SKALA OCEN PERCEPCJI

DZIECI W WIEKU

6-9 LAT

Opracowanie na podstawie książki

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

Barbara Sokołowska

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

2

I. RÓWNOWAŻNIA

MATERIAŁ:

Belka o przekroju 5 na 10 cm., długość 240 do 360 cm.

CHODZENIE DO PRZODU

POLECENIE:

Ustawiamy dziecko na jednym końcu belki, mówimy: „Przejdź do drugiego końca".

CO SPRAWDZAMY:

1.

równowaga:

czy potrafi utrzymać równowagę i stawia stopy równolegle w taki sposób, aby
palce i pięta kontaktowały się z belką przy każdym kroku

czy unika konieczności utrzymania równowagi przebiegając szybko po belce

jak stawia stopy: czy potrafi stawiać je równolegle do kierunku belki, czy
stawia je poprzecznie, by zwiększyć powierzchnię podstawy ciała i uniknąć
problemów z utrzymaniem równowagi

czy często zatrzymuje się lub spada z belki

2.

elastyczność postawy

czy koryguje postawę w momencie zagrożenia spadnięciem z przyrządu

3.

lateralizacja

czy używa przeważnie jednej strony ciała (jednego ramienia dla przeciwwagi)

czy używa symetrycznie obu ramion podczas wykonywania zadania i ma
problem, gdy zachowanie równowagi wymaga odruchu tylko z jednej strony

4.

orientacja w przestrzeni

czy wie jak ma iść do przodu po belce

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

3

CHODZENIE DO TYŁU

POLECENIE:

Ustawiamy dziecko na jednym końcu belki, (tyłem do niej) i mówimy: „Wejdź na

belkę i przejdź po niej tyłem aż do drugiego końca".

CO SPRAWDZAMY:

1. równowaga:

czy potrafi utrzymać równowagę i stawia stopy równolegle w taki sposób, aby
pałce i pięta kontaktowały się z belka przy każdym kroku

jak stawia stopy: czy potrafi stawiać je równoległe do kierunku belki, czy
stawia je poprzecznie, by zwiększyć powierzchnię podstawy ciała i uniknąć
problemów z utrzymaniem równowagi

czy często zatrzymuje się

czy spadło z belki więcej niż 2 razy

czy odwraca się, żeby sprawdzić gdzie ma iść

2. elastyczność postawy:

czy koryguje postawę w momencie zagrożenia spadnięciem z przyrządu

3. lateralizacja:

czy używa przeważnie jednej strony ciała (jednego ramienia dla przeciwwagi)

czy używa symetrycznie obu ramion podczas wykonywania zadania i ma
problem, gdy zachowanie równowagi wymaga odruchu tylko z jednej strony

4. orientacja w przestrzeni:

czy wie jak ma iść do tyłu po belce

czy ogląda się, sprawdzając jak ma iść

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

4

CHODZENIE BOKIEM

POLECENIE:

Ustawiamy dziecko przy końcu belki odwrócone do niej bokiem, tak, że równoważnia

znajdzie się po jego prawej stronie i mówimy: „Wejdź na belkę i przejdź po niej bokiem do
drugiego końca". Następnie prosimy o przejście w drugą stronę.

CO SPRAWDZAMY:

1.

równowaga

czy schodzi z belki więcej niż 2 razy

2.

elastyczność postawy

czy koryguje postawę w momencie zagrożenia spadnięciem z przyrządu

3.

lateralizacja:

czy potrafi przenosić ciężar ciała z jednej nogi na drugą, czyli przesuwa się
ruchem (w prawo): odsunięcie prawej stopy, przeniesienie ciężaru ciała na
prawą stronę, dosunięcie lewej stopy, przeniesienie ciężaru ciała na lewa
stronę, odsunięcie prawej stopy itd.

czy widać zakłopotanie w momencie przenoszenia ciężaru ciała z jednej strony
na drugą

czy przenosi stopę nad stopą

czy stawia nienaturalnie długie kroki

czy potrafi zmienić kierunek ruchu, z prawej strony na lewa i odwrotnie

4. orientacja w przestrzeni:

czy wie, co to znaczy iść bokiem

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

5

II. SKAKANIE (pokonywanie siły ciężkości)

„Przedstawione poniżej metody mają na celu wykazanie, w jakim stopniu dziecko

potrafi sprawować kontrolę nad swoim ciałem w przypadku kiedy otrzyma polecenie
zachowania symetrycznej pozycji ciała, posługiwania się każdą stroną z osobna i na przemian
obu stronami. Zestaw ćwiczeń odnosi się najpierw do czynności obustronnych ( ćwiczenia A),
następnie do ćwiczeń jednostronnych ( ćwiczenia B, C), a dalej zmieniając kolejno czynności
po obu stronach ciała wprowadzamy powtarzające się zmiany regularne ( ćwiczenia D, E i F)
i wreszcie stosujemy kolejne zmiany nieregularne ( ćwiczenia G i H).Dla wykonania zadania
na zadowalającym poziomie dziecko musi wykazać się znajomością stron i schematu ciała,
rytmu oraz umiejętnością kontrolowania przez układ nerwowy każdego z czynników.”

„Przy ćwiczeniach polegających na kolejnej zmianie czynności instruktor powinien

uważnie obserwować sposób wykonania zadania celem stwierdzenia, czy zmiana polega na
płynnym i nieprzerwanym przejściu czynności z jednej strony ciała na drugą, czy tez składa
się z dwóch odrębnych czynności.”

A. OBIE NOGI

POLECENIE:

Ustawiamy dziecko w takim miejscu pokoju, z którego widzi wyraźnie przestrzeń

znajdującą się przed nim. Mówimy: „Złącz stopy i skocz do przodu (odległość 1 kroku)”.

CO SPRAWDZAMY:

W czasie skoku stopy dziecka muszą być złączone i nie wolno mu robić kroku
jak w zwykłym chodzie.

Należy obserwować, czy dziecko potrafi korzystać z obu stron ciała w tym
równoległym układzie ćwiczenia.

B. PRAWA NOGA

POLECENIE:

Ustawiamy dziecko w takim miejscu pokoju, z którego widzi wyraźnie przestrzeń

znajdującą się przed nim. Mówimy: „Stań na prawej nodze, zaś lewą unieś. Skocz do przodu
(odległość 1 kroku) na prawej nodze”.

CO SPRAWDZAMY:

Dziecko ma stanąć na prawej nodze a w tym samym czasie unieść lewą nogę
nad podłogę. Następnie skacze na odległość jednego kroku do przodu,
używając tylko jednej prawej nogi.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

6

Po tym ćwiczeniu dowiadujemy się czy dziecko potrafi zmienić swą postawę
celem posługiwania się tylko jedną stroną ciała. W czasie wykonania tego
ć

wiczenia lewa noga nie może dotykać podłogi.

C. LEWA NOGA

POLECENIE:

Ustawiamy dziecko w takim miejscu pokoju, z którego widzi wyraźnie przestrzeń

znajdującą się przed nim. Mówimy: „Stań na lewej nodze, zaś lewą unieś. Skocz do przodu
(odległość 1 kroku) na prawej nodze”.

CO SPRAWDZAMY:

Dziecko ma stanąć na lewej nodze a w tym samym czasie unieść prawą nogę
nad podłogę. Następnie skacze na odległość jednego kroku do przodu,
używając tylko jednej lewej nogi.

