1

DIAGNOSTYKA UKŁADU KRĄŻENIA
Wywiad: dokładne przepytanie właściciela odnośnie okoliczności zachowania się zwierzęcia



niechęć do poruszania się



występowanie kaszlu sercowego (nie ma nic wspólnego z zaburzeniami układu oddechowego, jest ściśle związany z

układem krążenia)

Badanie przedmiotowe: oglądanie (też błony śluzowe, łapy od spodu), omacywanie, opukiwanie, osłuchiwanie
Badanie tętnic i żył – badanie tętna tętniczego i żylnego
Badanie dodatkowe – EKG (zapis prądów czynnościowych serca), RTG klatki piersiowej, echo serca, badania laboratoryjne
(badanie enzymów – zwiększona ich aktywność może mieć związek z uszkodzeniem mięśnia sercowego i stanem
zawałowym)
Nigdy nie należy rozpoczynać od badań dodatkowych bez uprzedniego badania klinicznego!!!

Odruch wątrobowo-jarzmowy:
Uniesienie podbrzusza z jednoczesną obserwacją żył jarzmowych. Ocena stopnia zastoju żył jarzmowych i tętna żylnego.
Dodatni wynik jest wyrazem choroby „serca prawego”
Omacywanie tarczycy i badanie tchawicy

3/5 serca po lewej
2/5 serca po prawej
za guzem łokciowym a mostkiem w 3-6 przestrzeni międzyżebrowej jest serce; najbardziej leżące na mostku serce
(pionowe) ma pies i człowiek;
poprzez oglądanie i omacywanie można stwierdzić: obrzęk, zniekształcenia ppowierzchni skóry w okolicy serca; bolesność
można stwierdzić omacywaniem lub opukiwaniem (uderzeniami), zwłaszcza w przestrzeniach międzyżebrowych (zmiany
urazowe, nowotworowe)

1. Oglądanie i omacywanie okolicy serca
Przez oglądanie i omacywanie okolicy serca można stwierdzi:



zniekształcenia powierzchni skóry w okolicy serca



bolesność



uderzenia – unoszenie/opadanie ścian klatki piersiowej; można wyczuć omacywaniem miejsca

UDERZENIE BOCZNE/ KOMOROWE – kontakt ze ścianą klatki piersiowej ma komora
KONIE i PRZEŻUWACZE
Uderzenia serca – uderzenia mięśnia sercowego o ściany klatki piersiowej, w fazie skurczu



konie V P.M. po stronie lewej; III-IV P.M. po stronie prawej (8cm poniżej linii stawu barkowego)



przeżuwacze – IV P.M. po lewej (serce jest odsunięte przez płat sercowy płuca (naturalna izolacja) w 4 pmż krowa

ma szersze żebra

UDERZENIA KONIUSZKOWE – psy, koty – V P.M. nad mostkiem po stronie lewej, najniżej w trakcie skurczu, serce dotyka
koniuszkiem powłok




Uderzenia serca
Przesunięcie uderzeń serca na stronę prawą, ku przodowi, górze, tyłowi



wzrost objętości klatki piersiowej; wodopiersie



wzdęcie żwacza, żołądka i jelit



powiększenie wątroby i węzłów chłonnych śródpiersiowych u bydła (białaczka)

2



roztrzeń serca – rozszerzenie mięśnia sercowego – wady serca, nie mylić z rozrostem, dotyczy ścieńczenia ścian

komór i przedsionków (serce nadmuchiwane jak balon)

Osłabienie uderzeń serca



zwierzęta otyłe



rozedma pęcherzykowa płuc (powiększone płuca, najczęściej u koni)



płyn w worku osierdziowym i w jamie opłucnowej



urazowe zapalenie osierdzia u bydła – wiąże się z urazowym zapaleniem czepca;



zapaść, agonia – akcja serca upośledzona

Wzmocnienie uderzeń serca = kołatanie (dudniące uderzenia)



osłabienie siły skurczowej mięśnia sercowego



spadek ciśnienia krwi (po krwotoku)



gorączka



zapalenie wsierdzia i faza początkowa idiopatycznego zapalenia osierdzia



przerost mięśnia sercowego (fizjologicznie u sportowców, pracujących, lub w następstwie wady (patologia) –

przerost kompensacyjny);



niedokrwistość – hipoxia, intensywna praca

Granice stłumienia sercowego
Opukiwanie, w celu stwierdzenia charakteru odgłosu opukowego i stwierdzenia granicy stłumienia sercowego, u
większości zwierząt jest bezwzględne; może być otoczone czasem przytłumieniem (tkanka płucna) – płat sercowy wciska
się pomiędzy serce a ścianę klatki piersiowej = bydło, przeżuwacze – zamiast stłumienia mówimy przytłumienie

