu, instalacji lub naprawy.

W sytuacji, kiedy budowany jest środek trwały do nakładów, które będą zaliczone do środków
trwałych w budowie należą między innymi:

−

koszty zakupu gruntu;

−

koszty opracowania dokumentacji projektowej;

−

koszty przygotowania terenu pod budowę (np. wycięcie krzewów, ogrodzenie, oświetlenie
placu budowy);

−

koszty nadzoru budowy;

−

koszty robót budowlanych (materiały, robocizna);

−

koszty ubezpieczeń majątkowych środków trwałych znajdujących się w budowie;

−

naliczone za czas trwania budowy odsetki od kredytu inwestycyjnego (kredytu zaciągniętego na
budowę).
Należności występują wówczas, kiedy inne przedsiębiorstwo, instytucja lub osoba powinna

zapłacić danej jednostce gospodarczej określoną kwotę środków pieniężnych (moment zapłaty
następuje później, niż moment wydania danego składnika majątku). Od okresu spłaty należności
zależy, czy będzie to należność długoterminowa (zaliczana do aktywów trwałych), czy należność
krótkoterminowa (zaliczana do aktywów obrotowych).

Należności długoterminowe stanowią wartość środków pieniężnych należnych danemu

przedsiębiorstwu od innych podmiotów lub osób fizycznych, których zapłata nastąpi po upływie
roku.

Jednakże należności od odbiorców z tytułu dostaw i usług bez względu na termin płatności (do

jednego roku czy powyżej roku) traktuje się jako należności krótkoterminowe (zaliczane do
aktywów obrotowych). Należność dla przedsiębiorstwa istnieje tak długo, aż drugie
przedsiębiorstwo lub osoba fizyczna nie ureguluje całej kwoty, którą powinna zapłacić.

Inwestycje długoterminowe są to składniki majątku nabyte przez przedsiębiorstwo w celu

osiągnięcia korzyści ekonomicznych.

Pojęcie inwestycja (inwestowanie) oznacza, że przedsiębiorstwo, kupując dany składnik

majątku, chce na nim w przyszłości zarobić, osiągnąć korzyści ekonomiczne (korzyści te mogą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wynikać np. z przyrostu wartości danego składnika, z dywidend, z transakcji handlowych). Termin
długoterminowe świadczy, iż uzyskanie korzyści ekonomicznych będzie rozciągnięte w czasie –
powyżej roku.

Przykłady inwestycji długoterminowych:

a) długoterminowe aktywa finansowe:

−

akcje innego przedsiębiorstwa kupione z zamiarem oczekiwania na udziały z zysku
(dywidendy), czyli jednostka gospodarcza, która je kupiła nie chce ich sprzedać w krótkim
okresie,

−

bony skarbowe, obligacje np. 5 – letnie obligacje Skarbu Państwa,

b) udzielona długoterminowa pożyczka,
c) udziały wniesione do innego przedsiębiorstwa (w formie wkładów pieniężnych lub rzeczowych

tzw. aport),

d) zakupione nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, które nie będą wykorzystywane

przez jednostkę w bieżącej działalności, ale zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści
ekonomicznych,

e) pozostałe składniki np. przedmioty o wartości muzealnej (dzieła sztuki), sztaby złota.

Inwestycje długoterminowe nie są nabywane przez jednostkę w celu użytkowania ich w głównej

działalności gospodarczej (np. produkcyjnej, handlowej), lecz zostały pozyskane w celu osiągnięcia
korzyści ekonomicznych.

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe są to dokonane z góry przez jednostkę wydatki

dotyczące okresów przyszłych, dłuższych niż rok. Na przykład dokonana w styczniu zapłata
czynszu dzierżawnego za okres 24 miesięcy.

Każdy składnik aktywów trwałych w momencie przychodu do przedsiębiorstwa musi mieć

ustaloną swoją wartość. Zatem należy dokonać tzw. wyceny bieżącej poszczególnych składników
aktywów trwałych z chwilą przyjęcia ich na stan jednostki.

Niestety, nie ma jednej uniwersalnej zasady ustalania wartości dla wszystkich składników

aktywów trwałych. Przy ich wycenie bieżącej wykorzystuje się między innymi wartości na
poziomie: ceny zakupu, ceny nabycia, kosztu wytworzenia, ceny sprzedaży. Charakterystykę
wskazanych pojęć ujęto w tabeli 2.

Tabela 2. Charakterystyka ceny zakupu, nabycia, sprzedaży i kosztu wytworzenia

Pojęcie

Charakterystyka

Cena zakupu

Cena zakupu jest to cena, jaką płaci nabywca za zakupione składniki majątkowe
sprzedającemu bez podlegającego odliczeniu podatku VAT, która może być obniżona
o rabaty, opusty.

Cena nabycia

Cena nabycia jest to cena zakupu powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem
i przystosowaniem danego składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub
wprowadzenia do obrotu (np. koszty transportu, załadunku i wyładunku, składowania, koszty
montażu, instalacji, ubezpieczenia). W przypadku akcji i innych długoterminowych papierów
wartościowych zaliczanych do inwestycji długoterminowych, cena nabycia stanowiłaby ich
cenę zakupu powiększoną o prowizje biur maklerskich, opłaty notarialne, skarbowe, sądowe.

Koszt wytworzenia

Koszt wytworzenia składnika majątku we własnym zakresie obejmuje koszty bezpośrednie
produkcji tego składnika oraz przypadającą na okres jego wytworzenia uzasadnioną część
kosztów pośrednio związanych z jego wytworzeniem. Do uzasadnionej części kosztów
pośrednich zalicza się zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część stałych pośrednich
kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym
wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Cena sprzedaży

Cena sprzedaży jest ustalana wówczas, jeżeli niemożliwe jest ustalenie ceny nabycia lub
kosztu wytworzenia np. w przypadku otrzymania środka trwałego w drodze darowizny,
spadku. Zatem jest to przeciętna cena takiego samego rodzaju i gatunku składnika majątku,
występująca w danej miejscowości.

Źródło: opracowanie własne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wartości niematerialne i prawne oraz środki trwałe w momencie przyjęcia na stan

przedsiębiorstwa wycenia się w podobny sposób. Oba te składniki aktywów ewidencjonuje się w
księgach rachunkowych według wartości początkowej zwanej wartością brutto. Wartością
początkową (wartością brutto) wartości niematerialnych i prawnych lub środków trwałych może
być: cena nabycia, koszt wytworzenia lub cena sprzedaży. Wycena bieżąca pozostałych składników
aktywów trwałych wynika także z dokumentacji ich nabycia.

Do podstawowych dokumentów dotyczących aktywów trwałych można zaliczyć:

−

dokument OT – przyjęcie środka trwałego,

−

dokument LT- likwidacja środka trwałego,

−

dokument PT – przekazanie środka trwałego,

−

faktura VAT zakupu środka trwałego.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie składniki wchodzą w skład aktywów trwałych?
2. Czym charakteryzują się i jaki jest zakres wartości niematerialnych i prawnych?
3. Jakie muszą być spełnione warunki aby dany składnik można było zaliczyć do środków

trwałych?

4. Jakie są rodzaje (grupy) środków trwałych?
5. Co to są należności długoterminowe?
6. Jakie składniki majątku mogą być zaliczone do inwestycji długoterminowych?
7. Co to są długoterminowe rozliczenia międzyokresowe?
8. Jakie są zasady wyceny składników aktywów trwałych?
9. Jakie dokumenty księgowe są związane z aktywami trwałymi?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zakwalifikuj składniki majątku trwałego (aktywów trwałych) do poszczególnych pozycji,

używając poprawnej terminologii (zwrotów) z zakresu rachunkowości.

Wybrane składniki majątku trwałego (aktywów trwałych) w jednostce budowlanej

Lp.

Składnik majątku trwałego (aktywów trwałych)

Odpowiedź

1. Koparka wykorzystywana przy budowie

Budynek magazynu, w którym są składowane materiały
budowlane

3. Znak

handlowy

przedsiębiorstwa

4. Grunty, na których znajduje się siedziba przedsiębiorstwa

5. Prawo wieczystego użytkowania gruntów

Magazyn, którego powierzchnia jest wydzierżawiona dla
innych przedsiębiorstw

Samochód ciężarowy, służący do przewozu materiałów na
budowę

Rozpoczęta budowa własnych garaży, które będą
przeznaczone dla samochodów i maszyn budowlanych

9. 3 – letnie obligacje Skarbu Państwa

10.

Akcje przedsiębiorstwa „Farba” SA, nabyte jako trwała
lokata (oczekiwanie na udziały z zysku)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat aktywów trwałych,
2) przeczytać uważnie każdą informację i wpisać do kolumny „Odpowiedź” nazwę danego

składnika aktywów trwałych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dla nowopowstającej dowolnej jednostki gospodarczej wskaż przykłady aktywów trwałych,

a następnie ustal ich wartości w momencie przyjęcia na stan jednostki. Na tej podstawie dokonaj
wyceny poszczególnych grup aktywów trwałych i ustal ich strukturę procentową. Dla środka
trwałego sporządź dokument jego przyjęcia na stan jednostki.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat aktywów trwałych,
2) wybrać dla potrzeb ćwiczenia jednostkę gospodarczą,
3) określić formę rozwiązania ćwiczenia (np. tabela sporządzona w edytorze tekstu lub arkuszu

kalkulacyjnym),

4) wypisać dla poszczególnych składników aktywów trwałych przykłady dla wybranej jednostki,

która ma rozpocząć działalność,

5) dokonać wyceny wskazanych przykładów, ustalić ich wartości korzystając z ofert, cenników

zamieszczonych na stronach internetowych różnych jednostek,

6) sporządzić dokument OT dla środka trwałego,
7) ustalić wartości i strukturę procentową składników aktywów trwałych,
8) wydrukować rozwiązanie ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarki, wyposażone w edytor tekstu,

arkusz kalkulacyjny,

- Ustawa o rachunkowości,
- kalkulator,
- druk dokumentu OT,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) rozróżnić składniki aktywów trwałych?
2) charakteryzować składniki aktywów trwałych?
3) podać przykłady składników aktywów trwałych w różnych jednostkach?
4) wycenić aktywa trwałe?
5) ustalić strukturę aktywów trwałych?
6) posłużyć się dokumentacją dotyczącą aktywów trwałych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zużycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych
i prawnych

4.3.1. Materiał nauczania

Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne zużywają się stopniowo i tak też najczęściej

są wliczane w koszty ich wartości początkowe. Procesowi zużywania się tych dwóch składników
aktywów trwałych odpowiadają pojęcia amortyzacja i umorzenie, które obecnie w myśl Ustawy
o rachunkowości są utożsamiane ze sobą. Przykładowe definicje amortyzacji podano w tabeli 3.

Tabela 3. Definicja amortyzacji (umorzenia) w różnych źródłach

Źródło

Definicja

Słownik wyrazów

obcych, WN PWN,

Warszawa 2000, s. 44

Amortyzacja – całokształt ruchu okrężnego wartości środków trwałych polegającego na
stopniowej utracie wartości eksploatacyjnej obiektów w wyniku zużycia, przenoszeniu
części wartości odpowiadającej zużyciu na wytworzone produkty i gromadzeniu środków
pieniężnych w celu sfinansowania odtworzenia.

J. Kulicki, A.

Krawczyk, P. Sokół,

Leksykon podatkowy,

PWE, Warszawa 1998,

s. 16

Amortyzacja – kategoria ekonomiczna określająca zasady krążenia wartości środków
trwałych. Amortyzacja spełnia dwie podstawowe funkcje: umorzeniową oraz finansową.
W funkcji umorzeniowej amortyzacja z jednej strony jest instrumentem służącym do
pomiaru zużycia środków trwałych, z drugiej będąc pieniężnym odpowiednikiem zużycia
środków trwałych jest wliczana jako odpis amortyzacyjny w ciężar kosztów działalności
przedsiębiorstwa. W funkcji finansowej amortyzacja stanowi jedno ze źródeł finansowania
remontów środków trwałych oraz zastępowania dotychczasowych środków nowymi.