Po tym ćwiczeniu dowiadujemy się czy dziecko potrafi zmienić swą postawę
celem posługiwania się tylko jedną stroną ciała. W czasie wykonania tego
ć

wiczenia prawa noga nie może dotykać podłogi.

D. PRZESKAKIWANIE Z NOGI NA NOGĘ

POLECENIE:

Ustawiamy dziecko w takim miejscu pokoju, z którego widzi wyraźnie przestrzeń

znajdującą się przed nim. Mówimy: „Skacz przez pokój, używając na przemian obu nóg”.

CO SPRAWDZAMY:

Dziecko ma skakać przez pokój , używając na przemian obu nóg.

Obserwujemy , czy ruch jest odpowiednio swobodny.

Czy dziecko zmienia strony bez trudności, czy też musi zatrzymać się po
każdym skoku, aby zastanowić się , której strony musi z kolei użyć.

E. PODSKAKIWANIE 1/1

POLECENIE:

Ustawiamy dziecko w takim miejscu pokoju, z którego widzi wyraźnie przestrzeń

znajdującą się przed nim. Mówimy: „Złącz stopy. Podskocz w miejscu na prawej nodze. [...]
Podskocz na lewej nodze. [...] Skacz raz na jednej, a raz na drugiej nodze”.

CO SPRAWDZAMY:

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

7

W czasie wykonywania podskoków dziecko powinno pozostać w jednym
miejscu.

Obserwuj czy podczas podskoków jego ruch są harmonijne, spokojne,
rytmiczne. Jeśli są sztywne i urywane, ten rodzaj zachowania może świadczyć
o tym że dziecko nie potrafi z łatwością zmieniać jednej orientacji w postawie
na inną w kierunku bocznym.

F. POODSKAKIWANIE 2/2

POLECENIE:

Ustawiamy dziecko w takim miejscu pokoju, z którego widzi wyraźnie przestrzeń

znajdującą się przed nim. Mówimy: „Złącz stopy. Podskocz w miejscu na prawej nodze 2
razy. [...] Podskocz na lewej nodze 2 razy. [...] Skacz raz na jednej, a raz na drugiej nodze 2
razy”.

CO SPRAWDZAMY:

Należy zwrócić szczególną uwagę na rytm i swobodę ruchów.

G. PODSKAKIWANIE 2/1

POLECENIE:

Ustawiamy dziecko w takim miejscu pokoju, z którego widzi wyraźnie przestrzeń

znajdującą się przed nim. Mówimy: „Złącz stopy. Podskocz w miejscu na prawej nodze 2
razy. [...] Podskocz na lewej nodze 1 raz. [...] Skacz raz na jednej 2 razy, a raz na drugiej
nodze 1 raz”.

CO SPRAWDZAMY:

Zadanie jest trudniejsze ponieważ układ zmiany jest bardziej skomplikowany.
Należy obserwować wykonanie pod kątem rytmu i swobody ruchów.

H. PODSKAKIWANIE 1/2

POLECENIE:

Ustawiamy dziecko w takim miejscu pokoju, z którego widzi wyraźnie przestrzeń

znajdującą się przed nim. Mówimy: „Złącz stopy. Podskocz w miejscu na prawej nodze 1 raz.
[...] Podskocz na lewej nodze 2 razy. [...] Skacz raz na jednej nodze 1 raz, a na drugiej nodze
2 razy”.

CO SPRAWDZAMY:

Należy obserwować wykonanie pod kątem rytmu i swobody ruchów.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

8

Ćwiczenia od A do E odnoszą się do zdolności dziecka do kontrolowania układu

mięśniowego i zmieniania czynności w poprzek linii ciężkości ciała. Niepowodzenia dziecka
w jednym z tych ćwiczeń mogły by sugerować, że mogłoby ono skorzystać z ćwiczeń
usprawniających kontrolę nad całym ciałem, takie jak „ orły na śniegu”, ćwiczenia na
trampolinie oraz niektóre z „akrobacji”

Ćwiczenia od F do H wprowadzają dodatkowo czynnik rytmu do usprawniania

kontroli nad ciałem. Dziecku któremu nie powiodły się tylko ostatnie ćwiczenia, korzystne
rezultaty przyniosą zajęcia rytmiczne i na trampolinie, ponieważ w ich wykonaniu kładzie się
szczególny nacisk na nadanie rytmu ruchom ciała, pochodzącym z zewnątrz.

III. ROZPOZNAWANIE CZĘŚCI CIAŁA

„W wyniku pewnych wrażeń, które otrzymujemy, powstaje w naszych

umysłach wyobrażenie oddające nam wygląd naszego ciała. Z powierzchni naszego ciała
otrzymujemy wrażenia dotykowe, temperatury, bólu. Wrażenia mięśniowe wskazują nam stan
napięcia lub rozluźnienia mięśni. Istnieją wrażenia wzrokowe poszczególnych części ciała.
Istnieją też wrażenia odbierane z trzewi. Wszystkie one zlewają się w jedna całość, która
uosabia nasze ciało. Z tych wszystkich wrażeń tworzymy sobie schemat naszego ciała lub
innymi słowami mówiąc, tworzymy sobie wyobrażenie naszego ciała. Ten właśnie schemat
naszego ciała staje się punktem wyjścia dla określenia wszystkich stosunków przestrzennych
między przedmiotami otaczającymi nas.”

POLECENIE:

„Stań na przeciwko mnie” (ustawiamy je około 3, 5m przed sobą)

-

Dotknij swoich ramion

-

Dotknij swoich bioder

-

Dotknij swojej głowy

-

Dotknij swoich kostek u nóg

-

Dotknij swoich uszu

-

Dotknij swoich nóg

-

Dotknij swoich oczu

-

Dotknij swoich łokci

-

Dotknij swoich ust

CO SPRAWDZAMY:

1.

Świadomość istnienia poszczególnych części ciała.

2.

Znajomość nazw poszczególnych części ciała.

3.

Świadomość dokładnego położenia poszczególnych części ciała i ich wzajemnych

zależności

czy potrafi prawidłowo rozpocząć ruch ręki do nazwanej części ciała

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

9

jak kontynuuje rozpoczęty ruch (płynnie, niepewnie)

czy kończy rozpoczęty ruch w prawidłowym miejscu (dotyka nazwaną część
ciała)

NIEPRAWIDŁOWOŚĆ

ZALECANE ĆWICZENIE

• trudności z rozpoczęciem ruchu •

trudności z kontynuowaniem ruchu • trudności z
zakończeniem ruchu

• ćwiczenia usprawniające kontrolę nad

całym ciałem: orły na śniegu • ćwiczenia na
trampolinie • akrobacje: kaczy chód, skok królika,
gąsienica

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

10

IV. NAŚLADOWANIE RUCHÓW

POLECENIE:

„Stań na przeciwko mnie (ustawiamy je około 2,5 do 3 m przed sobą oddalone od ścian i

innych przeszkód, na odległość przynajmniej wyciągniętych ramion). Opuść ręce wzdłuż ciała. Rób
teraz to samo co ja.”

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

11

CO SPRAWDZAMY:

Ć

wiczenia te odnoszą się do zdolności dziecka, kontrolowania kończyn górnych,

każdej oddzielnie i w różnych kombinacjach. Wymagają one również przeniesienia wzorca
wizualnego na wzorzec motoryczny, który pozwoli na odtworzenie zadania. Trudność
występuje w sytuacji gdy dziecko zdradza wahanie, brak pewności siebie bądź też popełnia
błędy w wykonaniu zadania.