Koń – występuje stłumienie bezwzględne;



przy równomiernie obciążonych kończynach przednich po stronie lewej ma kształt trójkąta prostokątnego; w IV

P.M. na wysokości 12 cm od mostka; strona lewa za mięśniami łokciowymi, w V P.M. do 7cm od stronie mostka;
pole wyczuwalnie do VI P.M.



przy kończynie lewej wyciągniętej do przodu ma kształt trójkąta równoramienny, w IV P.M. 7-10 cm od mostka,

nawet jest dostęp do III P.M.



po stronie prawej IV-V P.M.; przy odstawionej prawej kończynie nawet do III P.M.

Bydło – występuje stłumienie względne (przytłumienie) sercowe tylko po lewej stronie; pole względne; górna granica
stłumienia przebiega 3-4 palce poniżej linii stawu barkowego; powiększenie tego pola jest zawsze ku górze i przekracza
linię stawu barkowego, objaw powiększenia serca; 3 przestrzeń międzyżebrowa 12 cm od linii mostka, 4 przestrzeń
międzyżebrowa 7 cm od linii mostka


Psy i koty
Po lewej



pole stłumienia sercowego ma zasięg po lewej stronie większy niż u innych zwierząt; od IV do VI P.M. dzie łączy się

ze strumieniem wątrobowym



Górna granica = linia chrząstkozrostów – żebra kostne w chrzęstne – przejście na terenie 6 przestrzeni

międzyżebrowej stłumienia sercowego w wątrobowe (opukujemy od 3 –6 przestrzeni międzyżebrowej)

po prawej



nad mostkiem, poniżej linii chrząstkozrostów, niewiele ponad mostkiem w pasie przytłumienia jest wypuk

bębenkowy (opukujemy od III do VI P.M., górna granica 2-3 cm nad mostkiem, dolna granica – linia mostka

3

U psa stłumienie sercowe zajmuje 4,5 i 6 przestrzenń międzyżebrową po lewej; stłumienie bezwzględne – biegnie
poziomo, wzdłuż chrząstkozrostu i w 6 przestrzeni międzyżebrowej opada i przechodzi w stłumienie wątrobowe;
stłumienie względne – sięga nieco poniżej linii stawu barkowego; powiększenie prawej komory – stłumienie względne
może sięgać a nawet przekraczać linię stawu barkowego; powiększenie lewej komory – stumienie zlewa się z wątrobowym
U konia bez względu na przyczynę powiększenie obserwujemy w kierunku guza biodrowego; u bydła do góry i przekracza
linię stawu barkowego;

Powiększenie pola stłumienia sercowego



roztrzeń mięśnia sercowego (dilatatio musculi cordis)



urazowe zapalenie osierdzia u bydła (próby bólowe – nie dotyczą jednak tego kolokwium)



przerost mięśnia sercowego z roztrzenią (przerost kompensacyjny, przy fizjologicznym przeroście nie występuje

powiększenie pola opukowego, gdyż z zewnątrz serce nie jest powiększone)



rzekome powiększone pole opukowe przy niepowietrzności płuc (krupowe zapalenie płuc), płuca przylegające do

serca ulegają zwątrobieniu;

Pomniejszenie pola stłumienia sercowego:



przemieszczenie serca



powiększenie objętości płuc (rozedma pęcherzykowa płuc)



gazy w worku osierdziowym (pneumopericardiaceae) – może nawet występować wypuk bębenkowy



gazy w jamie opłucnowej (pneumothorax);

Powiększenie względne – białaczka; choroby nowotworowe u psa; bezwzględne – roztrzeń serca, wady serca

