Przeglądaj tym dziale:

Odpowiedzi

|

Artykuły

|

Opinie

prawne

|

Dokumenty

|

Ustawy

|

Forum

Data: 15.03.2008 r.

Filmowanie uczestników kursu a naruszenie dóbr osobistych - opinia
prawna

Stan faktyczny

Jestem właścicielem szkoły tańca. Przygotowaliśmy 4 minutowy klip filmowy będący
zbitką wszystkich zajęć w formie szybkiej prezentacji tego, co oferuje szkoła i co się w
niej dzieje. Będzie on umieszczony wyłącznie na naszej stronie internetowej. Każdy kadr
trwa nie więcej niż 5 sekund. Niestety niektóre osoby nie życzą sobie, aby być w tym
klipie, co powoduje problemy, ponieważ co chwilę musimy na nowo montować taki klip.
Czy mamy obowiązek usunięcia takiej osoby z filmu? A jeśli tak, to czy również w
przypadku, gdy w kadrze nie jest ona jedyną osobą?

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów
prawnych:

•

Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.
2006 r., Nr 90, poz 631),

•

Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93
ze zmianami).

Rozumiemy, że w trakcie zajęć w Pana szkole filmowany jest ich przebieg, w całości lub w
części. Następnie nagrania te są wykorzystywane do zaaranżowania krótkiego filmu
prezentującego czy reklamującego szkołę tańca. Bez względu jednak na cel tego filmu z
dużą dozą prawdopodobieństwa można powiedzieć, że niestety narusza Pan dobra
osobiste osób uczących się w Pana szkole tańca. Zgodnie z art. 23 kodeksu cywilnego
dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda
sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność
mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają
pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

W przedstawionej sytuacji mamy do czynienia z naruszeniem wizerunku pewnej liczby
osób.

O naruszeniu wizerunku można mówić pod warunkiem, że zdjęcie, film jest wykonany w
sposób umożliwiający wizerunek danej osoby (tak orzeczenie SN z dnia 27 lutego 2003 r.,
sygn. IV CKN 1819/2000). Zasadniczo nie ma znaczenia sposób, rodzaj ujęcia w kadrze
filmu danej osoby. Nie można nawet wykluczyć, iż wizerunek danej osoby zostanie
naruszony przez rozpowszechnienie jej zdjęcia, na którym sylwetka została ujęta z tyłu.
Jednakże warunkiem uznania, iż w takiej sytuacji doszło do naruszenia wizerunku
sfotografowanej osoby jest to, by możliwość jej rozpoznania dotyczyła bliżej
nieokreślonego, szerszego kręgu osób. Nie jest, zatem rozpowszechnianiem wizerunku
opublikowanie fotografii, na której brak jest cech mogących służyć identyfikacji osoby
fizycznej, a osoby bliskie i znajomi uzyskują z innych źródeł (w szczególności na
podstawie informacji uzyskanych od pozostałych uczestników sfotografowanego
zdarzenia) wiedzę co do tego, kogo dana fotografia przedstawia. Wskazuję tą sytuację
jako przykład, kiedy mamy do czynienia z naruszeniem wizerunku, a kiedy nie, by
unaocznić, jak różne mogą być to sytuacje. A przede wszystkim, że w przypadku, które
intuicyjnie wydawałby nam się działaniem nie naruszającym dóbr osobistych danej osoby,
zaistnienia takiego naruszenia nie możemy wykluczyć. Nie będzie też naruszeniem
wizerunku, jeśli uczestnik kursu tańca rozpozna siebie albo rozpoznają go inni uczestnicy
tych zajęć, np. po ubraniu bądź miejscu, w którym znajdował się na sali podczas zajęć.

Rozumiem, iż z Pana punktu widzenia tak krótkie (5 sek.) ujęcie danej osoby w filmie nie
pozwala na jej identyfikację. Nie wydaje się to jednak do końca uzasadnione. Wydaje się,
bowiem, iż 5-sekundowe ujęcie może pozwolić na identyfikację danej osoby. Jeśli sylwetki
osób nie będą zamazane, to można uznać, że ich identyfikacja na tym filmie będzie
możliwa. Naruszenie wizerunku nastąpi także moim zdaniem wtedy, gdy ujęcie danej
osoby będzie tak krótkie lub odległe, iż w pierwszej chwili oglądania filmu jej identyfikacja
nie będzie możliwa. Identyfikację można jednak umożliwić powtórne obejrzenie filmu,
zatrzymanie kadru czy jego powiększenie, z czym w przypadku filmów publikowanych na
stronach internetowych w zasadzie nie ma żadnego problemu.

Opinia dotycząca Pana sytuacji prawnej nie byłaby pełna bez wskazania regulacji
wykorzystywania wizerunku osoby zawartej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie
autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 2006 r., Nr 90, poz 631).