1) Pożądane jest, aby dziecko odwracało strony ruchów instruktora (jeśli on porusza

prawą ręką, to i ono powinno poruszać prawą ręką), u wielu dzieci stwierdzimy ruch
równoległy do tego, który widzą (lustrzane odbicie), w tym przypadku nie udzielamy dziecku
wskazówek, jeśli nie zmieni układu, pozwalamy na dalsze wykonywanie go, dopóki jest
konsekwentne. Kłopoty występują u tych dzieci, które czasami wykonują ćwiczenia ruchami
równoległymi, a czasami odwróconymi.

2) Ruchy powinny być wykonywane szybko i zdecydowanie. Obserwujemy wszelkie

wahania bądź brak pewności w reakcji dziecka. Szczególną uwagę zwracamy na bezwiedne
ruchy ramienia, które nie powinno się poruszać lub na niewłaściwy kierunek ramienia/ramion,
które powinny być uruchomione.

3) Dziecku może nie udać się pierwsza próba odtworzenia wzorca ruchowego. Jeśli

ruch został wykonany, zanim dziecko zdołało zorientować się, że popełniło błąd, zwróć na ten
fakt szczególna uwagę. Czasami dziecko może przybrać niewłaściwą pozycję i nie zauważy
tego do chwili, kiedy zwrócimy mu na to uwagę. W takim przypadku pokazujemy mu błąd i
upewniamy się, że przybiera ono właściwą pozycję przed podjęciem kolejnego ćwiczenia,
ponieważ następny wzorzec ruchowy zostanie zmieniony jeśli dziecko nie rozpocznie go we
właściwej pozycji.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

12

V. ĆWICZENIA Z PRZESZKODAMI

POLECENIE:

1. „Przejdź nad [przeszkoda sięgająca kolan dziecka] nie dotykaj [...] nogami.”

Jako odpowiednia przeszkoda może być zainstalowana tyczka bądź deska ułożona na

siedzeniu dwóch krzeseł. Obserwuj czy dziecko potrafi przejść ponad przeszkodą, oceniając
właściwie jej wysokość. Czy strąca deskę, czy też podnosi nogę zbyt wysoko, aby przejść
ponad nią?

2. „Przejdź pod [przeszkoda sięgająca ok. 5 cm poniżej ramion dziecka] bez

dotykania [...].”

Odpowiednią przeszkodą może być tyczka położona na oparciu krzeseł. Obserwuj czy

dziecko potrafi ocenić wysokość tyczki. Czy strąca ją czy pochyla się zbyt mocno do
pokonania przeszkody?

2. „Przejdź między [2 przedmioty ustawione tak, żeby tworzyły wąskie przejście,

tak żeby dziecko musiało przesuwać się między nimi bokiem].”

Odpowiedni otwór może być utworzony za pomocą dwóch krzeseł ustawionymi

odwróconymi do siebie oparciami w takiej odległości aby dziecko musiało dla pokonania
przeszkody przesuwać się bokiem. Obserwuj czy potrafi ono oszacować przestrzeń i
manipulować ciałem w taki sposób aby zmieścić się pomiędzy krzesłami , czy dotyka
któregoś krzesła?

CO SPRAWDZAMY:

Zadania odnoszą się do wyczucia przez dziecko przestrzeni zajmowanej przez części

jego ciała w różnych pozycjach. Ćwiczenia 2 i 3 dotyczą szczególnie świadomości istnienia
tych części, które znajdują się poza zasięgiem wzroku dziecka. Trudność ujawnia się w takim
wypadku, kiedy dziecko przecenia albo nie docenia przestrzeni, popełniając błędy w
granicach od ok. 2,5 do 4 cm.

Dla dziecka napotykającego trudności w wykonaniu tego zadania przydatne są

akrobacje i zabawy opisane w cz. III. Jedną z najlepszych pomocy w ćwiczeniach jest
trampolina – dziecko musi być na tym przyrządzie świadome swojego ciała i jego pozycji w
przestrzeni.

Ć

wiczenia polegające na upadku na płótno d o pozycji siedzącej i na plecy są

szczególnie przydatne w wyrobieniu u dziecka świadomości tych części ciała, które znajdują
się poza zasięgiem jego wzroku.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

13

1. Wyczuwanie przestrzeni zajmowanej przez poszczególne części ciała, gdy

znajduje się ono w różnym ułożeniu.

-

Czy potrafi prawidłowo ocenić odległość między własnym ciałem a przeszkodą.

-

Czy przecenia lub niedocenia przestrzeni zajmowanej przez swoje ciało i popełnia

błędy w granicach od 2,5 do 4 cm.

2. Wyczuwanie przestrzeni zajmowanej przez te części ciała, których dziecko nie

widzi (głowa, plecy).

-

Czy potrafi prawidłowo ocenić odległość między własnym ciałem a przeszkodą.

-

Czy przecenia lub niedocenia przestrzeni zajmowanej przez swoje ciało i popełnia

błędy w granicach od 2,5 do 4 cm.

NIEPRAWIDŁOWOŚĆ

ZALECANE ĆWICZENIE

Trudności w ocenie przestrzeni

zajmowanej przez ciało dziecka.

-ćwiczenia na trampolinie (świadomość ciała w
przestrzeni w stosunku do zewnętrznego
przedmiotu, w momencie, gdy ciało dziecka
znajduje się w niezwykłej pozycji w stosunku do
siły ciężkości).

-akrobacje, kaczy chód, skok królika, gąsienica

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

14

VI. ORŁY NA ŚNIEGU.

POLECENIE:

Ćwiczenia wstępne:

Poproś dziecko, by położyło się na wznak na podłodze z rękami wzdłuż ciała i ze

złączonymi nogami. Poleć mu przesunąć ręce w górę ponad głowę. Upewnij się, że
przesuwając ręce, dotyka nimi podłogi. Poleć, aby przeguby jego dłoni w czasie poruszania
ramion miały stały kontakt z podłogą. Sprawdź, czy dziecko przeniosło ręce ponad głowę, aż
do zetknięcia się obu dłoni.

Następnie poproś o rozsunięcie nóg. Upewnij się, czy rozsunęło je szeroko i czy

podczas ruchu trzyma pięty na podłodze. Instruktor może pokazać sposób poruszania ramion i
nóg.

Te wstępne ćwiczenia stosuje się, by zapoznać dziecko z poprawnym wykonaniem

zadania. Gdy nauczyło już się tego, czego od niego wymagasz,

POWIEDZ

:

1.Wykonaj ruch tą ręką ( wskazując na prawą rękę). A teraz wróć do poprzedniej pozycji.

2.Wykonaj ruch ta ręką (wskazując lewą rękę). A teraz z powrotem.

3.Wykonaj ruch tą nogą (wskazując na prawą nogę). A teraz z powrotem.

4.Wykonaj ruch tą nogą (wskazując na lewą nogę). A teraz z powrotem.

5.Wykonaj ruch obiema rękami. A teraz z powrotem.

6.Wykonaj ruch obiema nogami. A teraz z powrotem.

7.Wykonaj ruch tą ręką i tą nogą (wskazując na lewą rękę i lewą nogę). A teraz z powrotem.