Tony serca: wynikają z faktu osłuchiwania. Na bazie tych tonów powstają zmiany patologiczne



Ton I – skurczowy (systoliczny) = silniejszy, niższy, dłuższy, głośniejszy; tworzą go: skurcz komór i przedsionków,

zamknięcie zastawek dwu i trójdzielnej, napięcie (drżenie) strun ścięgnistych (przy zastawkach przedsionkowo
komorowych)



Ton II – rozkurczowy (diastoliczny) =słabszy, dźwięczniejszy, krótszy; toworzą go rozkurcz komór, zamknięcie się

zastawek aorty i tętnicy płucnej (krew chce się cofać do serca, zastawki maja kieszonki, które napełniają się krwią,
brak strun ścięgnistych)

Badanie tonów – tylko z lewej strony;
Osłuchujemy w tzw. punktach roboczych (np. koniuszek – praktyczne osłuchiwanie serca)
Ton I – słyszalny jest w okolicy wierzchołka serca po stronie lewej nad mostkiem w IV-V P.M.
Ton II – nad podstawą serca po stronie lewej w IV P.M.



Duże zwierzęta 12-14cm. nad mostkiem



Małe zwierzęta V P.M. pod linią chrząstkozrostów

Zmiany tonu skurczowego i rozkurczowego;
Siła tonów zależy od:



siły i częstości skurczów mięśnia sercowego



wielkości ciśnienia tętniczego



warunków przewodzenia tonów serca = zmian ewentualnego przesunięcia serca w obrębie ścian klatki piersiowej

Akcentacja (wzmożenie obu tonów serca):



fizjologicznie po wysiłku



u zwierząt wychudzonych



przerost mięśnia sercowego (mięsień silniejszy)



wzrost temperatury (gorączka)

4



zwątrobienie (hepatisatio) płatów sercowych płuc – lepsze przewodnictwo odgłosów

Opukiwanie: przerost to wzrost włókien mięśniowych, bardziej spoisty ale nie ma powiększenia pola opukowego; większe
jest pole przy roztrzeni i zmianach kompensacyjnych

Osłabienie (obniżenie) tonów serca



zwierzę otłuszczone



niewydolność mięśnia sercowego (insufficientia musculi cordis)



zapalenie osierdzia i wsierdzia



płyn w jamie opłucnowej; infekcje bakteryjne;

Akcentacja tonu I – ton kłapiący = występuje najczęściej z osłabieniem tonu II



obniżenie ciśnienia krwi



zapaść; silne krwotoki



gorączka; niektóre choroby zakaźne



uszkodzenia mięśnia sercowego; nad zastawką dwudzielną przy zwężonym ujściu przedsionkowo- komorowym

lewym (stenosis ostii atrio-ventricularis sinistrii dextri)

Akcentacja tonu II – rozkurczowego



nad zastawką aorty, przy wzroście ciśnienia krwi w krążeniu dużym

o przerost mięśnia sercowego (stany zapalne nerek)
o marskość nerek oraz marskość i zwyrodnienie wątroby



nad zastawką tętnicy płucnej przy nadciśnieniu w krążeniu małym (rozedma, zapalenie płuc) – zespół sercowo

płucny (obrzęk, roztrzeń mięśnia sercowego – gwałtowne cofanie się krwi w kieszonki)

Osłabienie tonu I – do całkowitego zniesienia (niewystępowania)



zwyrodnienie mięśnia sercowego (wirusy np. pryszczycy u bydła, nosówki)



zapalenie wsierdzia (świnie – tylko sekcja, ubój; kalafiorowate rozrosty na wsierdziu, komplikacje różycy, rozrost

wsierdzia)



niedomykalność zastawek dwu i trójdzielnej (insufficientia valvulae di et tricuspidalis) – ton przechodzi w szmer

Osłabienie tonu II



nad zastawką aorty i tętnicy płucnej, przy obniżeniu ciśnienia w krążeniu małym i dużym



zwężenie ujścia aorty i tętnicy płucnej

(rozdwojenie a rozszczepienie poznać różnice)

