Prawo cywilne 2011 2012 (II semestr)

Prawo cywilne 2011/2012

Semestr II

(c.d. Zobowiązań, Prawo spadkowe, Prawo rodzinne i opiekuńcze)

Anonymous: 7.03, 14.04, 21.03, 28.03, 4.04, 11.04, 18.04, 25.04, 8.05, 9.05, 5.06, 6.06, 12.06, 13.06
Greg: 16.05, 22.05, 23.05, 29.05, 30.05
Pati: 9.05
Mateusz: redakcja

Zobowiązania c.d.

 Wykład 19 (08.05.12.) – Miejsca, czas spełnienia świadczenia. Naruszenie zobowiązania……………………………...…2
 Wykład 20 (15.05.12) ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 Wykład 21 (16.05.12.) – Zwrot świadczeń, naprawienie szkody…………………………………………………………….3
 Wykład 22 (22.05.12.) – Odpowiedzialność obiektywna za wady rzeczy sprzedanej, niezgodność towaru………………5
 Wykład 23 (29.05.12.) – Niezgodność towaru z umową……………………………………………………………………...7
 Wykład 24 (30.05.12.) – Stosowanie ustawy o sprzedaży konsumenckiej, rękojmia…………………………………...….9

Prawo spadkowe

 Wykład 1 (7.03.12.) – Konstytucyjne podstawy prawa spadkowego………………………………………………………12
 Wykład 2 (14.03.12.) – Dziedziczenie ustawowe……………………………………………………………………...……..16
 Wykład 3 (21.03.12.) – Pojęcie testamentu…………………………………………………………………………………..19
 Wykład 4 (28.03.12.) – Wykładnia testamentu……………………………………………………………………………...21
 Wykład 5 (4.04.12.) – Formy szczególne testamentu……………………………………………………………….……….23
 Wykład 6 (11.04.12) – Powołanie do dziedziczenia…………………………………………………………………..……..25
 Wykład 7 (18.04.12.) – Zapis zwykły…………………………………………………………………………………...……27
 Wykład 8 (25.04.12.) – Zachowek……………………………………………………………………………………...…….28
 Wykład 9 (5.05.12.) – Dział spadku…………………………………………………………………………………………..30

Prawo rodzinne i opiekuńcze

 Wykład 1 (9.05.12.) – Zawarcie małżeństwa…………………………………………………………………………...……32
 Wykład 2 (23.05.12.) – Rozwód i ustanie małżeństwa……………………………………………………………………....33
 Wykład 3 (6.06.12.) – Ustrój wspólności majątkowej………………………………………………………………………35
 Wykład 4 (12.06.12.) – Zarząd majątkiem wspólnym……………………………………………………………………....39
 Wykład 5 (13.06.12.) – Ustroje małżeńskie, pochodzenie dziecka………………………………………………………....41

____________________________________________________________________________________________________________

Zobowiązania. Wykład 19 (08.05.12.)

Miejsce, czas spełnienia świadczenia. Naruszenie zobowiązania

Kazus
Zawarta umowa. Nie było wzmianki o tym, że dłużnik wpłaci cenę na konto wierzyciela, a on tak zrobił. Była to wysoka suma
pieniężna. Bank upadł. Nie można wypłacić pieniędzy. Wierzyciel żąda, by dłużnik zapłacił jeszcze raz. Dłużnik powiada, że nie
drugi raz nie zapłaci, bo już raz zapłacił i spełnił zobowiązanie.



Okoliczności modalne: czas, miejsce, osoba

o Nie wyczerpują one kwestii tego, czy zobowiązanie zostało prawidłowo wykonane
o Miejsce spełnienia świadczenia i osoba, bo tak naprawdę zapłaciliśmy bankowi
o Jeżeli dłużnik wpłacił cenę w banku, a tak się z nim wierzyciel nie umówił, mamy spełnienie świadczenia w

niewłaściwym miejscu = zapłacenie, świadczenie do rąk osoby nieuprawnionej

Kazus
Kupujemy telewizor w supermarkecie. Zamawiamy dodatkowo usługę przewozu. Płacimy od razu. Przewoźnik ma wypadek i
telewizor ulega zniszczeniu. Chcemy drugi telewizor. Sprzedawca mówi: proszę się zwrócić do przewoźnika, to jego problem.



Art. 544 KC - przejście ryzyka. Obowiązkiem sprzedawcy jest wydanie rzeczy



Miejsce spełnienia świadczenia - przepisy dyspozytywne. Trzeba zawsze baczyć na to, co ustaliły strony i ewentualnie, co
wynika z charakteru świadczenia



Stroną umowy przewozu: przewoźnik i sprzedawca. Sprzedawca jest zlecającym przewóz. Jest to umowa o
świadczenie na rzecz osoby trzeciej!



Czy jak sprzedawca zobowiązuje się zapewnić przewóz, to automatycznie zachodzi zmiana miejsca świadczenia? Przyjmuje
się, że NIE.



Jeżeli odrzucimy to, że zobowiązanie takie zmienia także miejsce świadczenia, to miejscem spełnienia świadczenia pozostaje
sklep, czy to miejsce, gdzie powierza się przewoźnikowi towar



Wydanie przewoźnikowi - wydanie z art. 548 kc = przejście ryzyka na kupującego - 2 ryzyka: ceny i rzeczy (że utraci rzecz,
a mimo wszystko musi zapłacić cenę).

Czas spełnienia świadczenia, termin.

Wymagalność, płatność zobowiązania.

Kazus
Wyrządzono szkodę czynem niedozwolonym - jakiś delikt. Spowodowano też krzywdę. Wypadek samochodowy. Przychodzi
wierzyciel, żąda od dłużnika zapłaty, dłużnik odmawia. Toczy się postępowanie. Sąd zasądza sumę zgodnie z żądaniem wierzyciela.
Od kiedy biegną odsetki od tej sumy?



Art. 445, 446



Art. 480



Art. 363 - szkoda jest orzekana na dzień - co do zasady – ustalenia



Art. 488 - zobowiązania wzajemne. Zasada z ręki do ręki



Odsetki kapitałowe niezależne od wymagalności roszczenia - z dyrektywy UE



Art. 457 - termin zastrzeżony na korzyść dłużnika. Dłużnik może przed upływem terminu spełnić świadczenie i wierzyciel
musi je przyjąć, ale wierzyciel nie może domagać się spełnienia świadczenia przed terminem.



Art. 458 - w przypadku niewypłacalności dłużnika, wierzytelność staje się wymagalna nawet przed nadejściem terminu - jest
to zabezpieczenie wierzyciela. Z chwilą ogłoszenia upadłości wierzytelności przeciw wierzycielowi stają się wymagalne



Problem upadłości - bezskuteczność zapłaty długu niewymagalnego w stosunku do masy upadłościowej, czyli syndyk może
domagać się ponownej zapłaty tej należności

Podział z prawa francuskiego

A. Zobowiązania starannego działania - właściwość przedmiotu umowy, albo samo porozumienie stron, dłużnik właściwie się

zachowa, gdy zachowa się, postąpi z należytą starannością

a. Umowa zlecenia - staranność działania to element działania, w praktyce prowadzi to do odwrócenia ciężaru

dowodzenia

B. Zobowiązania rezultatu

Kazus (szkoda)
Austriaczka, Simone Leitner pojechała z rodzicami na wycieczkę do Turcji. Tam zaraziła się salmonellą i spędziła 2 tygodnie w
szpitalu. Jak należy rozumieć pojęcie szkody w rozumieniu dyrektywy o podróżach za cenę zryczałtowaną?



W deliktach możemy się domagać naprawienia krzywdy.



Niemcy - problem: utracona przyjemność urlopu! > wtedy: szkoda majątkowa



ETS uznał, że ta utracona przyjemność, to szkoda majątkowa



Kupiliśmy bilety na Euro w kraju, a imprezę odwołali > zwrot za cenę biletów. Ale czy można by żądać zwrotu za utraconą
przyjemność tej imprezy sportowej?



Przy kwestii zdrowia - zawsze mamy zbieg z deliktem



Utracona przyjemność urlopu, wypoczynku - nie jest to delikt



Trzeba dokonać wykładni pojęcia "szkoda" wg wykładni pro-unijnej



Kiedy można się uwolnić od odpowiedzialności odszkodowawczej, tzn. wykazać, że szkoda powstała z powodu
okoliczności, za które ja nie ponoszę odpowiedzialności?



Przedsiębiorca budowlany, który się zobowiązał, że do maja skończy jakąś budowlę. Mamy większą zimę. Przedsiębiorca
mógł rozpocząć prace dopiero w maju.



Dałem X (mojemu koledze) do przeniesienia paczkę i powiedziałem, że to paczka książek, a tak naprawdę były tam
pieniądze (200 tys. zł)



X zmęczył się poszedł do baru, napił się piwa i w tym czasie ktoś mu ją ukradł. Jaka jest wartość?



Art. 361 - czy ta szkoda jest w adekwatnym związku przyczynowym?

o Nie jest to umowa przewozu, bo przy umowie przewozu trzeba podać wartość tego przedmiotu przewozu i ta kwota

jest determinująca.

o Jest to umowa - świadczenie usług.
o Jest to umowa starannego działania

 Wiemy, że ktoś działał niestarannie, bo X zostawi paczkę i poszedł pić piwo w barze. Czy kradzież paczki

pozostawionej w barze na czas, gdy pijemy w nim piwo jest normalnym następstwem?

 Przewidywalność szkody – problem
 Wartość paczki - 200 tys. zł



Art. 471 KC - umowa przewozu jest właściwie umową rezultatu



Art. 473 KC



Różne postaci naruszenia zobowiązania:

o Niemożliwość świadczenia
o Art. 556 KC - definicja wady rzeczy
o

Kodeks Zobowiązań - sprzedawca odpowiada za istnienie przedmiotu sprzedaży

o Longchamps:

 Sprzedawca sprzedaje dorożkę
 W jednym wypadku, spłonęła przed sprzedażą (dzisiaj: umowa nieważna)
 W drugim wypadku, spłonęła tuż po niej (dzisiaj: umowa ważna)
 Jeśli w obu wypadkach zapłacimy, to w drugim: sprzedaż z pełnymi konsekwencjami niewykonania

zobowiązania



Art. 516 KC - przy przelewie odpowiadam za istnienie wierzytelności



Gdyby ktoś mnie zatrudnił do koncertu na fortepianie, a ja nigdy na nim nie grałem, ale przyjąłem zobowiązanie i zaliczkę -
czy jest to uprzednia niemożliwość świadczenia?

____________________________________________________________________________________________________________

Zobowiązania. Wykład 21 (16.05.12.)

Zwrot świadczeń, naprawienie szkody



Nie może zostać użyty art. 635 kc, szukanie podstawy roszczenia dla zwrotu świadczenia.



Podstawą roszczenia może być art. 494 kc, pojawia się bezpodstawne wzbogacenie, mamy w art. 494 odesłanie do skutków
prawnych, a nie do podstawy (czyli do przesłanek normy, do której dany przepis odsyła)



Odstąpienie od umowy pozwala również zastosować roszczenie o naprawienie szkody.



Ustawa o sprzedaży konsumenckiej nie reguluje dochodzenia odszkodowania w stosunku między sprzedawcą, a nabywcą.



Art. 395 kc – odstępuje od całości umowy, bo umowa nie ma dla mnie sensu



Art. 560§2, czy art. 494 kc?

Art. 494 odsyła do art. 471 kc – i zawsze oba te przepisy równocześnie stanowią podstawę (przesłanki) do żądania
naprawienia szkody obok żądania zwrotu świadczeń wynikłych z odstąpienia od umowy.



Skuteczne odstąpienie od umowy jest konieczne, żeby możliwe było zastosowanie art. 494 kc



Art. 635 kc – opóźnienie i zwłoka – przepis ten trzeba stosować a fortiori, a nie wprost (antycypowane, przyszłe naruszenie
zobowiązania, przewidywane), art. 491 kc mógłby znaleźć zastosowanie przy wyznaczaniu terminu



Rękojmia przy 637 kc – po przeanalizowaniu sekwencji uprawnień

Kazus
Sprzedawca sprzedaje samochód, kupujący ma wypadek i wpada na drzewo samochodem i zniszczył go. Następnie odstąpił od
umowy. Oceń stan prawny.



Sprzedawca może żądać naprawienia szkody z tego tytułu, że kupujący nie wykonał zobowiązania, roszczenie sprzedawcy
wynika z niezapłacenia ceny auta.



Wg jakich przepisów następuje zwrot przedmiotów świadczenia, zbadać przesłanki skuteczności odstąpienia.



Problem w tym stanie faktycznym jest art. 409 – ale dlaczego?



Art. 475, 494 w zw. z art. 409



Zwrot wg reguł o bezpodstawnym wzbogaceniu – tak twierdzi art. 495, z kolei 494 nie odsyła do bezpodstawnego
wzbogacenia – o co chodzi ustawodawcy?



Art. 495 reguluje słabszą ochronę dla osoby zobowiązanej do spełnienia świadczenia.



Ustawodawca chciałby wyłączyć od stosowania zasadę aktualności wzbogacenia z art. 409 – zwrot świadczeń następuje
obiektywnie, bez żadnych dalszych przesłanek (mniejszościowy pogląd prof. F. Zolla)

1. Znaleźć przesłanki roszczeń (podstawy roszczeń)
2. Uzasadniać po kolei spełnienie przesłanek poszczególnych roszczeń

Roszczenie o odszkodowanie przy zwłoce  art. 491 § 1 + przepisy o karze umownej

A. Kwestia skutecznego zastrzeżenia kary umownej w umowie
B. Musi zaistnieć zwłoka w spełnieniu świadczenia
C. Czy mogą dochodzić tej kary umownej (ustalonej w umowie), jeżeli odstępują od umowy?

Czy przejść na umowne odstąpienie od umowy (i upadek wtedy kary umownej)? Co to znaczy, że umowa jest nienazwana –
wiele stanowisk w doktrynie i orzecznictwie



Art. 494 przewiduje zakres, w jakim można dochodzić naprawienia szkody z powodu niewykonania umowy, czy jest to
ujemny, czy dodatni interes umowny – jest to pozytywny (dodatni interes umowny), ujemny byłby, gdyby zaufał w treść
umowy i poniósł szkody z powodu jej wykonania. Jak nie ma umowy – jest ujemny interes umowny; tak więc art. 494 nie ma
luk.



Generalnie, co do zasady kara umowna nie ma charakteru zaliczanego.



Zawsze przy karze umownej należy badać, za co ona jest zastrzeżona w umowie.



Kara umowna za zwłokę upada przy odstąpieniu od umowy, bo można dochodzić odszkodowania za niewykonanie
zobowiązania w całości.



Art. 590 – zastrzeżenie własności.



Kiedy nie wolno skutecznie windykować? Przesłanki z art. 222 § 1 kc.



Przy zastrzeżeniu własności wystarczy tylko odstąpić od umowy, bez zastrzeżenia kary umownej.



Potrzebne są warunki formalne (sankcja ad eventum – forma pisemna z datą pewną).



Urzeczowione prawo odstąpienia (z zastrzeżeniem własności i ze skutkami rzeczowymi) to art. 590 kc



Nie ma odstąpienia przy sądzie polubownym (gdy istnieje w umowie klauzula arbitrażowa)



Co z kwestią, gdzie dwie kwestie naruszają zobowiązania i jedna ze stron odstępuje od umowy jako pierwsza?



Zdaniem prof. Zolla (stanowisko sporne w doktrynie) należy to potraktować, jako dwustronne odstąpienie od umowy.



Co w sytuacji, gdy wydano rzecz, a nie wydano instrukcji do niej w terminie? Kupujący odstępuje i domaga się zwrotu
świadczeń?



Brak spełnienia świadczenia głównego, częściowe niewykonanie zobowiązania  niewykonanie zobowiązania całości z
powodu wydania instrukcji z przekroczeniem terminu.



System prawa cywilnego stara się zmierzać do niwelowania zobowiązania głównego i ubocznego oraz niewykonania lub
nienależytego wykonania zobowiązania.



Przepisy o zadatku z art. 394

W przypadku odstąpienia od umowy zostają wykluczone roszczenia o wykonanie zobowiązania i na ich miejsce
wchodzą roszczenia o zwrot nakładów.



Art. 491 kc – przesłanki



Art. 476 – definicja zwłoki



Odstąpienie na podstawie przepisów o zadatku – art. 394  zadatku nie można domniemywać



Strona musi jasno zastrzec w umowie, że daje zadatek – napisać to bardzo wyraźnie w umowie opierając się na art. 394 kc



Art. 394 i art. 491 § 2 – Część zobowiązania została wykonana na drodze analogii stosujemy art. 491 § 2 – skutki,
konsekwencje odstąpienia: jaką część zadatku może zatrzymać odstępujący od umowy?



Stosowanie art. 494 w zw. z art. 491 § 2 kc – potwornie ważne przy umowach o świadczenie usług – gdy strona
zobowiązania wykonuje tylko pewną część zobowiązania, po czym odstępuje od umowy i żąda wynagrodzenia za tę pracę,
którą wykonał przed odstąpieniem.



Roszczenie o spadek wartości rzeczy

Zwrot kosztów, świadczeń polegałby na dopłacie – traktujemy interesy stron tak, jakby umowa nie została zawarta



Prawo do wstrzymania się ze spełnieniem świadczenia (z zapłatą, bądź odbiorem rzeczy)

(a) Jeżeli oferowana rzecz jest wadliwa

o (b) Jeżeli wykonano tylko część zobowiązania (nienależyte wykonanie zobowiązania)
o

Jest to pośrednio regulowane przy zwłoce w spełnieniu świadczenia przez wierzyciela nieusprawiedliwione – nie
można odstąpić, usprawiedliwione [z (a) i (b)] pozwalają na odstąpienie



Rękojmia. Dwa systemy:

Z umowy o sprzedaży konsumenckiej (w związku z działalnością gospodarczą, lub zawodową)

 Trudny problem czynności mieszanych

o Z KC – na własne potrzeby prywatne

____________________________________________________________________________________________________________

Zobowiązania. Wykład 22 (22.05.12.)

dr Anna Rachwał

Odpowiedzialność obiektywna za wady rzeczy sprzedanej, niezgodność towaru



Ponoszenie przez dłużnika skutków nienależytego wykonania zobowiązania, są dwa typy umów:

a. Cechą przeniesienie własności rzeczy (sprzedaż i umowy pochodne)
b. Cechą odpłatne korzystanie z rzeczy (najem, leasing)



Odrębną typowo umową jest umowa darowizny – może nią być każda umowa, którą ktoś dokonuje nieodpłatnego
przeniesienia własności rzeczy



Rękojmia za wady rzeczy sprzedanej – art. 556 i n. KC (art. 556 §2 – legalna definicja rękojmi za wady)



Wystąpienie wad rzeczy (czy to fizycznych, czy prawnych) uprawnia do skorzystania z rękojmi



Art. 560 kc - Sprzedawca może tylko raz zaproponować wymianę, lub naprawę rzeczy



Uprawnienie do wymiany lub naprawy rzeczy na mocy art. 561 przysługuje tylko w stosunku do rzeczy oznaczonej co do
gatunku.



W przepisach o rękojmi chodzi o pojęcie zastępowalności (reakcja interesu kupującego realizuje się w tym, żeby uzyskać
rzecz, która spełni jego wymagania).



Każda rzecz oznaczona co do gatunku – jest rzeczą zastępowalną



Art. 561 §2 kc – żądanie naprawy tylko, gdy sprzedawca jest wydawcą rzeczy.



Uprawnienia kupującego nie są w pełni równoważne, art. 560 §3 – tylko przy wadach istotnych.



Wady prawnej nie da się naprawić, jedynym uprawnieniem zazwyczaj pozostaje odstąpienie od umowy.



Art. 573 kc – kupujący musi wykazać, że wynik sprawy byłby taki sam, gdyby w sprawie brał udział sprzedawca



Art. 572^1 kc



Art. 566 kc – „chyba że sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności” – chodzi o niespełnienie przesłanek z art. 471



Szczególna sprawa: art. 574 §1 i 566 §1 zd. 2

Dla odpowiedzialności odszkodowawczej w zakresie negatywnego interesu umownego



Przepisy umowy o dzieło, a rękojmia za wady fizyczne rzeczy



Art. 638 – stosowany odpowiednio



Art. 637 – co się dzieje, gdy dzieło posiada wady?