8.Wykonaj ruch tą ręką i tą nogą (wskazując na prawą rękę i prawą nogę). A teraz z

powrotem.

9.Wykonaj ruch tą ręką i tą nogą (wskazując na prawą rękę i lewą nogę). A teraz z powrotem.

10.

Wykonaj ruch tą ręką i tą nogą (wskazując na lewą rękę i prawą nogę). A teraz z

powrotem.

Nie należy dawać dziecku żadnych innych wskazówek, co do kończyny, którą

poleciłeś mu poruszyć, a jedynie pokazać mu ją palcem. Niektóre dzieci nie będą w stanie
odróżnić właściwej kończyny w oparciu jedynie o orientację wzrokową. Trzeba zanotować
fakt, że dziecko nie potrafiło zidentyfikować kończyny za pomocą wzroku.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

15

„Obserwuj, czy ruchy dziecka są płynne i zdecydowane. Zwróć uwagę na wszelkie

urywane ruchy i jakikolwiek wahanie w ich rozpoczynaniu. Ostatnie zjawisko
prawdopodobnie wskazuje na trudność w rozpoczęciu ruchu właściwą kończyną. Zauważ,
czy wszystkie ruchy osiągają maksymalny zasięg. Często dziecko będzie ograniczało ruch
jednej bądź więcej kończyn, jeśli wymaga się od niego opanowania całego procesu danej
czynności. Zazwyczaj ruchy będą poprawne, jeśli są obustronnie symetryczne (jak w
ć

wiczeniach wstępnych), ale zaczną podlegać ograniczeniom, jeśli postawi się zadanie

wykonania ruchów o układach jednostronnych i krzyżujących się.”

„Obserwuj, czy dziecko zaczyna wykonywać ruch szybko i czy jego pierwszy ruch

jest określoną częścią zadanego wzorca. Często dziecko zidentyfikuje układ unerwienia
niezbędny do rozpoczęcia danego ruchu przez próbne ruchy uboczne. Tego rodzaju
nieumiejętność często przejawia się niewłaściwym rozpoczynaniem ćwiczenia, nieznacznym
unoszeniem kończyny od podłogi i ponownym opuszczaniem jej celem identyfikacji,
prośbami o powtórzenie wyjaśnienia, przyglądaniem się przed rozpoczęciem ruchu to jednej,
to drugiej kończyny itd.”

Należy zwrócić baczną uwagę, czy występują współruchy w innych kończynach, które

nie powinny się poruszać. W przypadku, kiedy dziecko proszone jest o przesunięcie lewej
ręki i prawej nogi, czy ma również miejsce ruch prawej ręki i lewej nogi? Często zadany ruch
będzie odtworzony w postaci układów obustronnych symetrycznych, a więc poruszą się obie
ręce lub obie nogi.

CO SPRAWDZAMY:

1.

Płynność ruchów dziecka

2.

Zasięg ruchów

3.

Symetrię ruchów

4.

Tempo wykonywania zadania

5.

Poprawność wykonania pierwszego ruchu

6.

Obecność współruchów

Trudność w wykonaniu tego zadania wskazuje na to, że dziecko boryka się z

problemem panowania nad jedną lub kilku częściami swego ciała, które powinny być
uruchomione. Przejawami niewłaściwego wykonania tego zadania są:

1.

Wyraźne wahanie przy rozpoczynaniu ruchów.

2.

Ograniczenie zasięgu ruchu w którymkolwiek wzorcu.

3.

Przechodzenie ruchów na kończyny, które nie powinny być zaangażowane w
danym układzie ćwiczeń.

4.

Niezdolność rozpoczęcia ruchu bądź zidentyfikowania właściwej kończyny
jedynie w oparciu o orientację wizualną = rozwijanie orientacji dotykowej poprzez
przyciskanie kończyny do podłogi, bądź też orientacji kinestetycznej przez
nieudolne ruchy.

5.

Niezdolność wykonania żadnego układu ruchu.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

16

W przypadku dziecka, które ma trudności w tej dziedzinie, można stosować to

ć

wiczenie w charakterze ćwiczenia praktycznego. W razie wystąpienia poważniejszych

niepowodzeń konieczne może okazać się zastosowanie prostszych metod ćwiczeń, takich jak
równoważnia, naśladowanie ruchów, akrobacje itd., celem odpowiedniego opanowania
kończyn i lateralizacji, zanim dziecko zdoła wykonać pomyślnie omawiane tu czynności. W
przypadkach porażeń bądź stanów spastycznych może okazać się konieczna pomoc lekarska i
zwrócenie specjalnej uwagi na określone kończyny.

NIEPRAWIDŁOWOŚĆ

ZALECANE ĆWICZENIE

-

Wahanie przy rozpoczynaniu ruchów

-

Ograniczenie zasięgu ruchów w którymkolwiek
wzorcu.

-

Przechodzenie ruchów na kończyny, które nie
powinny być zaangażowane w danym układzie
ć

wiczenia.

-

Niezdolność rozpoczęcia ruchu lub
zidentyfikowania właściwej kończyny jedynie
w oparciu o orientacje wizualną.

-

Niezdolność do wykonania zadanego ruchu.

-

ć

wiczenia usprawniające kontrolę nad całym

ciałem (orły na śniegu)

W PRZYPADKU NIEPOWODZEŃ W TYCH
Ć

WICZENIACH PROPONUJEMY

ŁATWIEJSZE:

-

równoważnia

-

naśladowanie ruchów

-

akrobacje, kaczy chód, skok królika, gąsienica

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

17

VII. CHODZENIE PO KAMIENIACH

Celem tego zadania jest zbadanie zdolności dziecka do opanowania zmiany nóg i

pozycji tułowia w różnych warunkach, podyktowanych nieregularnymi czynnościami.

MATERIAŁY:

Kamienie – kwadraty o boku 15 cm wykonane z tektury

Układamy według poniższego wzoru dokoła pokoju 10 kwadratów czarnych i 10 czerwonych.

Czarne kwadraty służą do postawienie na nich lewej, a czerwone – prawej stopy. Układ
kwadratów wymaga od dziecka wykonania kroków o różnej długości i w różnych kierunkach.

Diagram ułożenia kamieni (15x15 cm) na płaszczyźnie o wymiarach 300x300 cm

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

18

Wokół lewego buta dziecka przewiązujemy czarną wstążkę, a wokół prawego –

czerwoną. Ułatwia to orientację, którą nogę należy uruchomić. Nie sprawdza się tu
znajomości pojęć „prawa”/”lewa”, tylko wprowadza się bodźce wzrokowe.

POLECENIE:

Powiedz do dziecka: „postaw stopę z czarną wstążką na tym pierwszym kwadracie”.

Pomagaj mu, dopóki nie ustawi stopy prawidłowo przed rozpoczęciem zadania. „A teraz
postaw stopę z czerwona wstążką na następnym kwadracie. Teraz przejdź dookoła po
wszystkich kwadratach, stawiając „czarną” stopę na czarnych, a „czerwoną” na czerwonych.
Zawsze musisz stanąć na najbliższym kwadracie. Nie przeskakuj żadnego z nich ani nie cofaj
się. Nie stawiaj stóp na podłodze, tylko na kwadratach”.

Jeśli dziecko nie rozumie wyjaśnienia, możemy pokazać sposób prawidłowego

wykonania zadania, ale tylko na pierwszych sześciu kwadratach. Pouczamy dziecko, by
stawało na palcach.