Rozdwojenie tonu I – przedłużony – nierównoczesny skurcz obu komór; nadciśnienie tętnicze przy chorobach; bloki serca;
przerost lewej komory serca ( ta-ta/tam; tra-ta)
Rozdwojenie tonu II – rozkurczowego – niejednoczesne zamykanie się zastawek aorty i tętnicy płucnej; przy wzroście
ciśnienia tętniczego; zwężenie ujścia żylnego lewego; niedomykalność zastawki dwudzielnej (tra/ta-ta;ta/tam)
Rytm cwałowaty – galloprhytmus – występuje przy zaawansowanej niewydolności sercowej (serce kaput); jest to objaw
prognostycznie niepomyślny, występują 3 tony :skurczowy, rozkurczowy i przedskurczowy; następstwo zaburzeń w
wytwarzaniu bodźców; nadciśnienie tętnicze; zaburzenia w przewodnictwie przedsionkowo-komorowym

Punkty główne – puncta maxima
Stwierdzenie zmian podczas badań punktów roboczych
Odpowiadają umiejscowieniu zastawek i ujśś przedsionkowo komorowych, określają nam szmery sercowe

Lewa strona

Prawa strona

5

ZASTAWKA T.
PŁUCNEJ

ZASTAWKA AORTY

ZASTAWKA DWUDZIELNA ZASTAWKA TRÓJDZIELNA

KOŃ

III P.M., tuż nad
mostkiem

IV P.M., 1-2 palce
poniżej linii stawu
barkowego

V P.M., na szerokość dłoni
pod linią stawu
barkowego

III-IV P.M., w 1/3 dolnej
części klatki piersiowej

BYDŁO

III P.M., tuż nad
mostkiem

IV P.M., 2 palce poniżej
linii stawu barkowego

IV P.M. na szerokość dłoni
pod linią stawu
barkowego (pod punktem
głównym zastawki aorty)

III P.M. w 1/3 dolnej części
klatki piersiowej

PIES

III P.M. nad
krawędzią mostka

IV P.M., pod linią stawu
barkowego

V P.M., górna połowa 1/3
dolnej części klatki
piersiowej

IV P.M., na wysokości
chrząstkozrostów; gdzie po
lewej stronie jest górna
granica pola stłumienia
sercowego

KOT

II-III P.M. na
wysokości połowy
odległości między
mostkiem a kręgami
piersiowymi

III-IV P.M,, w górnej 1/3
dolnej połowy
odległości między
mostkiem a kręgami

IV-V P.M., w dolnej ¼
odległości między
mostkiem a kręgami

IV-V P.M. nad mostkiem

ZMIANY PATOLOGICZNE
Szmery sercowe = zmienione tony serca, są oparte na tonie skurczowym i rozkurczowym:

1. szmery wewnątrzsercowe – wsierdziowe – endokardialne = zmiany w obrębie zastawek, ujść

(skurczowe/rozkurczowe)

2. szmery zewnątrzsercowe – osierdziowe – perikardialne = zmiany w obrębie osierdzia (-//-)
3. szmery osierdziowo-opłucnowe = powstają tam, gdzie opłucna płucna styka się z osierdziem (-//-)

Ad.1 Szmery wewnątrzsercowe
Charakterystyczny objaw wad serca (vita cordis); są one słyszalne w punktach głównych; są to zmiany we wsierdziu
zastawek oraz ujść żylnych i tętniczych; są synchroniczne z tonami (uderzeniami) serca
Organiczne – wzmagają się po wysiłku i lekach nasercowych
Szmery skurczowe

Szmery rozkurczowe

Krew przedostaje się w czasie skurczu przez
elementy serca

- niedoczynność (niedomykalność) zastawki
dwudzielnej (strona lewa)

- niedoczynność zastawki trójdzielnej (strona
prawa)

- zwężenie ujścia aorty

- zwężenie ujścia tętnicy płucnej

Krew cofa się do serca

- zwężenie lewego ujścia przedsionkowo
komorowego

- zwężenie prawego ujścia przedsionkowo
komorowego

- niedomykalność zastawki półksiężycowatej
aorty

- niedomykalność zastawki półksiężycowatej
tętnicy płucnej

Jest to jednak teoretyczne podejście, ponieważ niedomykalność zastawki dwudzielnej wiąże się z innymi chorobami;
występują kombinacje tych szmerów; badamy EKG, echo serca