M. Klimas, Podręczna

encyklopedia

rachunkowości,

Poltext, Warszawa

2000, s. 18 - 19

Amortyzacja jest to zmniejszenie wartości początkowej środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych przez zaliczenie określonej części (tzw. odpisu) tej wartości na
te miejsca powstawania kosztów, które: 1) są związane z użytkowaniem określonego środka
trwałego lub 2) powinny być obciążone kwotą odpisu związanego z określonym tytułem
(rodzajem) wartości niematerialnych i prawnych.

Źródła: opracowanie własne.

Zasady obliczania odpisów amortyzacyjnych są uzależnione od tego, czy dokonywane są

w myśl przepisów Ustawy o rachunkowości, czy też zgodnie z wytycznymi Ustawy o podatku
dochodowym (od osób prawnych lub fizycznych). Przepisy Ustawy o rachunkowości w zakresie
amortyzacji są bardziej elastyczne niż przepisy podatkowe. Podstawowe różnice w tym zakresie
przedstawiono w tabeli 4.

Tabela 4. Różnice w zakresie amortyzacji w prawie bilansowym i podatkowym

Ustawa o rachunkowości

Kryterium porównania

Ustawa o podatku dochodowym

Nie wcześniej, niż po przyjęciu ich do
użytkowania (ten sam miesiąc lub
następny)

Rozpoczęcie

amortyzacji

Od pierwszego dnia miesiąca następującego po
miesiącu, w którym dany składnik przyjęto na
stan jednostki

Nie określa bezpośrednio częstotliwości
(powinny być dokonywane systematycznie)

Częstotliwość

dokonywania odpisów

Jednorazowo na koniec roku podatkowego, lub
w równych ratach, co miesiąc albo co kwartał

Brak jednoznacznego określenia metod

Metody amortyzacji

Wyraźnie określone metody: liniowa,
degresywna lub możliwość jednorazowego
odpisu w koszty

Nie ma wskazanych stawek, należy je
samemu ustalić uwzględniając czynniki
wymienione w ustawie

Stawki amortyzacyjne

Dla

środków trwałych są wskazane

w załączniku nr 1 do Ustawy o podatku
dochodowym

Źródło: opracowanie własne.

Metoda jednorazowego odpisu w koszty może być stosowana wówczas, gdy wartość

początkowa środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej nie przekracza 3 500 zł. W takim
przypadku cała wartość początkowa danego składnika majątku może zostać zaliczona w koszty
amortyzacji jednorazowo z chwila przyjęcia do użytkowania w przedsiębiorstwie. Jeżeli wartość

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

początkowa składnika aktywów będzie wyższa niż 3 500 zł, to należy stopniowo zaliczać ją w
koszty bieżącej działalności. W tym przypadku ma zastosowanie metoda liniowa lub degresywna.

Metoda liniowa charakteryzuje się tym, iż wartość składnika majątku jest równomiernie

zaliczana w koszty. W celu obliczenia rocznej i miesięcznej amortyzacji liniowej wykorzystuje się
następujące wzory:

Ar = WP x a

Amc = Ar : 12

gdzie:
- Ar – oznacza amortyzację roczną,
- WP – oznacza wartość początkową składnika aktywów, który podlega amortyzacji,
- a – oznacza stawkę amortyzacyjną (wyrażoną procentowo),
- Amc – oznacza amortyzację miesięczną.

Metoda degresywna charakteryzuje się tym, iż wartość amortyzacji w kolejnych latach jest

coraz mniejsza. Metoda ta nie może być stosowana w każdym przypadku. Między innymi ma
zastosowanie w odniesieniu do maszyn produkcyjnych, urządzeń i środków transportu z wyjątkiem
samochodów osobowych. Amortyzację roczną i miesięczną według metody degresywnej ustala się
według następujących wzorów:

Ar = WN x a x WSP

WN = WP – DZ

Amc = Ar :12

gdzie:
- Ar – oznacza amortyzację roczną,
- WN – oznacza wartość netto składnika aktywów, który podlega amortyzacji,
- a – oznacza stawkę amortyzacyjną (wyrażoną procentowo),
- WSP – oznacza współczynnik podwyższający, który przyjmuje wartość większą od 1 do 2

włącznie, a w gminach o wysokim bezrobociu strukturalnym może wynieść 3,

- WP – oznacza wartość początkową składnika aktywów, który podlega amortyzacji,
- DZ – oznacza dotychczasowe zużycie danego składnika aktywów, który podlega amortyzacji,
- Amc – oznacza amortyzację miesięczną.

Metodę degresywną stosuje się tak długo, dopóki jest ona korzystniejsza od metody liniowej

(czyli tak długo, jak amortyzacja degresywna jest większa od amortyzacji liniowej). Jeżeli wartość
kosztów amortyzacji liczona według metody degresywnej okaże się mniejsza lub równa wielkości
amortyzacji liniowej, to należy od tego roku przejść na metodę liniową. Zatem jeżeli dany składnik
majątku będzie amortyzowany metodą degresywną, to po kilku latach takiej amortyzacji (np. po
dwóch, trzech lub czterech latach) należy przejść na amortyzację liniową, gdyż koszty wyliczone
według tej metody będą większe.

Należy pamiętać, że nie wszystkie środki trwałe podlegają amortyzacji oraz że nie zawsze

amortyzacja stanowi koszt uzyskania przychodu w rozumieniu prawa podatkowego. Przykładowo
nie amortyzuje się: gruntów, dzieł sztuki i eksponatów muzealnych. Natomiast, zgodnie
z przepisami podatkowymi nie uznaje się za koszt uzyskania przychodu amortyzacji między innymi
od:

−

samochodów osobowych w części, w której cena ich nabycia przewyższa równowartość 20 000
euro (wg kursu średniego NBP z dnia przekazania samochodu do użytkowania),

−

wkładu niepieniężnego mającego postać know-how,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych otrzymanych nieodpłatnie,

−

środków trwałych zaliczanych do grup 3 – 6 KŚT przez okres ich oddania do nieodpłatnego
używania.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega amortyzacja?
2. Jakie są różnice przy obliczaniu amortyzacji dla celów podatkowych i bilansowych?
3. Jakie są metody obliczania amortyzacji?
4. Na czym polega obliczenie amortyzacji metodą liniową?
5. Na czym polega obliczenie amortyzacji metodą degresywną?
6. Kiedy można dokonać jednorazowego odpisu w koszty wartości środka trwałego lub wartości

niematerialnej i prawnej?

7. Które środki trwałe nie podlegają amortyzacji?
8. W jakich sytuacjach amortyzacja nie stanowi kosztu uzyskania przychodu w rozumieniu

przepisów podatkowych?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wartość początkowa aparatu radiometrycznego zakupionego w dniu 26 czerwca, który został

przyjęty do użytkowania 8 dni później wynosi 60 000 zł. Roczna stawka amortyzacyjna zgodna
z Ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych to 20% (dla celów bilansowych
przewidywany okres użytkowania przyjętego środka trwałego ustalono na sześć lat). Współczynnik
podwyższający kształtuje się na poziomie 2,0. Na podstawie podanych informacji:
1. stosując metodę amortyzacji liniowej ustal dla celów bilansowych i podatkowych:
a) kwotę rocznych i miesięcznych odpisów amortyzacyjnych,
b) rok i miesiąc, kiedy zostanie dokonany ostatni odpis amortyzacyjny,
2. stosując metodę amortyzacji degresywnej ustal dla celów bilansowych i podatkowych:
a) kwotę rocznych i miesięcznych odpisów amortyzacyjnych,
b) rok i miesiąc, kiedy zostanie dokonany ostatni odpis amortyzacyjny.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat amortyzacji,
2) ustalić wysokość stawki amortyzacyjnej dla celów bilansowych,
3) obliczyć amortyzację dla celów bilansowych udzielając odpowiedzi na polecenie 1a, 1b, 2a, 2b,
4) obliczyć amortyzację dla celów podatkowych udzielając odpowiedzi na polecenie 1a, 1b, 2a, 2b.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- kalkulator,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Oblicz wartość rocznych odpisów amortyzacji metodą liniową dla celów bilansowych

i podatkowych samochodu osobowego o wartości początkowej 90 000 zł. Stawka amortyzacyjna
podatkowa i bilansowa wynosi 20%. Do obliczeń przyjmij średni kurs euro z dnia rozwiązywania
ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat amortyzacji,
2) sprawdzić średni kurs euro NBP z dzisiejszego dnia, np. w Internecie,
3) ustalić wartość podstawy obliczenia amortyzacji dla celów podatkowych,
4) obliczyć roczną wartość odpisów amortyzacyjnych dla celów bilansowych i podatkowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- kalkulator,
- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wybierz po jednym przykładzie środków trwałych z trzech dowolnych grup Klasyfikacji

Środków Trwałych, a następnie ustal dla nich zgodnie z prawem podatkowym i bilansowym stawki
amortyzacyjne i metody amortyzacji. Na bazie tych informacji sporządź tabele amortyzacji na okres
jednego roku z podziałem na miesiące dla celów podatkowych i bilansowych (ćwiczenie wykonaj
na gotowym druku tabeli amortyzacyjnej lub w arkuszu kalkulacyjnym).

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat amortyzacji,
2) wybrać dowolne trzy grupy z KŚT, a z nich po jednym przykładzie środków trwałych,
3) ustalić dla wybranych środków trwałych stawki amortyzacyjne i metody amortyzacji dla celów

podatkowych i bilansowych,

4) obliczyć dla wybranych środków trwałych odpisy amortyzacyjne dla celów podatkowych

i bilansowych oraz sporządzić tabele amortyzacji,

5) w przypadku wykonywania ćwiczenia przy zastosowaniu arkusza kalkulacyjnego wydrukować

rozwiązanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- Klasyfikacja Środków Trwałych,
- Ustawa o rachunkowości,
- Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych,
- druki tabeli amortyzacyjnej,
- kalkulator,
- stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, wyposażone w arkusz kalkulacyjny,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) rozróżnić amortyzację podatkową i bilansową?
2) ustalić stawki amortyzacyjne dla celów podatkowych i bilansowych?
3) obliczyć amortyzację dla celów podatkowych i bilansowych różnymi

metodami?

4) wskazać przykłady odpisów amortyzacyjnych, które nie stanowią

kosztów uzyskania przychodów w prawie podatkowym?

5) sporządzić tabele amortyzacyjne różnymi metodami?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Gospodarowanie środkami trwałymi

4.4.1. Materiał nauczania

Wszystkie jednostki gospodarcze, które wykorzystują w swojej działalności środki trwałe

prowadzą własną gospodarkę środkami trwałymi. W związku z tym podejmują między innymi
decyzje w zakresie:

−

poszukiwania własnych źródeł samoinwestowania w środki trwałe,

−

wyboru obcych źródeł inwestowania w środki trwałe,

−

rotacji środków trwałych,

−

gospodarki naprawczej.
W praktyce gospodarczej uznawany jest pogląd, że najkorzystniejszym i najbezpieczniejszym

wewnętrznym własnym źródłem pochodzenia kapitału przeznaczonego na cele inwestycyjne
w zakresie środków trwałych, jest zysk przedsiębiorstwa. Stanowi on nadwyżkę sumy przychodów
ze sprzedaży oraz z innych tytułów nad kosztami poniesionymi dla osiągnięcia tych przychodów.
Wielkość zysku zależy od wielu czynników, a przede wszystkim przychodów i kosztów
kształtujących wydatki jednostek. Wielkość przychodu uwarunkowana jest cenami i ilością
sprzedaży oraz możliwością zbytu. Zysk jest źródłem samoinwestowania rozwoju i dlatego
czynniki go kształtujące powinny być stale monitorowane przez kadrę kierowniczą.

Amortyzacja jest drugim źródłem samoinwestowania rozwoju, jest wyrazem zużycia środków

trwałych. Zużycie majątku znajduje odzwierciedlenie w rachunku kosztów własnych
przedsiębiorstwa. W praktyce przedsiębiorstwa nie utrzymują funduszów amortyzacyjnych
w formie rezerw. Amortyzacja w miarę dokonywania odpisów, może być wykorzystywana na nowe
inwestycje w środki trwałe. Rozmiary tego źródła kapitału zależą przede wszystkim od wielkości
aktywów trwałych przedsiębiorstwa oraz od przyjętych metod amortyzacji.