CO SPRAWDZAMY:

Należy obserwować dziecko, czy nie napotyka trudności w odpowiednim

dostosowaniu długości kroków, co objawia się przeważnie wahaniem bądź niewłaściwym
rozpoczynaniem ruchów. Wzdłuż ściany poprzecznej dziecko musi przenieść jedną stopę nad
drugą, aby przejść po następnych „kamieniach”. Obserwuj, czy dziecko nie napotyka tu
specjalnych trudności.

1.

koordynacja oko – noga

- Czy w oparciu o bodziec wzrokowy dziecko potrafi określić kierunek wymaganego ruchu
nogi.

- Czy potrafi odpowiednio dostosować pozycję swego ciała w celu postawienia stopy zgodnie
z bodźcem wzrokowym.

2.

lateralizacja

Trudności wykazują dzieci, które nieprawidłowo wykonują jakiś krok lub schodzą z

„kamieni” albo też zmieniają właściwe położenie stopy wykonując zadanie. Dziecko
napotykające trudności powinno przejść przez podstawowe ćwiczenia w zakresie lateralizacji
(„równoważnia”). Może też potrzebować specjalnej pomocy w opanowaniu ruchów nóg
(„orły na śniegu”) bądź w nabyciu umiejętności przenoszenia wizualno-motorycznego,
niezbędnego do wykonania zadania.

3.

znajomość kierunków

W tym przypadku metody stosowanych tu badań mogą być powtarzane jako ćwiczenia

praktyczne: układamy na podłodze serię wzorców kroków, podobną do opisanej wyżej.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

19

Zmieniamy długość kroków, nogę wiodącą i wprowadzamy od czasu do czasu wzorzec
wymagający skrzyżowania stóp. Zapoznajemy dziecko z szeregiem różnych rodzajów
kroków, Dodatkowo można pomóc dziecku ćwiczeniami praktycznymi angażującymi nogi i
stopy (piłka nożna itp., rysowanie na piasku, ćwiczenia wyrabiające poczucie rytmu przy

„Niektóre dzieci nie potrafią przystosować się do warunków tego ćwiczenia i albo

zaniechają prób, albo zmieniają prawidłowe ustawienie stopy. Nie powinniśmy pokazywać
metody wykonania kroków, ponieważ pragniemy przekonać się, czy dziecko potrafi podjąć
decyzję dotyczącą rozwiązania postawionego przed nim problemu. Warto zwrócić uwagę, że
kamienie są ułożone w taki sposób, że czasem rolę wiodącą odgrywa prawa, a czasem lewa
stopa. Staranna obserwacja umożliwi stwierdzenie, czy dziecko nie jest zbytnio
przyzwyczajone do ruchów symetrycznych i nie napotyka trudności, kiedy jedna ze stron ma
pełnić rolę wiodącą.”

„Przy badaniu większej grupy dzieci może okazać się wygodne przymocowanie do

podłogi tekturowych kwadratów, bądź też trwałe namalowanie ich na podłodze.”

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

20

VIII. TABLICA SZKOLNA

Tablica daje nam doskonałą okazję do zaobserwowania wzorców motorycznych

dziecka i ich projekcji w przestrzeń zewnętrzną. Obserwujemy zasięg współdziałania obu
stron ciała i ich wzajemnego uzupełniania się.

„Jedną z najbardziej bezpośrednich metod badania sprawności dziecka w dziedzinie

znajomości kierunku jest obserwacja zadań wykonywanych przez nie na tablicy.”

Polecamy dziecku wykonać ruch , który pozostawi na tablicy ślad w postaci linii,

mającej określony kształt i wielkość.

CO SPRAWDZAMY- ogólnie:

1.

przekładanie (zgodnie ze słownym poleceniem) obrazu pamięciowego
(wizualnego) danego kształtu, na odpowiedni wzorzec ruchowy

Odtwarzanie ruchów kierunkowych odbywa się w dwojaki sposób:

pośrednio- kiedy obraz pamięciowy przenoszony jest na wzorce motoryczne

bezpośrednio- kiedy te wzorce uzewnętrzniają się w postaci rysunku, a dziecko

wykorzystuje powstający ślad jako kontrolę wykonywanego zadania .

2.

lateralizację

„Dziecko, które próbuje ominąć problem lateralizacji, przyjmując zbyt symetryczną

postawę, ujawni swoja słabość w tym względzie przez nieumiejętność nastawienia jednej
strony ciała na przystosowanie się do tego, co dzieje się po jego drugiej stronie.” Kiedy
dziecko wykonuje czynność jedną ręką ,zauważymy napięcie lub bezwiedne ruchy drugiej
ręki, naśladujące te jakie wykonuje czynna ręka. Dziecko o zbyt asymetrycznej postawie
ujawni problemy w przypadku konieczności zaangażowania obu rąk(tendencja do
zaniedbywania jednej ręki) .

3.

przekraczanie linii środkowej ciała

Problemy linii środkowej ciała wyłaniają się wtedy ,kiedy zadanie wymaga przecięcia

tej linii. W krańcowych przypadkach zauważymy ,że dziecko rozdwoi swoje zadanie,
wykonując część leżącą po lewej stronie linii środkowej ciała lewą ręką, a część położoną po
prawej stronie prawą ręką. W przypadkach mniej poważnych, dziecko zmieniając pozycje
ciała bądź położenie rysunku w stosunku do swego ciała, przeniesie całą czynność na jedną
stronę linii środkowej i w ten sposób uniknie problemu przecięcia tej linii.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

21

A. KOŁO

POLECENIE:

Prosimy dziecko, aby podeszło do tablicy i narysowało koło. Nie podajemy

wskazówek dotyczących wielkości lub innych cech rysunku. Pozwalamy na wykonanie
zadania dowolnie wybraną ręką. Pozwalamy wybrać pozycję rysunku w odniesieniu do całej
powierzchni tablicy. Jeśli dziecko zapyta odnośnie któregokolwiek z wymienionych
zagadnień, powiedz mu: „ Zrób to tak, jak twoim zdaniem powinno być zrobione”.

CO SPRAWDZAMY:

1.

wybór ręki

Obserwujemy czy dziecko wybiera do wykonania tego rodzaju czynności tę samą

rękę, którą wybiera do pisania lub innych czynności, a zwłaszcza czynności wymagających
użycia obu rąk.

2.

wielkość rysunku

Wiele dzieci narysuje koło o średnicy 5 albo 8 cm. ( Chcielibyśmy aby narysowało

koło o średnicy od 45 do 60 cm.). Dzieci zazwyczaj używają przegubu dłoni i palców,
natomiast nie uruchamiają przedramienia i barku. (u tych dzieci podejrzewamy zaburzenie
wzorców motorycznych ). Kiedy narysowane koło jest za małe, poproś aby narysowało
większe. Powtarzaj polecenie po każdej nieudanej próbie do momentu gdy wykona rysunek
koła o średnicy od 45 do 60 cm. Może się okazać konieczne, aby instruktor pokazał rozmiary
rysunku, rysując koło o właściwej wielkości. Po wykonaniu wzoru należy zetrzeć go z tablicy
zanim dziecko rozpocznie rysowanie swojego koła.