Daje zamawiającemu takie same uprawnienia jak w art. 561 (zdaniem orzecznictwa)

Nie jest konieczne przejście na art. 637 kc przy zastosowaniu art. 561 kc



Art. 1 ust. 4 USK



Art. 627^1 Kc – definicja konsumenta kodeksowa, odesłanie do USK w przepisach o komisie takie samo odesłanie



USK nie jest tylko umowa sprzedaży, ale każda umowa na mocy której konsument nabywa konkretną rzecz na własność  i
umowa o dzieło i umowa dostawy



Art. 3 USK – towar ma być również zgodny z publicznymi informacjami na temat konsumpcji towaru sprzedawanego,



Art. 4 USK – mamy tutaj 3 przesłanki wyłączenia odpowiedzialności sprzedawcy



Na rzeczy ciążą prawa osób trzecich bądź rzecz jest własnością osób trzecich – definicja kodeksowa wady prawnej rzeczy



Art. 8 USK – zmiana sekwencji korzystania z uprawnień konsumenta, „słabsza” ochrona (naprawa/wymiana towaru), przed
„mocniejszą” ochroną [odstąpienie od umowy, bądź obniżenie ceny (wady nieistotne) >> przy wadach istotnych]



Umowa najmu – regulacje dotyczące rzeczy



Art. 644 – najemca może żądać odpowiedniego obniżenia czynszu (wady nieistotne; o wadach istotnych - § 2 – „silniejsza”
ochrona pojawia się możliwość żądania usunięcia wad bądź wypowiedzenia umowy)



Art. 682 kc – nowy rodzaj wady fizycznej, uprawnienie zmierzające do zakończenia stosunku prawnego



Art. 709^1 kc i n. (umowa leasingu) – cechą leasingu nie jest przeniesienie własności, ale stopniowe płacenie – są
charakterystyczne … pomocy sprzedający, własności i korzystający (???)



Art. 709^8 kc

Odpowiedzialność za wady rzeczy

Ustawowe przejście uprawnień przy ekonomicznym punkcie widzenia, odpowiedzialność zostaje przy sprzedawcy,
uprawnienia przechodzą na korzystającego (żądania naprawy, wymiany, obniżenia ceny), ale nie przechodzi
uprawnienie do odstąpienia od umowy

Orzeczenia SN



Wada fizyczna rzeczy – wyrok SN z 11.01.2000 r., I CKN 330/98

Oceniamy wadliwość przedmiotu z punktu widzenia jego jednolitości, a nie wyliczania po kolei poszczególnych
wad fizycznych rzeczy, chodzi o właściwości funkcjonalne rzeczy

Podanie nieprawidłowego roku produkcji samochodu (wpływ na użyteczność i możliwość korzystania z rzeczy) =
wada fizyczna



Postanowienie SN z 28.11.2997 r., II CKN 459/97

o Nie-intuicyjne rozumienie wady fizycznej – jest to każdy rodzaj wady wpływającej na użyteczność określoną w

umowie bądź zawarowaną prawem publicznym



Wyrok SN z 10.01.2002 r., II CKN 546/99



Wyrok SN z 27.11.2003 r., I CK 267/02, niepublikowany



Wyrok SN z 17.02.2005 r., I CK 568/04, niepublikowany

o Wada fizyczna rzeczy, zapewnienia sprzedawcy



Nie można traktować zapewnień sprzedawcy jako oświadczenia woli, bo tutaj sprzedawca bierze na siebie większą
odpowiedzialność, niż wynikająca z samego oświadczenia woli.

o Wyrok SN z 2.04.2003 r., I CKN 244/01, niepublikowany



Istnieje obowiązek dbałości o interesy drugiej strony umowy (interesy zarówno dłużnika, jak i wierzyciela muszą być
chronione).



Indywidualne uzgodnienia

o Wyrok SN z 5.03.2010, IV CPN 76/09, niepublikowany
o Wyrok SN z 9.03.2006



Odpowiedzialność sprzedawcy

o Wyrok SN z 20.05.1997, II CKN 115.97, niepublikowany

 Przypisanie odpowiedzialności sprzedawcy niezależnie od wszelkich okoliczności – bowiem to on sam

powinien dbać o jakość towarów, które sam nabywa w celu odsprzedaży konsumentowi.

 Sprzedawca ponosi odpowiedzialność absolutną, której w żaden sposób nie da się wyłączyć



SN z 27.11.2003 r., I CK 267/02, niepublikowany

Art. 568 § 2 kc – przesłanką podstępnego zatajenia wady musi być wiedza sprzedawcy o tej wadzie – podstęp
polega tutaj na zaniechaniu ujawnienia informacji o wadzie (niepoinformowanie)



Postanowienie SN z 14.10.2011, III CZP 50/11 – pojawia się wykładnia funkcjonalna



Umowy konsumenckie – wady prawne



Niezgodność towaru z umową wg SN obejmuje też wady prawne rzeczy



Art. 3 USK, konsument ma uprawnienia wynikające już tylko z USK



SN przyjął tutaj kryterium funkcjonalne, ograniczeń nie ma w kc co do wad prawnych rzeczy co do realizacji uprawnień
konsumenta.



Nie da się z góry wykluczyć, że mimo istnienia wad prawnych rzeczy nie ma ograniczenia jej funkcjonalność, ani
użyteczność

Niezgodność towaru z umową, a gwarancja



W Polsce gwarancję uważa sięga umowę, nie wymaga się, aby gwarantem był sprzedawca, może nim być osoba trzecia.
Funkcjonowanie przepisów o gwarancji nie ma wpływu na uprawnienia wynikające dla kupującego z KC i USK. Można z
obu podstaw żądać roszczeń.



Wyrok SN z 4.11.2010, IC CNP 42/10

Stosunkowo niebezpieczne dla konsumentów orzeczenie, bo nakazuje konsumentowi określenie kolejności
dochodzenia roszczeń



Uchwała SN z 26.01.2012, III CZP 90/11

Rękojmia, a wady oświadczenia woli (zbyt późne zawiadomienie o wadzie) – zdaniem SN inne są funkcje obu
instytucji: rękojmi i ochrony autonomii woli (przy wadach oświadczenia woli)



Uchwała SN z 5.02.2004, III CZP 96/03

Przejście uprawnień z tytułu rękojmi (niezgodność towaru z umową)

Czy są to roszczenia majątkowe, czy uprawnienia prawo-kształtujące? SN opowiedział się za roszczeniami
majątkowymi (wg SN przy żądaniu obniżenia ceny chodzi o roszczenie o zapłatę ceny stanowiącej nadpłatę)

____________________________________________________________________________________________________________

Zobowiązania. Wykład 23 (29.05.12.)

Prof. dr hab. Fryderyk Zoll

Niezgodność towaru z umową

Kazus 1
Punkt sprzedaży samochodów używanych – w umowie ma klauzulę „są w stanie złym”, zarejestrowane itd. Ktoś kupuje i rozpada się
silnik. Kupujący chce wymiany na nowy. Podstawą roszczenia art. 8 ust. 1 Ustawy o sprzedaży konsumenckiej. Pan jest
przedsiębiorcą, klient nie wiadomo, bo nie ma w kazusie, a nie ma domniemania bycia konsumentem  kłopot (wtedy podstawą
byłby art. 560 § 1 kc – rzecz używana). Zakładamy, że było napisane, że dla celów prywatnych nabywca. Musi się pojawić
niezgodność towaru z umową, żeby mógł wymienić + terminy, wymiana ma być możliwa i nie może nadmiernych kosztów
wywoływać. Oczekiwań specjalnych do złomu nie mamy zwykle…



Art. 7 ustawy – wyłącznie odpowiedzialność sprzedawcy – kupujący wiedział o takich cechach. Nie ma tu obejścia prawa?
Ominięcie zakazu wyłączania odpowiedzialności? Czy strony uzgodniły indywidualne właściwości – art. 4 ustawy. Co to
znaczy indywidualne uzgodnienie?



Art. 4 § 3 – mogę sprzedawać co innego? Sprzedawca sprzedawał używany samochód, a nie złom.



Prawo niemieckie: negatywne ustalenia co do cechy rzeczy. Rzecz niezgodna z umową, tani, ale jeździ (wie kupujący, że jak
określone „złom”, to się rozpadnie, ale chwilę pojeździ).



Ustawa – implementacja dyrektywy o sprzedaży konsumenckiej



wykładnia pro unijna ma być, trzeba czytać ustawę w

kontekście dyrektywy i tak ją wykładać >trudności i przyjemności prawa unijnego<



Jeśli sąd ma problem, to może, a ostatnia instancja musi – zwrócić się z pytaniem do TSUE



Byłoby to niedozwolone postanowienie umowne?



Czy jest skutecznie inkorporowane?  Jeśli byłby to wzorzec umowny (nie jest indywidualnie uzgodniony, czy
przygotował go do stosowania do większej ilości umów? Ma być wręczone przed zawarciem umowy – tak, żeby mógł się z
nim zapoznać)



Zakładamy skuteczną inkorporację. Trzeba zbadać nie nieuzgodnione indywidualnie elementy, czy jest konsument –
przedsiębiorca, żeby mówić o niedozwolonym postanowieniu.



Dyrektywa jest minimalna – ustawodawca krajowy może być łagodniejszy dla konsumenta (!)



Art. 385^1 kc – przedsiębiorca ma wykazać, że nie było wynegocjowane (§4)  domniemanie. Jest to klauzula narzucona.
Czy ta klauzula dotyczy świadczenia głównego stron? Nie.



Przedmiot świadczenia (art. 4§3. Ustawy – przepis dyspozytywny). Można argumentować, że jest postanowieniem
ubocznym w stosunku do konsumenta. Nie jest skuteczne to postanowienie, bo zostało masowo przyjęte.



Art. 8 ustawy  ust. 1 – wybiera konsument. Tu: chce wymiany na nowy. Nowy przy rzeczach używanych = podobny do
tamtego, nie całkiem nowy. Przy rzeczach niezamiennych nie mają się domagać wymiany  spory w dyrektywie.



Rozstrzygnięcie i tak kończyć kazus – analiza tego wszystkiego i odpowiedź.

Kazus 2
Przedsiębiorca – konsument. Konsument kupuje samochód diesel z filtrem. A w instrukcji, że trzeba raz na X km przejechać tzw.
„jazdę regeneracyjną” (dłuższy dystans). Nikt mu tego nie powiedział, a nie przeczytał. Inne diesel’e tego nie mają. Filtr się zapchał,
chce odstąpić od umowy i zwrot ceny. Może?



Podstawą roszczenia art. 494 kc  ma skutecznie odstąpić



Niezgodność towaru z umową? Ustawa o sprzedaży konsumenckiej. Termin nie ma upłynąć, art. 5 tej ustawy ma nie
zachodzić.



Sekwencja uprawnień - od raz odstąpić lub obniżyć ceny nie można > szansa dla przedsiębiorcy na spełnienie świadczenia.



Art. 8 in fine – istotność. Nic nie powiedział, że chce go używać do jazdy po mieście.



Co jest tym towarem? Każdy diesel czy ten ze szczególnym filtrem? Ważne, czy brak informacji wpływa na niezgodność
towaru z umową? Wg Niemieckiego Sądu Federalnego nie, ale jest to krytykowane.

Kazus 3
Podjeżdżamy prywatnym samochodem na stację benzynową po ropę do diesel’a. Nie różni się parametrami od innej, ale ma inny
kolor. Chcemy odstąpić od umowy, żądamy zwrotu, naprawienia szkody.



Podstawą art. 494 kc



Ustawa czy kodeks? H2O to nie jest (art. 1 ustawy). Wada lub niezgodność – czy nie jest to wada prawna rzeczy? Raczej tak.
A co z tego wynika? Stosuje się kc. SN – ustawa o sprzedaży też stosowana do wad prawnych, ale większość uważa, że
nie, bo jest wzorowana na Konwencji wiedeńskiej a Konwencja rozróżnia, a poza tym są różne terminy i konsument miałby
gorzej, niż nie-konsument. Trudno wykazać, że to wada prawna…

Kazus 4
Pani kupuje zestaw kuchenny z katalogu + piec elektryczny. W 4 miesiące korzystania grzałka się przepala. Chce wymienić.
Sprzedawca chce za to wynagrodzenie (różnicę wartości, bo dostanie nowy, a ten był używany). Czy może?



Bezpodstawne wzbogacenie jego? A gdyby odstąpiła i sprzedawca odda mniej, bo używany – art. 8 ustawy, art. 494 kc. Z art.
494 kc przez analogię można dojść do sytuacji, że rzecz będzie wymieniona, ale tak sądy nie robią.



Art. 8 ustawy – ma być zwrot w stanie nieodpłatnym. Czy może się domagać amortyzacji (tych dodatkowych kosztów)?
Nie.

Kazus 5
Kafelki do kuchni. Były niezgodne z umową. Chcemy odkucia, wymiany i zamontowania nowych. Dwukrotnie przewyższa to wartość
tych pierwotnych. Sprzedawca mówi, że to przesada. Tamtych naprawić nie da, chce, żeby lepiej klient odstąpił od umowy. Winy
klienta nie było – kolor kafelek się okazał nie ten.



Podstawić art., 8 ust. 1 ustawy. Może się o ten montaż domagać? Sprzedaż konsumencka, niezgodność towaru, bo kolor nie
ten. Może chcieć wymiany? Może.



Czy to nie są nadmierne koszty? Co to znaczy te „nadmierne koszty”? Ten sposób co się domaga kupujący jest bardziej
kosztowny, niż inny sposób.



Wykładnia przyjazna dyrektywie – nie ma do czego odnosić, bo naprawić się nie da, tylko można wymienić na nowe. Zarzut
sprzedawcy musi upaść.

Tu: absolutna nieproporcjonalność (jeszcze by mogła być względna nieproporcjonalność, ale nie tu).



Pytanie prejudycjalne do ETSu – czy może być absolutna nieproporcjonalność. Niemcy pytali o to. ETS powiedział, że
dyrektywa zajmuje się tylko względna nieproporcjonalności (porównanie tych dwóch sposobów), ale jeśli tylko 1 sposób
istnieje, to konsument ma w tym uczestniczyć i obejmuje to też montaż i wymontowanie (roszczenie), czyli ma pokryć część
kosztów tego. Skąd ETS to wytrzasnął? Niemcy to rozwiązują przez bezpodstawne wzbogacenie, a my? To jest dyrektywa
minimalna, więc my tego udziału w koszta zastosować nie możemy (art. 8 ust. 2 ustawy). Sprzedawca się w tym zakresie na
ETS powołać nie może (orzeczenie Veberputz). Nic o tej ustawie nie możemy powiedzieć nie znając dyrektywy.

Kazus 6 (autentyczny)
F. Zoll kupował ojcu GPSa. Po 3 miesiącach go instalują. Software był na innym stick’u, którego nie dostali. Poszedł do sklepu, że nie
dostał, sprzedawca mówi, że musiał być. Chcą wymiany na sprawną rzecz. Problem z dowodem – sprzedawca twierdzi, że zgubili.



Art. 8 ust. 1 ustawy, sprzedaż konsumencka, rzecz niezgodna z umową? Nie nadaje się do celu i niekompletna, więc tak.
Sprzedawca twierdzi, że to powstało po przejściu ryzyka.



Domniemanie niezgodności? – W ciągu 6 miesięcy jak się wada pojawiła, to domniemanie, że była przed wydanie.
Sprzedawca się przestraszył jak usłyszał, że jest domniemanie i dostał F. Zoll GPSa. Ale chyba tego to domniemanie nei
obejmuje  wątpliwości

Kazus 7
GPS jw. Sprzedawca chce odszkodowania od producenta, że musiał dać nowy, choć szło to jeszcze przez pośredników.



Art. 12 ustawy odsyła do art. 471 kc  art. 491 kc w zw. z art. 12 Ustawy o sprzedaży.



Mogę od producenta czy muszę od pośrednika? Czy art. 12 przełamuje zasadę względności zobowiązań? Można od
kogokolwiek, można przeskoczyć na producenta. Francuska koncepcja action direct. Z producentem nie zawieraliśmy
umowy.

Producent – samochód  kolega prof. Zolla – samochód  prof. Zoll



Czy prof. może z gwarancji dochodzić uprawnień?



Musiałaby być umowa (cesja) kolegi i prof. Zolla – muszą przejść uprawnienia z tytułu rękojmi, żeby dochodzić od
producenta. Konkludentnie przechodzą za rzeczą? Tak prawo francuskie, teraz w Polsce trzeba dopilnować, żeby wyraźnie
byłą cesja.



Art. 12 łamie tą zasadę – profesjonalista sprzedał profesjonaliście i wyłączył rękojmie, my nie. Dyrektywa nie daje
odpowiedzi czy to przepis bezwzględnie obowiązujący.

____________________________________________________________________________________________________________

Zobowiązania. Wykład 24 (30.05.12.)

Stosowanie USK i rękojmia

Kazus z przyczepą turystyczną nad morzem – facet żąda naprawy przyczepy.



Art. 8 ust. 1 USK

Musi być spełnione: przedsiębiorca, towar konsumencki, niezgodność towaru z umową, naprawa musi być możliwa,
gdzie świadczenie (ta naprawa ma być dokonana) ma być spełnione.



Kupujący domaga się naprawienia w określony sposób (możliwa byłaby też wymiana rzeczy). Można zażądać czy nie
określonego sposobu usunięcia wady?



Nie ma takiego wyboru! Na temat wyboru optymalnej naprawy konsument nie ma żadnych uprawnień



Jakie jest miejsce spełnienia świadczenia? Czy z art. 454 (n sprzedawcy)?



Trzeba zawsze patrzeć do dyrektywy, w każdym przypadku!



Art. 8 ust. 2 USK



Rakieta do squash była niezgodna z opisem, ale A i tak grał. Rozbił rakietę o ścianę i żąda teraz wymiany rzeczy na nową.
Co się stanie jeżeli zniszczyliśmy rzecz? Czy możemy teraz żądać jej wymiany?



Tak, można i żądać wymiany i odstąpić, ale poniesienie odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 471 kc lub ewentualnie
art. 494 kc.



Orzeczenie ws Quere (?) – ETS wyraźnie odsyła do zasady dobrego obyczaju i prawa krajowego



Art. 384 i art. 385 kc

o Klauzula umowna banku z klientami przy umowie rachunku bankowego, jak nie w bankomacie to w okienku trzeba

zapłacić 5 zł za obsługę przy okienku. A żąda zwrotu pieniędzy bo stracił 500 zł będąc 100 razy przy okienku.

o Podstawa roszczenia: art. 405 (w zw. z art. 410 ewentualnie)

 Jak należy rozumieć art. 405 bez podstawy prawnej?
 Art. 410 wymienia kondycje



Kondykcje w art. 410 kc ( n.):

a. In debiti
b. Causa data
c. Causa non secuta
d. Causa…
e. Sine causa
f.

…



Badanie po kolei przesłanek wzorca umowy (art. 384 – przesłanki inkorporacji) – mieści się w przepisach o zawarciu umowy



„zwyczajowo przyjęte stosowanie wzorca” – dzisiaj to norma pusta



Art. 394 – różne typy wzorców i przesłanki inkorporacji wzorca do umowy



Sprawdzamy klauzulę niedozwoloną (z art. 385^):

Czy została uzgodniona indywidualnie (czyli czy był wpływ strony na poszczególne postanowienia) –
niewynegocjonowana klauzula

Czy nie dotyczy głównych postanowień umowy – które to są postanowienia główne, a które uboczne? To jest
pewien problem.

Jakie kryterium stosować do rozstrzygnięcia wg wzorca? Jak rozróżnić tego typu postanowienia?



Tytuł XX – umowa rachunku bankowego (regulacja essentialia negotii), tylko prof. Zoll (i nikt inny) zgadza się, że
dodatkowe opłaty są w umowie rachunku bankowego postanowieniami głównymi umowy

SN argumentował to przez essentialia negotii, w których nie ma mowy o dodatkowych opłatach w typie umowy
rachunku bankowego

Ta opłata jest kontrolowana (nie mieści się w wąskim zakresie ceny do świadczenia) – nie jest to klauzula
transparentna, czyli zrozumiała

Nietransparentność także jest jednym z kryterium badania treści (kontroli) danej klauzuli umownej



Dalsza kontrola abuzywności klauzuli:

o Strona UOKiK z rejestrem klauzul niedozwolonych (ok. 4000)
o

Sąd może po postępowaniu abstrakcyjnym orzec zakazanie danej klauzuli (skutek erga omnes) i wpisanie jej do
rejestru klauzul abuzywnych, skutek wsteczny klauzul w rejestrze

Te klauzule z rejestru wiążą tylko pozwanego wobec powoda, ale nie wszystkich innych



Naruszenie zbiorowych interesów konsumentów  doskonała broń przeciw bankom w ich sporach z klientami (grzywna do
wysokości 10% obrotów danego przedsiębiorcy).