Kapitałochłonne inwestycje rozwojowe sprawiają, że przedsiębiorstwa dla ich finansowania

zaciągają na zewnątrz zobowiązania długoterminowe. W tym miejscu należy wymienić:

−

kredyt bankowy,

−

emisję obligacji,

−

pożyczki pieniężne,

−

leasing,

−

forfaiting,

−

franchising.
Jedną z popularniejszych w ostatnim okresie form pozyskiwania nowych środków trwałych jest

leasing. Zgodnie z kodeksem cywilnym przez leasing rozumie się umowę w ramach, której
finansujący zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od
oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do
używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje
się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej
cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego. Zgodnie z definicją leasingu
można wskazać trzy strony występujące w umowie leasingu, które przedstawiono w tabeli 5.

Tabela 5. Strony umowy leasingu

Strony umowy leasingu

Charakterystyka

Zbywca rzeczy

Jest to producent, importer, handlowiec, sprzedawca rzeczy, która jest przedmiotem umowy
leasingu

Finansujący

Jest to nabywca rzeczy (leasingodawca), jest jej właścicielem

Korzystający Jest

używający nabytą rzecz (leasingobiorca)

Źródło: opracowanie własne.

W praktyce wyróżnia się różne podziały leasingu. Niektóre z nich ujęto w tabeli 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 6. Rodzaje leasingu

Kryterium podziału

Wyszczególnienie

Praktyka gospodarcza

− leasing finansowy (inaczej kapitałowy, inwestycyjny)

− leasing operacyjny (inaczej bieżący, eksploatacyjny)

Liczba podmiotów

występujących w transakcji

− leasing bezpośredni

− leasing pośredni

Inne kryteria

− leasing zwrotny

− leasing płatny z góry

− leasing nieruchomości

− leasing lombardowy

− leasing norweski

− leasing zwrotny

− leasing tenencyjny

Źródło: opracowanie własne.

W celu określenia za ile lat będzie konieczna wymiana danego środka trwałego można

wykorzystać poniższy wzór

okres do wymiany środka trwałego =

Stopień zużycia oraz stopień zużywania się środka trwałego należy ustalić w następujący

sposób:

stopień zużycia =

stopień zużywania się =

W przedsiębiorstwach podejmuje się także działania mające na celu utrzymanie ciągłości

poprawnej eksploatacji środków trwałych w systemie planowo-zapobiegawczym. Rozumie się
przez to organizację działalności opartą na planowaniu napraw i konserwacji w celu
niedopuszczenia do spadku niezawodności środków trwałych poniżej wyznaczonego poziomu
progowego. W tym celu należy ustalić planowany okres międzyremontowy dla danego środka
trwałego. Jedną z najbardziej kompleksowych form gospodarowania środkami trwałymi jest
koncepcja o nazwie „terotechnologia”. Polega ona na całościowym ujmowaniu zagadnień
dotyczących środków trwałych od ich projektowania aż do wycofania z eksploatacji i złomowania.
W podejściu tym uwzględnia się oddziaływanie skutków decyzji podejmowanych na etapach
wcześniejszych na etapy późniejsze. Przy takim podejściu zauważono, że często łączne koszty
napraw wielokrotnie przekraczają wartość nowego środka trwałego. Celem terotechnologii jest
racjonalizacja i redukcja kosztów (napraw, konserwacji, przeglądów) na każdym etapie istnienia
środka trwałego.

Polityka bilansowa i analiza finansowa. Nowoczesne instrumenty zarządzania firmą, red. K. Sawicki, Ekspert

Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław 2001, s. 127.

100 – stopień zużycia

stopień zużywania się

dotychczasowe umorzenie środka trwałego

wartość początkowa środka trwałego

roczne umorzenie środka trwałego

wartość początkowa środka trwałego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz własne źródła pozyskiwania środków trwałych?
2. Jakie znasz obce źródła pozyskiwania środków trwałych?
3. Na czym polega pozyskanie środka trwałego w formie leasingu?
4. Jakie są rodzaje leasingu?
5. Na czym polega gospodarka naprawcza w zakresie środków trwałych?
6. Na czym polega koncepcja terotechnologii?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ różnice między leasingiem finansowym a leasingiem operacyjnym.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat leasingu,
2) wyszukać w Internecie przykład umowy leasingu finansowego i leasingu operacyjnego,
3) wydrukować umowy leasingowe,
4) wskazać w umowach jej strony oraz przedmiot leasingu,
5) zapisać w punktach zasadnicze różnice między leasingiem finansowym a leasingiem

operacyjnym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarki,
- kodeks cywilny,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Opracuj założenia systemu gospodarki naprawczej dla dowolnej jednostki gospodarczej.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat gospodarki naprawczej,
2) wybrać dowolną jednostkę gospodarczą i zapisać przykłady środków trwałych typowych dla

tego typu jednostki gospodarczej,

3) opracować założenia systemu gospodarki naprawczej dla wybranej jednostki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wskazać własne i obce źródła finansowania nowych środków trwałych?
2) scharakteryzować leasing?
3) rozróżnić leasing finansowy i operacyjny?
4) ustalić harmonogram napraw środków trwałych?
5) ustalić termin złomowania i zakupu nowego środka trwałego?
6) wyjaśnić funkcję gospodarki naprawczej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Charakterystyka i wycena składników aktywów obrotowych

4.5.1. Materiał nauczania

Składniki aktywów obrotowych można pogrupować w cztery zasadnicze obszary:

1) zapasy,
2) należności krótkoterminowe,
3) inwestycje krótkoterminowe,
4) krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Zapasy nie są grupą jednorodną, w ich skład wchodzą różne składniki rzeczowych aktywów

obrotowych, a mianowicie:

−

materiały,

−

produkcja nie zakończona,

−

produkty gotowe,

−

towary.
Materiały są to składniki aktywów obrotowych zużywane całkowicie, jednorazowo przez

przedsiębiorstwo w trakcie działalności gospodarczej. Materiały nabywa jednostka gospodarcza na
własne potrzeby w celu ich przetworzenia, najczęściej w procesie produkcji. Można wyróżnić:
materiały podstawowe, materiały pomocnicze (nie wpływają na postać wyrobu lecz umożliwiają
jego wytworzenie), paliwo, opakowania, materiały biurowe, odpadki produkcyjne, odpadki
powstałe w toku likwidacji środków trwałych np. cegła porozbiórkowa.

Produkcja nie zakończona są to produkty pracy, których proces produkcyjny w danym

momencie nie został zakończony. Produkcja nie zakończona obejmuje te produkty, które nie
przeszły jeszcze całego cyklu produkcyjnego (czyli nie są jeszcze produktami gotowymi). Jeżeli
nadają się one do magazynowania to stanowią półprodukty. Natomiast kiedy nie spełniają
warunków do magazynowania, są elementem produkcji w toku.

Produkt gotowy jest wówczas, kiedy przeszedł już wszystkie etapy (cykle) produkcyjne i może

być przeznaczony do sprzedaży. Zatem produkt gotowy to końcowy efekt najczęściej działalności
produkcyjnej, który jest przeznaczony na sprzedaż. Produkty gotowe swoim zakresem obejmują
między innymi:

−

wyroby gotowe np. chleb, bułki w piekarni,

−

wykonane usługi np. usługi transportowe,

−

prace naukowo – badawcze np. wykonanie ekspertyzy,

−

prace projektowe np. wykonanie projektu budowlanego,

−

roboty budowlano – montażowe np. wybudowanie garażu.
Jednostka gospodarcza zakupuje towary po to, aby je sprzedać dla innych przedsiębiorstwom

lub osobom fizycznym. Dlatego towary występują najczęściej w jednostkach handlowych
(hurtowych i detalicznych). Zatem towary to rzeczowe składniki aktywów obrotowych zakupione w
celu dalszej odsprzedaży.

Należności krótkoterminowe oznaczają kwoty pieniężne należne danej jednostce gospodarczej,

których okres zapłaty nie przekracza roku. Należności krótkoterminowe wyrażają wartość środków
pieniężnych, które powinny zapłacić inne przedsiębiorstwa lub osoby fizyczne

w terminie nie dłuższym niż 12 miesięcy. Należności krótkoterminowe powstają najczęściej
w wyniku sprzedaży z odroczonym terminem płatności:

−

towarów w jednostkach handlowych,

−

wyrobów gotowych w jednostkach produkcyjnych,

−

usług w jednostkach usługowych.
Inwestycje krótkoterminowe nie są grupą jednorodną. Najogólniej można je podzielić na:

−

krótkoterminowe aktywa finansowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

środki pieniężne.
Krótkoterminowe aktywa finansowe są to najczęściej papiery wartościowe nabyte w celu

sprzedaży z zyskiem w ciągu roku. Do krótkoterminowych aktywów finansowych zalicza się
między innymi:

−

akcje innych przedsiębiorstw, którymi jednostka chce obracać (będą sprzedane na giełdzie, nie
są traktowane jako stała lokata, jak w przypadku akcji mających charakter inwestycji
długoterminowych),

−

obligacje, bony skarbowe o terminie wykupu do roku,

−

czeki i weksle obce płatne w okresie dłuższym niż trzy miesiące od daty ich wystawienia,

−

pożyczki udzielone innym jednostkom o terminie spłaty do 12 miesięcy.
Środki pieniężne – są to pieniądze i inne jednostki rozliczeniowe (czeki, weksle) wymagane

w ciągu trzech miesięcy. Do środków pieniężnych można zaliczyć:

−

gotówkę w kasie (jeżeli jest wyodrębniona kasa w przedsiębiorstwie),

−

środki pieniężne na rachunku bieżącym w banku,

−

inne środki pieniężne np. czeki obce, weksle obce o terminie wykupu do 3 miesięcy, środki
pieniężne w drodze.
Środki pieniężne w drodze występują w sytuacji, kiedy następuje ich:

−

przekazanie z kasy jednostki gospodarczej na jej rachunek w banku,

−

przelew z rachunku z jednego oddziału banku do innego oddziału banku.
Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe powstają wtedy, gdy dokonywane są wydatki

dotyczące okresów przyszłych (wydatki dotyczące okresu dłuższego niż miesiąc ale
nieprzekraczające roku, np. zapłata ubezpieczenia OC AC za samochód, zapłata za dzierżawę za pół
roku z góry). Koszty ujęte w rozliczeniach międzyokresowych mają zostać aktywowane przed
upływem 12 miesięcy od dnia bilansowego. Do tej grupy można jeszcze zaliczyć np. obligatoryjny
roczny odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, koszty finansowe z tytułu potrąconej
z góry prowizji lub zapłaconych z góry odsetek.

Podstawowe zasady wyceny przyjęcia składników aktywów obrotowych ujęto w tabeli 7.

Tabela 7. Wycena przyjęcia składników aktywów obrotowych

Składnik aktywów

obrotowych

Zasady wyceny przyjęcia

Materiały

Materiały mogą zostać wycenione:
− według cen rzeczywistych (cena zakupu, cena nabycia, koszt wytworzenia)

− według stałych cen ewidencyjnych

Produkty gotowe,

półprodukty

Produkty gotowe i półprodukty mogą zostać wycenione:
− według rzeczywistych kosztów ich wytworzenia

− według stałej ceny ewidencyjnej (np. planowany koszt wytworzenia)

Towary

Towary wycenia się według ceny zakupu lub ceny nabycia (ceny te w zależności od rodzaju
jednostki handlowej (hurt czy detal) powiększa się o marżę i podatek VAT

Należności i udzielone

pożyczki

Kwota wymaganej zapłaty (wartość nominalna)

Krótkoterminowe

aktywa finansowe

Wycenia się je według ceny nabycia

Środki pieniężne

Krajowe środki pieniężne wykazuje się w wartości nominalnej, a środki pieniężne
w walutach obcych należy wykazać w wartości przeliczonej na złote polskie

Źródło: opracowanie własne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie składniki można wyodrębnić w grupie aktywów obrotowych?
2. Jakie jest przeznaczenie poszczególnych składników zapasów?
3. Co to są należności krótkoterminowe?
4. Jaki jest zakres inwestycji krótkoterminowych?
5. Kiedy powstają krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe?
6. Jakie są zasady wyceny poszczególnych składników aktywów obrotowych w momencie

przyjęcia ich na stan jednostki?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zakwalifikuj dany składnik do odpowiedniej pozycji aktywów (majątku). Uzasadnij swoją

decyzję.