3.

położenie rysunku w odniesieniu do linii środkowej ciała

Wiele dzieci rysuje koło w kierunku strony ciała, po której znajduje się wybrana do tej

pracy ręka. Odnosi się wrażenie, że dzieci unikają problemu przecięcia linii środkowej ciała.
Wykonują zadanie całkowicie po jednej stronie ciała. Jeśli dziecko zechce wykonać rysunek
w ten sposób, ustaw je pośrodku tablicy, poproś aby patrzyło wprost przed siebie i
narysowało koło z tego miejsca jako punktu środkowego. W niektórych przypadkach dziecko
nie będzie w stanie wykonać zadania w tych warunkach. U dzieci tych zaobserwowane
następujące trudności:

1. Jedna strona koła ma kształt wyraźnie spłaszczony ( zwykle z odwrotnej strony od
wybranej ręki ).
2. Dziecko może narysować jedną połowę koła prawą ręką, a drugą lewą.
3. Dziecko może wykazać zakłopotanie w momencie ustalania punktu wyjściowego do
rozpoczęcia wykonywania rysunku.
4. Wielkość koła może być zmniejszona.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

22

4.

dokładność wykonania rysunku

U dzieci które nie wyćwiczyły swobodnego ruchu przegubu dłoni i przedramienia,

zauważymy zniekształcenie koła. Dziecko może zagubić właściwy kierunek i wykonać
zniekształconą figurę, bądź też zatrzyma się, zastanawiając się nad problemem kierunku.
Trudności występują zwykle w czasie wykonywania dolnej części rysunku i po stronie
odwrotnej do wybranej ręki. Obserwujemy czy przegub ręki nie jest usztywniony bądź czy
dziecko nie ma kłopotów z jego opanowaniem.

5.

kierunek ruchu ręki

Koło powinno być narysowane ruchem o kierunku odwrotnym do ruchu wskazówek

zegara, gdy dziecko używa prawej ręki i o kierunku zgodnym, gdy używa ręki lewej.

OCENA:

Gdy dziecko ma trudności w wykonywaniu rysunku o właściwej wielkości, możliwe

jest, że posiada ono sprawność w stanie „rozbitym”. Wtedy posługiwanie się kredą, papierem
i ołówkiem itp., nie ma należytego związku z całą czynnością motoryczną. Przyjrzyj się
uważnie sprawności dziecka w poprzednich ćwiczeniach. Czy wykazuje ograniczone i
niesprawne funkcjonowanie dużych grup mięśniowych. Jeśli tak, zajęcia przy tablicy są
prawdopodobnie odbiciem braku ogólnej sprawności ruchowej. Wtedy należy dziecko pomóc
w usprawnieniu funkcjonowania dużych grup mięśniowych, przed lub podczas pomagania mu
w wykonywaniu zadania rysunkowego. Jeśli czynności motoryczne są prawidłowe, a rysunki
na tablicy zdeformowane zjawisko „rozbicia” sprawności, odnosi się jedynie do zadań
rysunkowych. Takie dziecko może skorzystać z ćwiczeń przeznaczonych do rozluźniania
ruchów. Gdy wykazuje trudności w usytuowaniu rysunku na tablicy, jest prawdopodobne, że
ma kłopoty z opanowanie linii środkowej ciała. Trudność ta może być wynikiem
zasadniczego braku lateralizacji. Z drugiej strony trudność może polegać jedynie na braku
znajomości kierunków i na braku umiejętności projekcji lateralizacji do przedmiotów
zewnętrznych, łącznie z towarzyszącym problemem przecięcia linii środkowej ciała. W tym
ostatnim przypadku można zastosować ćwiczenie przy tablicy, wyrabiające znajomość
kierunków („ Tablica szkolna- znajomość kierunku”, „ Zabawa zegarowa”, „ Tablica szkolna-
orientacja”). Jeśli dziecko wykazuje trudności w dokładnym wykonaniu rysunku jest
prawdopodobne, że ma ono kłopoty z percepcją kształtów. Można mu dopomóc przez
zastosowanie rysowania i kopiowania przy tablicy.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

23

B. PODWÓJNE KOŁA

POLECENIE:

Dziecko bierze po kawałku kredy do obu rąk i rysuje jednocześnie dwa koła, jedno

prawą, a drugie lewą ręka. Jeśli rysunki są bardzo małe prosimy, aby narysowało większe.
Ć

wiczenie powtarzamy do momentu, aż narysuje koła o średnicy od 45 cm do 60 cm.

Pozwalamy na przyjęcie dogodnej pozycji przy tablicy oraz dowolnego miejsca na jej
płaszczyźnie. Nie pokazujemy metody wykonania ani nie mówimy, w jaki sposób mają być
wykonane ruchy.

CO SPRAWDZAMY:

1.

wzajemną wielkość rysunków

W tym oburęcznym zadaniu napotykamy dzieci rysujące koła o bardzo różnej

wielkości. I tak np. prawe może mieć średnicę od 45 cm do 60 cm, podczas gdy lewe koło
jedynie od 7 do 10 cm. U dzieci tych wzorce ruchowe po obu stronach ciała prawdopodobnie
nie są ze sobą skorelowane.

2.

wzajemne usytuowanie rysunków

Wiele dzieci narysuje małe koła w znacznej odległości od siebie. Dzieci te zwykle

wykazują niewłaściwe ułożenie przegubu dłoni i przedramienia. Inne dzieci narysują tak
wielkie koła, że będą na siebie nachodzić. Spotkamy też dziecko, które narysuje jedno koło
nad drugim. Dziecko takie prawdopodobnie unika problemu czynności oburęcznych.

3.

kierunek ruchu obu rąk

U dzieci praworęcznych prawe koło powinno być narysowane w kierunku odwrotnym

do ruchu wskazówek zegara, a lewe w kierunku zgodnym ze wskazówkami zegara. Kierunki
te są odwracane przez dzieci-mańkuty.

4.

dokładność obu rysunków

Najczęściej występującym zniekształceniem rysunku jest spłaszczenie obu kół.

Wydaje się, że trudność ta wynika z problemu lateralizacji oraz z problemu linii środkowej
ciała i jej położenia. Jest to bardzo charakterystyczne zniekształcenie, powinniśmy zwrócić na
nie szczególną uwagę. Może być tak, że jedno koło będzie wykonane prawidłowo, podczas
gdy drugie będzie w znacznym stopniu zniekształcone. Zniekształcenia nie będą symetryczne
w oby rysunkach jakby dziecko wykonywało w jednym czasie dwa różne zadania. Dzieci z
takimi trudnościami nie maja właściwej korelacji pomiędzy funkcjonowaniem obu części
ciała.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

24

5.

Uwagę

U niektórych dzieci cała uwaga jest skoncentrowana na jednym kole, podczas gdy

drugie jest zostawione własnemu losowi. Wzrokowa kontrola tych dzieci ześrodkowana jest
na czynnościach jednej ręki, podczas gdy druga śledzona jest mniej uważniej, bądź tez w
ogóle nie zwraca się na nią uwagi. Sądzi się, że te dzieci unikają problemu lateralizacji
nadając dominującą rolę jednej ręce tak, że druga jedynie podąża za nią. Zachowują się jak
organizmy jednostronne.