Czynnościowe – ze względu na różne podłoże szmeru, np. w przewodnictwie i pobudzeniu mięśnia sercowego
są niewyraźne, chuchające; zmienne; ustępują po wysiłku (nasilenie po wysiłku – istota próby wysiłkowej
Skurczowe

Rozkurczowe

Niewydolność sercowa

-

rozszerzenie włóknistych pierścieni zastawek

-

nadciśnienie tętnicze

-

zastój krwi w krążeniu małym (choroby

6

(najcz. u bydła)

-

uwodniona krew (przewodnienie organizmu)

-

niewydolność mięśnia sercowego

układu oddechowego)

-

u zwierząt nie ma typowej choroby
nadciśnieniowej (tylko jako następstwo
innych chorób np. nerwowej)

Ad.2 Szmery zewnątrzsercowe (osierdziowe)

- szmer tarcia osierdziowego – stridor affrictus pericardiaceae

o powstaje przy ocieraniu się listków osierdzia
o zmienny, powierzchowny, synchroniczny z uderzeniami serca
o słyszalny w czasie skurczu i rozkurczu komór
o przy ostrym i przewlekłym zapaleniu osierdzia (bez względu na etiologię)
o zanika przy nagromadzeniu się płynu w worku osierdziowym

- szmer pluskania – stridor succusio

o w worku osierdziowym jest bardzo dużo płynu (z gazem)
o występuje u bydła w przebiegu urazowego zapalenia osierdzia (uszkodzenie z czepca)
o płyn i gaz są w worku – wypuk metaliczny

Ad.3 Szmery osierdziowo-opłucnowe - stridor pleuro-pericardiaceae
Są zwykle synchroniczne z pracą serca; występują, gdy osierdzie jest zmienione (z włóknikiem) i ociera o opłucną płucną (o
jej listki); powoduje bezdech; gdy szmer występuje przy wdechu to jest to szmer osierdziowy; natomiast jeśli występuje
normalnie to zmiany są głównie w opłucnej piersiowej

WADY SERCA – vita cordis
POJEDYNCZE (w jednym punkcie)/ZŁOŻONE (szmer skurczowy i rozkurczowy w jednym miejscu)/KOMBINOWANE
Konie



niedomykalność zastawki aorty (szmer rozkurczowy)



powiększenie stłumienia lewo komorowego



tętno chybkie i duże

Bydło



wady zastawki trójdzielnej (częściej) lub tętnicy płucnej



powiększenie stłumienia lewo i prawo komorowego; zastój żylny – sinica



duszność wysiłkowa



tętno żylne dodatnie (na żyle jarzmowej); tętno niemiarowe i małe

Psy



niedomykalność zastawki dwudzielnej (na tle reumatycznym) – prowadzi do roztrzeni



szmer skurczowy



powiększenie stłumienia lewo i prawo komorowego



akcentacja tonu II nad zastawką tętnicy płucnej



w I etapie wady serca prowadzą do przerostu kompensacyjnego serca, samo serce chce korygować wadę, powstają

zaburzenia w krążeniu dalej roztrzeń serca (dilatatio cordis)

7

Zaburzenia kardiologiczne najczęściej występują u koni i małych zwierząt; bydło – urazowe zapalenie osierdzia; reszta
zwierząt rzadko




Pojedyncze

Złożone

Kombinowane

1. niedomykalność zastawki
dwudzielnej

2. niedomykalność zastawki trójdzielnej

3. zwężenie ujścia przedsionkowo-
komorowego lewego

4. zwężenie ujścia przedsionkowo-
komorowego prawego

5. niedomykalność zastawki aorty

6. niedomykalność zastawki tętnicy
płucnej

7. zwężenie ujścia aorty

8. zwężenie ujścia tętnicy płucnej

Zwężenie ujścia i
niedomykalność zastawek

Zwężenie ujścia
przedsionkowo-
komorowego i
niedomykanie zastawek
aorty

Pytanie egzaminacyjne
MECHANIZM POWSTAWANIA PRZEROSTU KOMPENSACYJNEGO – niedoczynność zastawki dwudzielnej
W momencie skurczu lewej komory, przy niedomykalności