Klauzule abuzywne z KC są istotne w stosunkach indywidualnych



[…z art. 385? kc]:

o Lista indykatywna
o Lista czarna
o

Lista szara (właśnie ta z 385^3)

 Przyjmuje się w razie wątpliwości, że jeżeli klauzula z tego katalogu mieści się na tej liście, to spełnia też

warunki klauzuli generalnej z art. 385^§ 1



Czy jest jeszcze jakaś pomoc w konkretyzacji oceny klauzul? Jakie kryterium normatywne jeszcze?

Dyspozytywne przepisy (względnie obowiązujące) – można się umówić inaczej w umowie niż one stanowią (nic tu
nie daje wyzysk z art. 388)



Domniemanie abuzywności klauzuli, jeżeli bardzo mocno odbiega od przepisów dyspozytywnych



Czy w art. 385^§ 1 jakieś okoliczności usprawiedliwiające naruszenie interesu konsumenckiego sprzeczne z dobrym
obyczajem



Relacja art. 58 z art. 385^ §1 kc



Jeżeli klauzula narusza art. 58, to właśnie art. 58 jest podstawą sprzeczności klauzuli – inne skutki niż w art. 385^ §1:

§ 3 z art. 58 kc

Trzeba wąsko rozumieć zasady współżycia społecznego



Co jest podstawą abuzywności klauzuli naruszającej normę bezwzględnie obowiązującą?  art. 385^ §1



Wykładnia abuzywności klauzul



Reguła: w razie wątpliwości stosującego klauzulę, interpretacja na korzyść konsumenta (In dubio contra proponentem)



Wątpliwości należy rozstrzygać przeciwko temu, kto daną klauzulę wprowadził do umowy



W postanowieniach abstrakcyjnych nie stosujemy tej reguły. Kiedy taka reguła mogłaby okazać się niekorzystna dla
konsumenta?



Czy jest możliwe, żeby wykładnia potencjalnie wroga dla konsumenta okazała się skuteczna dla konsumenta?

Tak się może czasami zdarzyć. Metoda powinna być wielostopniowa:
1. Wykładnia najpierw najbardziej niekorzystna dla konsumenta: jeżeli okaże się zgodna z art. 385^ (przeszła test

abuzywności)

2. Następnie wykładnia na korzyść konsumenta – kontrola abstrakcyjna dokonywana przez sąd.



Czy można regulować treść klauzuli?



Sąd postanowił, że niedopuszczalna jest klauzula „w szczególności…”

Jest to redukcja utrzymująca skuteczność – zredukowanie treści klauzuli do poziomu dopuszczalnego – jest to
niedopuszczalne działanie sądu (!)

„Wyciął” więc klauzulę otwartą rozpoczynającą się od „w szczególności”

Tak nie wolno, klauzula powinna być niedopuszczalna w całości, a nie tylko jej otwartej części



W umowach pojawiają się spory (…) – na ogół są one nieskuteczne i niewiążące



Dyrektywa 93/13 o niedozwolonych klauzulach w konsumpcji

o Europejskie rozumienie klauzuli dobrego obyczaju – czy istnieje jej konkretna treść? ETS stwierdził, że nie – jest to

tylko norma ramowa



Surogaty spełnienia świadczenia (z problematyki wykonania zobowiązania):

Art. 498 kc (potrącenie)

i grupa spełnienia świadczenia, ale bez zaspokojenia wierzyciela

o art. 499 – 508 kc



Np. przelew – możliwy zarzut z potrącenia dłużnika wobec nabywcy, umowa spółki cywilnej

Kazus
Kazus ze szklarzem wstawiającym okna w Ministerstwie Sprawiedliwości i w Ministerstwie Finansów, ale tutaj źle zamontował okna
i potrącił swoją wierzytelność, którą miał ze Skarbem Państwa w postaci jednego z ministerstw (statio fisci). Ministerstwo
Sprawiedliwości mu nie zapłaciło.



Potrącenie jest mocno związane z regułami egzekucji. Można dochodzić tylko rachunku statio fisci Skarbu Państwa
wierzytelności pieniężnej, a nie z całości majątku Skarbu Państwa. Takie potrącenie jest niedopuszczalne



Art. 457 kc – dłużnik może spełnić świadczenia przed terminem, można potrącić wierzytelność wymagalną w (…)

Kazus
A ma wierzytelność w dolarach, a B w złotówkach. Ten, który ma w dolarach oświadcza o potrąceniu wierzytelności, które są
wymagalne – i co teraz?



Co ze stosowaniem zasady walutowości? (art. 358 kc – przepis niekorzystny dla wierzyciela, funkcja ochronna dla
dłużników)



Czy przesłanki z art. 498 kc są spełnione?



Czy wymóg jednorodzajowości świadczenia jest spełniony?



Wydaje się, że potrącenie działa w dwie strony – przy różnych walutach po dwu stronach

Wymagalność

Potrącalność



Potrącenie, a przedawnienie

Potrącenie – wystarczy, że kiedyś istniała potrącalność, a obecnie wierzytelność też jest potrącana

Niedopuszczalne jest potrącenie, jeżeli wierzytelność nigdy wcześniej nie były potrącane

Kazus
Umowa dłużnika poręczenia z bankiem, mija czas i dłużnik nie płaci. Czy poręczyciel może nie zapłacić, powiedział, że teraz to już
inna sytuacja i on nie zapłaci.



Podstawa roszczenia: umowa poręczenia



Przesłanki ważności poręczenia



Dług przesłanką dochodzenia



Zapłaty z poręczenia można dochodzić od razu (subsydiarność)



Czy to poręczenie nie wygasło z powodu odnowienia?



Poręczyciel oświadcza, że doszło do nowacji, to jest nowe zobowiązanie, za które on już nie odpowiada.



Zażądamy … domniemane prawne nowacji. Nie ma jej, jeżeli strony nie postanowią wyraźnie o wejściu nowej
wierzytelności.



Zmiany przedmiotu świadczenia nie mogą pogorszyć sytuacji wierzycieli



Delikt kontra niewykonanie zobowiązania. Delikt oświadcza o potrąceniu

o Art. 505 pkt. 3

 Czy działa on w jedną stronę, czy w obie strony?
 Ma on na celu ochronę osoby uprawnionej z tytułu deliktu (mocniejsza ochrona, niż innych wierzytelności)

– potrącenie w tym przypadku jest niemożliwe



Nowacja, a datio in solutum (dwie trochę różne od siebie, ale podobne instytucje)

o Nowacja – w miejsce starej rzeczy (przedmiotu) wchodzi nowa (kauzalna) wierzytelność

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo spadkowe. Wykład 1 (07.03.12 r.)

prof. dr hab. Fryderyk Zoll

Konstytucyjne podstawy prawa spadkowego



Art. 21 Konstytucji



Ustawodawca chroni swobodę testowania (decydowanie, co stanie się z moim majątkiem po mojej śmierci)



Swoboda testowania nie jest bezgraniczna

o Instytucja zachowku w prawie polski, instytucja rezerwy w prawie francuskim ( pewną częścią majątku nie można

rozporządzić, bo jest on przeznaczony dla pewnego kręgu osób )

Kazus

Mężczyzna całe życie spędza z rodziną, a przed śmiercią poznaje inną kobietę i ją tylko powołuje do dziedziczenia, pomijając swoją
żonę i dzieci



Art. 58 kc - zasady współżycia społecznego



Powołanie za seks -> gdy powołanie do dziedziczenia było wynagrodzeniem za usługi seksualne - można by to uznać za
dziedziczenie nieważne



Ochrona spadkobierców - system prawny powinien gwarantować przejście masy majątkowej na właściwych spadkobierców



Czy ja, jako przyszły spadkobierca mam jakieś chronione prawa? Nie, nie mam nawet ekspektatywy



Czy ustawodawca ma swobodę w ustalaniu spadkobierców ustawowych? Nie ma zupełnej swobody



Art. 64 Konstytucji



Art. 1059 kc dziedziczenie gospodarstw rolnych

Pojecie ochrony prawa do dziedziczenia



TK: art. 64 ust. 1 Konst., odczytywany w Kontekście innych przepisów mówiących o dziedziczeniu (art. 64 ust. 2 i art. 21
ust. 1 Konst.), stanowi podstawę publicznego prawa podmiotowego, którego treścią jest gwarantowana konstytucyjnie

wolność nabywania mienia, jego zachowania, oraz dysponowania nim.



Dysponowanie mieniem obejmuje w szczególności zbywanie go (w całości, lub części) w drodze dokonywania przez
uprawnionego czynności inter vivos i mortis causa.



Czynność mortis causa = czynność wywołująca skutki dopiero po śmierci.



Darowizna mortis causa = amortyzacyjna - pod warunkiem zawieszającym (pod terminem zawieszającym): daruję Ci np.
samochód, ale dopiero po mojej śmierci - nie jest to czynność mortis causa, bo pewne jej skutki realizują się przed śmiercią,
np. ekspektatywa.



Zrzeknięcie się dziedziczenia - też jest to czynność mortis causa.



TK: Konstytucja wyznacza więc ramy, w których ustawodawca, regulując problematykę prawa spadkowego, ma znaczny
zakres swobody. Powinien on respektować przede wszystkim wskazany wyżej zakaz "ukrytego" wywłaszczenia oraz
założenie dostosowania porządku dziedziczenia do przypuszczalnej woli spadkodawcy, co zakłada oparcie takiej regulacji na
określonym stopniu typowości i racjonalności postanowień spadkodawcy. Z tego punktu widzenia uzasadniać można
zaliczenie do kręgu spadkobierców ustawowych najbliższych krewnych i małżonka spadkodawcy. Należy jednak podkreślić,
że o ile w przypadku skutecznego wyrażenia przez osobę fizyczną jej "ostatniej woli" ustawodawca winien stworzyć
mechanizmy, pozwalające ją zrealizować, a tylko wyjątkowo i w szczególnie uzasadnionych sytuacjach może umożliwić jej
zakwestionowanie, to w przypadku dziedziczenia ustawowego sam ustawodawca kształtuje (w pewnym sensie w zastępstwie
spadkodawcy) krąg osób nabywających majątek spadkowy i może on realizować przy tej okazji również inne - obok
"odkrycia" woli osoby zmarłej - konstytucyjnie uzasadnione cele.



Dlatego oczywiste jest, że zakres ingerencji w prawo dziedziczenia jest w tym przypadku szerszy, ustawodawca nie tylko
bowiem chroni interesy spadkobierców powołanych przez osobę zmarłą, ale sam określa podstawy ich powołania do spadku.



Wola zmarłego jest uznawana w naszej kulturze jako pewien filozoficzny aksjomat i nie chcemy jej podważać.
Ustawodawstwo hitlerowskich Niemiec i Rosji Radzieckiej - ograniczenie swobody testowania, bo liczy się to, co zostaje;
nie może dochodzić do rozdrabniania majątku.



TK: Dziedziczenie ustawowe, wchodzące w grę wówczas, gdy spadkodawca nie wyraził w odpowiedni sposób swej woli co
do porządku dziedziczenia po nim, jest bowiem niemożliwe bez obowiązywania regulacji ustawowej.



Z art. 64 ust. 1 Konstytucji wynika również adresowany do ustawodawcy zakaz pozbawiania jakiejś kategorii osób zdolności
dziedziczenia, czyli możliwości nabycia własności



Regulacja przyjęta w omawianych tu przepisach pozostaje zatem w sprzeczności z Konstytucją. Dodatkowo zauważyć
należy, iż nierównego traktowania spadkobierców dziedziczących z ustawy po właścicielu gospodarstwa rolnego nie można
uzasadniać koniecznością posiadania kwalifikacji rolniczych dla uzyskania własności takiego gospodarstwa. Wymagania
tego rodzaju zostały bowiem w 1990 r….

Skład spadku - co jest przedmiotem dziedziczenia



Art. 922

§ 1 prawa i obowiązki majątkowe zmarłego

§ 2 nie należą prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą + prawa, które z chwilą jego śmierci
przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami



Obowiązki podatkowe nie są dziedziczone. Ordynacja podatkowa - odpowiedzialność za długi podatkowe - rozstrzygana na
podstawie prawa spadkowego



Decyzje w testamencie - powołanie spadkobiercy, ustanowienie wykonawcy testamentu, zapis windykacyjny =
ROZRZĄDZENIA



DŁUGI SPADKOWE - te długi, które obciążały spadkodawcę, czyli istniały za jego życia i teraz będą wchodziły w skład
spadku



DŁUGI SPADKU - te długi, które obciążają spadek, ale pojawiają się już po śmierci, np. koszty pogrzebu oraz te, które
wynikają z rozrządzeń

Skład spadku



Wyrok SN z 9 I 2008 r. II CSK 394/07

Anna uległa bardzo poważnemu wypadkowi samochodowemu. W wyniku tego wypadku, w którym odniosła cały szereg obrażeń,
doszło także do trwałego uszkodzenia mózgu, tak że Anna zapadła w śpiączkę i z medycznego punktu widzenia nie było żadnych
szans, aby odzyskała przytomność. W jej imieniu jej mąż Tomasz, opierając się o art. 29 k.r.o. wytoczył powództwo, udzielając

pełnomocnictwa procesowego adwokatowi Piotrowi. Anna zmarła. Czy roszczenie o zadośćuczynienie wejdzie w skład spadku ?



Art. 445 § 3



Jeżeli jestem ubezpieczycielem, mogę się bronić, że:

Tomasz nie może działać na podstawie art. 29 k.r.o., nie ma umocowania

o Kwestia falsus procurator - czynność bezskutecznie zawieszona
o Czy ta czynność może być w jakiś sposób potwierdzona?
o Czynność ta jest nieważna, chyba, że druga strona zgadza się na działanie - nie zgadzam się, jako ubezpieczyciel
o Udzielenie pełnomocnictwa adwokatowi - jednostronna czynność prawna. Czy adwokat był skutecznie umocowany

do działania w imieniu żony Tomasza ?

o Art. 103 i art. 104
o Sąd dochodzi do wniosku, że ta czynność nadaje się do potwierdzenia. Ale nie może być potwierdzenia, bo Anna

zmarła. A zatem, czy to uprawnienie prawo kształtujące jest dziedziczne?

o Czy prawo do potwierdzenia pełnomocnictwa jest dziedziczone? Czy jest to prawo majątkowe?



SN: uprawnienie do potwierdzenia czynności prawnej przez osobę, w której imieniu dokonał jej rzekomy pełnomocnik
przechodzi na spadkobierców, chyba że dotyczy czynności prawnej ściśle związanej z osobą zmarłego.

Postanowienie SN z dnia 11 marca 2005 r. II CK 499/04

Czy posiadanie samoistne wchodzi w skład spadku?

Kazus
Tomasz posiadał gospodarstwo rolne. Jak się jednak okazało, nie był właścicielem tego gospodarstwa. Był jednak jego samoistnym
posiadaczem. Pozostawił po sobie 3 spadkobierców. Czy nabędą oni posiadanie gospodarstwa ?



Posiadanie nie jest prawem majątkowym. Jest jedynie stanem faktycznym.



Prof. Wójcik, czasem posiadanie może prowadzić do nabycia prawa własności w drodze zasiedzenia.



Art. 176 KC accesssio possesionis



Skutki posiadania - to one mają wpływ na to, czy posiadanie może być dziedziczne. Czy ja jestem posiadaczem?



Problem pożytków, które przysługują posiadaczowi



Czy skutki posiadania są dziedziczne?



Jeśli byłem uprawniony do dziedziczenia - niewadliwe przejście posiadania. Jeżeli poprzedniego posiadacza wyrzuciłem z
posiadania, nie mogę jego okresu posiadania doliczyć do mojego



SN: Skoro dziedziczenie obejmuje nie tylko prawo własności gospodarstwa, ale także sytuację prawną związaną z jego
samoistnym posiadaniem, to w sentencji postanowienia należy też wymienić odrębnie spadkobierców uprawnionych do
dziedziczenia takiego posiadania.

Kazus
Z Tomaszem w wynajmowanym przez niego lokalu zamieszkiwały jego dzieci. Tomasz sporządził testament i powołał do spadku
sąsiada Piotra. Czy Piotr będzie dziedziczył po śmierci Tomasza przysługujące mu prawo najmu?



Art. 691 kc - jest to przepis, który wskazuje inny sposób dziedziczenia

o Par. 3 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa w razie braku osób wymienionych w par. 1
o Gdyby tego przepisu nie było, to gdyby nie było osób uprawnionych prawo najmu lokalnego podpadałoby pod

zwykłe dziedziczenie - tak było przez kilka lat na początku lat 90 na podstawie art. 922

Czy prawo pierwokupu jest dziedziczne?



Jest niezbywalne (jak prawo odkupu)



Art. 922 - prawa niezbywalne np. na mocy ustawy nie podlegają dziedziczeniu



Zbycie polega tu na sukcesji syngularnej



Niezbywalność prawa nie wyłącza przejścia prawa w toku dziedziczenia



Wyłączenie dziedziczenia musi być przewidziane przez ustawodawcę (np. przy użytkowaniu, timesharingu)



Uprawnienie prawo kształtujące – dziedziczne



Pełnomocnictwa na wypadek śmierci mocodawcy



Działają w imieniu spadkobierców, ale w stosunku do masy spadkowej



Art. 924 Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy



Art. 925 Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku

Wyrok SN z dnia 26 X 2006 r. I CSK 178/06
Nabycie spadku przez spadkobiercę (spadkobierców) następuje z mocy prawa z chwilą otwarcia spadku. Oznacza to, że jeżeli osoba
trzecia nie kwestionuje przymiotu spadkobiercy, odpada potrzeba udowodnienia tego przymiotu stwierdzeniem nabycia spadku.

Spadkobierca ma prawo przyjąć albo odrzucić spadek, ale staje się spadkobiercą z chwilą otwarcia spadku.



Odrzucenie spadku - fikcja, jakbym nie dożył otwarcia spadku



Stwierdzenie nabycia spadku - orzeczenie sądowe



Art. 926 ustawa albo testament



Testament:

o Dokument
o

Czynność prawna na wypadek śmierci



Czym jest rozrządzenie w stosunku do testamentu - wchodzi w skład testamentu



Powołanie spadkobiercy, ale może też być bez tego powołania (dawniej nazywało się to kodycyl)



Zapis zwykły - daje roszczenie



Zapis windykacyjny - przejście poszczególnych składników majątku



Polecenie - jest dług, nie ma wierzyciela



Powołanie wykonawcy



Wydziedziczenie = pozbawienie prawa do zachowku



Uczynienie testamentu negatywnego = wyłączenie osób od dziedziczenia ustawowego



Dział spadku - postanowienia co do działu mają dziś charakter niewiążący



W naszym systemie nie ma zasady, która obowiązywała w prawie rzymskim Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus
decedere potest  mogę dziedziczyć z obu tytułów: ustawy i testamentu

Postanowienie SN z dnia 9 X 1996 r. II CKU 25/96
Wnioskodawca J. D. wniósł o stwierdzenie nabycia spadku, w tym i gospodarstwa rolnego, po ojcu A. D. Twierdził, że spadkodawca
pozostawił testament, zaś do kręgu osób powołanych z ustawy



Art. 961



Kasacja została uwzględniona.



Rozstrzygając w sprawie SR nie dostrzegł, że w myśl art. 926 par. 3



SN w nadal aktualnej, zapadłej pod rządem Prawa spadkowego - dekretu z dnia 8 X 1946 r.. uchwale Izby Cywilnej



W konsekwencji przytoczonych rozważań należało uznać, że dziedziczenie majątku spadkowego częściowo na podstawie
ustawy, a częściowo na podstawie testamentu (art. 926 par. 3 kc), jest dopuszczanie, w wypadku powołania testamentowego
spadkobiercy (spadkobierców) do ułamkowej części spadku jako ogółu praw i obowiązków spadkodawcy, a nie w wypadku
przyznania



Art. 927 § 1 KC. Wyjątek § 2 (!). § 3 fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę

Kazus
A sporządził testament, w którym powołał do dziedziczenia fundację, którą powołał w testamencie do całego spadku. Jest to jedyne
rozporządzenie, które zawiera testament. A pozostawił także dwoje dzieci. Kto z chwilą otwarcia spadku dojdzie do dziedziczenia i na
jakiej podstawie ?