OCENA:

Jedno koło wyraźnie mniejsze od drugiego

dziecko ma kłopoty z dobraniem

czynności po obu stronach ciała i/lub z dostosowaniem tych czynności ruchowych do danych
percepcyjnych

Trudności ruchowe

zajęcia angażujące obie strony ciała, np. ćw. na równoważni

Trudności w usytuowaniu rysunku albo zniekształcenie polegające na spłaszczeniu kół

w stosunku do ich osi

kłopoty z przeniesieniem percepcyjno-motorycznym przy linii

ś

rodkowej ciała, trudności w dziedzinie lateralizacji, przeniesienia wizualno-motorycznego

Brak konsekwencji, nie zdecydowanie w określeniu kierunku ruchu obu kół albo

rysuje ruchami równoległymi

pomoc w nabyciu umiejętności rozpoznawania i

wykonywania ruchów w różnych kierunkach

W trakcie wykonywania czynności angażujących obie ręce dziecko kieruje uwage na

jedna

przystosowanie percepcyjno-motoryczne zbyt słabe,

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

25

C. LINIE POPRZECZNE

POLECENIE:

Dziecko obraca się w taki sposób, aby nie mogło nas widzieć. Stawiamy znak x po

lewej stronie tablicy w odległości ok. 45 cm od jej środka, a drugi znak x w podobnej
odległości po prawej stronie. Mówimy dziecku, aby odwróciło się do tablicy i poprowadziło
linie prosta łączącą oba punkty x. Nie podpowiadamy oraz nie udzielamy dziecku żadnych
wskazówek.

CO SPRAWDZAMY:

1.

ruchy całego ciała

Wiele dzieci umieści kredę na punkcie x leżącym po lewej stronie i przejdzie przed

tablica do punktu po prawej stronie , nie poruszającym przy tym ręką ani ramieniem. Odnosi
się wrażenie, że dzieci te maja problemy z przecięciem linii środkowej ciała, a przy takim
sposobie wykonania omijają ten problem.

2.

posługiwanie się rękami

Kiedy dziecko ma problemy z przekroczeniem linii środkowej ciała, ujawni to

sposobem, w jakim kontroluje swoja rękę. W momencie kiedy jego ręka przechodzi przez
linie środkowa ciała, orientacja w zakresie właściwego kierunku nie będzie prawidłowa.
Dziecko będzie czyniło błędne próby rozpoczęcia zadania, kierując uwagę bądź na znak x ,
bądź na sam rysunek. Będzie robiło przerwy przed rozpoczęciem zadania i może
zatrzymywać się w czasie wykonywania rysunku. Jego rysunek będzie niedokładny po stronie
odwrotnej do wybranej reki. Można spotkać dziecko, które rysuje lewa połowę linii lewą
ręką, a prawą połowę prawą ręką.

D. LINIE PIONOWE

POLECENIE:

Dziecko bierze po kawałku kredy do obu rąk i rozpoczynając od góry tablicy i rysuje

jednocześnie dwie równoległe linie pionowe. Dzieci mające trudności z lateralizacją często
zniekształcają linie. Najbardziej charakterystyczne dla tego zniekształcenia jest pałąkowate
wygięcie linii. Czasem cała uwaga dziecka koncentruje się na jednej ręce, podczas gdy druga
porusza się machinalnie, albo tez w ogóle przestaje rysować.

OCENA:

Trudności mogą wynikać z nieznajomości stron ciała, problemu przeniesienia

percepcyjno-motorycznego. Jeżeli podstawowa lateralizacja jest słaba ćwiczenie w tej
dziedzinie powinno być połączone z ćwiczeniem usprawniającym przeniesienie percepcyjno-
motoryczne. Jeżeli lateralizacja jest prawidłowa dziecko może skorzystać z ćwiczeń, w
których podkreśla się problem linii środkowej ciała.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

26

IX. WODZENIE OCZAMI

CEL:

1) rozpoznanie dziecka , które wymaga pomocy w usprawnianiu opanowania kontroli oczu

2) rozpoznanie dziecka nieumiejącego śledzić wzrokiem celu, łatwo gubiącego cel bądź
nieumiejącego iść za celem bez poruszania głowy.

3) rozpoznanie dziecka, którego ruchy oczu są urywane, pozbawione płynności, lub
niedostatecznie skoordynowane.

MATERIAŁ

Zwykły ołówek z gumką do wycierania na końcu, w którą należy wpiąć pineskę w taki

sposób, aby jej główka znalazła się w pozycji równoległej do długości ołówka.

POLECENIE:

Trzymamy ołówek przed oczami dziecka w odległości ok. 50 cm od jego twarzy.

Pytamy je: „Czy widzisz pinezkę?” Następnie mówimy: „A teraz śledź za nią wzrokiem
wszędzie tam, gdzie się znajdzie.” (polecenie podobne we wszystkich częściach)

1. WODZENIE POZIOME

Postępowanie:

Przesuwamy ołówek w prawą stronę na odległość 45 cm, zakreślając w powietrzu łuk koła, w
którego środku znajduje się dziecko, o promieniu 50 cm.

Następnie przesuwamy ołówek poziomo w lewo, aż znajdzie się w odległości 45 cm po lewej
stronie dziecka.

Kreśląc w powietrzu łuk koła, trzymamy ołówek z pinezką w jednakowej odległości od
dziecka.

2. WODZENIE PIONOWE

Postępowanie:

Przesuwamy ołówek w kierunku pionowym, aż znajdzie się on w pozycji ok. 45 cm ponad
poziomem oczu dziecka.

Poruszamy nim pionowo po linii łuku koła, w którego środku znajduje się dziecko, o
promieniu 50 cm.

Prowadzimy ołówek w dół aż do momentu, kiedy znajdzie się o 45 cm poniżej poziomu oczu
dziecka.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

27

3. WODZENIE PO PRZEKĄTNEJ

Postępowanie:

Przesuwamy ołówek w lewo, aż znajdzie się 45 cm od środka, i w dół, aż osiągnie 45 cm
poniżej linii wzroku dziecka.

Przesuwamy ołówek w kierunku ukośnym, aż znajdzie się w podobnej pozycji w prawym
górnym rogu.

Następnie przenosimy cel w odwrotnym kierunku (z prawego górnego rogu do dolnego
lewego).

4. WODZENIE KOLISTE

Postępowanie:

Przesuwamy przed dzieckiem ołówek ruchem kolistym. Promień koła powinien mieć 45 cm

5. ĆWICZENIE JEDNEGO OKA-PRAWE OKO

Postępowanie:

Zasłaniamy lewe oko dziecka.

Powtarzamy wszystkie ćwiczenia od punktu 1 do punktu 4.

6. ĆWICZENIE JEDNEGO OKA-LEWE OKO

Postępowanie:

Zasłaniamy prawe oko dziecka.

Powtarzamy wszystkie ćwiczenia od punktu 1 do punktu 4.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

28

CO SPRAWDZAMY

1.

zdolność dziecka do kontrolowania ruchów oczu

2.

czy dziecko porusza głową zamiast wodzić oczami

3.

płynność i koordynację ruchów gałek ocznych

4.

Pracę oczu. Czy gałki oczne utrzymują ze sobą wzajemny związek, czy jedno
oko nie schodzi z celu.

5.

Czy jedno oko odgrywa wiodącą rolę podążając za celem a drugie „wlecze się
za nim”.

6.

Czy obie gałki oczne zachowują się identycznie, czy może porusza się tylko
jedno oko, a drugie pozostaje w miejscu.

7.

Czy oczy dziecka są skierowane na cel, czy czasem go gubią. Jak szybko
dziecko odnajduje cel.