Składnik

aktywów

Jednostka gospodarcza

Odpowiedź

Sklep Spożywczy „Krysia”

Cukrownia „Buraczek”

Cukiernia „Łakomczuch”

Cukier

Hurtownia Spożywcza „Grosik”

Zakład Produkcji Barwników i Farb „Kolor”

Sklep z artykułami budowlanymi „Bob”

Farba olejna

Stocznia Remontowa „Rdza”

Szkoła podstawowa – sala komputerowa

Sklep „Enter” (komputer na sprzedaż)
Zakład Elektroniczny „PC” (komputer wyprodukowany
i przeznaczony na sprzedaż)

Zestaw

komputerowy

Przedsiębiorstwo Transportowe „Żółwik” (komputer w
sekretariacie)

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat aktywów obrotowych,
2) przeczytać uważnie informacje podane w tabeli,
3) określić nazwę danego składnika aktywów i wpisać ją do kolumny „Odpowiedź”,
4) uzasadnić swoją decyzję.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dla nowopowstającej dowolnej jednostki gospodarczej wskaż przykłady aktywów obrotowych,

a następnie ustal ich wartości w momencie przyjęcia na stan jednostki. Na tej podstawie dokonaj
wyceny poszczególnych grup aktywów trwałych i ustal ich strukturę procentową.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat aktywów obrotowych,
2) wybrać dla potrzeb ćwiczenia jednostkę gospodarczą,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) określić formę rozwiązania ćwiczenia (np. tabela sporządzona w edytorze tekstu lub arkuszu

kalkulacyjnym),

4) wypisać dla poszczególnych składników aktywów obrotowych przykłady dla wybranej

jednostki, która ma rozpocząć działalność,

5) dokonać wyceny wskazanych przykładów, ustal ich wartości korzystając z ofert, cenników

zamieszczonych na stronach internetowych różnych jednostek,

6) ustalić wartości i strukturę procentową składników aktywów obrotowych,
7) wydrukować rozwiązanie ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i drukarki, wyposażone w edytor tekstu,

arkusz kalkulacyjny,

- Ustawa o rachunkowości,
- kalkulator,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) rozróżnić składniki aktywów obrotowych?
2) charakteryzować składniki aktywów obrotowych?
3) podać przykłady składników aktywów obrotowych w różnych jednostkach?
4) wycenić aktywa obrotowe?
5) ustalić strukturę aktywów obrotowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Gospodarka materiałowa

4.6.1. Materiał nauczania

Zapasy pełnią rolę „bufora” między obszarami zaopatrzenia, produkcji i zbytu

w przedsiębiorstwie. Umożliwiają ograniczenie presji na dostawców lub dział produkcji w sytuacji,
kiedy wynika nagła potrzeba zwiększenia ilości wytwarzanych wyrobów. Jednakże nadmierne
zapasy nie przyczyniają się do przypływu środków pieniężnych, generują większe koszty, tym
samym przyczyniając się do zmniejszenia potencjalnego zysku. Prawidłowo prowadzona
gospodarka materiałowa powinna zagwarantować optymalny poziom zapasów materiałów, który
zagwarantuje ciągłość procesów produkcji i jednocześnie jak najmniejsze koszty ich utrzymania
(magazynowania). Stąd w praktyce gospodarczej można dostrzec liczne metody i narzędzia
wspomagające zarządzanie gospodarką materiałową. W tym miejscu można wskazać:
1) modele realizacji dostaw:

−

model stałego cyklu dostaw i stałej wielkości dostaw,

−

model stałego cyklu dostaw i zmiennej wielkości dostaw,

−

model zmiennego cyklu dostaw i stałej wielkości dostaw,

−

model zmiennego cyklu dostaw i zmiennej wielkości dostaw,

2) ustalenie wielkości dostaw,
3) ustalenie wielkości zapasu rezerwowego
4) obliczenie poziomu zamawiania,
5) obliczenie wielkości zapasu uzupełniającego,
6) uzupełnienie wielkości zapasu minimalnego,
7) obliczenie wielkości zapasu maksymalnego,
8) wskaźniki rotacji zapasów i inne.

Jednym z podstawowych problemów gospodarki materiałowej jest wyznaczenie optymalnej

wielkości dostaw materiałów, przy której koszty tworzenia i utrzymania zapasów będą najmniejsze
(zobacz rysunek 2).

Rys. 2. Wyznaczenie optymalnej partii dostaw materiałów
Źródło: Bednarski L., Borowiecki R., Duraj J., Kurtys E., Waśniewski T., Wersty B., Analiza ekonomiczna
przedsiębiorstwa, Wyd IV, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław 1998, s. 314.

Na rysunku 2 został wyznaczony punkt Qopt, określający wielkość dostawy materiałów przy

najmniejszych kosztach gospodarowania zapasami materiałowymi (przecięcie linii kosztów

koszty

wielkość dostawy (Q)

Kgz

Q opt

Kgz – koszty gospodarowania zapasami materiałowymi,
Ku – koszty utrzymania zapasów materiałowych,
Kt – koszty tworzenia zapasów materiałowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

utrzymania i tworzenia zapasów materiałowych). Ilość Qopt można ustalić, wykorzystując
następujący wzór:

gdzie:
Q – optymalna ilość danego rodzaju lub grupy materiałów w każdej dostawie gwarantująca ciągłość
procesów produkcyjnych;
Z – wielkość zapotrzebowania (zużycia) danego rodzaju materiału w danym okresie (w jednostkach
naturalnych);
S – koszty sprowadzenia jednej dostawy;
C – koszty magazynowania jednostki materiałowej w danym okresie.

Wzór ten (oparty na wzorze Harrisa – Wilsona) uwzględnia zarówno koszty tworzenia zapasów

(S), jak i utrzymania zapasów (C).

Bazując na wyliczonej wielkości Q, można określić ilość dostaw zabezpieczających produkcję

w danym okresie (D), co przedstawia poniższy wzór:

Pojęcie zapasu bezpieczeństwa wykorzystywane jest do ustalenia poziomu odnowy zapasu

(OZ), czyli momentu, kiedy należy uzupełnić zapas:

OZ = Zu + Zb = Zj * T + Zb

gdzie:
OZ – poziom odnowy zapasu,
Zu – zużycie w okresie między kolejnymi dostawami,
Zb – zapas bezpieczeństwa,
Zj – przeciętne zużycie na jednostkę czasu,
T – czas dostawy.

Zatem norma zapasu to jego wielkość ustalona na ściśle określony czas. Zależy ona od licznych

czynników i warunków, do których można zaliczyć: warunki dostaw, wielkość zużycia materiałów
itd.

Aktywność zapasów może być liczona za pomocą wskaźnika rotacji zapasów – WRr,

wyrażającego wartość sprzedaży przypadającą na jednostkę zapasów (wskaźnik rotacji wyrażony
w razach).

WRr =

Zś

gdzie:
Sp – przychody ze sprzedaży (sprzedaż),
Zś – przeciętny stan zapasów (zapas średni).

Do pomiaru zamrożenia środków w zapasach wykorzystuje się również wskaźnik rotacji zapasów

wyrażony w dniach (WRd). Na bazie tego wskaźnika można stwierdzić, przez jak długi okres
unieruchomione są środki pieniężne tkwiące w zapasach (ile dni trwa obrót zapasami). W tym celu
można zastosować następujące wzory:

WRd =

Zś 360

lub

WRr

360

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka jest rola gospodarki materiałowej w jednostkach gospodarczych?
2. Jak ustala się zapotrzebowanie na materiały?
3. Jak oblicza się normy zapasów materiałów?
4. Jak oblicza się wskaźniki rotacji zapasów materiałów?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Informacje dotyczące zużycia materiałów podstawowych w przedsiębiorstwie produkcyjnym

kształtowały się następująco:

Wyszczególnienie

styczeń

luty

marzec

kwiecień

Zużycie materiałów (kg)

10 000

12 000

11 400

12 400

Stan początkowy materiałów w styczniu wynosi 1 000 kg. Norma zapasu bezpieczeństwa
materiałów została ustalona na poziomie 10% zużycia materiałów następnego miesiąca.
Ustal wielkości zakupów oraz wielkości zapasów materiałów za okres styczeń – marzec.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat gospodarki materiałowej,
2) sporządzić tabelę, w której będą następujące wiersze: 1) ilość zapasu początkowego, 2)

rozmiary zakupów, 3) rozmiary zużycia, 4) ilość zapasu końcowego, a kolumny będą stanowiły
miesiące od stycznia do marca (tabelę sporządź ręcznie lub w arkuszu kalkulacyjnym),

3) ustalić ilości zapasów materiałów jakie powinny być na koniec poszczególnych miesięcy,
4) ustalić ilość zakupów materiałów w poszczególnych miesiącach,
5) wydrukować rozwiązanie ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, wyposażone w arkusz kalkulacyjny,
- kalkulator,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie sprawozdań finansowych dowolnej jednostki produkcyjnej za cztery kolejne lata

ustal rotację zapasów materiałów (w razach i dniach) w trzech kolejnych latach. Ponadto ustal
strukturę zapasów (procentową) dla czterech kolejnych lat.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat gospodarki materiałowej,
2) pobrać od nauczyciela lub samodzielnie wyszukać (np. w Monitorze Polskim B, Internecie)

sprawozdania finansowe (bilans i rachunek zysków i strat) dla dowolnej jednostki produkcyjnej
za okres czterech kolejnych lat,

3) obliczyć przeciętny stan zapasów materiałów w badanym okresie,
4) obliczyć rotację materiałów wyrażoną w razach i dniach w badanym okresie,
5) obliczyć strukturę zapasów materiałów w stosunku do wartości zapasów, wartości aktywów

obrotowych jak wartości całego majątku w badanym okresie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) porównać otrzymane wielkości i sformułować wnioski na temat gospodarowania zapasami

w danej jednostce produkcyjnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- bilanse i rachunki zysków i strat za kolejne cztery lata dowolnej jednostki produkcyjnej,
- kalkulator,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) określić rolę gospodarki materiałowej?
2) ustalić zapotrzebowanie na materiały?
3) obliczyć wskaźniki rotacji materiałów wyrażone w razach?
4) obliczyć wskaźniki rotacji materiałów wyrażone w dniach?
5) ustalić strukturę zapasów materiałów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Przychody oraz rozchody materiałów i towarów

4.7.1. Materiał nauczania

Z gospodarką materiałową związane są różne dokumenty, których zakres w przekroju faz

gospodarowania materiałami podano w tabeli 8. Natomiast dokumentacja związana z obrotem
towarowym jest opisana w rozdziale 4.9. jednostki modułowej „Sporządzanie kalkulacji”.

Tabela 8. Dokumenty stosowane w gospodarce materiałowej

Faza

Opis dokumentu

Planowanie zużycia

materiałów

Normatywy (plany, harmonogramy) działalności służb produkcyjnych, remontowych
i gospodarczych. Dokument o symbolu ZM (zaopatrzenie materiałowe)

Zamawianie dostaw

materiałów

Dokument zamówienia stosowany w danej jednostce gospodarczej

Magazynowanie

materiałów

Dokument przyjęcia dostawy do magazynu. Symbol dokumentu: Pz
Dokument kartoteki materiałowej w magazynie
Dokument kartoteki materiałowej w księgowości
Dokument przemieszczeń materiałów między magazynami. Symbol dokumentu: Mm

Zużycie materiałów

Dokument określający normatyw zużycia
Dokument rozchodu materiału. Symbol dokumentu: RW

Sprzedaż materiałów

Dokument rozchodu sprzedanych materiałów. Symbol dokumentu: Wz

Źródło: opracowanie własne.