Tu nie ma wykonawcy, jest 2 lata na wpisanie tej fundacji do rejestru



Od którego momentu nasciturus jest spadkobiercą?



Co się dzieje w ciągu okresu między otwarciem spadku, a wpisaniem fundacji do rejestru?



Spółki w organizacji, np. Sp. z o. o. w organizacji  ma możliwość nabywania praw i obowiązków, więc w tej sytuacji
należałoby uznać konstrukcję spółki z o. o. w stadium organizacji



Jeśli nie zostanie utworzona w ciągu 2 lat - przyjmujemy chyba fikcję, że w ogóle nie została powołana do życia

Niegodność dziedziczenia



Art. 928



Uznanie za niegodnego jest konstytutywne, tzn. wymaga orzeczenia sądu



Przebaczenie = przejaw uczuć, a nie czynność prawna

Wyrok SN z dnia 22 V 2002 r., I CK 26/02
Pozwana wystąpiła do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym Mariuszu G. na jej rzecz i Jerzego B., dołączając

pismo stwierdzające treść testamentu ustnego z dnia 10 I 1990 r. Podała przy tym, że wspomniane pismo zostało przez nią napisane, a
podpisali je świadkowie testamentu i testator osobiście. Z treści pisma wynikało, że Mariusz G. mocą testamentu szczególnego chciał,
aby po jego śmierci cały majątek tj. umeblowanie mieszkania, rzeczy osobiste oraz obrazy znajdujące się w depozycie Muzeum
Narodowego, przeszły na własność pozwanej jako wieloletniej przyjaciółki i opiekunki, a mieszkanie własnościowe znajdujące się w
W. przy ul. W. nr 14, otrzymał przyjaciel - Jerzy Józef B. Treść pisma wskazywała, że zostało ono spisane przez jednego ze świadków
testamentu. W rzeczywistości, pismo sporządziła pozwana i przez nią został podrobiony podpis spadkodawcy.



Uznanie za niegodnego - odrębne powództwo



Art. 928 par. 1 pkt. 3



Czy możemy ten przepis zastosować?



Pozwana podrobiła, przerobiła pismo stwierdzające treść testamentu ustnego, które jednak nie jest testamentem



Ale jest to jedna z przesłanek, od której zależy treść testamentu ustnego



Art. 928, nawet jeśli bym normalnie dziedziczył, ale i tak przerobiłem testamentem i podrobiłem zapisy będę podpadał pod
art. 928



Exceptiones non extendendae sunt



I pogląd: zafałszowanie woli testatora - nie może być



II pogląd: Spadkobierca może być uznany za niegodnego dziedziczenia, jeżeli podrobił podpis spadkodawcy pod pismem
stwierdzającym treść testamentu ustnego, lub skorzystał z takiego pisma.

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo spadkowe. Wykład 2 (14.03.12.)

Prawo spadkowe: dziedziczenie ustawowe



Dziedziczenie pasierbów - jedyna osoba spowinowacona. Może być ono uzasadnione, gdy nie został przysposobiony (nie ma
żadnej więzi)



Dziedziczenie wychowańców - tradycja rosyjska

Grupy spadkobierców ustawowych

1) Grupa pierwsza: małżonek i dzieci spadkodawcy: dziedziczą w częściach równych, jednak małżonek nie mniej niż jedną

czwartą

a. Kazus: spadkodawca pozostawił piątkę dzieci i małżonka. W jakich częściach osoby te dziedziczą z ustawy?
b. Czy dziedziczenie ustawowe powinno być ograniczone do małżeństw? Czy związki partnerskie powinny prowadzić

do możliwości dziedziczenia np. związków partnerskich?

c. Art. 931 Wszyscy w 1 grupie dziedziczą w częściach równych [małżonek: ¼; pozostali: 3/4 : 5]

Zasada reprezentacji w stosunku do zstępnych spadkodawcy



W miejsce zmarłego zstępnego bliższego stopniem zmarłemu dziedziczą jego zstępni (niezależnie od tego, czy są
spadkobiercami wstępnego, którego miejsce zajmują)

Kazus
Spadkodawca pozostawił małżonka i czworo dzieci, piąte dziecko zmarła przed otwarciem spadku i pozostawiło dwójkę dzieci
(wnuków spadkodawcy). W jakiej części osoby te dziedziczą z ustawy?



Małżonek: 1/4

Kazus
Spadkodawca pozostawił bardzo obciążony długami spadek. Jego trzy córki odrzuciły spadek, aby nie odpowiadać za długi. Każda z
córek miała dwójkę dzieci. Kto będzie dziedziczył?



Wchodzą w miejsce córek zstępni

Grupa pierwsza



Postanowienie SN z dnia 26 V 1997 r. I CKU 8/97 - odrzuceniu spadku przez spadkobiercę wyłącza go od dziedziczenia

Grupa druga (art. 932 kc)



Jeżeli nie ma zstępnych spadkodawcy powołani do spadku są małżonek i rodzice spadkodawcy



W takim wypadku każdy z rodziców dziedziczy ¼



Jeżeli ojcostwo nie zostało ustalone, matka dziedziczy ½



Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, jego udział przypada rodzeństwu w częściach równych



W przypadku rodzeństwa działa zasada reprezentacji



Jeżeli nie ma małżonka, rodzice dziedziczą w częściach równych



Jeżeli nie ma rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa, i obok małżonka dziedziczy jedynie jeden rodzic, przypada na niego 1/2

Kazus
Spadkodawca pozostawił małżonka, jednego rodzica, siostrę oraz dwoje dzieci zmarłego przed otwarciem spadku brata. W jakiej
części dojdą do spadku z ustawy poszczególni spadkobiercy?



Gdy jest nieustalone ojcostwo, rodzeństwo w ogóle nie dziedziczy, małżonka dziedziczy zaś połowę. Małżonek dziedziczy w
½.

Uchwała SN z dnia 14 X 2011 r. III CZP 49/11
Spadkodawca był kawalerem, nie miał dzieci, jego rodzice: Jan i Rozalia S. zmarli przed nim. Miał sześcioro rodzeństwa, przy czym
pięcioro z nich pochodziło od obojga tych samych rodziców co spadkodawca, a jedno - brat Tadeusz S. - zmarły w 1992 r. - miał
wspólną ze spadkodawcą matkę, pochodził bowiem z jej pierwszego małżeństwa.



Taki sposób ustalenia kręgu spadkobierców zakwestionował rodzony brat

SO wyjaśnił, że jego wątpliwości zrodziły się z uwagi na zmianę uprawnień do dziedziczenia ustawowego rodzeństwa spadkodawcy,
wprowadzoną w drodze nowelizacji przepisów art. 932-934 KC, dokonanej ustawą z dnia 2 IV 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks
cywilny. Znowelizowane przepisy weszły w życie 28.06.2009 r. i obowiązywały w chwili śmierci Stanisława S. Art. 932 § KC w
nowym brzmieniu powołuje do dziedziczenia ustawowego rodziców przed rodzeństwem. Rodzeństwo spadkodawcy zostaje powołane
do spadku dopiero wtedy, kiedy przynajmniej jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku (art. 932 § 4 KC). Sąd stwierdził, że taka
formuła spadkobrania umożliwia dwie interpretacje:

1. Ujęta w uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej, wg której dokonana zmiana nie podważa dotychczas obowiązującej

zasady równego traktowania rodzeństwa spadkodawcy, niezależnie od tego, czy miało ono wspólnych ze spadkodawcą oboje
rodziców, czy tylko jednego z nich.

2. Zasadza się na założeniu, że art. 932 § 4 KC realizuje tzw. prawo wstępowania, polegające na tym, że w miejsce

spadkobiercy ustawowego, który nie chce, lub nie może dziedziczyć, wstępują jego spadkobiercy.

W takim przypadku rodzeństwo przyrodnie nie nabywa udziału zmarłego rodzica spadkodawcy, który nie był rodzicem wspólnym.
SO przychylił się do drugiego kierunku wykładni.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje: przed dokonaną w 2009 r. nowelizacją … Zmiana porządku dziedziczenia…

Ostatecznie jednak w ustawie nowelizującej wprowadzony został art. 932 § 4 KC, w innym brzmieniu, niż w omawianym projekcie.
Udział rodzica spadkodawcy, zmarłego przed otwarciem spadku, "nie przypada" jego dzieciom, lecz "rodzeństwu spadkodawcy".
Takie ujęcie wskazuje na powiązanie.

Uchwała SN z dnia 13 lipca 1984 r.
Zofia Ż. pozostawała w związku małżeńskim z Eugeniuszem Ż. Z tego związku urodziło się dwoje dzieci: Teresa i Wiesław.
Małżeństwo Ż uległo rozwiązaniu przez rozwód. W dniu 24.10.1981 r. zmarła Zofia Ż, a w dniu 26.09.1982 r. - Teresa Ż. Była ona
niezamężna i pozostawiła dzieci.
Sąd Rejonowy stwierdził, że na podstawie ustawy spadek po Zofii Ż. nabyły dzieci: Teresa i Wiesław po 1/2 części, a po Teresie Ż. -
jej ojciec Eugeniusz i brat Wiesław po 1/2 części…

Kazus
A zmarł i pozostawił żonę. Żyje także troje prawnuków jego jedynego brata. Dzieci brata i jego wnukowie zmarli przed otwarciem
spadku. Kto i w jakiej części dojdzie do dziedziczenia?



Postanowienie SN z dnia 21 VI 1968 r.: W myśl art. 934 ..



Odp.: Zgodnie z art. 933 § 1 żona dziedziczy

Wyrok TK z dnia 4 września 2007 r. (P 19/07):
Po rozpoznaniu, z udziałem sądu przedstawiającego pytanie prawne oraz Sejmu i Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu
4.09.2007 r., pytania prawnego SR dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie.
Czy art. 935 § 3 zd. 1 KC w zakresie, w jakim powołuje do dziedziczenia gminę jako spadkobiercę ustawowego, w sytuacji, gdy
otwarcia spadku dożyło rodzeństwo rodziców spadkodawcy, jest zgodny z art. 2, art. 18, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 47, art. 64
ust. 1 i 2 oraz art. 71 ust. 1 Konstytucji RP?



W dniu 12 marca 2006 r. zmarł Zenon Skowron… Zdaniem sądu krąg spadkobierców…



SR stoi na stanowisku, że konstytucyjna ochrona rodziny polega również na ochronie jej ekonomicznych podwalin, gdyż od
tego w dużej mierze zależy jej stabilność. Jednym ze sposobów bogacenia się rodziny jest nabywanie majątku w drodze
dziedziczenia. Zatem ustawowy system …



System prawa spadkowego ogranicza zakres dziedziczenia tylko do pewnych członków rodziny



TK: W doktrynie polskiej stan legis latae jest krytykowany. Między innymi M. Pazdan postuluje poszerzenie



Art. 935 § 3 zdanie pierwsze ustawy z dnia 23.04.1964 r. KC w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 28 ustawy z dnia 14 II
2003 r. o zmianie ustawy KC w zakresie, w jakim powołuje do dziedziczenia gminę, jako spadkobiercę ustawowego



Grupa trzecia (art. 934) Wprowadzenie dziedziczenia dziadków - w razie braku jakichkolwiek spadkobierców należących do
grupy pierwszej i drugiej do spadku dochodzą dziadkowie, a w razie…

Kazus
Po śmierci spadkodawcy pozostało 3 dziadków, po czwartym pozostało 2 synów. Trzeci syn nie dożył otwarcia spadku, ale pozostawił
3 córki. Dziadek testamentem pozbawił dziedziczenia z ustawy jednego syna, który dożył otwarcia spadku. Kto i w jakim ułamku
dojdzie do spadku?



Każdy z trójki dziadków. Spadkodawca pozostawił tylko trójkę dziadków.



Stosownie do art. 934 § 3 każdy z nich dziedziczy w 1/3. (1/4 + 1/3 x 1/4 przypadająca na zmarłego)

Kazus (Dziedziczenie pasierbów)
Spadkodawca A zmarł, wcześniej zmarła jego żona, która miała syna z poprzedniego małżeństwa, jej poprzedni mąż umarł przed
śmiercią A, syn żony A także nie żyje, ale pozostawił dwoje dzieci. Czy dojdą one do spadku z ustawy?



Art. 934^1 kc



Uzasadnienie dziedziczenia pasierba - jest on prawie tak jak dzieckiem. Jeżeli dziedziczenie pasierba jest uzasadnione,
należałoby oczekiwać, że zostałby on powołany do dziedziczenia

Grupa piąta
Zgodnie z art. 935 kc w razie braku spadkobierców z którejkolwiek poprzednich grup do spadku dojdzie, jako spadkobierca
przymusowy gmina, w której spadkobierca miał ostatnie miejsce zamieszkania. Jeżeli miejsca tego nie da się ustalić, lub leży ono za
granicą, to dziedziczy Skarb Państwa

Orzeczenie SN z 19.12.2000 r., V CKN 767/00
Na spornej nieruchomości znajduje się apteka, do roku 1951 prowadzona przez właściciela. Spadek po Romanie L. nabyła w całości
jego żona Klementyna, która zmarła dnia 17.09.1961 r. Postanowieniem z dnia 5.12.1972 r. Sąd Powiatowy w P. po dokonaniu
ogłoszeń i ustaleniu, że zmarła nie pozostawiła spadkobierców, ani nie sporządziła testamentu, stwierdził nabycie spadku po niej przez
Skarb Państwa.
W tym stanie rzeczy Sąd I instancji przyjął, że wprawdzie posiadanie nieruchomości przez Skarb Państwa w pierwszym okresie miało
charakter zależny, jednakże następnie doszło do zmiany charakteru posiadania na samoistne w dobrej wierze. Stało się tak na skutek
wydania prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku z dnia 5.12. Posiadanie nieruchomości przez Skarb Państwa
jako spadkobiercę ustawowego, na podstawie prawomocnego orzeczenia…

Dziedziczenie z ustawy w przypadku przysposobienia (wyrok SN z dnia 19 IV 1968 r., I CR 112/68)
Sam fakt ustalenia ojcostwa nie może stanowić ważnej przyczyny rozwiązania przysposobienia, a utrzymanie stosunku
przysposobienia nie wpłynie ujemnie na uprawnienia spadkowe powoda.
Zgodnie z art. XIII § 1 przepisów wprowadzających KRiO bowiem, przysposobienie dokonane przed dniem 1.01.1965 r. wywołuje
skutki przewidziane w art. 124 KRO, czyli ma charakter adopcji niepełnej, przy której powód zachowuje prawo do dziedziczenia po
ojcu biologicznym (art. 937 § 3 KC).
Wyłączenie małżonka od dziedziczenia z ustawy

1) Art. 935 kc - prawna separacja małżonków
2) Wystąpienie przez spadkodawcę o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, lub o separację z winy drugiego małżonka (art.

940 §1 kc)

Wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2002 r., I CKN 1345/99 (związek bigamiczny)
Nie ma małżeństw nieważnych, są unieważnialne, albo nieistniejące. Ustanie małżeństwa, a unieważnienie małżeństwa. Ustanie:
śmierć, lub rozwód. Można żądać unieważnienia małżeństwa bigamicznego nawet po śmierci współmałżonka. Unieważnienie jako
zasada ma skutek wsteczny. Nie można tu zastosować art. 5
Powyższe stwierdzenia prowadzą do wniosku, że za niedopuszczalną należy uznać proponowaną przez skarżącą wykładnię art. 940 §
1 kc, zgodnie z którym



Terminy określone w art. 940 § 2 kc należą do kategorii terminów zawitych



Upływ takich terminów pociąga za sobą wygaśnięcie uprawnienia ograniczone terytorium



Możliwość zastosowania do takich terminów przepisów o przedawnieniu roszczeń majątkowych (art. 117 i n. kc) jest
kontrowersyjna

Nie rozstrzygając w sposób generalny tej kwestii, należy jednak zauważyć, że w odniesieniu do terminów określonych w art. 940 § 2
brak jest argumentów przemawiających za dopuszczeniem takiej możliwości. Przeciwko niej przemawia natomiast, poza

przedstawionymi wyżej względami, także okoliczność, że porządek dziedziczenia powinien być możliwie szybko ustalony w sposób
definitywny.



Testament - podstawowa cecha: swobodna, dowolna odwoływalność

Art. 942 kc

W prawie polskim mamy zakaz sporządzania testamentów wspólnych

a) Jeden dokument
b) Jedność co do treści



Możliwy jest testament, kiedy małżonkowie wspólnie testowali ustnie i potem sporządzono z tego ustnego testowania jeden,
wspólny dokument - nie jest to zakazane



Czynność ściśle osobista. Na gruncie Dekretu o prawie spadkowym można było testować w wieku 16 lat, tylko trzeba było
zrobić to za pomocą aktu notarialnego



Testament jest czynnością ściśle osobistą  nie można działać przez przedstawiciela

Kazus
Rozrządzenie: "Po mnie dziedziczy najlepszy uczeń ze szkoły XYZ wskazany przez dyrektora tej szkoły". Czy można tak zrobić? Czy
tego typu otwarta klauzula jest możliwa?



Tylko wtedy, gdy bez tej osoby trzeciej (dyrektor szkoły) dałoby się ustalić tę osobę. Musi to być obiektywnie
weryfikowalne.

Przesłanki nieważności testamentu ze względu na wady oświadczenia woli



Art. 945 KC Przesłanki nieważności testamentu? Względna (wzruszalność), czy bezwzględna nieważność?

o Nieważność bezwzględna, ale ograniczone są możliwości powoływania się na nią



Czy sąd może z urzędu stwierdzić nieważność spadku?



Art. 948 kc - wykładnia testamentu, życzliwa interpretacja  Nigdy nie zgadniemy, jaka była wola testatora. Ale patrzymy
na to z punktu widzenia obiektywnego obserwatora.



Jak daleko ta korekta może przebiegać z punktu widzenia błędu?



Wady, działanie w błędzie co do kwalifikacji danej osoby, a wykładnia



Reguła: wykładnia przed wadami oświadczenia woli! Jeżeli chcę ratować testament - zawsze będę powoływał się na
wykładnię

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo spadkowe. Wykład 3 (21.03.12.)

Pojęcie testamentu

Kazus
Apelację powódki SA oddalił wyrokiem z dnia 20 X 2006 r., wyrażając pogląd, że testament stanowi czynność prawną, natomiast
rzeczą w rozumieniu art. 45 kc jest dokument będący kartką papieru i nie on stanowi.
W skardze konstytucyjnej opartej na podstawie naruszenia prawa materialnego, tj. na naruszeniu art. 45 i 186 kc
SN zważył, co następuje:
Problem z kwalifikacją testamentu, jako zmaterializowanego przedmiotu w postaci dokumentu występuje dlatego, że jest to akt
zindywidualizowany, stanowiący powołanie spadkobiercy do spadku, stanowiącego ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego
(art. 922 kc). Testament nie jest jednak rzeczą, gdyż brak mu…
Wprawdzie w art. 946 kc ustawodawca posłużył się pojęciem testamentu jako dokumentu, lecz nie oznacza to, że stanowi on rzecz
ruchomą w rozumieniu KC. Zniszczenie tego dokumentu w tym znaczeniu jest rezultatem woli odwołania złożonego wcześniej
zawartego w nim rozporządzenia na wypadek śmierci. Wynika to z wyrażenia "w zamiarze odwołania testamentu zniszczy, lub
pozbawi go cech, od których zależy jego ważności".

Testament jako dokument. Postanowienie SN z 30 VI 1972 r. I CR 403/72
Art. 946. Sąd Powiatowy stwierdził nabycie spadku po Gertrudzie K. na podstawie ustawowego porządku spadkobrania, ustalając, że
spadkodawczyni sporządziła 2 własnoręczne testamenty "o identycznej treści", przy czym jeden - kopię oryginału - wręczyła Irenie S.,
oryginał zaś pozbawiła cech ważności, wobec czego odnaleziony egzemplarz ( "podłożony przez niezidentyfikowaną osobę"), będący
tylko kopią testamentu, nie może stanowić podstawy dziedziczenia.