NIEMIAROWOŚĆ SERCA



zaburzenia w wytwarzaniu bodźców – chromotropizm



zaburzenia w przewodzeniu bodźców – dromotropizm



zaburzenia w pobudliwości – batmotropizm



zaburzenia w zdolności kurczenia się – inotropizm

CHRONOTROPIZM



niemiarowość zatokowa – arrythmia sinusalis = powstają pauzy równe jednemu lub dwom uderzeniom serca,

związana jest z fazami oddechowymi jako następstwo wzmożonej pobudliwości nerwu błędnego (u bydła w
syndromie Hoflunda)



niemiarowość oddechowa – arrythmia respiratora = przyspieszenie skurczów serca w czasie wdechu i zwolnienie w

czasie wydechu – podrażnienie zakończeń nerwu błędnego i jego hamujące działanie na węzeł zatokowy

o fizjologicznie u psów
o w stanach chorobowych u koni: rozedma pęcherzykowa, zapaleniu krupowym płuc, zapaleniu opłucnej

DROMOTROPIZM = bloki serca I, II i III˚



I stopień = blokada wewnątrzpiersiowa

o Przy zmianach dystroficznych mięśni przedsionków
o Zwolnienie impulsów idących z węzła zatokowego
o EKG: rozszerzenie i rozdwojenie załamka P

8



II stopień = blokada przedsionkowo-komorowa (węzłowa) niezupełnia

o Występuje najczęściej u koni w następstwie zwiększonego napięcia nerwu błędnego
o Bodziec węzła zatokowego dochodzi do komór z opóźnieniem i przerwami
o EKG: przedłużenie odstępu P-Q, brak zespołu komorowego QRST, pojawia się tylko załamek P
o W czasie przedłużającej się pauzy osłuchiwaniem stwierdza się ciche tony skurczów przedsionków. Długie

pauzy powodują utratę świadomości



III stopień = blokada przedsionkowo-komorowa zupełna

o Zniesienie przewodnictwa przedsionkowo-komorowego
o Przedsionki kurczą się rytmem przyspieszonym (pobudzane przez węzeł zatokowy)
o Komory kurczą się wolniej (pobudzane przez węzeł zatokowo-przedsionkowy)
o Dysocjacja (rozkojarzenie) czynnościowa przedsionków i komór
o Przyczyny: zwyrodnienie komórek nerwowych w pęczku Hissa w przewlekłym zapaleniu mięśnia

sercowego, infekcje, nowotwory złośliwe

o EKG: załamek P prawidłowy, nie związany z kolejnością z zespołem QRST; osłuchiwaniem stwierdza się

ciche i częste tony przedsionków i rzadkie i głośne tony komorowe

o U ludzi w takim przypadku potrzeba rozrusznika

BATMOTROPIZM



Niemiarowość pozaskurczowa – arrythmia extrasystolica – na skutek bodźca dodatkowego występuje

przedwczesny skurcz serca lub oddzielnych jego części a po nim pauza kompensacyjna

o W zależności od miejsca powstawania wyróżnia się

 Pobudzenie zatokowe przedwczesne
 Pobudzenie przedsionkowe przedwczesne
 Pobudzenie węzłowe przedwczesne
 Pobudzenie komorowe przedwczesne



Częstoskurcz napadowy tachykardia paroxymalis

o Nagłe przyspieszenie akcji serca trwające kilka minut do kilku dni
o Występuje w organicznych chorobach serca
o Wyróżniamy częstoskurcz pochodzenia przedsionkowego, węzłowego i komorowego
o Liczba skurczów dochodzi do 180-200/min
o Poza chorobami serca występuje: zapalenie otrzewnej, infekcje bakteryjne, stany zapalne przewodu

pokarmowego (związane z wytwarzaniem enterotoksyn: E .coli, Salmonella, Campylobacter (problem u
cieląt, prosiąt, psów)



Niemiarowość zupełna arrythmia absoluta

o Objawia się zjawiskiem trzepotania i migotania przedsionków (trzepotanie 200-300, migotanie 300-