Podstawowym dokumentem związanym z zakupem materiałów lub towarów, a także ich

sprzedażą jest faktura VAT. Faktura VAT powinna zawierać co najmniej następujące dane:
1) imiona i nazwiska lub nazwy sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy,
2) numery identyfikacyjne lub numery tymczasowe sprzedawcy i nabywcy,
3) numer kolejny faktury oznaczony jako faktura VAT,
4) dzień, miesiąc i rok albo miesiąc i rok dokonania sprzedaży oraz datę wystawienia,
5) nazwę towaru lub usługi,
6) jednostkę miary i ilość sprzedanych towarów lub zakres wykonanych usług,
7) ceny jednostkowe bez podatku VAT (ceny jednostkowe netto),
8) stawki podatku VAT,
9) sumę wartości sprzedaży netto z podziałem na poszczególne stawki podatku VAT i zwolnionej

od podatku,

10) wartość sprzedaży wraz z kwotą podatku (wartość sprzedaży brutto) z podziałem na kwoty

dotyczące poszczególnych stawek podatku VAT lub zwolnionych od podatku,

11) kwotę należności ogółem wyrażoną liczbowo i słownie.

Przyjmując materiały lub towary na stan do jednostki należy dokonać ich kontroli:

−

ilościowej (zgodność z zamówieniem i fakturą zakupu),

−

jakościowym (sprawdzenie materiałów pod względem jakości na podstawie badań
organoleptycznych lub laboratoryjnych).

Ponadto należy sporządzić odpowiednie dokumenty potwierdzające ich przychód oraz ustalić ich
wartość. Jednostki mogą ustalić wartość materiałów i towarów w oparciu o:

−

zmienne ceny ewidencyjne,

−

stałe ceny ewidencyjne.
Zmienne ceny ewidencyjne ustalane są na poziomie cen zakupu, cen nabycia lub kosztu

wytworzenia (np. jeżeli przyjęto materiały lub towary z własnej produkcji). W przypadku towarów
do tak ustalonej wartości zostanie dodana jeszcze:

−

w handlu hurtowym marża hurtowa – czyli cena ewidencyjna będzie na poziomie ceny
sprzedaży netto,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

w handlu detalicznym marża detaliczna i podatek VAT – czyli cena ewidencyjna będzie na
poziomie ceny sprzedaży brutto.
Stałe ceny ewidencyjne ustala się na poziomie planowanej ceny zakupu lub nabycia

w przypadku materiałów, a w przypadku towarów na poziomie planowanej ceny zakupu lub
nabycia, po której towary te będą sprzedawane (w handlu hurtowym jest to planowana cena
sprzedaży netto, a w handlu detalicznym planowana cena sprzedaży brutto).

W przypadku stosowania stałych cen ewidencyjnych powstają różnice między ceną rzeczywistą

a stałą ceną przyjęcia, które określa się jako odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów lub
towarów. W handlu hurtowym odchylenia stanowią tzw. marżę hurtową. Natomiast w handlu
detalicznym powstają dwa rodzaje odchyleń. Pierwsze dotyczą marży detalicznej – są to odchylenia
od ceny ewidencyjnej z tytułu zaplanowanej marży. Drugie natomiast dotyczy podatku należnego
VAT – są to odchylenia od ceny ewidencyjnej z tytułu należnego podatku VAT.

Sposób wyceny przyjęcia materiałów lub towarów ma bezpośredni wpływ na metodę

obliczania wartości ich rozchodu, co przedstawiono w tabeli 9.

Tabela 9. Charakterystyka metod wyceny rozchodu materiałów lub towarów

Sposób wyceny

przyjęcia materiałów

lub towarów

Metody wyceny

rozchodu

Charakterystyka

Ceny średnie

Metoda wyceny rozchodu według ceny średniej polega na tym, iż
ustala się średnią cenę danego składnika zapasu na podstawie
dotychczasowych zakupów i następnie tą ceną (średnią ceną)
przemnaża się ilość rozchodowanych (zużytych, sprzedanych)
materiałów lub towarów.

FIFO

Metoda FIFO polega na tym, iż w pierwszej kolejności przy
rozchodzie wycenia się te składniki, które zakupiono najwcześniej
(pierwsze przyszło – pierwsze wyszło).

Zmienna cena

ewidencyjna

LIFO

Metoda LIFO polega na tym, iż w pierwszej kolejności przy
rozchodzie wycenia się te składniki, które zakupiono najpóźniej
(ostanie przyszło – pierwsze wyszło).

Stała cena ewidencyjna

Stała cena

ewidencyjna

Jeżeli materiały lub towary przy przyjęciu były wycenione według
stałej ceny ewidencyjnej, to ich rozchód także należy wycenić według
tej samej stałej ceny ewidencyjnej. Następnie otrzymaną wartość
należy skorygować o odpowiednie odchylenie od cen ewidencyjnych
przypadające na rozchodowane materiały lub towary.

Źródło: opracowanie własne.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie dokumenty związane są z poszczególnymi fazami gospodarki materiałowej?
2. Jakie elementy powinna zawierać faktura VAT?
3. Jakie są możliwości ustalenia wartości materiałów i towarów przy ich przyjęciu?
4. Jakie są metody ustalania wartości rozchodu materiałów i towarów?
5. Jaka jest procedura obliczania wartości rozchodu według metody cen średnich, FIFO i LIFO?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wartość zużytych materiałów na dzień 6 i 16 marca kolejno według metody cen

średnich, FIFO i LIFO.
Ilości i ceny zakupu materiału (mąka) kształtowały się następująco:

Data zakupu

Ilość (kg)

Cena zakupu (zł/kg)

03 marzec

1 300

0,85

05 marzec

1 200

0,90

10 marzec

1 250

0,82

15 marzec

1 100

1,00

Rozchód materiałów: 6 marca zużyto 2 100 kg mąki, a 16 marca 2 200 kg.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat wyceny materiałów,
2) ustalić wartość rozchodu materiałów według metody cen średnich,
3) ustalić wartość rozchodu materiałów według metody FIFO,
4) ustalić wartość rozchodu materiałów według metody LIFO.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- kalkulator,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dla dowolnej jednostki produkcyjnej dokonaj zakupu czterech rodzajów materiałów

wystawiając dla nich fakturę VAT, a następnie sporządź dokumentację magazynową związaną
z przyjęciem materiałów do magazynu, z wydaniem materiałów do zużycia oraz wydaniem
sprzedanych materiałów (w tym przypadku sporządź także fakturę VAT). Przyjmij założenie, że
jednostka wycenia materiały według ceny zakupu, a ich rozchód według metody FIFO (nie ma
stanu początkowego zapasów materiałów).

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat dokumentacji obrotu

materiałowego,

2) określić rodzaj jednostki produkcyjnej i dobrać do niej cztery przykłady materiałów, które będą

podstawą dla tego ćwiczenia,

3) sporządzić zamówienie na materiały,
4) sporządzić w imieniu dostawcy fakturę za zamówione materiały,
5) sporządzić dokument przyjęcia materiałów (Pz),
6) dla części materiałów sporządzić dokument ich rozchodu (zużycie dla celów produkcyjnych -

Rw),

7) dla części materiałów sporządzić dokument wydania ich na zewnątrz (sprzedaż materiałów –

Wz),

8) sporządzić fakturę VAT dla sprzedanych materiałów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- druki dokumentów: faktura VAT, Pz, Rw, Wz,
- kalkulator,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) rozróżnić dokumenty gospodarki zapasami?
2) sporządzić dokumenty przyjęcia materiałów?
3) sporządzić dokumenty rozchodu materiałów?
4) wskazać możliwości wyceny przyjęcia materiałów i towarów?
5) wskazać możliwości wyceny rozchodu materiałów i towarów?
6) dokonać wyceny rozchodu materiałów i towarów różnymi metodami?
7) wypełnić fakturę?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Klasyfikacja należności i formy rozliczeń pieniężnych

4.8.1. Materiał nauczania

Ogół należności w jednostkach gospodarczych można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

1) należności długoterminowe,
2) należności krótkoterminowe.
Większość należności, powstających w jednostkach gospodarczych, zaliczanych jest do
krótkoterminowych, gdyż termin ich regulacji jest do jednego roku, liczony od dnia bilansowego.
Ponadto wszystkie należności z tytułu dostaw i usług niezależnie od okresu ich regulacji zgodnie z
Ustawą
o rachunkowości są zaliczane do grupy należności krótkoterminowych.

Należności długoterminowe wynikają najczęściej:

−

ze sprzedaży składników aktywów trwałych, jeżeli termin zapłaty jest powyżej 12 miesięcy od
dnia bilansowego,

−

ze sprzedaży papierów wartościowych i innych aktywów finansowych, które są wymagalne po
12 miesiącach od dnia bilansowego,

−

umów leasingowych.
Przykładów i tytułów należności krótkoterminowych można wskazać o wiele więcej. Ich

rodzaje zebrano w tabeli 10.

Tabela 10. Klasyfikacja należności krótkoterminowych

Kryterium podziału

Podział

Tytuł należności

− należności od odbiorców (np. z tytułu sprzedanych wyrobów, usług,

towarów)

− należności od pracowników (np. z tytułu pobranych zaliczek na

wynagrodzenia, zaliczek na poczet delegacji, zakupów)

− należności publicznoprawne (np. z tytułu nadpłaconych podatków, zwrotu

różnicy podatku VAT należnego nad naliczonym)

− należności pozostałe np. (z tytułu wypłaty odszkodowania z zakładu

ubezpieczeniowego)

Obszar

− należności krajowe

− należności wewnątrzwspólnotowe

− pozostałe należności zagraniczne

Waluta

− należności wyrażone w walucie polskiej

− należności wyrażone w walucie obcej

Źródło: opracowanie własne.

W przedsiębiorstwie przy regulacji należności i zobowiązań dokonuje się odpowiednich

rozliczeń pieniężnych w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. Należy jednak nadmienić, że w
niektórych sytuacjach prawo zezwala na dokonywanie płatności wyłącznie
w formie bezgotówkowej, dotyczy to głównie regulowania zobowiązań podatkowych i innych
rozliczeń z urzędem skarbowym (np. zapłata zaliczki na podatek dochodowy do urzędu skarbowego
musi być dokonana w formie przelewu z rachunku bankowego danej jednostki). Przepisy prawa
działalności gospodarczej przewidują przypadki, kiedy podatnicy nie muszą stosować
bezgotówkowej formy rozliczeń, a mianowicie:

−

gdy zapłata podatku, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, dokonywana jest znaczkami
skarbowymi akcyzy, znakami opłaty skarbowej, urzędowymi blankietami wekslowymi lub
papierami wartościowymi,

−

do podatków pobieranych przez płatników lub inkasentów,

−

do zapłaty podatków nie związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą (np. zapłata
podatku od spadku lub otrzymanej darowizny, od wygranej pieniężnej).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązek rozliczeń bezgotówkowych zawsze ciąży na jednostce, gdy jednorazowa wartość

należności lub zobowiązań przekracza równowartość 3000 euro, lub gdy suma wartości tych
należności i zobowiązań powstałych w miesiącu poprzednim przekracza 10 000 euro
(przeliczonych na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank
Polski z ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonane są operacje
finansowe).

Przykłady podstawowych form rozliczeń pieniężnych przedstawiono w tabeli 11.

Tabela 11. Podstawowe formy rozliczeń pieniężnych

Rozliczenia gotówkowe

Rozliczenia bezgotówkowe

− płatność gotówką

− czek gotówkowy

− polecenie przelewu

− polecenie zapłaty

− bankowe karty płatnicze

− czeki rozrachunkowe

− akredytywa

− rozliczenia planowe

− okresowe rozliczenia saldami

− weksle

Źródło: opracowanie własne.

Charakterystyka gotówkowych form rozliczeń pieniężnych została ujęta w tabeli 12, a form

bezgotówkowych w tabeli 13.