Jeśli myślałem, że to gazeta, a był to testament i wrzuciłem do kominka - nie odwołałem go przez zniszczenie. Ale ta kobieta
chciała odwołać testament



Animus testandi - wola testowania

Sąd Wojewódzki skierował do SN następujące pytanie prawne:



Czy w wypadku, gdy spadkodawca sporządził w jednej dacie kilka jednobrzmiących egzemplarzy testamentu, z których
każdy odpowiada wymaganiom przewidzianym w art. 949 § 1 kc, i zaznaczył, iż tylko jeden z nich ma uchodzić za oryginał
testamentu - doszedł do skutku tylko jeden testament, czy tyle testamentów własnoręcznych, ile jest egzemplarzy?



W razie przyjęcia, że w takim wypadku spadkodawca sporządził tylko jeden testament własnoręczny, czy tym testamentem
są wszystkie egzemplarze testamentu razem wzięte, czy też tylko chronologicznie pierwszy egzemplarz jest oryginałem?

Sąd Najwyższy:



KC wiąże wszystkie skutki rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci przez testament, tylko z oryginałem testamentu,
tylko bowiem oryginały…



KC nie wyłącza dopuszczalności sporządzenia przez testatora kilku testamentów (art. 946 i 947 kc), w tym samym, lub
różnym czasie, o tej samej, lub różnej treści



Odmienna jest sytuacja, gdy spadkodawca w tej samej dacie, lub w datach różnych sporządził kilka identycznych co do treści
testamentów (np. własnoręcznych, notarialnych w różnych biurach notarialnych itp.)



W tym wypadku jest kilka jednakowo skutecznych testamentów. Rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci
dokonuje się tylko przez testament. Sposobem istnienia testamentu jest jego forma. Ilekroć forma ta została zachowana,
tylekroć dochodzi do ...

Sąd Najwyższy:

1.) Tylko oryginał
2.) Jeżeli spadkodawca sporządzi kilka identycznych co do testamentów - w tej samej dacie, lub datach różnych - to wówczas

jest kilka jednakowo skutecznych testamentów. Odwołanie (art. 946 kc) jednego z tych testamentów nie pozbawia wolności
pozostałych, z samego zaś odwołania jednego z nich nie można wnosić, iż..

Zrzeczenie się - wyłącza od dziedziczenia ustawowego!

Postanowienie SN z 29.06.2010 r. III CSK 293/09, (testament w liście)
Przesyłam kartkę z Zanzibaru o treści: „Przesyłam Ci, Janku, pozdrowienia i zapisuję stodołę"



Może być to testament, jeśli była mocna animus testandi!



Czy testament wyryty dłutem na drzwiach jest własnoręczny?! A testament na papierze toaletowym?



SR: w tym dokumencie spadkodawczyni wyraża wolę testowania, albowiem używa klarownego zwrotu nazywając syna
spadkobiercą i nie wskazując innych spadkobierców.

Nie ma rozporządzenia majątkiem! Rozporządzenie - przeniesienie, obciążenie, lub wyzbycie się prawa (np. porzucenie
rzeczy) - i tylko to są rozporządzenia



Zdaniem SO, z treści testamentu musi wynikać jednoznacznie wola testowania (animus testandi), a jej brak powoduje, że
oświadczenie woli nie może być uznane za testament.



Podstawę skargi kasacyjnej, jaką wniósł uczestnik Janusz P. stanowiło naruszenie przez sąd II instancji prawa materialnego,
a mianowicie art. 941 i 949 § 1 kc przez niewłaściwe…



Testament, jako jednostronna czynność prawna mortis causa podlega w pewnym zakresie rygorom dalej idącym, niż
czynności inter vivos. W szczególności wymaga się, aby spadkodawca działał cum animos testandi. Jak wskazał SN w
wymienionym przez SO postanowieniu z…

Kodycyl - nie istnieje w Polsce, ale tradycyjnie jest to rozrządzenie, ale bez ustanowienia spadkobierców.



Pojęcie testamentu. W tym stanie faktycznym sprawy, budzące uzasadnione wątpliwości sformułowanie treści oświadczenia
na tle innych okoliczności sprawy nie pozwalało na przyjęcie, że spadkodawczyni przez to…

Kazus (Zakaz testamentów wspólnych)

Monika S. zmarła 25 III 1981 r. Do kręgu jej spadkobierców ustawowych należą mąż Feliks S. i syn Henryk C. Feliks S. zmarł 17 VII
1993 r., pozostawiając dwoje spadkobierców ustawowych: córkę Kazimierę S. i syna Mariusza. Jeśli jedna osoba spisuje ten testament
za obu, to nie ma wtedy spełnienia obowiązku własnoręczności.



Art. 951 kc - testament urzędowy (allograficzny) - przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, burmistrzem, prezydentem
miasta w obecności dwóch świadków



W kasacji, opartej na podstawie wywiedzionej z art. 3....



Twierdzenie, że nie może być testamentu wspólnego przy testamencie ustnym, a może być przy allograficznym jest
absurdalne

Odwołanie testamentu



Art. 943 kc, art. 946 kc

Postanowienie SN z dnia 8.01.2002 r. I CKN 482/00,



Całkowicie chybione są twierdzenia, że z art…



Dzisiaj, mogę odwołać testament notarialny testamentem ustnym



Nie jest usprawiedliwiona powyższa podstawa w części kwestionującej prawidłowość zastosowania art. 946 kc



Istota wątpliwości sprowadza się do pytania, jakie skutki prawne wywołuje testament odwołujący



Wg prof. Zolla, odwołanie testamentu odwołującego = przywrócenie uprzednio odwołanego testamentu



Art. 944, Art. 945 § 1 kc



Kiedy jakieś rozrządzenie narusza art. 58 (zasady współżycia społecznego), ale z przyznaniem absolutnego prymatu
woli testatora - jest to wtedy bezwględna, absolutna nieważność



Art. 82 kc - brak świadomości, lub swobody

Czy sąd może powołać się z urzędu na nieważność testamentu, nawet gdy dla poszczególnych uczestników postępowania minął
termin ?



SN 9.12.2010 r., IV CSK 248/10

SN 8.08.2007 r., I CSK
Zgodnie z art. 945 § 2 kc na nieważność testamentu z przyczyn wymienionych w art. 945 § 1 kc nie można się powołać po upływie 3
lat od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie 10 lat od
otwarcia spadku. W niniejszej sprawie zarzut…



Sąd stwierdza, że jest to nieważność bezwzględna



Drugie ograniczenie oddziaływania sankcji nieważności testamentu sporządzonego wskutek wad oświadczenia woli wynika z
przyjęcia trzyletniego terminu, liczonego od dnia…



Jeżeli ustawodawca w art. 945 § 1 KC posłużył się sankcją nieważności bezwzględnej testamentu dotkniętego wadami
oświadczenia woli, to uzasadniony jest pogląd, że sąd może uwzględnić taką nieważność z urzędu. Jest to konsekwencją
przyjęcia sankcji bezwzględnej nieważności i takie stanowisko zajęły Sądy orzekające.

Postanowienie SN z dnia 29 X 2003 r., III CK 325/02
Wnioskodawczyni J. G. wystąpiła z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po matce J. M. na podstawie testamentu



W wyniku rewizji wnioskodawczyni Sąd Wojewódzki w L. postanowieniem z dnia 7.07.1995 r. uchylił powyższe
postanowienia i sprawę…

Kazus
Kobieta sporządza testament, powołuje swoją córkę i mówi, że musi się ona rozliczyć za mieszkanie spółdzielcze ze swoją siostrą, ale
córka nie zamierza tego zrobić. Czy można powołać się tutaj na błąd? Czy jest to błąd istotny (subiektywnie i obiektywnie)? Czy ta
osoba z jej sferą motywacyjną nie sporządziłaby testamentu takiej treści?



Błąd dotyczy chwili sporządzania testamentu, a nie wyobrażeń, co będzie w przyszłości



Jeśli coś złego wydarzyło się w przyszłości (późniejsze okoliczności) - wtedy można testament odwołać, zmodyfikować
rozbieżność między moim stanem wiedzy, a treścią mojego rozrządzenia

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo spadkowe. Wykład (28.03.12.)

Wykładnia testamentu. Art. 948 § 1 i 2 kc (poszanowanie woli testatora)



Należy starać się ocalić testament - wybrać taką wykładnię, która jest rozsądna

Wykładnia testamentu

Wyrok SN z dnia 29 kwietnia 2010 r. IV CSK 524/09



Art. 962 kc - zapis pod warunkiem jest dopuszczalny



Wykładnia testamentu - testator posługując się językiem, nadaje poszczególnym słowom znaczeń, jakie wynikają z
normalnego użytkowania tego języka

Postanowienie SN z dnia 29 IV 2009 r. II CSK 637/08



Obojętne jest, czy powiem, że był zapis, czy powołanie do dziedziczenia, to i tak jestem bliżej prawdy - bliżej woli testatora,
niż gdyby wszystko dziedziczyła gmina



Inna jest wartość majątku w chwili sporządzania testamentu (nie wyczerpuje całego spadku), a inna jest w chwili śmierci
(wyczerpuje cały spadek, bo majątek zmniejszył się)



Art. 961 kc - ustalić, jaka jest treść testamentu



Rozstrzyga chwila sporządzenia testamentu. Wykładnia nie może być dynamiczna, bo ja mogłem powołać żonę do
dziedziczenia w 1995 r., w 1999 się rozwiodłem i ożeniłem z inną, w 2005 r. rozwiodłem się i mam kolejną i np. w 2011 r.
znowu się rozwiodłem i ożeniłem na nowo  ta ostatnia żona nie jest tą żoną z testamentu. Przecież nie miałem wtedy na
myśli każdej żony, jaką ewentualnie będę miał w przyszłości, tylko tę, która wtedy była moją żoną.



Czy testament jest sporządzany notarialnie, czy własnoręcznie? Notariusz ma obowiązek informowania, instruowania



Testament jest notarialny - art. 961 nie jest wykluczony, ale podstawa dla takiego testamentu będzie inna

Postanowienie SN z dnia 13 VI 2001 r. II CKN543/00



Nie można posłużyć się inną osobą na określenie osoby powołanej do dziedziczenia.



Polski KC nie mówi co zrobić wtedy, gdy ktoś na spadkobiercę wyznacza ogólnie np. biednych, potrzebujących , czy
przeznaczenie majątku na dalszą, większą służbę Bożą. Niemiecki kodeks cywilny przewiduje taką sytuację i zawiera
dokładne dyrektywy, co wtedy robić i kto będzie spadkobiercą



Art. 959 kc - można powołać do spadku jedną, lub kilka osób



Art. 948 nie chodzi tu o formalistyczne wykładanie, ale o nadanie rozrządzeniu testatora ekonomicznego znaczenia

Forma testamentu

Art. 949 kc - testament własnoręczny.



Co jeśli data jest napisana na maszynie, a reszta ręcznie? Co jeśli mamy nadpis (nad dokumentem), a nie podpis? Czemu
służy podpis?



Jest to podstawowe kryterium dla wykładni. Świadczy o tym, że osoba sporządzająca testament miała wolę i świadomość
testowania. Pozwala zidentyfikować osobę spadkodawcy. Jest wyrazem tego, że spadkodawca złożył oświadczenie woli w
całości, że sporządzone pismo jest ukończonym testamentem.



Czy, jeśli testament został sporządzony na tablecie jest własnoręcznie sporządzony? Dzisiaj: raczej nie, bo nie da się
odtworzyć linii pisma.



Wg SN, nadpisy nie są podpisami!



Ale inne orzeczenie SN z 2007 r.: brak podpisu to brak formalny i nic nie powinno tego sanować



Skoro spadkodawca złożył podpis przed, a nie po, to nie można uznać tego za spełnienie warunku podpisu



SN: czy wpisanie imienia i nazwiska przed tekstem dokumentu, a nie po spełnia warunek podpisu? Nie budzi wątpliwości, że
mamy wolę testatora



Ustawodawca, wprowadzając w art. 949 § 1 kc wymóg podpisania przez spadkodawcę testamentu holograficznego, nie
określił miejsca, w którym podpis ten powinien zostać złożony. W piśmiennictwie wskazuje się na możliwość
rozstrzygnięcia tej kwestii w dwojaki sposób:

Wg zwolenników stanowiska rygorystycznego, ważność testamentu uwarunkowana jest umieszczeniem podpisu
bezpośrednio pod tekstem zawierającym rozrządzenie spadkodawcy.

o Reprezentanci stanowiska liberalnego wskazują natomiast, że między podpisem, a rozrządzeniem musi istnieć "więź

intelektualna"; nie jest konieczne natomiast zachowanie więzi przestrzennej, ocenianej wg odległości tych dwóch
elementów testamentu. Podpis na marginesie, bo testator zapisał całą kartkę i bezpośrednio pod tekstem nie było
miejsca - jest to spełniony warunek podpisu!



W prawie węgierskim - jeśli testament ma kilka, kilkadziesiąt stron, to wymóg podpisu jest spełniony, jeśli znajduje się on
pod każdą stroną !!



Jeśli spisałem testament ręczny w 1999 r., a potem dopisywałem inne zdania w 2001, 2006, 2009 i 2011 r., to co z
wymogiem daty, jaka jest tu data, jak tego dokonać? Wg SN, w tym kazusie istnieje związek intelektualny, oraz więź
przestrzenna pomiędzy podpisem, a treścią rozrządzenia, gdy nie ma podpisu, tylko nadpis!



Odmiennego poglądu nie uzasadnia fakt, że Leonard G. przed śmiercią przez wiele lat pełnił funkcję ławnika. Nie oznacza to
bowiem, że miał on wystarczającą wiedzę co do budzących kontrowersje

Postanowienie SN z dnia 26.11.2004 r., I CK 306/04
Rzeźbiarz Stefan M. pozostawił 2 testamenty własnoręczne. Kwestia własnoręczności. Czy data nie zapisana ręcznie, ale wystukana
na maszynie do pisania spełnia wymóg daty w testamencie?



Można by interpretować, że trzeba własnoręcznie sporządzony testament opatrzyć datą. Sama analiza daty rzadko wskaże na
autor tego "wpisu". Rzadko cyfry mają takie cechy indywidualne, by mogły być rozpoznawalne



Prawo angielskie: testament musi być sporządzony na maszynie, lub komputerze



Skutkiem wpisania po podpisie spadkodawcy daty

Uchwała SN z dnia 23 X 1992 r., III CZP 90/92
Mamy dwa testamenty bez daty

Uchwała SN 7 sędziów - zasada prawna z dnia 28 IV 1973 r.m III CZP 78/72
W którymś momencie w liście pojawi się, że wszystko komuś przekazuję. Funkcja podpisu - kończy pewne oświadczenie, sygnalizuje
stanowczość woli. W tym kazusie podpis oznaczał zakończenie listu. Czy podpis per "Wujek" spełnia dostateczną funkcję
identyfikującą?



Ważny jest testament własnoręczny zawarty w liście spadkodawcy skierowanym do spadkobiercy, podpisany w sposób
określający jedynie stosunek rodzinny spadkodawcy do spadkobiercy, jeżeli okoliczności nie nasuwają wątpliwości co do
powagi i zamiaru takiego rozrządzenia

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo spadkowe. Wykład 5 (4.04.12.)

Formy szczególne testamentu



Forma przewidziana dla miejsca testamentu - przepisy międzynarodowe na to pozwalają i może się okazać, że testament
sporządzony wg prawa afgańskiego będzie skuteczny u nas

Testament podróżny



Rzadziej podróżujemy statkiem, mniejsze znaczenie praktyczne



Trzeba ustalić, czy statek ma polską banderę, czy jest zarejestrowany w Polskim Rejestrze Okrętowym itp.



Nie musi istnieć obawa, że coś się stanie - uznano wtedy, gdy ten przepis formułowano, że już sama podróż statkiem jest
niebezpieczna i może źle się skończyć



Dowódca, lub jego zastępca spisuje wolę, podając datę, potem odczytuje je spadkodawcy, po czym ma być to podpisane
przez spadkodawcę, świadków itd.



Kapitan statku nie zdąży spisać protokołu, wielu pasażerów jest w niebezpieczeństwie, ale kapitan nie zdążył spisać.
Niezachowanie tej formy nie jest absolutnie ubezskuteczniające. Może być najpierw forma ustna, a potem spisanie

Testament ustny



Istnieją poważne wątpliwości, czy ta forma nie jest nadużywana



Ustne oświadczenie w obecności 3 świadków



Osoby głuche i nieme. Co to jest ustne złożenie oświadczenia? Skoro nie ma zakazu, to taki testament może być sporządzone
w ten sposób, że spadkodawca np. wymiga swoje oświadczenie woli - w sposób zrozumiały dla świadków, bo oni muszą
treść testamentu poznać, zrozumieć!



Dwie inne przyczyny. Przepis o testamencie ustnym był w Dekrecie o Prawie Spadkowym (Ze względu na szczególne
okoliczności istniała obawa rychłej śmierci)

o W tej chwili:

 Albo obawa rychłej śmierci spadkodawcy
 Albo szczególne okoliczności, które powodują, że zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe,

lub znacznie utrudnione. Szczególne okoliczności muszą być tego rodzaju, że uniemożliwiają sporządzenie
testamentu w którejkolwiek z ww. form

o Dekret mówił o powodzi, czy innych kataklizmach. Np. była powódź, w wiosce nie ma notariusza, osoba nie może

pisać, bo cierpi na niedowład ręki - więc jest znacznie utrudnione sporządzenie testamentu zwykłego

o W praktyce, najczęściej problem pojawiał się w związku z tą druga przesłanką, alternatywnie ujętej - obawa rychłej

śmierci - trzy grupy poglądów:
1.) Bardzo liberalne, subiektywne pojęcie: wystarczy przekonanie spadkodawcy, że niedługo umrze i w zasadzie

to przekonanie nie musi być w żaden sposób uzasadnione jakimiś okolicznościami - praktycznie w każdym
wypadku (np. jest właśnie powódź, człowiek obawia się, że zaraz dom zostanie zalany, a ta osoba nie umie
pływać i jest przykuta do wózka). Nie wystarczy, że choroba jest śmiertelna, nieuleczalna:
Postanowienie z 2003 r. Stany chorobowe, które nieuchronnie prowadzą do zgonu chorego - wtedy, gdy w
stanie zdrowia powstaje nagłe pogorszenie, lub nowe rokowania (bo przeprowadzono nowe badania i lekarz
stwierdził nowe przerzuty choroby), które wskazują, zapowiadają rychło nadchodzące zejście śmiertelne
Postanowienie z 15.04.2003 r.: Sam fakt śmierci spadkodawcy w krótkim czasie po sporządzeniu testamentu
nie jest jeszcze wystarczającym uzasadnieniem obawy rychłej śmierci. Obawa rychłej śmierci - wypadek
komunikacyjny, zawał serca, kiedy naprawdę spadkodawca może podejrzewać, że wkrótce umrze

Orzeczenie z 20.09.2003 r.: Testament ustny sporządzony w obliczu zamiaru samobójstwa spadkodawcy
nie jest wystarczające dla uznania, że istnieje obawa rychłej śmierci !!!!!!!!!

2.) Koncepcja subiektywna - występujące sytuacje, że spadkodawca zostaje poinformowany, iż jest bardzo

poważnie chory i zostało mu niewiele czasu, po czym okazuje się, że diagnoza została postawiona źle, bo np.
lekarz przeanalizował zdjęcie RTG nie tego chorego

3.) Koncepcja skrajna

SN - problem ustności



Art. 951, 952 kc



Spadkodawca przy testamencie ustnym może posługiwać się jakimiś swoimi notatkami, ale nie może to być tekst
sporządzony przez kogoś innego



Testament sporządzany na statku - treść oświadczenia spisuje kapitan



Może być spisany protokół przy testamencie allograficznym



Dwa sposoby:

o Spisanie pisma stwierdzającego treść oświadczenia
o Przesłuchanie świadków testamentu



Art. 952 § 2 i 3 kc

§ 3 nie ma pisma stwierdzającego treść testamentu, bądź jest takie pismo, ale powstało ono w sposób wadliwy - w
takiej sytuacji można przesłuchać świadków sporządzenia testamentu. Gdy jest takowe pismo - nie ma możliwości
przesłuchania tychże świadków



Czy można uzupełnić treść pisma, stwierdzającego treść testamentu ustnego, czy to może być kilka pism?