600/min)

o Tętno może być częste lub rzadkie, silne lub słabe
o Występują zaburzenia w rytmie przedsionków komór
o Brak jest zależności między libczą skurczów przedsionków i komór, występują skurcze pojedynczych grup

mięśniowych

o Dotyczy zwierząt starych

INOTROPIZM



Niemiarowość tętna – występuje tętno naprzemienne (pulsus alternans)

o Objaw zaburzeń w kurczliwości komór
o Tętno naprzemienne wyczuwa się na tętnicy
o Występuje u zwierząt starych
o Zmiany sklerotyczne i degeneracyjne w mięśniu sercowym i daleko zaawansowana niewydolność serca

9

BADANIE UKŁADU NACZYNIOWEGO
Badanie tętnic: oglądanie, omacywanie, osłuchiwanie, mierzenie ciśnienia tętniczego (na t. ogonowej; rzadko w praktyce
weterynaryjnej – brak nadciśnienia tętniczego u zwierząt; czasem zdarza się u kotów, ale nie jest diagnozowane)
Tętnice prawidłowo niewidoczne a wyczuwalne podczas chorob : wzmożone tętnienie tt. palcowych – ochwat u koni
(pododermatitis recidiva acuta nonpurulenta) – zapalenie miazgi twórczej rogu kopytowego; (objaw patognomiczny)
Tętniaki u koni – tętnicy krezkowej przedniej; wyczuwane w trakcie badania rektalnego (tętniaki są następstwem inwazji
słupkowców
TĘTNO (pulsus) – rytmiczne unoszenie i opadanie ścian tętnic zsynchronizowane ze skurczem lewej komory

Patologiczne zmiany tętna
CZĘSTOŚĆ TĘTNA



Przyspieszenie tętna (tachykardia)  tętno szybkie (pulsus frequens), sporodowane przez:

o Zwyrodnienie mięśnia sercowego
o Obniżenie ciśnienia krwi, Niewydolność serca
o Choroby przebiegające z gorączką, choroby wyniszczające
o Niedokrwistość
o Choroby metaboliczne – cukrzyca (psy, koty), ketoza, mocznica, hepatargie (choroby wątroby)
o Wysiłek fizyczny, podniecenie, stany nerwicowe
o Częstoskurcz napadowy, zatokowy
o Leki: adrenalina, kofeina, kardiamid, nikotyna
o Ubytki krwi: krwotoki, spadek erytrocytów



Zwolnienie tętna (bradykardia)  tętni rzadkie (pulsus rarus)

o Fizjologicznie u koni wyścigowych i psów myśliwskich
o Choroby OUN: zapalenie mózgu i opon mózgowych, guzy mózgu, wodogłowie (konie)
o Choroby zakaźne z gorączką
o Bloki przewodnictwa wewnątrzsercowego, zaburzenia rytmu węzła zatokowego
o Syndrom Hofflunda i zatkanie ksiąg u bydła – schorzenie związane z zaburzeniami w transmisji treści

pokarmowej między żwaczem a księgami, między księgami a trawieńcem; powstaje jako konsekwencja
urazowego zapalenia czepca; wtedy czynnik np. gwóźdź powoduje uszkodzenie śluzówki  zwiększone
napięcie n. X  zwężenie ujść przedżołądków  zaburzenie transmisji treści pokarmowej  zwolnienie
tętna

o Przedawkowanie preparatów naparstnicy

WYPEŁNIENIE I WIELKOŚĆ TĘTNA – zależy od różnicy między ciśnieniem skurczowym i rozkurczowym, siły skurczu serca,
elastyczności naczyń – zmniejsza się z wiekiem)



Tętno pełne (pulsus plenus) – bardzo dobrze wypełnione - u krów wysokomlecznych



Tętno próżne (pulsus inanis, vacus) – słabe wypełnienie – niedokrwistość, charłactwo



Tętno duże (pulsus magnus) – wysoka fala podnosząca ścianę tętnicy – wskazuje opory w krążeniu dużym

o Niedomykalność zastawki aorty
o Kłębuszkowe zapalenie nerek!!!! – obrzęk utrudnia przepływ krwi, co momentalnie rzutuje na wzrost

ciśnienia krwi

o Gorączka
o Nadciśnienie tętnicze – tylko dotyczy kotów starych (objaw przewlekłej niewydolności nerek)