Tabela 12. Charakterystyka gotówkowych form rozliczeń pieniężnych

Forma

rozliczeń

gotówkowych

Charakterystyka

Płatność

gotówką

Płatność gotówką polega na bezpośredniej zapłacie („z ręki do ręki”). Operacji gotówkowych
jednostka gospodarcza może też dokonać za pośrednictwem banku. Należy tu wyróżnić wpłaty
i wypłaty gotówkowe na i z konta bankowego. Wpłat gotówkowych za pośrednictwem banku można
dokonać do:
− kas dziennych na podstawie bankowego dowodu wpłaty,

− „kas wieczorowych” otwartych po godzinach pracy banku,

− skarbca nocnego (trezora),

− poprzez tzw. inkaso samochodowe.
Wypłat gotówkowych za pośrednictwem banku można dokonać w kasach dziennych za pomocą
czeku gotówkowego lub bezpośrednio z bankomatu.

Czek

gotówkowy

Czek gotówkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku (dłużnika) udzieloną bankowi obciążenia jego
rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku. Czek
gotówkowy ważny jest 10 dni. Czek może być przedstawiony do zapłaty bezpośrednio
w banku, w którym posiada rachunek jego wystawca lub w innym banku.

Źródło: opracowanie własne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 13. Charakterystyka bezgotówkowych form rozliczeń pieniężnych

Forma rozliczeń

bezgotówkowych

Charakterystyka

Polecenie

przelewu

Polecenie przelewu polega na wydaniu bankowi dyspozycji przelania określonej kwoty
z rachunku bankowego płatnika (dłużnika) na wskazany przez niego rachunek w dowolnym banku
(następuje obciążenie rachunku dłużnika i uznanie rachunku wierzyciela). Jednostka może
rozliczać się za pomocą polecenia przelewu jeżeli wierzyciel posiada rachunek bankowy. W
większości banków polecenie przelewu możliwe jest do zrealizowania bez składania papierowych
dokumentów. Dyspozycję taką można zrealizować za pomocą Internetu.

Polecenie

zapłaty

Polecenie zapłaty – zbliżona forma płatności do polecenia przelewu, z tym że usługa ta stosowana
jest w rozliczeniach między przedsiębiorstwami świadczącymi stałe usługi a ich klientami (np.
może być stosowana do cyklicznych płatności za energię elektryczną, gaz, telefon, wynajem
lokalu, przy spłacie kredytu) lub do realizacji stałych zobowiązań między przedsiębiorstwami
wynikających np. z cyklicznej sprzedaży usług lub towarów. Kwota pojedynczego polecenia
zapłaty nie może przekraczać równowartości złotowej 1000 euro (gdy dłużnikiem jest osoba
fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej) oraz 10000 euro (w przypadku pozostałych
dłużników).

Bankowe karty

płatnicze

Bankowe karty płatnicze – zwane „kartą płatniczą”, „plastikowym pieniądzem” lub „pieniądzem
elektronicznym” umożliwiają przepływ strumieni pieniężnych bez użycia dokumentów
papierowych. W praktyce gospodarczej można wskazać karty kredytowe, karty debetowe, karty
charage oraz karty bankomatowe. Karty kredytowe służą celom płatniczym, połączonym
z możliwością zaciągnięcia kredytu. Właściciel takiej karty może podejmować gotówkę oraz za jej
okazaniem regulować płatności w jednostkach handlowych i usługowych. Karta debetowa
zbliżona jest do karty kredytowej, z tym że rozliczenia dokonywane za jej pomocą muszą mieć
pokrycie w saldzie rachunku bankowego jej posiadacza. Karty charge to karty z odroczonym
terminem płatności, pozwalają na robienie zakupów do kwoty miesięcznego limitu ustalonego
z bankiem. Na koniec danego okresu (miesiąca) bank przedstawia zestawienie wydatków
dokonanych za pomocą takiej karty i reguluje należności z rachunku danego klienta. Natomiast
karta bankomatowa umożliwia jedynie korzystanie (wypłacanie gotówki) z bankomatów danego
banku jak i innych banków.

Czek

rozrachunkowy

Czek rozrachunkowy – stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną bankowi do obciążenia jego
rachunku kwotą, na którą czek jest wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku.

Akredytywa

Akredytywa polega na pokrywaniu przez bank wierzyciela określonych wierzytelności
z wyodrębnionych na ten cel środków dłużnika z zachowaniem warunków ustalonych przez
dłużnika. Akredytywa najczęściej stosowana jest do rozliczeń z kontrahentem zagranicznym. Jest
formą rozliczeń, która zabezpiecza szczególnie interes dostawcy. Gwarantuje natychmiastowe
otrzymanie należności w sytuacji, gdy warunki umowy zostały dotrzymane. Podstawą do otwarcia
akredytywy jest wniosek dłużnika złożony w jego banku, na którym wskazuje się dostawcę
(wierzyciela) i jego bank, w którym będzie realizowana zapłata.

Rozliczenia

planowe

Rozliczenia planowe polegają na regulowaniu płatności poleceniem przelewu w okresach
i kwotach określonych w umowie pomiędzy dłużnikiem i wierzycielem, niezależnie od wartości
wykonywanych świadczeń w danym okresie. Przy tak przyjętej konstrukcji rozliczeń mogą
powstać różnice (do zwrotu/ zapłaty), których wyrównanie następuje po zakończeniu okresu
ustalonego w umowie (najczęściej po zakończeniu każdego miesiąca).

Rozliczenia

saldami

Rozliczenia saldami polegają na tym, że strony ustalają w umowie okresy i terminy rozliczeń,
zgodnie z którymi regulują wzajemne płatności, dokonując zapłaty poleceniem przelewu tylko
salda (zobowiązania) wynikającego z wzajemnych świadczeń i rozrachunków między dwoma
jednostkami gospodarczymi.

Weksel

Weksel - to dokument wystawiony w formie ustalonej przepisami prawa. Zawiera on
bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną
określonej sumy pieniężnej określonej osobie w ustalonym terminie i miejscu. Jest więc
zobowiązaniem płatniczym, wystawionym na specjalnym blankiecie, ostemplowanym opłatą
skarbową. Wyróżniamy dwa rodzaje weksli:

− weksel własny, zwany też wekslem sola, suchym lub prostym - jest bezwarunkowym

zobowiązaniem się wystawcy do zapłacenia ustalonej sumy na rzecz innej osoby, zwanej
remitentem,

− weksel trasowany, zwany też wekslem ciągnionym, obcym lub tratą - zawiera polecenie

wystawcy (trasant) zapłacenia określonej kwoty, wydanej innej osobie (trasatowi) na rzecz
osoby trzeciej (remitent).

Źródło: opracowanie własne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Według jakich kryteriów można dokonać klasyfikacji należności?
2. Jakie są formy gotówkowych rozliczeń pieniężnych?
3. Jakie są formy bezgotówkowych rozliczeń pieniężnych?
4. Jakie są zasady stosowania poszczególnych gotówkowych i bezgotówkowych form płatności?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podaj przykłady należności długoterminowych i krótkoterminowych według różnych kryteriów

podziału dla hurtowni artykułów budowlanych.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat należności,
2) zapisać przykłady należności długoterminowych dla analizowanej jednostki,
3) zapisać przykłady należności krótkoterminowych dla analizowanej jednostki przyjmując jako

kryterium podziału kolejno: tytuł należności, obszar którego dotyczą oraz walutę w której są
wyrażone.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wskaż przykłady zastosowania gotówkowych i bezgotówkowych form rozliczeń pieniężnych

dla stoczni. Określ ich wady i zalety.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat form rozliczeń pieniężnych,
2) zapisać przykłady sytuacji, kiedy powinny zostać dokonane gotówkowe formy rozliczeń

pieniężnych w stoczni,

3) zapisać przykłady sytuacji, kiedy powinny zostać dokonane bezgotówkowe formy rozliczeń

pieniężnych w stoczni,

4) przy każdej formie rozliczeń pieniężnych określić ich wady i zalety dla stoczni.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wypełnij weksel i druk polecenia przelewu, określając niezbędne dane.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat weksli, polecenia przelewu,
2) określić niezbędne dane dotyczące transakcji, której płatność zostanie uregulowana wekslem

i przelewem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) wypełnić weksel,
4) wypełnić polecenie przelewu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- druk weksla,
- druk polecenia przelewu,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) sklasyfikować należności długo i krótkoterminowe?
2) podać przykłady należności krótkoterminowych według różnych kryteriów?
3) rozróżnić formy rozliczeń pieniężnych?
4) wskazać przykłady zastosowania gotówkowych form rozliczeń pieniężnych?
5) wskazać przykłady zastosowania bezgotówkowych form

rozliczeń pieniężnych?

6) wypełnić weksel?
7) wypełnić polecenie przelewu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Inwestycje długo i krótkoterminowe

4.9.1. Materiał nauczania

Przez inwestycje, zgodnie z Ustawą o rachunkowości rozumie się aktywa nabyte w celu

osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania z nich
przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków, w tym również transakcji
handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne
i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych
korzyści.

Można wyodrębnić następujące elementy składowe inwestycji długoterminowych:

1) nieruchomości,
2) wartości niematerialne i prawne,
3) długoterminowe aktywa finansowe,
4) inne inwestycje długoterminowe.
Charakterystykę poszczególnych składników inwestycji długoterminowych przedstawiono w tabeli
14.

Tabela 14. Charakterystyka inwestycji długoterminowych

Składnik inwestycji

długoterminowych

Charakterystyka

Nieruchomości

Nieruchomość będzie zakwalifikowana do nieruchomości inwestycyjnych jeżeli nie jest
wykorzystywana przy produkcji, świadczeniu usług, dostawach materiałów lub czynnościach
administracyjnych oraz nie jest przeznaczona na sprzedaż w ramach zwykłej działalności
jednostki. Jako przykłady nieruchomości inwestycyjnych można wskazać:
− grunty utrzymywane ze względu na długoterminowy wzrost ich wartości,

− grunty, których przyszłe przeznaczenie nie jest ściśle określone (nie wiadomo jeszcze,

czy będą one wykorzystywane w ramach zwykłej działalności, czy posłużą do czerpania
korzyści ekonomicznych jako inwestycje długoterminowe),

− budynki, których jednostka jest właścicielem (lub nabyła je w ramach leasingu

finansowego), a zostaną oddane przez nią w leasing operacyjny,

− budynki, które nie są obecnie wykorzystywane, ale zostaną przeznaczone do oddania

w leasing operacyjny.

Wartości niematerialne

i prawne

Inwestycje w wartości niematerialne i prawne stanowią nabyte przez jednostkę prawa
majątkowe, które nie będą przeznaczone na potrzeby działalności operacyjnej jednostki. Jako
przykłady inwestycyjnych wartości niematerialnych i prawnych można wskazać np. nabycie
prawa własności znaku towarowego lub wzoru użytkowego nie dla własnej działalności
operacyjnej, lecz do dalszej odsprzedaży lub w celu osiągania przychodów w postaci opłat
z tytułu wykorzystywania ich przez inne przedsiębiorstwa dla ich działalności operacyjnej.

Długoterminowe

aktywa finansowe

Do tej grupy można zaliczyć:
− akcje traktowane przez jednostkę jako trwała lokata (oczekiwane korzyści w postaci

dywidend),

− udziały w innych jednostkach traktowane jako trwała lokata,

− kilkuletnie obligacje,

− udzielone pożyczki długoterminowe,

− inne długoterminowe aktywa finansowe, np. czeki, weksle, lokaty, bony komercyjne

jeżeli są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w okresie dłuższym niż 12
miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia oraz
lokaty terminowe w banku o okresie zapadalności powyżej 12 miesięcy.

Inne inwestycje

długoterminowe

Inne aktywa trwałe o charakterze inwestycji, to np. dzieła sztuki, kamienie szlachetne,
kruszce, które jednostka nabyła w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych w okresie
dłuższym niż 12 miesięcy wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania innego rodzaju
przychodów, w tym również z transakcji handlowej. Zatem nie są one przeznaczone na własne
potrzeby jednostki.

Źródło: opracowanie własne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W ramach inwestycji krótkoterminowych można wskazać:

1) krótkoterminowe aktywa finansowe,
2) inne inwestycje krótkoterminowe.
Charakterystykę składników, które tworzą wymienione dwie grupy inwestycji krótkoterminowych
ujęto w tabeli 15.