Postanowienie SN z 2011 r.: dopuszczalne jest uzupełnienie ww. pisma, jeżeli nastąpiło ono w terminie z art. 952 § 2



Pismo podpisane przez wszystkich świadków - założenie, że jest jedno pismo. A w kazusie były dwa, bo jedno napisał
ksiądz, a drugie napisali dwaj inni świadkowie - chodziło o panią, która źle poczuła się na pielgrzymce, sporządziła testament
ustny, wszystko zapisała swojej kuzynce i kilka dni później, istotnie, zmarła. Śmierć nie jest przeszkodą do sporządzenia
testamentu ustnego. Wystarczy, by pismo zostało sporządzone przed upływem roku. Jest to termin zawity i nie podlega
przedłużenie



Prowadzi to jednak do pewnego paradoksu:

Świadków sąd może przesłuchać w terminie 6 miesięcy od sporządzenia testamentu. Świadkowie mogą zapomnieć,
więc dlatego po 6 miesiącach ich już nie słuchamy - mija bowiem termin 6 miesięczny.

o Ale jak sporządzą pismo, to do upływu roku od daty sporządzenia mogą to zrobić. Nie trzyma się to kupy, ale jest to

utrwalone w doktrynie i orzecznictwie



Ustalenie treści pisma zaginionego, lub zniszczonego dot. testamentu ustnego - może być wtedy termin dłuższy niż 1 rok



Mamy 10 lat po otwarciu spadku, pisma nie ma, wiemy, że zostało sporządzone, możemy tych świadków po 10 lat
wysłuchać, możemy nawet świadków tych świadków przesłuchać (świadkowie ze słyszenia)



Spisać treść tego testamentu mają jeden ze świadków, albo osoba trzecia. Czy tą osobą trzecią jest spadkobierca, któremu w
testamencie przeznaczono jakąś część spadku, albo nawet całość?



Uchwała z 23 XI 2003 r. SN - spadkobierca nie jest osobą trzecią w rozumieniu § 2, osoba trzecia nie może mieć
bezpośredniego interesu



Ustawa wymaga 3 świadków, może być ich też więcej, ale co wtedy? Np. 4 świadków, ale jeden miał wypadek i zginął, jest
już tylko trzech. Trzech sporządziło pismo i wszyscy się podpisali, a KC wymaga, żeby pismo było podpisane przez
wszystkich świadków, co wtedy? W takiej sytuacji wystarczy, że podpiszą wszyscy trzej! Jeżeli będą świadkowie
nadmiarowi - nie muszą być ich podpisy. Świadek nadmiarowy - brak jednego, czy kilku nadmiarowych, a wystarczająca
liczba podpisów świadków właściwych - wystarczy! Świadkowie muszą się wzajemnie kontrolować, ta kontrola jest
zapewniona przez wymaganą liczbę 3 świadków!



Przesłuchuje się wszystkich 3 świadków. Można ewentualnie poprzestać na przesłuchaniu 2, jeżeli ten trzeci nie może być
przesłuchany, bo np. wyjechał na Wyspę Wielkanocną i żyje w buszu



Kwestia świadków - kto może być świadkiem? Nie każdy. Świadek to może być osoba, która znalazła się w domu
spadkodawcy. Kto nie może być świadkiem testamentu?

Świadkowie bezwzględnie niezdolni do bycia świadkami - nie oznacza to, że nie mogą być w żadnym testamencie,
ale np. osoba skazana za składanie fałszywych zeznań, z tym, że to skazanie musiało nastąpić przed sporządzeniem
testamentu! Taka osoba nie może być świadkiem żadnego testamentu

Świadkowie względnie niezdolni - kto nie włada językiem, w którym testament sporządza spadkodawca nie może
być świadkiem. Jeśli nie władam j. hiszpańskim, to nie mogę być świadkiem sporządzenia testamentu w języku
hiszpańskim. Zgodne zeznania świadków. Nie może być świadkiem osoba, która nie ma pełnej zdolności do
czynności prawnych. Przyczyny względne - odnoszą się do pewnych tylko świadków

Żona co do zasady może być świadkiem testamentu, ale jeśli w tym testamencie spadkodawca przeznacza cały swój
majątek swojemu synowi, czy jest ona świadkiem zdatnym – nie. Nawet, jeśli nie jest matką tego syna, jest wtedy
tylko powinowatą, a przepis takie osoby (powinowatych I i II stopnia) wyłącza

Uzyskanie powołania do spadku



Zapis zwykły



Zapis windykacyjny może być tylko w testamencie notarialnym



„Przekażę Ci, synu, mój majątek w całości, ale ty sfinansujesz studia bratanka” (bratanek odnosi wtedy korzyść, mimo że
przecież nie dziedziczy niczego)



Jednym ze świadków jest żona spadkodawcy, a spadkodawca powołał na spadkobierca swojego syna - jest to nieważne, żona
świadkiem co do tego syna, nawet nie jej biologicznego ( jest powinowatą ) być nie może. Ale gdyby były tam inne
rozrządzenia, np. dla niani, gospodyni, lokaja, szofera itp. - może być co do nich żona tego spadkodawcy świadkiem.



Czy organ nie może być świadkiem jeśli chodzi o zapis na rzecz tego organu? Np. Prezes fundacji? Może, bo nie występuje
jako organ, ale jako osoba fizyczna. Świadkiem nie powinna być osoba, która ma interes w tym, żeby określona osoba,
podmiot uzyskał korzyść



Art. 961 kc. Osoba spadkobiercy musi być oznaczona samodzielnie przez spadkodawcę w testamencie. Niekoniecznie z
imienia, nazwiska, NIP-u, PESEL-u, REGON-u! Ale musi być identyfikowalna. Jeśli chodzi o dziecko nienarodzone, a
spadkodawca nie ma innych dzieci i określi go jako "mój jedyny syn" - tak może być. Spadkobierca nie musi żyć, czy istnieć
w chwili sporządzenia testamentu, zasadą jest to, że musi być, żyć, istnieć w chwili otwarcia spadku. Np. jeśli ma być
stowarzyszenie, to powinno być zarejestrowane za życia spadkodawcy i powinno być tak opisane, żeby nie zachodziły żadne
wątpliwości, o które chodzi.



Wykładnia może nie doprowadzić do jednoznacznych rezultatów. Spadkodawca - wskazanie jedynie kryteriów - nie może
tak być, musi być jednoznaczne, jasne.



Spadkodawca był księdzem. Księża muszą po 5 latach posługi sporządzić testament - zgodnie z prawem kanonicznym



Spadkodawca może powołać spadkobiercę do części, lub do całości spadku. Jeśli powołuje kilka osób, może określić ich
udziały.



Jeżeli dziedziczenie z ustawy - zaliczenie na poczet schedy spadkowej



Powołuję do spadku moją żonę i piątkę dzieci. Pytanie: ile każdy z tych spadkobierców ma uzyskać?

1) chciał im przeznaczyć, tyle, ile by dostali, dziedzicząc ustawy: dzieci po 1/5 z 3/4 całości, a żona ¼

2) wszyscy są powołani w równych częściach, udziałach, bo skoro spadkodawca nie sprecyzował tych udziałów, to
po równo, czyli po 1/6 wszyscy = strata dla żony



Kilku spadkobierców powołanych w testamencie, co się dzieje, gdy któraś z tych osób nie chce (odrzuca spadek), lub nie
może (zostaje uznana za niegodną) dziedziczyć? Instytucja przyrostu

o Przyrost - art. 965 KC - kilka osób jest powołanych w testamencie, a jedna z nich nie chce, lub nie może

dziedziczyć, to jej część dziedziczą pozostałe osoby

Spadkodawca powołał cztery osoby w równych częściach. Jedna osoba nie chce, lub nie może. Tą jej część trzeba
podzielić miedzy pozostałych, czyli każdy dostanie po 1/4 i po 1/3 z tej ¼.

Wyłączenie przyrostu - przez postanowienie w testamencie, albo powołanie innego, podstawionego spadkobiercę.
Wyłączenie przyrostu, ale niedokonanie podstawienia - ta część będzie podlegała dziedziczeniu ustawowemu



Przyszedł po cukier, ale został świadkiem testamentu…

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo spadkowe. Wykład 6 (11.04.12.)

Powołanie do dziedziczenia



Przekonanie danej osoby, że sporządziła testament przed właściwym organem



Prof. Gwiazdomorski jest generalnie przeciwnikiem konwersji



Art. 952 ustny testament

Powołanie do części lub całości spadku. Postanowienie SN z dnia 9 X 1996 r. II CKU 25/96
Wnioskodawca J. D. wniósł o stwierdzenie nabycia spadku w tym, i gospodarstwa rolnego po ojcu A. D. SN zważył, co następuje:



Domniemanie dziedziczenia w częściach równych. Art. 960

Postanowienie SN z dnia 6 V 2005 r. II CK 676/04



Do czego służy art. 961? Czy tylko do tego, by stwierdzić, że jest powołanie? Czy też do tego, że ja wiem, iż mamy
powołanie, ale w jakich częściach będzie?



Domniemanie powołania do całego spadku w przypadku przeznaczenia poszczególnych przedmiotów spadkowych

Postanowienie SN z dnia 25 VIII 2011 r. II CSK 685/10
Testament z 29 lipca 1987 r., stanowiący podstawę dziedziczenia w niniejszej sprawie na następującą treść: "Ja, niżej podpisana
Alfreda B., pragnąc ....”



SR uznał, że testament..



Czy przy testamencie notarialnym art. 961 znajduje zastosowanie?



Art. ten to reguła interpretacyjna, testatorowi chodziło o powołanie do dziedziczenia - tak generalnie sądzimy



Zapisy widnykacyjne wyczerpujące prawie cały spadek powodują duże problemy, bo czasem musi być dziedziczony
majątek, którego nie ma, tzn. jest majątek, ale w jego skład nie wchodzą żadne składniki majątkowe.

o Jeśli warunek ziści się przed otwarciem spadku - jest skuteczny.
o Jeśli po - uważa się go za bezskuteczny, więc w tej części testament będzie nieważny

Podstawienie



Art. 963 kc. Można powołać spadkobiercę testamentowego na wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca
ustawowy, lub testamentowy nie chciała lub nie mogła zostać spadkobiercą

Kazus
Testator sporządził testament następującej treści: "Do spadku powołuję A, B, C i D w częściach równych. Gdyby jednak jeden z nich
nie dożył otwarcia spadku, przypadający na niego udział powinien przypaść D". A i B nie dożyli otwarcia spadku. Kto i w jakiej
wysokości będzie dziedziczył?



Testator nie przewidział, że obaj (A i B) nie dożyją. Gdy ktoś ze spadkobierców testamentowych nie dożyje - mamy przyrost

Podstawienie powiernicze



Rośnie jego potrzeba z różnych powodów



Art. 964



Służy często ochronie tego, kto ma dziedziczyć. Chodzi o to, by ktoś wcześniej dziedziczył

Kazus
A jest bogaty, ale jego życie dobiega kresu i chce, by jego dzieci dziedziczyły, ale one są za małe. Więc niech dziedziczy małżonek,
ale też nie do końca, kocha małżonka, ale nie do końca mu ufa. Chce, by dziedziczył tylko aż dzieci dorosną, i nie rozporządzał tym
majątkiem.

Zapis



Zapis uniwersalny - czy jest dopuszczalny? Nie powołanie do dziedziczenia, ale zapis. Zobowiązanie do wydania masy
majątkowej innej osobie.



Przy zwykłym zapisie mogę mieć warunek i termin (nie mogę przy zapisie windykacyjnym)



Zobowiązanie do przeniesienia własności poszczególnej masy majątkowej



Art. 968 § 1 i 2. Zapis zwykły nie zniknie szybko

Ustanowienie zapisu. Wyrok SN z dnia 17 X 2008 r. I CSK 158/08
Uzasadnienie faktyczne: Pozwana nabyła w całości spadek na podstawie testamentu z dnia 2.09.2002 r. Wcześniej, w dniu 1.09.2000
r., Władysław K. sporządził testament notarialny, w którym przeznaczył powódce określone nieruchomości, będące przedmiotem
żądania w sprawie niniejszej.
SO przyjął, że na mocy testamentu z dnia 1 września 2000 r. powódka została powołana do dziedziczenia w ułamku wynikającym z
wyliczenia matematycznego. Z treści testamentu sporządzonego w dniu 2.09.2002 r. wynika, że spadkodawca odwołał nim testament
sporządzony wcześniej, a zatem powództwo jest bezzasadne.

Uchwała SN z dnia 20 I 1984 r. III CZP 69/83
SN w sprawie z wniosku Kazimiery K. z udziałem Władysława U. o ujawnienie prawa własności w księdze wieczystej po
rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Rzeszowie postanowieniem z
dnia 16 listopada 1983 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 kpc?:
"Czy Państwowe Biuro Notarialne może ujawnić w księdze wieczystej ograniczone prawo rzeczowe (dożywotnie użytkowanie) na
podstawie rozporządzenia spadkodawcy zawartego w testamencie?"



Z zapisu zwykłego wynika tylko zobowiązanie. Przedmiotem zobowiązania mogą być rozmaite stosunki prawne, np.
użyczenie - mogę się zobowiązać do użyczenia jakiegoś przedmiotu.



Nie ma tu skutku rozporządzającego. Musi być złożone oświadczenie drugiej strony

Wymagalność roszczenia wynikającego z zapisu



Art. 970

Wyrok SN z dnia 28 X 2004 r. III CK 461/03 (Przeczytać dokładnie to orzeczenie!)
Można wyróżnić kilka poglądów ... Zgodnie z poglądem ... Wg stanowiska zajętego w wyroku SN z dnia 15 lutego 2001 r. ....
Wreszcie, wg stanowiska niektórych komentatorów, przedawnienie, o którym mowa w art. 981 KC ...



Zaczyna się to niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu . Najważniejsza jest stabilność zapisów

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo spadkowe. Wykład (18.04.12.)

Zapis zwykły



Art. 971 (odpowiedzialność kilku spadkobierców z tytułu zapisu)

Kazus
Testator w testamencie obciążył swoich spadkobierców A, B i C zapisem na rzecz D w wysokości 100 tys. zł. Czy po ogłoszeniu
testamentu D może żądać od C zapłaty 100 tys. zł?



Wykładnia komparatystyczno - porównawcza prawa niemieckiego



Art. 972 (odpowiednie stosowanie przepisów)

Kazus
A w swoim testamencie zawarł dyspozycję o powołaniu fundacji… Zarzut niegodności.. Czy to mogłoby polegać na tym, że fundacja
ta nie została powołana, tylko jest odpowiedni zapis na nią przewidziany w testamencie?



Art. 973 (przesłani zwolnienia zapisobiercy)



Uchwała SN z dnia 10 VIII 1988 r. III CZP 65/88

Zapis zwykły



Art. 974 (sposób wykonania dalszego zapisu)



Art. 975 (zastrzeżenie warunku lub terminu)



Zapis windykacyjny - nie może być warunku i terminów > < zapis zwykły - mogą być



Art. 977, art. 978, art. 892, art. 979, art. 980

Zapis windykacyjny



Art. 981^1 kc



Oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny). Jego przedmiotem może być:

o Rzecz oznaczona co do tożsamości
o Zbywalne prawo majątkowe
o Przedsiębiorstwo, lub gospodarstwo rolne
o Ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania, lub służebności

Kazus
A sporządził w formie aktu notarialnego testament, w którym ustanowił zapis windykacyjny na rzecz B, dot. jego samochodu.
Następnie, w testamencie własnoręcznym ustanowił zapis dot. tego przedmiotu na rzecz C. Czy B z chwilą otwarcia spadku nabędzie
samochód?



Art. 947 kc - sprzeczność między dyspozycjami testamentowymi



Wymóg formy aktu notarialnego dla zapisu windykacyjnego - nie ma znaczenia dla kwestii odwołania zapisu

Kazus
A sporządził testament własnoręczny zawierając w nim zapis na rzecz B, który określił jako windykacyjny, czyniąc jego przedmiotem
nieruchomość. Jak wygląda sytuacja prawna B z chwilą otwarcia spadku po A ??



Nie jest to zapis windykacyjny. Jest to zapis zwykły, dokonujemy konwersji



Art. 981^2 (przesłanki bezskuteczności)

Kazus
A zawarł z B w formie pisemnej umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości, należącej do A



Art. 981^3-5



Nie ma możliwości dalszego zapisu windykacyjnego. Jest możliwy tylko dalszy zapis zwykły!



Art. 986^6



Pytanie: które przepisy? Czy jest tu jakakolwiek reguła ?

Kazus
A ustanowił w testamencie notarialnym na rzecz B zapis windykacyjny nieruchomości. Spadkobierca C nie wydał jednak
nieruchomości B, tylko włada nią nadal. Po pięciu latach od ogłoszenia testamentu, gdy B domagał się wydania nieruchomości, C
podniósł zarzut przedawnienia. Czy zasadnie?



Nie ma tu żadnego przedawnienia

Polecenie



Art. 982



Generalnie rozrządzenia muszą mieć charakter majątkowy, polecenie zaś to jedyny rodzaj rozrządzenia testamentowego,
który może mieć charakter niemajątkowy. Polecenie pojawia się też przy darowiźnie

Wyrok SA w Warszawie z dnia 23 II 2006 r.,I ACa 890/05



Prawo do grobu jako prawo osobiste z pewnymi elementami majątkowymi

Postanowienie SN z dnia 19 IV 2002 r., III CZP 19/02



Art. 985 (dochodzenie wykonania polecenia)



Negotium mixtum cum donatione



Element umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo spadkowe. Wykład 8 (25.04.12.)

Zachowek



Art. 999 – 1003



Racje aksjologiczne zachowku:

Ochrona woli testatora uzasadniona koncepcją rodziny

1.) Majątek rodzinny powinien przynajmniej w jakiejś części w rodzinie pozostać
2.) Ochrona słabszych - funkcja quasi-alimentacyjna



System rezerwy - system prawa francuskiego - spadkobiercy konieczni. Brak zachowku - prawo anglosaskie



Projekt prawa UE, by jeżeli człowiek spod Lublina przeprowadził się do Amsterdamu, a pod Lublinem ma nieruchomości,
tam umrze, spadkobiercy są na Lubelszczyźnie, to muszą się udać do Amsterdamu, wynająć tam prawnika i będzie to
rozpatrywane wg prawa holenderskiego, a nie polskiego. Nie podpada pod to Anglia



Art. 991 KC – zachowek



Nie można wydziedziczyć, jeżeli się przebaczyło. Przebaczenie - przejaw uczuć - nie jest to czynność prawna, ale zdarzenie
faktyczne, zdarzenie prawne, które wywołuje takie skutki, nie trzeba mieć zdolności do czynności prawnych, ale trzeba mieć
rozeznanie działania

Kazus
W testamencie wydziedziczamy naszego zstępnego (art. 1008 kc), bo dopuścił się wobec nas czegoś złego, ale na łożu śmierci
mówimy mu: "Przebaczam Ci". Problemy:

1.) Kwalifikacja tego, co się zdarzyło. Czy to zdarzenie zmienia testament, czy przebaczenie to jest odwołaniem rozrządzenia

testamentowego? Część doktryny: trzeba by to przebaczenie zawrzeć w samym testamencie.



Przebaczenie nie stanowi odwołania wydziedziczenia, tylko niweluje, pozbawia doniosłości przyczynę wydziedziczenia. Nie
może być tak, że zstępni i rodzice dojdą jednocześnie do zachowku, bo nie mogą dojść jednocześnie do tego, by należał im
się dziedziczenie ustawowe!

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 31 marca 2011 r., I ACa 99/112



Czy pozostaje miejsce na zastosowanie art. 5? Funkcja zachowku traci dzisiaj na znaczeniu.



Prawo uprawnionego do zachowku służy urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma wobec swoich
najbliższych, oraz realizacji zasady, iż nikt nie może rozrządzić na wypadek swojej śmierci swoim majątkiem zupełnie
dowolnie, z pominięciem osób najbliższych. Względy te nakazują szczególną ostrożność przy uznawaniu nadużycia prawa.