Tętno małe (pulsus parvus) – niska fala krwi

o Niewydolność serca
o Niedokrwistość pokrwotoczna – za mało krwi
o Zwężenie ujścia aorty



Tętno naprzemienne (pulsus alternans) – na przemian słabo i silnie wypełniona fala tętna

10

o Niemiarowość na tle zaburzeń w kurczliwości
o Nadciśnienie tętnicze w karskości nerek i wątroby
o Niewydolność LK (psy)
o Zwyrodnienie mięśnia sercowego

NAPIĘCIE TĘTNA



Tętno twarde (pulsus durus) – tętnica nie podlega uciskowi, trudno ją ucisnąć

o Tężec
o Stwardnienie naczyń – rzadko zwierzęta gospodarskie dożywają do takiego wieku by wystąpiło

stwardnienie; może występować u papug



Tętno drutowate (pulsus contactus) – objaw niepomyślny

o Nadciśnienie tętnicze – nie związane z chorobą nadciśnieniową, ale oporami w krążeniu (wątroba, nerki)
o Marskość nerek
o Zatrucia np. ołowiem



Tętno miękkie (pulsus mollis) – mała różnica między skurczowym a rozkurczowym

o Choroby zakaźne
o Gorączka
o Niewydolność sercowa i naczyniowa
o Zapalenie otrzewnej



Tętno nitkowate (pulsus filiformis) – praktycznie niewyczuwalne

o Mocno zaawansowana niewydolność sercowa i naczyniowa
o Zapaść

MIAROWOŚĆ TĘTNA



Tętno miarowe (pulsus regularis) – równe odstępy czasu – jednakowa wysokość fali tętna



Tętno niemiarowe (pulsus irregularis, anaequalis) – niejednakowe, nierówne



Tętno brakujące (pulsus definiens) – blok zat-przed, przed-kom



Tętno bliźniacze (pulsus bigeminus) – dodatkowy skurcz, blok serca

Narastanie tętna:
- tętno chybkie p. celer – niedomykalność zastawki aorty
- tętno leniwe p. tardus – zwężenie ujścia tętnicy płucnej, ołowica

BADANIE ŻYŁ OBWODOWYCH
Twarzowa, szczękowa zewnętrzna, mleczna - bydło
Jarzmowa, piersiowa zewnętrzna - konie
Żyła dostępowa – towarzyszące

Tętno żylne ujemne – zjawisko fizjologiczne, występuje na żyle jarzmowej (bak zastawek) w następstwie fali krwi
wywołanej skurczem przedsionka (cofanie krwi do żyły czczej)
Rozpoznanie: pochylić głowę zwierzęcia ku dołowi, ucisnąć żyłę jarzmową pośrodku rynienki naczyniowej



Obwodowy (dogłowowy) – odcinek żyły lekko nabrzmiewa i pulsacja zanika



Przy podniesionej głowie (dosercowo) – odcinek żyły opróżnia się i pulsacja zanika



Przy opuszczeniu głowy odcinek ten nabrzmiewa się i pojawia się falowanie

11

Tętno żylne dodatnie – powstaje przy niedomykalności zastawki trójdzielnej, urazowym zapaleniu osierdzia, migotaniu
przedsionków
Krew kurczącej się PK powraca do silnie rozszerzonego i napiętego przedsionka ten nagły wzrost ciśnienia przenosi się na
pozbawione zastawek pnie żylne. Przy ucisku żyły jarzmowej tętno żylne dodatnie…

Undulacja żylna – pulsacja żyły jarzmowej spowodowana tętnieniem pod nią tętnicy szyjnej (najwyraźniej u bydła) –
zjawisko fizjologiczne
Różnicowanie: dodatniego tętna żylnego i undulacji żylnej



Przy ucisku na ż. jarzmową wahania pulsacja w odcinku obwdowym zanika a w odcinku dosercowym postaje przy

tętnieniu żylnym dodatnim



Przy undulacji i ujemnym tętnieniu żylnym falowanie w odcinku obwodowym nie zniknie