Tabela 15. Charakterystyka inwestycji krótkoterminowych

Składnik inwestycji
krótkoterminowych

Charakterystyka

Krótkoterminowe

aktywa finansowe

Do tej grupy można zaliczyć:

− udziały i akcje nabyte z zamiarem sprzedaży z zyskiem,

− udziały i akcje własnej jednostki przeznaczone do zbycia lub umorzenia,

− obligacje o okresie wykupu do jednego roku,

− udzielone pożyczki krótkoterminowe,

− inne krótkoterminowe aktywa finansowe,

− środki pieniężne w kasie lub na rachunkach bankowych z wyłączeniem środków

pieniężnych na lokatach bankowych,

− inne środki pieniężne, do których zalicza się środki pieniężne w drodze, lokaty

terminowe w banku o terminie zapadalności krótszym niż 3 miesiące oraz pełniące
funkcję płatniczą: weksle, czeki podróżnicze, przekazy i inne dokumenty wymagalne
od dnia ich otrzymania w ciągu trzech miesięcy od daty wystawienia,

− inne aktywa pieniężne, do których zalicza się między innymi: terminowe lokaty

bankowe o okresie zapadalności do 12 miesięcy, weksle, czeki oraz inne dokumenty
pełniące funkcję płatniczą o terminie zapłaty dłuższym niż 3 miesiące, a krótszym niż
12 miesięcy.

Inne inwestycje

krótkoterminowe

Do tej grupy zalicza się dzieła sztuki, kamienie szlachetne, kruszce, które jednostka nabyła
w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy
wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania innego rodzaju przychodów, w tym
również z transakcji handlowej. Zatem nie są one przeznaczone na własne potrzeby
jednostki.

Źródło: opracowanie własne.

Jednostka gospodarcza mając do dyspozycji wolne środki finansowe może je wykorzystać do

rozszerzenia zasadniczej działalności lub dodatkowo rozwinąć swoją działalność inwestycyjną.
W tym celu należy podjąć decyzje w jakim kierunku i jaką część środków przeznaczyć. Zatem
powinno się określić, czy inwestować w składniki, które przyniosą korzyści ekonomiczne w długim
okresie, czy też w krótkim (składniki te opisano w tabeli 14 i 15).

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co oznacza termin „Inwestycje” w terminologii rachunkowości?
2. Jakie są możliwości działalności inwestycyjnej w długim okresie?
3. Jakie są możliwości działalności inwestycyjnej w krótkim okresie?
4. Jakie są wady i zalety posiadania poszczególnych składników inwestycji długoterminowych?
5. Jakie są wady i zalety posiadania poszczególnych składników inwestycji krótkoterminowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaznacz, czy dana informacja jest prawdziwa (P), czy fałszywa (F).

1. Grunty zakupione pod budowę nowego magazynu są składnikiem

inwestycji długoterminowych

2. Zakupiony magazyn, który jednostka oddała w leasing operacyjny jest

składnikiem inwestycji długoterminowych

3. Sześciomiesięczna lokata terminowa w banku jest zaliczana do grupy

innych aktywów pieniężnych

4. Udzielona przez jednostkę pożyczka na okres siedmiu miesięcy jest

przykładem długoterminowych aktywów finansowych

5. Platyna zdeponowana w sejfie jednostki od dwóch lat powinna być wykazana

jako inne inwestycje długoterminowe

6. Akcje zakupione z zamiarem czerpania korzyści w postaci dywidendy, to

przykład krótkoterminowych aktywów finansowych

7. Środki pieniężne znajdujące się od 24 miesięcy na rachunku bieżącym

jednostki są przykładem długoterminowych aktywów finansowych

8. Dwumiesięczna lokata terminowa w banku jest zaliczana do grupy

innych aktywów pieniężnych

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczących elementów inwestycji długo

i krótkookresowych,

2) przeczytać uważnie wszystkie zdania,
3) zaznaczyć znakiem √ P – jeżeli zdanie wyraża informację prawdziwą lub F- w przypadku, gdy

zdanie wyraża informację fałszywą.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wspólnie z kolegą/ koleżanką jesteście udziałowcami w założonej przez Was dobrze

prosperującej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Macie do dyspozycji 400 000 zł, które
chcecie przeznaczyć na działalność inwestycyjną. Chcecie zainwestować zarówno w składniki
inwestycji długoterminowych, jak i krótkoterminowych. Rozdysponujcie 300 000 zł na konkretne:
nieruchomości, wartości niematerialne i prawne, długoterminowe aktywa finansowe oraz inne
inwestycje długoterminowe. Natomiast pozostałe 100 000 zł przeznaczcie na konkretne składniki:
krótkoterminowych aktywów finansowych oraz innych inwestycji krótkoterminowych.
Zróbcie tabelę z listą wybranych przez Was składników, wymienionych w treści ćwiczenia,
inwestycji długoterminowych i oddzielnie tabelę z wymienionymi, w treści ćwiczenia, składnikami
inwestycji krótkoterminowych. Przy każdej propozycji określcie jej realną wartość oraz zapiszcie
czynniki, które przekonały Was do ulokowania wolnych środków właśnie w te, a nie inne składniki
inwestycji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś::

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat inwestycji długo

i krótkoterminowych,

2) określić, które składniki inwestycji długoterminowych i krótkoterminowych z poszczególnych

ich grup mają stać się Waszymi przykładami działalności inwestycyjnej,

3) dla ustalonych składników odszukać (np. w Internecie) jak najwięcej informacji na ich temat

(cena, wady, zalety, ryzyko, korzyści, dostępność, spekulacje na ich temat, itd.),

4) sporządzić listę (tabelę) Waszych składników inwestycji długoterminowych, wyodrębniając ich

nazwy, wartości oraz wypunktować przy każdym argumenty, którymi się kierowaliście przy ich
wyborze,

5) sporządzić listę (tabelę) Waszych składników inwestycji krótkoterminowych, wyodrębniając ich

nazwy, wartości oraz wypunktować przy każdym argumenty, którymi się kierowaliście przy ich
wyborze.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- kalkulator,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) rozróżnić składniki inwestycji długoterminowych?
2) rozróżnić składniki inwestycji krótkoterminowych?
3) scharakteryzować działalność inwestycyjną jednostek gospodarczych?
4) wskazać korzyści z inwestycji długoterminowych?
5) wskazać korzyści z inwestycji krótkoterminowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Transakcje w handlu zagranicznym

4.10.1. Materiał nauczania

Transakcja handlu zagranicznego jest szeregiem czynności, które muszą być wykonane w celu

sprzedaży towarów za granicę lub zakupu różnych składników majątku za granicą. Cały cykl
transakcji w handlu zagranicznym można podzielić na cztery fazy:
1) przygotowanie transakcji,
2) negocjacje handlowe,
3) realizacja transakcji,
4) zakończenie i kontrola transakcji.
Charakterystyka poszczególnych faz transakcji w handlu zagranicznym została przedstawiona
w tabeli 16.

Tabela 16. Charakterystyka faz transakcji w handlu zagranicznym

Faza transakcji w handlu

zagranicznym

Charakterystyka

Przygotowanie transakcji

W fazie tej uczestnicy transakcji przeprowadzają badania rynku w celu zebrania
informacji na temat potencjalnych nabywców lub sprzedawców danego towaru za
granicą. Faza ta obejmuje:

− określenie towaru lub usługi, które mają być przedmiotem transakcji,

− wszechstronną analizę rynku zagranicznego (analizę strukturalną, popytu, podaży,

marketingową),

− znalezienie partnerów zagranicznych (wysyłanie ofert, za pomocą pośredników),

− sprawdzenie wiarygodności handlowej potencjalnych kontrahentów.

Negocjacje handlowe

W fazie tej następują negocjacje handlowe w konsekwencji których dochodzi do ustaleń
kontraktowych i podpisania kontraktu z zagranicznym kontrahentem.

Realizacja transakcji

Faza ta obejmuje szereg czynności, między innymi:
− organizację transportu (zawarcie umowy o transport, umowy spedycji),

− ubezpieczenie od ryzyka związanego z transakcją,

− sporządzenie/uznanie dokumentów niezbędnych do przeprowadzenia odprawy

celnej, przejęcia własności, zapłaty, dopuszczenia do obrotu,

− dokonanie odprawy celnej eksportowej i importowej,

− przygotowanie towaru do wysyłki,

− wystawienie faktury i dostarczenie towaru do miejsca ustalonego w kontrakcie,

− regulację płatności.

Zakończenie i kontrola

transakcji

W fazie tej dokonywana jest:
− analiza dokumentów pod kątem ich zgodności i prawidłowości,

− analiza ekonomiczna transakcji i jej przebiegu,

− rozstrzygnięcie spraw spornych,

− archiwizacja dokumentów.

Źródło: opracowanie własne.

Do podstawowych dokumentów w handlu zagranicznym należy zaliczyć dokumentację celną

i fakturę wystawioną przez sprzedającego. Formularzem zgłoszeniowym przy odprawach celnych
jest:

−

formularz SAD (jest to Jednolity Dokument Administracyjny właściwy do zgłaszania towarów
sklasyfikowanych w jednej pozycji taryfy celnej lub pochodzących z jednego kraju),

−

formularz SAD-Bis (jest to dokument uzupełniający, wykorzystywany w przypadku zgłoszenia
do odprawy celnej więcej niż jednej pozycji taryfy celnej, nie więcej jednak niż 99 pozycji).

Do dokumentów SAD należy dołączyć jeszcze między innymi:

−

oryginał faktury handlowej,

−

deklarację wartości celnej,

−

świadectwo pochodzenia towarów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

pozwolenie przewozu lub wywozu,

−

do wglądu zaświadczenia o nadaniu numeru REGON i NIP.

Poza dokumentacją celną w handlu zagranicznym można wyróżnić: dokumentację transportową,
finansową i pomocniczą, których przykłady ujęto w tabeli 17.

Tabela 17. Przykłady dokumentów w handlu zagranicznym

Rodzaj dokumentacji

Przykłady

Dokumenty transportowe

Do dokumentów tych zaliczane są listy przewozowe oraz dokumenty wydawane przez
spedytora, np.:

− konosament morski,

− konosament czarterowy,

− dokument transportu multimodalnego,

− dokument transportu lotniczego,

− dokument transportu drogowego, kolejowego i żeglugi śródlądowej,

− poświadczenie wysyłki przesyłek kurierskich i pocztowych,

− dokumenty transportowe wystawiane przez spedytorów.

Dokumenty finansowe

Do dokumentów finansowych w handlu zagranicznym można zaliczyć między innymi:

− weksel,

− czek,

− dyspozycje blokady środków,

− zlecenie polecenia zapłaty,

− zlecenie otwarcia akredytywy,

− akredytywę,

− dyspozycję w sprawie wystawienia/ sprzedaży czeku bankierskiego.

Dokumenty pomocnicze

Dokumenty pomocnicze, które towarzyszą towarowi to między innymi:
− świadectwo pochodzenia,

− certyfikaty jakościowe,

− faktura konsularna,

− świadectwo weterynaryjne,

− świadectwo antydumpingowe.

Źródło: opracowanie własne.

W przypadku transakcji handlowych z krajami Unii Europejskiej podstawowym dokumentem

rozliczeniowym obrotów wewnątrzwspólnotowych jest faktura VAT wystawiona dla – lub
otrzymana od – zarejestrowanego podatnika VAT UE (wewnątrzwspólnotowego). Faktura ta poza
typowymi danymi musi posiadać numer identyfikacyjny VAT (NIP) poprzedzony dwuliterowym
kodem państw UE uczestniczących w transakcji.

Rozliczenia w handlu zagranicznym między kontrahentami można podzielić na dwie grupy:

1) nieuwarunkowane formy zapłaty (w tym przypadku rachunek beneficjenta uznawany jest przez

bank natychmiast po stwierdzeniu jego tożsamości),

2) uwarunkowane formy zapłaty (w tym przypadku dokonywanie zapłaty lub wejście w posiadanie

towarów uzależnione jest od spełnienia ściśle określonych warunków).

Przykłady obu form rozliczeń zawarto w tabeli 18.