NIEPRAWIDŁOWOŚĆ

CO ZROBIĆ

Dziecko porusza głową zamiast śledzić
oczami

Poprosić, aby trzymało głowę nieruchomo.
Jeśli tego nie potrafi, przytrzymać lekko jego
głowę rękami i powtarzać ruch ołówka do
czasu aż zacznie wodzić oczami.

Brak płynności i koordynacji ruchów gałek
ocznych

Należy bardzo uważnie obserwować dziecko
podczas badania, gdyż wymienione
nieprawidłowości są bardzo często trudne do
zaobserwowania. Aby pomóc dziecku w
przywróceniu kontroli ruchów gałek ocznych
należy stosować metody ćwiczeń kontroli
oczu.

Gałki oczne nie utrzymują ze sobą
wzajemnego związku, jedno oko schodzi z
celu.

Jedno oko odgrywa wiodącą rolę podążając za
celem a drugie „wlecze się za nim”.

Porusza się tylko jedno oko, a drugie
pozostaje w miejscu.

Oczy dziecka nie są skierowane na cel,
czasem go gubią.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

29

X. WZROKOWA ZNAJOMOŚĆ KSZTAŁTÓW

CEL:

Przerysowanie

figur

geometrycznych.

Obserwacja

percepcji

kształtów

i

prawidłowości, z jaką dziecko dostrzega związki pomiędzy figurą i jej tłem.

POLECENIE:

Posadź dziecko przy stole, usiądź po drugiej stronie i pokaż mu figury, każdą

oddzielnie w pozycji pionowej i poziomej. Daj dziecku arkusz gładkiego papieru o
wymiarach 21 na 27 cm. Powiedz ,, Chciałbym, abyś przerysował te siedem rysunków
(dotknij ręka stron, na których znajdują się figury) na tym arkuszu papieru”. Pokazuj rysunki
pojedynczo, rozpoczynając od koła. Wskazując na dany rysunek, udziel następującego
wyjaśnienia: „Narysuj taka figurę jak ta”. Jeśli dziecko zapyta: ,,Jak mam to zrobić?” albo
„Gdzie mam to rysować?” instruktor powinien odpowiedzieć: „Narysuj to tak, jak uważasz za
stosowne”, albo „ Narysuj to tam, gdzie Twoim zdaniem powinno być narysowane”. Nie
dawaj dziecku żadnych określonych informacji dotyczących charakteru zadania bądź
położenia rysunku na arkuszu. Instruktor nie powinien komentować tego, w jaki sposób
dziecko przerysowuje (np. przekręca papier). Nie pozwalaj używać dziecku linijki ani innych
pomocy kreślarskich.

Zadanie dla dzieci od 4 lat.

Dla dzieci czteroletnich pierwsze 3 figury.

Dla dzieci pięcioletnich pierwsze 4 figury.

Dla dzieci sześcioletnich pierwsze 5 figur.

Dla dzieci siedmioletnich 7 figur.

Figury

powinny

być

narysowane

w

wielkości

odpowiadającej

przedstawionemu wzorowi. Wiele dzieci narysuje bardzo małe figury, skupione na jednej
części arkusza. Figury powinny być narysowane na arkuszu od prawej strony ku lewej i w
rzędach od góry do dołu.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

30

OCENA:

To zadanie pozwala poznać zdolność dziecka do spostrzegania i operowania

kształtami. Dziecko, które w jakiś sposób nie radzi sobie z zadaniem ujawnia nieudolność w
percepcji kształtów. Mogłoby ono skorzystać z zajęć przy tablicy (polegających na rysowaniu
i kopiowaniu). Dziecko, które wykazuje mniej wyraźne dzielenie na części pewnej ilości figur
(szczególnie podzielony trójkąt) albo które rysuje ,,ośle uszy” na którejkolwiek z figur,
prawdopodobnie ma trudności w utrzymaniu konstruktywnego kształtu w czasie
wykonywania zadania. Dziecko takie mogłoby skorzystać z dodatkowej pomocy w
czynnościach, w których percepcja kształtu musi się odbywać w trudnych warunkach (zajęcia
z części III).

Jeżeli dziecko rysuje figury wyraźnie zbyt małe i skupia je na bardzo

ograniczonej przestrzeni arkusza, można przypuszczać, że występuje u niego omówiona
wyżej sprawność rozbita.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

31

XI. TESTY KRAUSA-WEBERA

CEL:

Testy Krausa-Webera składają się; z serii ćwiczeń przeznaczonych do mierzenia

minimalnej sprawności mięśniowej

Test 1.

Dziecko leży na plecach z rękami pod głową i rozwartymi nogami. Instruktor przyciska jego
nogi do podłogi. Następnie podnosi się, ono do pozycji siedzącej bez pomocy rąk.

Wynik jest pomyślny, jeśli dziecko potrafi wrócić do pozycji siedzącej.

Test 2.

Dziecko leży na plecach z rękami pod głową i ze złożonymi nogami. Instruktor przyciska
jego nogi do podłogi. Podnosi się ono do pozycji siedzącej bez pomocy rąk.

Wynik jest pomyślny, jeśli dziecko potrafi wrócić do pozycji siedzącej.

Test 3.

Dziecko leży na plecach z rękami pod głową i z rozwartymi wyprostowanymi nogami. Unosi
ono stopy na wysokość 25 cm od podłogi, mając wyprostowane nogi, i utrzymuje tę, pozycję,
przez dziesięć sekund.

Wynik jest pomyślny, jeśli dziecko może unieść nogi bez zginania kolan i utrzyma tę pozycję,
przez dziesięć sekund.

Test 4.

Dziecko leży twarzą do dołu z rękami splecionymi na szyi. Pod biodra kładzie się małą
poduszkę. Instruktor przyciska nogi dziecka do podłogi. Otrzymuje ono polecenie uniesienia
głowy, barków i klatki piersiowej i utrzymania tej pozycji przez dziesięć sekund.

Wynik Jest pomyślny, jeśli dziecko może unieść się w gore, i utrzyma tę pozycję, przez
dziesięć sekund.

Test 5.

Dziecko leży twarzą do dołu, z głową opartą na rękach. Pod biodra kładzie się małą poduszkę.
Unosi ono nogi nad podłogę, bez zginania kolan. Stopy powinny znaleźć się na wysokości 25
cm od podłogi. Utrzymuje ono tę pozycję, co najmniej przez dziesięć sekund.

Wynik jest pomyślny, jeśli dziecko mole wykonać zlecone zadanie i utrzyma taką pozycję
przez dziesięć sekund.

Kephart. N. C. (1970). Dziecko opó

źnione w nauce szkolnej.

Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe

DIAGNOZA

32

Test 6.

Dziecko (bez butów) zgina się w pasie z wyprostowanymi kolanami i złączonymi stopami i
dotyka podłogi końcami palców. Powinno ono utrzymać tę pozycję, przez trzy sekundy.

Wynik jest pomyślny, jeśli dziecko może dotknąć podłogi bez zginania kolan bądź bez
skłonów próbnych i utrzyma tę pozycję, przez trzy sekundy.

OCENA:

Ć

wiczenia 4 i 5 serii Krausa-Webera uznano za mające związek z wynikami nauki

dzieci w młodszych klasach. Wydaje się, że dziecko, które ma trudności z wykonaniem tych
dwóch testów, nie posiada ogólnej koordynacji postawy i koordynacji dużych zespołów
motorycznych.