Co wtedy, gdy jak zapłacę zachowek - to przedsiębiorstwo upadnie, splajtuje, trzeba zwinąć interes, zwolnić pracowników?
Wtedy może rozłożyć na raty, a nie płacić od razu.

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 25 III 2011 r., I ACa 118/11
Józef B. dokonał darowizn: własności lokalu użytkowego oznaczonego nr 25 położonego w B. Spadek po Józefie B. zmarłym w dniu
18.01.2010 r. w B. nabyli na podstawie ustawy jego 3 synowie po 1/3



Darowizny są doliczalne. Technicznie dałoby się tutaj wyliczyć ten zachowek



Testator po prostu nie ma absolutnej wolności, dowolności przy dysponowaniu swoją schedą ze względu na więzy rodzinne
per se, a nie dlatego, że ktoś jej części potrzebuje, bo jest w trudnej sytuacji życiowej, materialnej

Uchwała SN - skład 7 sędziów -zasada prawna z dnia 26 III 1985 r., III CZP 75/84

1. Z jakiej daty należy obliczać wartość spadku w celu określenia wysokości zachowku dla osób uprawnionych do

zachowku w sytuacji, kiedy wartość spadku w dacie otwarcia spadku jest kilkakrotnie niższa od wartości spadku w
dacie roszczenia o zachowek?

2. Czy wysokość zachowku należy obliczać według cen z daty otwarcia spadku, czy też z daty orzekania o zachowku

wówczas, gdy w skład majątku spadkowego wchodzi nieruchomość?

3. Czy dopuszczalne jest w sprawie o zachowek ustalenie wartości spadku wg cen obowiązujących w chwili ustalania

zachowku?



Skoro jest tak jak dziedziczenie, to powinna być miarodajna chwila otwarcia spadku, ale np. nieruchomości z dnia na dzień
drożeją, a pieniądz z dnia na dzień traci bardzo swoją wartość - co wtedy?



SN odpowiada: do tej pory (wydania tego orzeczenia) były ceny z chwili otwarcia



Art. 995 jako odnoszący się do darowizn - ta norma potwierdza fakt przyjęcia przez ustawodawcę poza jej zakresem
odmiennego uregulowania. Wyjątek potwierdza odmienną regułę



Zachowek jest w pewnym sensie zastępczą funkcją dziedziczenia. Ma on zapewnić określonym podmiotom korzyści
związane ze spadkobraniem. Nie ma żadnych racji społecznych przemawiających przeciwko jednakowemu traktowaniu, gdy
chodzi o określenie wartości, spadkobierców i osób uprawnionych do zachowku, lub mających roszczenie o jego
uzupełnienie (art. 991 §2 kc )



Obliczenie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej wg cen z daty orzekania o roszczeniach z tego
tytułu!



Art. 992



Stan wiedzy spadkodawcy – testatora. Czy to powinno mieć jakieś znaczenie, skoro on ma nie bardzo jakiś wpływ na
zachowek? Ta reguła jest bez sensu, jeśli chodzi o zrzeczenie się dziedziczenia



Gdy ktoś się zrzekł dziedziczenia, tym osobom, które by dziedziczyły zwiększa się to, co przypada (te ułamki, ich wartość),
czyli zwiększa się też zachowek. Czy to jest zatem czymś usprawiedliwione?

Kazus
A pozostawił spadek o wartości 100 tys. zł. Do spadku powołał testamentem swojego przyjaciela B. A miał 4 dzieci: C, X, Y, V. Z i V
zawarli umowę o zrzeczenie się dziedziczenia. Umowa ta jednak nie objęła zstępnych. Ponadto C został wydziedziczony. V ma jedno
pełnoletnie dziecko, które domaga się zapłaty zachowku od B. W jakiej wysokości roszczenie to mu przysługuje ?



C – wydziedziczony



X, Y



V - zrzekł się dziedziczenia, ale nie objął zrzeczeniem swojego jednego dziecka



Zgodnie z art. 992, nie uwzględnia się spadkobierców wydziedziczonych i takich, którzy zrzekli się dziedziczenia



Substrat zachowku - art. 993. Co do zasady czysta wartość spadku (pasywa po odjęciu aktywów), należy doliczyć darowizny
i zapisy windykacyjne, nie odlicza się zapisów i poleceń oraz roszczeń o zachowek



W stanie faktycznym nie ma żadnego problemu - jest to kwota 100 tys. zł, wysokość roszczenia o zachowek wynosi zatem:
1/6 x 100 000 = ok. 16666 zł (odlicza się też podatek od spadków i darowizn)

Wyrok SN z dnia 14 III 2008 r., IV CSK 509/07



Ocenia się wg stanu z chwili otwarcia spadku i wg cen z chwili ustalania zachowku. Darowizna doliczana na jego zachowek -
zmniejsza wysokość roszczenia



Sąd ustala stan spadku w celu obliczenia wysokości zachowku, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili
zamknięcia rozprawy.



art. 994 kc (darowizny pomijalne). Czy wszyscy wymienieni w art. 991, czy tylko ci, którzy by w danym wypadku otrzymali,
uzyskali zachowek? Spór w doktrynie. Wg prof.: raczej konkretnie, nie tylko krąg osób oznaczonych, ale też ci, którzy
uzyskaliby zachowek, nie dolicza się do spadku darowizn, których spadkodawca dokonał przed zawarciem małżeństwa

Wyrok SN z dnia 30 X 2003 r., IV CK 158/02 (Niezdolność do pracy)
W sytuacji, gdy spadkodawca uczynił darowiznę na rzecz uprawnionego do zachowku i na rzecz jego małżonka z
zastrzeżeniem, że przedmiot darowizny wejdzie do majątku wspólnego obdarowanych, na należny uprawnionemu zachowek
zaliczeniu podlega tylko wartość połowy przedmiotu darowizny.
Uprzywilejowanie przewidziane w art. 991 § 1 kc dotyczy jedynie uprawnionych całkowicie niezdolnych do pracy trwale.

Kazus
Spadkodawczyni Urszula zmarła w 2007 r., nie pozostawiając testamentu. Jej mąż oraz każde z dwójki dzieci uzyskali stwierdzenie
nabycia spadku na podstawie ustawy, każde po 1/3 części. Czy należy stosować przepisy o doliczaniu darowizn?



Art. 995 kc(ustalanie wartości przedmiotu darowizny). Ten spadkobierca, który ma obowiązek zapłacić zachowek



Art. 998, 999. Bez uwzględniania doliczalnych darowizn - odpowiedzialność z art. 999 jest korzystniejsza

Wyrok SN z dnia 15 XII 1999 r., I CKN 248/98
Naruszenie art. 999 K. Zenona jest spadkobiercą obowiązanym do zapłaty zachowku, a zarazem sama jest uprawniona do zachowku
po tym spadkodawcy. Przepis art. 999 stanowi wyjątek od ogólnych zasad odpowiedzialności za długi spadkowe. Nie oznacza to, że
nie ma odpowiedzialności solidarnej, tylko że jej zakres, jej reżimy są zróżnicowane. Ta osoba, która może powołać się na
ograniczenia - nie wolno od niej domagać się kwot, przewyższających te ograniczenia.
____________________________________________________________________________________________________________

Prawo spadkowe. Wykład 9 (5.06.12.)

Dział spadku



Może dojść do skutku albo w drodze umowy, albo w drodze orzeczenia sądu



Przedmiot działu spadku - tylko aktywa (nie obejmuje pasywów)



Uregulowanie w art. 1034 i 1034^1



Dział ma z reguły charakter tymczasowy



Tryby działu spadku: sądowy i umowny. W niektórych systemach prawnych: testamentowy dział spadku



Art. 931 - spadkobiercy, nie zapisobiercy



Umowa o spadek, gdyż może to być czynność prawna wielostronna. Czy obejmuje przeniesienie udziałów, czy też jest to
jakaś czynność odrębna? W doktrynie przeważa stanowisko: szczególny przypadek przeniesienia praw. Art. 1037 kc
(umowne bądź sądowe)



Jest to rozporządzenie. Czy jest to czyste rozporządzenie, czy też jest to czynność prawna dokonywana zawsze w związku z
jakimś zobowiązaniem?



Model przeniesienia własności. Umowa zobowiązująco – rozporządzająca? Przepisy o dziale spadku nie dają żadnych
podstaw, żeby taką konstrukcję zakładać - te przepisy wskazują wyłącznie na rozporządzenie



Art. 1046 - rękojmia za wady fizyczne przedmiotów objętych działem. Rękojmia jest zjawiskiem, które funkcjonuje zawsze
w obrębie czynności zobowiązujących



Pytanie, czy można się zobowiązać do działu spadku? Raczej dopuszcza się tego typu zobowiązania. Dwa stanowiska:

1. Umowa zobowiązująca do dokonania działu spadku, jako szczególny rodzaj czynności, który rodzi zobowiązanie
2. Założenie, że mamy do czynienia z umową przedwstępną o dział spadku



Czy jeżeli przepisy o podziale spadku odsyłają do przepisów o podziale współwłasności - co wtedy? Samo założenie
niezależności jeszcze problemu nie załatwia.



Czy między zobowiązaniem z tego, a samą czynnością działu spadku istnieje jakaś więź?



Wszyscy wypowiadają się przeciw kauzalności. Skoro do umowy o dział spadku nie jest potrzebne istnienie zobowiązania, to
jego nieistnienie nie powinno prowadzić do upadku umowy o dział spadku



Umowa o dział spadku żadnego stosunku nie rodzi. Stronami są spadkobiercy i to wszyscy



Osoba, która musi uczestniczyć w dziale spadku jest także nabywca uprawnienia do przedmiotów spadkowych poprzez
sukcesję uniwersalną



Nie są stronami nabywcy udziałów



Niektórzy spadkobiercy rozporządzili wszystkim, co mieli. To, że ktoś wyzbył się przedmiotu należącego do spadku nie
znaczy, że nie jest już spadkobiercą. Nawet jeśli osoba wyzbyła się wszystkich przedmiotów należących do spadku, nadal
jest spadkobiercą



Spadkobierca może nie dożyć działu spadku, wtedy sam staje się spadkodawcą



Wszyscy spadkobiercy zmarłego spadkobiercy powinni występować jako strony tej umowy



Rzadko się zdarza w praktyce, że spadkobiercą jest osoba prawna. Jest to możliwe przy dziedziczeniu testamentowym. Może
dojść do przekształcenia osoby prawnej, np. jedna spółka przejmie drugą. Powstają byty dotychczasowej osoby prawnej. Jest
to przykład sukcesji uniwersalnej i będzie ono prowadziło do tego, że ten nowy podmiot będzie osobą, która powinna i może
uczestniczyć w umowie o dział spadku jako strona tej umowy



Znaczne komplikacje jurydyczne wiążą się z małżeństwem. Jak ocenić sytuację, gdy jeden z małżonków żyjących w ustroju
wspólności majątkowej jest spadkobiercą, ale udział spadku wchodzi do majątku wspólnego?
1) Tylko małżonek, który jest spadkobiercą
2) Drugi małżonek jest podmiotem tych praw, więc powinien mieć wpływ na dysponowanie nimi
3) Dopuszcza się, że oboje małżonkowie występują jako strona o dział spadku



Art. 36 § 2 zd. 1 kro - zasada samodzielnego zarządu każdego małżonka



Umowa o dział spadku jest z istoty swojej umową wielostronną. Stan faktyczny czynności prawnej może się realizować
stopniowo



Przepisy o notariacie: wszystkie strony czynności prawnej zawieranej w formie aktu notarialnego muszą być obecne przy
odczytaniu, przy złożeniu podpisów i przy złożeniu podpisu na końcu przez notariusza



Dział spadku może być częściowy albo całkowity

o Dział częściowy:

 Co do osób
 Co do praw. Co do praw = strony dzielą tylko część spadku, ale dzielą między wszystkich spadkobierców,

np. postanawiają, że nieruchomość spadkowa przypadnie tylko jednemu ze spadkobierców, a w pozostałej
części majątek pozostawiają niepodzielony.



Zawsze wszyscy spadkobiercy muszą w umowie uczestniczyć.



Dział spadku obejmuje własność, użytkowanie wieczyste



Czy dział spadku obejmuje także wierzytelności, oświadczenia podzielne? Czy przejście spadku zawierającego taką
wierzytelność na więcej niż jedną osobę sprawia, że wierzytelność zachowuje integralność? Z chwilą otwarcia spadku taka
wierzytelność znika. Przynależność wierzytelności do spadku nadaje jej szczególny charakter



Surogaty też powinny być objęte działem spadku



Art. 1036 kc (uprawnienia do rozporządzania udziałem w przedmiocie spadkowym). Czy można go stosować przy dziale
umownym? Stosunek działu spadku do podobnych zjawisk



Te same osoby są współwłaścicielami, co spadkobiercami - przykład zbiegu. Małżeństwo, które ustaje przez śmierć jednego
z małżonków - udział w tym majątku podlega podzieleniu. Proponuje się następujące rozwiązanie: umowa zawiera zarówno
podział majątku wspólnego, jak i dział spadku. Powstaje majątek wspólny i udział przechodzi na jednego spadkobiercę.
Najpierw podział majątku wspólnego małżonków



Wielość spadków - jest ich wiele. Czy tu są jakieś ograniczenia co do zawierania tych umów? Dział spadku późniejszego
ogranicza możliwości podziału spadku wcześniejszego. Najprostsze rozwiązanie: po kolei, najpierw pierwszy spadek,
następnie drugi, trzeci itd. Jeżeli nie będzie podmiotowej tożsamości między stronami umowy o zniesienie współwłasności



Dopuszczalność działu spadku pod warunkiem terminu. Jeżeli postrzega się dział spadku, jako przeniesienie praw
wchodzących w skład spadku, to również umowa o dział spadku nie może być dokonana pod zastrzeżeniem terminu. Czy
ograniczenie umownego działu spadku warunkiem, lub terminem nie jest sprzeczne z istotą tej czynności jako takiej? Dział
spadku prowadzi do daleko idących skutków wykraczających poza interesy tej umowy



Odpowiedzialność za długi spadkowe



Dział spadku ma również daleko idące konsekwencje w zakresie postępowania egzekucyjnego, od chwili działu spadku
wymagane to nie jest



Wady oświadczenia woli - czynności przy umowie o dziale spadku mogą być potencjalnie wadliwe - art. 1045 kc - w tym
zakresie stosujemy przepisy ogólne bez żadnych modyfikacji



Szczególnie uregulowany jest błąd - w przypadku umowy o dział spadku, specyfika o dział spadku może polegać na tym, że
może to być umowa wielostronna. Kwestia, która dotyczy każdej wielostronnej, wielopodmiotowej umowy. Kiedy
oświadczenie woli zostało złożone za zgodą drugiej strony? Jeśli dwie strony umówią się, że dla pozoru, a trzecia w tym nie
uczestniczyła - nie ma nieważności. Wszystkie strony muszą się zgodzić



Art. 1045 kc - uchylenie się od skutków prawnych może nastąpić tylko wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który
strony uważały za niewątpliwy - chodzi o stany faktyczne związane z umową, z treścią umowy (np. przekonanie o składzie
spadku, o pewnych jego właściwościach)



Forma umowy - ustawa znowu fragmentarycznie tę problematykę reguluje. Umowa o dział spadku powinna być zawarta w
formie aktu notarialnego



Art. 1037 § 2 kc - jeśli dział spadku nie obejmuje nieruchomości, częściowy dział spadku nie wymaga zachowania formy
aktu notarialnego. Umowa o dział spadku także powinna być zawarta w tej samej formie. Użytkowanie wieczyste - analogia
z art. 1037 § 2



Skutki umowy o dział spadku - wpływa na odpowiedzialność za długi spadkowe



Jeżeli dług obejmuje świadczenie niepodzielne - dział spadku nie ma żadnego wpływu na odpowiedzialność z tytułu zapisu.
Dział spadku nie może nic zmienić. Jeżeli przedmiot świadczenia był niepodzielny - jak dłużnicy solidarni



Częściowy dział spadku

o Przeważa pogląd, że dział częściowy nie prowadzi do odpowiedzialności za długi spadkowe. Spadkobiercy

odpowiadają solidarnie za długi spadkowe. Co się stanie, jeżeli jakieś drobne przedmioty nie są objęte działem
spadku? Czy to jest dział częściowy, czy dział całkowity?

o Skoro cokolwiek nie zostało podzielone, to trwa odpowiedzialność solidarna za długi
o Pozostawienie poza działem spadku przedmiotów o znikomej wartości prowadzi do ustania solidarnej

odpowiedzialności za długi



Skutki działu spadku:

o Art. 1046 kc - stosowanie przepisów o rękojmi za wady. Jakie uprawnienia tu się pojawiają?

 Do odstąpienia od umowy
 Nie ma tu elementu ceny, więc nie ma obniżenia ceny - uprawnienie wyrównania pieniężnego. Takie działy

spadku, gdzie jeden ze spadkobierców nie dostaje z tego spadku nic - drugi bierze wszystko, a potem się

okazuje, że jakaś rzecz ma wadę fizyczną, lub prawną - więc on może odstąpić od umowy, może też żądać
od tego, który nic nie otrzymał odszkodowania, ale art. 5!

Trzy ujęcia - przedmioty nabyte w dziale spadku = nabyte przez dziedziczenie



Dział sądowy

o Właściwy jest Sąd Rejonowy. Tym konkretnym, miejscowo właściwym SR jest sąd spadku. Sąd ostatniego miejsca

zamieszkania spadkodawcy, a jeśli nie to, to sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy

o Uczestnicy tego postępowania: nie należą osoba uprawniona do zachowku, podobnie wierzyciel spadkobiercy nie

jest uprawniony, chociaż on może czekać z utęsknieniem

Art. 779 § 1 kpc

- jeżeli jeden ze spadkobierców odziedziczył udział spadku nie może się zaspokoić ze wszystkich

przedmiotów. Ten, kto zajął uprawnienie może je wykonać



Sposoby działu spadku

o Zaliczenie darowizn - art. 1049 - między takimi osobami występuje zaliczenie darowizn. Trzeba zgłosić o to

wniosek - to zaliczenie nie następuje z urzędu, strony mogą z tego uprawnienia skorzystać, jeśli zechcą

o Oprócz działu spadku, sąd spadku zajmuje się też innymi zagadnieniami (np. rozstrzyga o istnieniu zapisów, których

przedmiotem są prawa - sąd może się zajmować tylko niektórymi zapisami, sąd może się zajmować tylko istnieniem
tych zapisów)



Jeżeli osoba uprawniona, jest zapisobiercą jest zarazem spadkobierca – wyjątek.

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo rodzinne i opiekuńcze. Wykład 1 (09.05.12.)

dr Halina Nowara – Bacz

Zawarcie małżeństwa



Zawiadomienie przez duchownego kierownika urzędu stanu cywilnego ma status pisma procesowego

o Tylko placówki Poczty Polskiej



Przeszkody do zawarcia małżeństwa:

o Wiek
o Ubezwłasnowolnienie całkowite! (Nie ubezwłasnowolnienie w ogóle)
o Choroba psychiczna, lub niedorozwój umysłowy
o Bigamia
o Pokrewieństwo
o Powinowactwo
o Stosunek przysposobienia (co do zasady, relacje jak między rodzicami, a dziećmi)



Nawet jeżeli między kobietą, a mężczyzną wystąpiła ta przeszkoda, a oni złożyli oświadczenie przed kierownikiem USC, lub w
kościele przed duchownym  wówczas małżeństwo jest zawarte, ale ewentualnie podlega unieważnieniu



W KRO jest małżeństwo nieistniejące (nie są spełnione przesłanki z art. 1), albo unieważnialne



Nie może zawrzeć małżeństwa osoba, która nie ukończyła 18 r. życia



USTAWODAWCA NIE ODWOŁAŁ SIĘ DO PEŁNOLETNOŚCI, CZY PEŁNEJ ZDOLNOŚCI DO CZYNNOŚCI
PRAWNEJ



Dziewczyna po ukończeniu 16 r. życia może uzyskać zgodę sądu na małżeństwo i wtedy automatycznie staje się pełnoletnia -
bo najczęściej stanie się zaraz przedstawicielem ustawowym dla swego potomstwa



Pełnoletniości tej nie traci z chwilą ustania małżeństwa



Ale gdyby chciała ponownie przed ukończeniem 18 r. życia zawrzeć małżeństwo - musi ponownie uzyskać zgodę sądu (bo
ustawodawca nie uzależnił tego od uzyskania pełnoletniości, tylko od granicy wiekowej!)