Zgodnie art. 81 powyżej ustawy rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby
na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane,
jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

•

osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem
przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych,
zawodowych,

•

osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz,

publiczna impreza.

W przedstawionej sytuacji pojawia się, więc pytanie czy potrzeba uzyskania zgody na
sfilmowanie grupy osób jest wyłączona z uwagi na to, że osoby te stanowią jedynie
szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza. Zajęcia danej
grupy w szkole tańca można ewentualnie określić zdaniem opiniującej mianem
zgromadzenia. Sprawa jednak nie jest jednoznaczna. Należy, bowiem mieć na uwadze cel
wprowadzenie przez ustawodawcę powołanego wyżej wyjątku. Jego podstawowym celem
jest umożliwienie prowadzenia działalności dokumentacyjnej, sprawozdawczej, a także
zapewnienie wolności fotografowania wydarzeń publicznych (tak Komentarz do ustawy o
prawie autorskim i prawach pokrewnych pod red. J. Barty i innych, str. 388-389). Tak też
orzeczenie S.A. w Warszawie z dnia 13 stycznia 1999 r., I ACa 1089/98: "Jakkolwiek
sfilmowanie między innymi osoby powoda przy jego stanowisku pracy w banku w
przypadku relacji dziennikarskiej dotyczące określonego zdarzenia faktycznego czy
prawnego, związanego z pracą banku, może być uznane jako szczegół funkcjonowania
banku i w takiej sytuacji zgoda powoda nie byłaby wymagana, to w niniejszej sprawie nie
chodzi o jednorazową relację dziennikarską dotyczącą aktualnego wydarzenia w banku,
lecz o materiał filmowy zamówiony przez pozwanego w firmie zewnętrznej (pismo
realizatora programu Jarosława Sz.), który stanowić miał i stanowi czołówkę cyklicznie
emitowanego programu publicystycznego, w którym osoba powoda w sposób
rozpoznawalny przedstawiona jest w czołówce tego programu, w zdjęciach filmowych,
łączących części programu i na jego zakończenie. Na tego rodzaju wykorzystanie i
rozpowszechnianie wizerunku powoda jego zgoda była konieczna."

Nie da się ze wskazanym wyżej celem pogodzić filmu mającego za zadaniem reklamować
Pana szkołę tańca. Dlatego też zdaniem opiniującej filmowanie uczestników zajęć może
spotkać się z konsekwencjami w postaci skierowania przeciwko Panu określonych
roszczeń.

I tak, zgodnie art. 24 kodeksu cywilnego ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone
cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono
bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która
dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w
szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.
Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa,
poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. Przepisy powyższe nie
uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie
autorskim oraz w prawie wynalazczym.

Z kolei zgodnie z art. 83 ustawy o prawie autorskim do roszczeń w przypadku
rozpowszechniania wizerunku osoby na nim przedstawionej oraz rozpowszechniania
korespondencji bez wymaganego zezwolenia osoby, do której została skierowana, stosuje
się odpowiednio przepis art. 78 ust. 1; roszczeń tych nie można dochodzić po upływie
dwudziestu lat od śmierci tych osób. Wg art. 78 ustawy osoba, której wizerunek
wykorzystano może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia
może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności

potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne
oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może
przyznać odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub
- na żądanie danej osoby - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną
na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Jest możliwe, że uczestnicy kursu zgodzą się na nagranie zajęć i opublikowanie filmu na
stronie internetowej bez wynagrodzenia. Warto w takim przypadku pamiętać, że ustna
zgoda nie zabezpieczy w należyty sposób Pana interesów. Zgoda filmowanych osób nie
gwarantuje, że osoby te skierują do sądu żadnych roszczeń przeciwko Panu. A w takiej
sytuacji to Pan będzie musiał udowodnić, że uzyskał zgodę. Tak też orzeczenie Sądu
Apelacyjnego z dnia 19 kwietnia 2000 r., sygn. I ACa 1455/99: "W procesie o ochronę
dóbr osobistych pozwany ma obowiązek wykazać, że jego działanie nie było bezprawne.
Bezprawność działania, zgodnie z art. 81 ust. 1 prawa autorskiego wyłącza zgoda
uprawnionego. Istnienia zgody uprawnionego ani jej zakresu nie domniemywa się.
Pozwany ma obowiązek wykazać, że uzyskał zgodę uprawnionego na rozpowszechnianie
jego wizerunku w oznaczonych warunkach."

Dlatego warto, by przed rozpoczęciem zajęć, które mają być filmowane, poprosił Pan
uczestników o podpisanie zgody na sfilmowanie i publikację zajęć w formie krótkich,
kilkusekundowych sekwencji w ramach krótkometrażowego filmu reklamowego.