Tabela 18. Nieuwarunkowane i uwarunkowane formy zapłaty w handlu zagranicznym

Forma zapłaty:

Przykłady

nieuwarunkowana

− polecenie wypłaty za granicę w formie komunikatu SWIFT,

− polecenie wypłaty z zagranicy w formie komunikatu SWIFT,

− czeki (np. czeki bankierskie, czeki podróżnicze),

− weksle (np. weksle własne, weksle trasowane)

uwarunkowana

− inkaso dokumentowe (np. inkaso gotówkowe typu D/P, inkaso

akceptacyjne typu D/A),

− akredytywa dokumentowa (np. akredytywa nieodwołalna, akredytywa

potwierdzona, akredytywa niepotwierdzona, akredytywa dyskontowa,
akredytywa gotówkowa, akredytywa wiązana)

Źródło: opracowanie własne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przy dokonywaniu rozliczeń transakcji w handlu zagranicznym zachodzi potrzeba przeliczenia

cen zagranicznych na ceny krajowe i odwrotnie. W tym celu wykorzystuje się kursy walut
wykazane w tzw. tabelach kursów.

Kurs waluty to cena jednej waluty wyrażona w drugiej walucie. Bardzo często od wysokości

kursu danej waluty zależy opłacalność danej transakcji. W każdym kraju kursy walut są ogłaszane
zazwyczaj przez bank centralny (w Polsce jest to Narodowy Bank Polski) w tabelach kursowych.
Wyróżnia się dwa rodzaje notowań kursów walut:
1) bezpośrednie (w tym przypadku w tabeli kursowej podaje się ilość waluty krajowej płaconej za

jednostkę lub za 100 jednostek waluty obcej – ten typ notowań stosowany jest w Polsce, jak
i w większości krajów),

2) pośrednie (w tym przypadku podaje się cenę waluty krajowej wyrażoną w jednostkach waluty

obcej – ten typ notowań stosowany jest Wielkiej Brytanii).

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są fazy transakcji w handlu zagranicznym?
2. Jakie czynności wykonuje się w poszczególnych fazach transakcji w handlu zagranicznym?
3. Jakie dokumenty mają zastosowanie w transakcjach w handlu zagranicznym?
4. Jakie są formy rozliczeń stosowane w handlu zagranicznym?
5. W jaki sposób następuje przeliczenie waluty zagranicznej na walutę krajową?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Jesteś właścicielem przedsiębiorstwa produkującego meble wypoczynkowe. W ramach

poszukiwania nowych rynków zbytu masz zamiar wejść ze swoimi produktami na rynek Ukrainy.
W związku z tym:

−

przedstaw harmonogram faz przyszłej transakcji eksportu mebli na rynek ukraiński,

−

określ, jaka dokumentacja będzie towarzyszyć takiej transakcji z jednostką ukraińską,

−

przedstaw, które formy rozliczeń z kontrahentem ukraińskim będziesz preferować, a które nie –
swoją decyzję uzasadnij,

−

wypełnij deklarację celną dla przewidywanej (jednej) partii wysyłki swoich produktów do
kontrahenta z Ukrainy,

−

dokonaj rozliczenia założonej transakcji, przelicz ukraińską walutę na polską.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat transakcji w handlu

zagranicznym,

2) zapisać poszczególne fazy w handlu zagranicznym i przy każdej określ, jakie czynności

powinieneś dokonać przy realizacji transakcji sprzedaży mebli na rynek ukraiński,

3) zrobić tabelę z dwoma kolumnami, do której po jednej stronie wpisać preferowane, a po drugiej

niewskazane formy regulacji płatności w związku ze sprzedażą mebli na rynek ukraiński (przy
każdej zapisanej formie płatności zapisać argumenty, którymi się kierowałeś),

4) pobrać aktualny wzór deklaracji celnej jaką należy wypełnić w związku z eksportem na rynek

ukraiński i wypełnić ją dla przewidywanej partii sprzedaży swoich mebli,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) sprawdzić w tabeli kursów NBP, jaki jest kurs waluty ukraińskiej i na tej podstawie

wykorzystując założenia z punktu 4) dokonać rozliczenia założonej transakcji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- kalkulator,
- druk deklaracji celnej,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Prowadzisz transakcje z kontrahentami z różnych krajów. W dniu dzisiejszym otrzymałeś

płatności od kilku z nich. Wyrażone są one w walutach obowiązujących w krajach danych
kontrahentów (zobacz tabela). Przelicz je na walutę polską zgodnie z aktualną tabelą kursów NBP.

Wyszczególnienie

kontrahenta

Wartość zapłaty i wskazanie waluty

Kontrahent z Cypru

12 800 funtów cypryjskich

Kontrahent z Japonii

22 760 jenów

Kontrahent z Czech

390 000 koron czeskich

Kontrahent z USA

54 200 dolarów amerykańskich

Kontrahent z Białorusi

30 000 000 rubli bialoruskich

Kontrahent z Niemiec

8 440 euro

Sposób wykonania ćwiczenia:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat przeliczania walut,
2) wyszukać aktualną tabelę kursów NBP,
3) przeliczyć wartości wykazane w walutach obcych na złote polskie po aktualnym kursie

wykazanym w tabeli kursów NBP.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- kalkulator,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1) określić fazy w transakcjach handlu zagranicznego?
2) wskazać czynności w poszczególnych fazach w transakcjach handlu

zagranicznego?

3) posłużyć się podstawowymi dokumentami obowiązującymi w handlu

zagranicznym?

4) rozróżnić formy płatności w transakcjach handlu zagranicznego?
5) przeliczyć jedną walutę na drugą?
6) rozróżnić dokumenty stosowane w handlu zagranicznym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Test wielokrotnego wyboru do jednostki modułowej „Gospodarowanie
aktywami” – test teoretyczny

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test pisemny zawiera 15 pytań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu gospodarki aktywami.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną odpowiedź

prawidłową. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź skreślić i zaznaczyć kółkiem
odpowiedź poprawną.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie zadania na

później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 30 minut.

Zestaw pytań testowych

1. Aktywa jednostek gospodarczych zgodnie z ich przeznaczeniem dzieli się na:

aktywa pieniężne i aktywa rzeczowe,

aktywa trwałe i aktywa obrotowe,

aktywa własne i aktywa obce,

aktywa rzeczowe i aktywa niematerialne.

2. Oprogramowanie wspomagające zarządzanie gospodarką magazynową w hurtowni artykułów

budowlanych jako przykład praw autorskich jest składnikiem:

towarów,

inwestycji długoterminowych,

środków trwałych,

wartości niematerialnych i prawnych.

3. Cena nabycia jest to:

cena sprzedaży powiększona o dodatkowe koszty związane z zakupem,

cena sprzedaży pomniejszona o dodatkowe koszty związane z zakupem,

cena zakupu powiększona o dodatkowe koszty związane z zakupem,

cena zakupu pomniejszona o dodatkowe koszty związane z zakupem.

4. Prawo wieczystego użytkowania gruntów powinno być zaliczone do:

środków trwałych,

wartości niematerialnych i prawnych,

inwestycji długoterminowych,

inwestycji krótkoterminowych.

5. Ustawa o rachunkowości w zakresie metod amortyzacji:

nie określa ich bezpośrednio,

wskazuje wyłącznie metodę liniową,

wskazuje wyłącznie metodę degresywną,

wskazuje zarówno metodę liniową jak i degresywną.

6. Makaron w hurtowni artykułów spożywczych jest przykładem:

towarów,

materiałów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

produktów gotowych,

produkcji w toku.

7. Wódka „Starka”, której produkcja trwa 50 lat, a na dany moment już 10 rok leży w beczkach

w piwnicy wytwórni wódek, jest przykładem:

towaru,

produkcji w toku,

półproduktów,

wyrobów gotowych.

8. Kineskopy do telewizorów w przedsiębiorstwie produkującym kineskopy są składnikiem:

towarów,

produkcji w toku,

półproduktów,

wyrobów gotowych.

9. Wskaźnik rotacji materiałów wyrażony w dniach dostarcza informacji o tym:

ile razy w ciągu roku dokonuje się obrót materiałów,

ile dni trwa obrót materiałów,

ile dni trwa zakup materiałów,

ile dni trwa sprzedaż materiałów.

10. Jeżeli do wyceny rozchodu materiałów w pierwszej kolejności brane są wartości materiałów

zakupionych najpóźniej, to jest to zgodne z zasadami:

metody FIFO,

metody LIFO,

metody cen średnich,

metody według stałych cen ewidencyjnych.

11. Która z wymienionych form płatności nie jest rozliczeniem bezgotówkowym:

weksel,

akredytywa,

czek gotówkowy,

czek rozrachunkowy.

12. Która z wymienionych nieruchomości nie jest składnikiem inwestycji długoterminowych:

grunty, których przyszłe przeznaczenie nie jest jeszcze znane,

grunty utrzymywane ze względu na długotrwały wzrost ich wartości,

budynki, które nie są obecnie wykorzystywane, ale zostały przeznaczone do oddania
w leasing operacyjny,

budynki, które są obecnie wykorzystywane w zasadniczej działalności jednostki.

13. Lokata w banku o terminie zapadalności jednego miesiąca jest zaliczana do:

innych inwestycji długoterminowych,

innych środków pieniężnych,

innych aktywów pieniężnych,

innych krótkoterminowych aktywów finansowych.

14. Ubezpieczenie od ryzyka związanego z transakcją w handlu zagranicznym dotyczy:

fazy przygotowania transakcji,

fazy negocjacji handlowych,

fazy realizacji transakcji,

fazy zakończenia i kontroli transakcji.

15. Która z wymienionych form zapłaty w handlu zagranicznym należy do grupy uwarunkowanych:

akredytywa nieodwołalna,

czeki podróżnicze,

weksle trasowane,

polecenie zapłaty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...........................................................................................................................

Gospodarowanie aktywami

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d

10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bartel T., Chałupczak J., Potulska E., Stec K.: Rachunkowość przedsiębiorstw – zbiór zadań,

Wyd. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gdańsk 2002

2. Bednarski L., Borowiecki R., Duraj J., Kurtys E., Waśniewski T., Wersty B., Analiza

ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wyd IV, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław 1998

3. Jakubiszyn L., Krzyżanowska T., Piotrowska B., Zbiór zadań do rachunkowości, Wyd. Biuro

rachunkowe, Wrocław 2002

4. Klimas M., Podręczna encyklopedia rachunkowości, Wyd. Poltex, Warszawa 2000
5. Matuszewicz J., Rachunkowość od podstaw, WSiP, Warszawa 2001
6. Ossowska M., Szczypa P., Rachunkowość – zagadnienia podstawowe, Wyd. Wyższa Szkoła

Integracji Europejskiej, Szczecin 2004

7. Podstawy handlu zagranicznego, pod red. H. Treder, Wyd. Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2003
8. Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, red. nauk. B. Micherda,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005

9. Podstawy rachunkowości, praca zbiorowa pod red. K. Sawickiego, PWE, Warszawa 2005
10. Polityka bilansowa i analiza finansowa. Nowoczesne instrumenty zarządzania firmą, red.

K. Sawicki, Ekspert Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław 2001

11. Rachunkowość. Zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości. Część I, pod red.

T. Kiziukiewicz, Wyd. Ekspert Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław 2001

12. Rachunkowość w biznesie, praca zbiorowa pod red. K. Czubakowskiej, PWE, Warszawa 2005
13. Szczypa P., Zasady rachunkowości. Teoria, przykłady i zadania, Wyd. CeDeWu Sp. z o.o.,

Warszawa 2005

14. Szwajor J., Podstawy księgowości. Podręcznik ze zbiorem ćwiczeń, Wyd. WE Hermes, Kielce

2002

15. Szwajor J., Drej S., Dokumenty księgowe w praktyce gospodarczej, Wyd. WE Hermes, Kielce

2002

16. Transakcje handlu zagranicznego, pod red. B. Stępień, PWE, Warszawa 2004
17. Zabielski K., Finanse międzynarodowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002
18. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (jednolity tekst DzU z 2002 r. Nr 76, poz.

694 z późniejszymi zmianami)