Jeżeli choroba psychiczna, lub niedorozwój umysłowy są takie, że nie zagrażają małżeństwu ani potomstwu - małżeństwo może
zostać zawarte



Zgoda sądu powinna być zawsze zgodą uprzednią



Ocena ma charakter kontrolny - czy ta sytuacja jest korzystna dla małoletniego w świetle prawa



Posiadanie przez małżeństwo wspólnych małoletnich dzieci - negatywna przesłanka rozwodowa (bo dobro tych dzieci
ucierpiałoby przez rozwód)



Gdyby przemknęła się przez małżeństwo osoba z chorobą psychiczną i była w tym małżeństwie np. 15 - 20 lat, to sąd często

Art. 779.

§ 1. Do egzekucji ze spadku konieczny jest – aż do działu spadku – tytuł egzekucyjny przeciwko wszystkim spadkobiercom.

stwierdza, że nie ma przesłanek do unieważnienia tego małżeństwa, bo skoro wytrwało 15 - 20 lat, mimo choroby psychicznej
jednego z małżonków, to nie ma ona chyba negatywnego wpływu na małżeństwo



Rodzeństwo naturalne - nie ma wątpliwości, że osoby są rodzeństwem



Rodzeństwo przyrodnie w sensie biologicznym



Nigdy w stosunku do nich nie ustalono ojcostwa biologicznego ojca - względy medyczne przesądzają, że zakaz zawierania
małżeństw przez rodzeństwo dotyczy także tej sytuacji

Wady oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński



Do 1998 r., jeżeli ktoś był przymuszany do zawarcia małżeństwa, nie mógł tego w żaden sposób udowadniać, bo nie uznawano
takich wad



Nawet nazywało się to oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński



Usunięto słowo "wola", bo miało konotacje burżuazyjne



Jeżeli osoba znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli - tak naprawdę to oświadczenie nie było złożone



Pomyłka co do tożsamości drugiej strony - nie chodzi tu absolutnie o przymioty tej osoby. Kazus Jana Kulczyka.



Np. przymioty stanu cywilnego - chciała poślubić kawalera, a to był rozwodnik



Kwestia preferencji seksualnych



Błąd - groźba - konstrukcja inna, niż przy groźbie z części ogólnej KC



Chodzi bowiem tylko o zagrożenie osobiste, majątkowe nie ma żadnego znaczenia



Samo-unieważnienie małżeństwa na wniosek:

o Małżonka
o Prokurator
o W pewnych wypadkach osób, które mają w tym interes



Co do wieku, jeśli kobieta zaszła w ciążę, mężczyzna nie może powoływać się na tę okoliczność, by unieważnić małżeństwo,
jedynie kobieta, czy prokurator może, czy nie? Zdania są podzielone



Uchylenie np. ubezwłasnowolnienia sprawia, że nie można się już na tę przyczynę powoływać



Bigamia i pokrewieństwo - również osoba, która ma w tym interes (nie interes majątkowy, ale taki ogólny)



Ale chodzi o kwestię dziedziczenia, bo jeśli małżeństwo bigamiczne ostało się, to w razie dziedziczenia, obu żonom po 1/4, a
dzieciom to, co zostaje



§ 3 - Jeżeli umiera bigamista (pozostający w 2 związkach małżeńskich), nadal można żądać unieważnienia małżeństwa, jeśli
umrze jego małżonek z pierwszego małżeństwa - wtedy unieważnienia żądać już nie można



Do unieważnienia małżeństwa stosuje się odpowiednio przepisy dot. rozwodu



Dzieci z unieważnionego małżeństwa są dziećmi z tego małżeństwa - nie ma zagrożenia dla ich pozycji przy dziedziczeniu



Ustaje wspólność ustawowa, majątek małżonków z tego unieważnionego małżeństwa przekształca się we współwłasność w
częściach ułamkowych (jak przy rozwodzie)



Małżonkowie wracają do poprzedniego stanu cywilnego

__________________________________________________________________________________________________________

Prawo rodzinne i opiekuńcze. Wykład 2 (23.05.12.)

Rozwód i ustanie małżeństwa



Art. 55 k.r.o. – może wyjątkowo znaleźć zastosowanie, po śmierci małżonka (osoby uznanej za zmarłego) nowy związek
małżeński

Rozwody



Orzeczenie rozwodu, przy okazji żądań (rozwód i separacja) sąd orzeknie rozwód, gdy są spełnione jego przesłanki



Przesłanki orzeczenia rozwodu (przesłanki pozytywne i negatywne):

1. Zupełny i trwały rozkład pożycia małżonków (art. 56)
2. Nie może ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci
3. Nie może być orzeczony rozwód, jeżeli przesłanka zaistniała z winy jednego małżonka



Ad. 1. Rozkład pożycia małżonków

o Sfera więzi psychicznych/ emocjonalnych, seksualnych i gospodarczych – rozkład wszystkich tych więzi razem w

zasadzie prawie nigdy nie występuje

KRO nie przewiduje żadnych przyczyn, często rozwód powoduje kilka przyczyn, choć czasem jedno solidne. Z reguły
jest to ciąg zdarzeń – wtedy trzeba ustalić, co było przyczyną, a co skutkiem rozkładu pożycia – zawsze trzeba ustalić
winę.

Również Konstytucja RP zapewnia ochronę małżeństwa i rodziny.

Rozkład ma być „trwały”

 Jest to zawsze pewna ocena oparta na dowodach przedstawionych przez strony
 Decyduje stan w momencie orzekania – sąd musi wyważyć zgodnie z własnym doświadczeniem życiowym,

poznać stan emocjonalny stron

Po spełnieniu przesłanek pozytywnych sąd musi jeszcze ocenić, czy nie zachodzą przesłanki negatywne (gdyby
zachodziły, nie może orzec rozwodu)

Trzeba brać pod uwagę dobro małoletnich dzieci podczas sprawy rozwodowej przed sądem

Bywało, że sąd stwierdzi, iż orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Przekonania religijne małżonka nie powodują orzeczenia o niezgodności rozwodu z zasadami współżycia społecznego

o Rekryminacja – sąd nie może orzec rozwodu, jeżeli rozkład pożycia nastąpił wyłącznie z winy jednego z małżonków,

chyba że zgodzi się na rozwód drugi z małżonków

Zarówno przyczyny zawinione, jak i niezawinione mogą powodować trwały i zupełny rozkład pożycia

Może być tak, że przypiszemy winę jednemu z małżonków, równocześnie stwierdzenie zaistnienia niezawinionych
przyczyn po stronie drugiego z małżonków

Sąd musi badać winę z urzędu – art. 57, można wyrazić zgodę na orzeczenie rozwodu bez rozstrzygania o winie, mogą
się zgodzić na to małżonkowie

Sąd jeżeli orzeka o rozwodzie, to z urzędu orzeka o winie – chyba, że strony zgodziły się na nie orzekanie o winie. Po
uprawomocnieniu się orzeczenia niemożliwe jest orzeczenia na temat winy.

o Art. 940 KC – wyłączenie od dziedziczenia małżonka pozostałego przy życiu po śmierci tego, który złożył wniosek o

rozwód i zmarł w trakcie toczącej się sprawy rozwodowej

Można nawet w postępowaniu apelacyjnym zmienić zdanie o orzekaniu o rozwodzie, wtedy sąd apelacyjny musi
uchylić wyrok sądu okręgowego i przekazać mu sprawę do ponownego rozpoznania.

Sąd może przy rozwodzie utrzymać władzę rodzicielską u obu małżonków, ale tylko przy ich zgodnym oświadczeniu –
że się na to zgadzają. Porozumienie małżonków podlega kontroli sądu i nie wiąże go.

Tak kwestia władzy rodzicielskiej jak i płacenia alimentów może być zmieniona w wyroku później w razie potrzeby –
w tym zakresie orzeka już sąd rejonowy (sąd opiekuńczy)



Art. 58 – rozstrzygnięcia na wniosek małżonków



Alimenty między małżonkami – art. 60



Kwestia orzeczenia o zamieszkaniu – np. art. 28^ KRO



Żądanie eksmisji, sąd nakazuje eksmisję na żądanie jednego z małżonków przy rażąco nagannym zachowaniu – eksmitować nie
można małżonka, gdy jest on jedynym uprawnionym do lokalu



Ustawa o ochronie praw lokatorów – przepis o eksmisji



Sąd może orzec albo o podziale lokalu, albo o przydzieleniu innych lokali – jeżeli spółdzielnia „przyzna” je małżonkowi i
poinformuje o tym sąd



Sąd może też orzec o podziale całego majątku wspólnego – w praktyce takie orzekanie przy rozwodzie zdarza się rzadko



Art. 58 § 4 – uwzględnić dobro dzieci, są to przepisy neutralne, nie obierają niczyjej strony, choć praktyka sądów nie wynika z
przepisów, przepisy dają tylko wskazówki sądowi – ma on pełną swobodę w ocenie, przepisy są w porządku, przyczyna jest
czasem niesprawiedliwa – na niekorzyść z reguły ojców



Sąd musi uchylić wyrok w całości, jeżeli ujawnią się przesłanki negatywne



Kwestionując wyrok rozwodowy, kwestionuje się też wszystkie połączone z nim orzeczenia w odrębnych, innych kwestiach.



Uchwała SN z 13.07.2011 r. – art. 27 KRO > zastąpienie go może nastąpić art. 60



Nie ustaje domniemanie ojcostwa męża matki do 300 dni po orzeczeniu rozwodu, chyba że zawrze nowe małżeństwo



Kwestia nazwiska – można powrócić do poprzedniego nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa, które zakończyło się
rozwodem, ta osoba, która tego chce, może to uzyskać na swój wniosek.

Separacja



Zupełny, ale niekoniecznie trwały rozkład pożycia



Aktualne są uwagi powyższe o rozwodzie



Dwa tryby orzekania o separacji:

Postępowanie nieprocesowe

Postępowanie procesowe (koniecznie powództwo)



Powództwo w tej sprawie – o rozwód i separację – nie może wnieść prokurator, ale może później przyłączyć się do powództwa



Wyjątki i różnice od rozwodu

Małżeństwo nie ustaje

Małżonkowie nie mogą wrócić do swojego poprzedniego nazwiska



Można znieść separację – jeżeli oboje zgodnie wyrażą wole zniesienia separacji



Sąd może na zgodny wniosek małżonków utrzymać rozdzielność majątkową – art. 54 § 2 KRO



Mogą później zawrzeć zawsze umowę majątkową. Nie znosi się powinowactwa



Małżonków w separacji traktuje się tak, jak gdyby nie byli małżonkami (jak w rozwodzie)



Obowiązek alimentacyjny istnieje między małżonkami, art. 27 – obowiązki alimentacyjny – dot. również potrzeb obojga
małżonków



Małżonkowie i ich dzieci mają prawo do równej stopy życiowej.



Obie strony powinny przyczyniać się do zaspokojenia potrzeb rodziny jeżeli tak się nie dzieje, to art. 28 KRO



Art. 28^1 – prawo do mieszkania u jednego z rodziców



Ustawa o ochronie praw lokatorów – zajmowanie lokalu z innego tytułu niż umowa najmu, czyli z art. 28^1 KRO



Art. 29 – jeden z małżonków staje się przedstawicielem ustawowym drugiego małżonka (nie jest to pełnomocnictwo) w
sprawach zwykłego zarządu (ale zarządu czym? Nie dotyczy zarządu majątkiem wspólnych, chodzi tylko o zarząd tylko
majątkiem osobistym tego małżonka, co do którego istnieją przeszkody – chodzi o przyczyny przemijające)

Przedstawicielem jest wtedy małżonek – to przedstawiciel ustawowy, w praktyce nie zawsze dłużnicy wiedzą o takim
przedstawicielu



Art. 30 – małżonkowie ponoszą również odpowiedzialność solidarną za zobowiązania



Ma zastosowanie ten przepis niezależnie od ustroju majątkowego między małżonkami



Zapłaty bieżących opłat – np. za czesne szkoły dzieci – podpadają pod art. 30, można wyłączyć jego zastosowanie –
zobowiązania przyszłe i niewiadome osobom trzecim (§2 i §3)



Co to znaczy „zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny”?

O „rodzinie” także – art. 27 i art. 28

Zwykłe potrzeby

Ustroje majątkowe małżeńskie

1. Ustroje ustawowe
2. Ustroje umowne



Małżonkowie nie mogą tworzyć ustrojów nieznanych ustawie. Umową majątkowa można przywrócic ustawową wspólność
majątkową (art. 47§2 zd. 2), mogą przyjąć ustrój ustawowy majątkowy – będzie to umowa majątkowa małżeńska ze wszystkimi
konsekwencjami w tym również co do formy



Sposób zarządu majątkiem zawsze reguluje ustawa, umowa nie można, swoboda w kształtowaniu stosunków jest więc dość
ograniczona.



Ustrój przymusowy; zawsze ustawowy (art. 53§1); rozdzielność majątkowa:

1. Jeden z małżonków jest ubezwłasnowolniony
2. Upadłość jednego z małżonków (obecnie możliwa również upadłość konsumencka)
3. Na żądanie wierzyciela (art. 52)
4. Orzeczenie separacji

Art. 52 §3 – rozdzielność na skutek orzeczenia sądu, możliwa zmiana ustawowej rozdzielności

______________________________________________________________________________________________________________

Prawo rodzinne i opiekuńcze. Wykład 3 (6.06.12.)

Ustrój wspólności majątkowej



Małżonkowie w nim pozostają z chwilą zawarcia małżeństwa. Chyba, że zawrą umowę



Trzy masy majątkowe:

o Majątek wspólny - dawniej: dorobkowy
o Dawniej: majątki odrębne - teraz osobiste



Art. 31 - majątek wspólny tworzy przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania tego ustroju



Par. 2 Do majątku wspólnego należą w szczególności:… pobrane wynagrodzenie za pracę itd.



Pkt. 4) składki zewidencjonowane - bo one tam fizycznie nie leżą



Stosunek z ZUS-em nie ma charakteru cywilnoprawnego, tylko z dziedziny ubezpieczeń społecznych



Majątek: aktywa. Długi nie wchodzą, tylko obciążają określony majątek. Długi mogą być zaspakajane, nie wchodzą do
majątku.



Po ustaniu ustroju dzielimy aktywa, nie dzielimy długów



Można skonstruować domniemanie faktyczne, że dany przedmiot jeśli nie wchodzi do majątku osobistego, to należy do
majątku wspólnego



Wygrana w Lotto, czyli skreślenie odpowiedniej liczby cyfr w pewnej konfiguracji nie jest wg prawa "osobistym
osiągnięciem", więc nie jest to nagroda za takie osiągnięcie, a zatem będzie wchodziła do majątku osobistego

Kazus
Małżonkowie mieli obraz w majątku wspólnym. Ustała wspólność majątkowa. Mieli umowę ubezpieczenia tego obrazu. Rozwiedli się, a
po rozwodzie ubezpieczyciel wypłacił odszkodowanie za ten obraz. Nawet jak przedmiot wchodzi w skład wspólności majątkowej.
Często umowę ubezpieczenia zawiera jeden z małżonków, więc w tej sytuacji powinny obie osoby mieć prawo do tej kwoty
ubezpieczenia.



Nabycie po powstaniu wspólności - czy nie jest ono efektem surogacji?



Jeśli chodzi o surogat - wchodzi w skład majątku tej osoby, której przysługiwało prawo użytkowania wieczystego, więc
będzie to majątek osobisty, mimo że nabycie nastąpiło w trakcie trwania wspólności majątkowej.

Kazus
Profesor otrzymał od ministra nagrodę za osobiste osiągnięcie - książkę w kwocie 30 tys. zł. Wpłynęła ona na jego konto. Było
tam już 20 tys. zł. Jest w sumie 50 tys. zł - taka jest wierzytelność wobec banku. Ale jest to kwota na rachunku - w tym zakresie
powstaje wierzytelności i to wchodzi do majątku wspólnego, przepis nie mówi inaczej.

Wszystkie środki bankowe tworzą jedną wierzytelność - z tytułu bankowego. Odróżnienie tych środków jest prawie niemożliwe.
Bank ich nie ewidencjonuje. Pokazuje nam saldo końcowe. Profesor np. wypłaca kwotę 25 tys. zł z tej sumy i co, czy jest to 25 z
tych 30, może 20 z tych 20 i 5 z tych 30 tys.? Nie wiadomo, nie sposób tego wykazać. Chyba, że jeden ze współmałżonków nie

pracuje albo, że mam specjalne konto, na które wpływają tylko kwoty z nagród. Na kontach bankowych następuje "zmieszanie
środków".

Dochody z majątku wspólnego, jak i dochody z majątku osobistego



Art. 33 § 2 - darowizna - wchodzi w skład majątku osobistego



Art. 45 - jakie wydatki nie podlegają zwrotowi ?



Jeżeli wynajmuję mieszkanie, które jest składnikiem mojego majątku osobistego. Muszę więc wykonywać pewne obowiązki,
czynić pewne wydatki. Mieszkanie - składnik majątku osobistego



Czyn - składnik majątku osobistego



Czy członek funduszu majątkowego pozostaje w związku małżeńskim, a jeśli tak, to jakie są tego konsekwencje?



Przesunięcia:

o Np. art. 45 - wydatki i nakłady osobiste na przedmiot pochodzący z majątku wspólnego
o Dopuszczalne jest rozporządzenie przez jednego ze współmałżonków przedmiotem z majątku wspólnego na rzecz

majątku osobistego drugiego ze współmałżonków

Kazus
Profesor kupuje żonie broszkę z pieniędzy otrzymanych z tytułu wynagrodzenia za pracę. Ona jest współwłaścicielką, bo pieniądze z
pracy to składnik majątku wspólnego.

Kazus
Małżonkowie mieszkają w mieszkaniu wchodzącym w skład majątku osobistego męża. Ale spodziewają się dziecka, chcą zrobić remont,
urządzić pokój dla dziecka. Płacą z pieniędzy z tytułu wynagrodzenia, które są składnikiem majątku wspólnego. Też jest to przesunięcie
majątkowe, ale tak naprawdę co to za czynność z punktu widzenia prawa podatkowego?

SN wyrok z 11.03.2011 r.: umowa między małżonkami zawsze w formie aktu notarialnego!



Art. 35 - zakaz podziału majątku wspólnego w czasie trwania wspólności ustawowej



Art. 33 pkt. 10 KRO - majątek osobisty jest jak czarna dziura; gdy coś tam wpadnie, już zeń nie wypada

Kazus

Profesor dał żonie broszkę, pochodziła ona z majątku wspólnego, bo z pieniędzy z tytułu jego wynagrodzenia, ale na mocy
umowy broszka stała się elementem majątku osobistego żony. Ale żona profesora broszkę sprzedała i za pieniądze tak uzyskane
kupiła rysunek dobrze zapowiadającego się studenta ASP. I żona, i profesor interesują się sztuką i kolekcjonują obrazy. Z
broszki korzystała wyłącznie żona. Do jakiego majątku wchodzi ten rysunek studenta ASP?
Do majątku osobistego żony, bo kupiła go z majątku osobistego.

Kazus
Profesor i żona sprzedali dom pod Krakowem (majątek wspólny). Potem kupili większy dom w Krakowie. 2/3 zapłaty za ten nowy dom
pochodziło z majątku wspólnego, 1/3 z majątku osobistego żony (ze spadku, który otrzymała). Do kogo należy ten dom?

a) Do małżonków
b) Tego małżonka, z którego majątku pochodziło więcej środków wydanych na zakup
c) 2/3 własności wspólnej, 1/3 własności żony



Każdy małżonek może swoim majątkiem rozporządzać samodzielnie. Majątkiem wspólnym też może, ale musi liczyć się z
wolą drugiego współmałżonka.



Jeżeli całość środków pochodziła z majątku osobistego działa surogacja. Jeżeli choćby część, choćby drobna, pochodziła
z majątku wspólnego - działa zasada ogólna. Pod warunkiem, że nie ma wyjątków.



Przedmioty nabyte przez dziedziczenie = nie tylko tytułem zapisu, ale także zachowku



Art. 34

o Przedmiot zwykłego urządzenia domowego, np. odkurzacz - dawniej dawano go w prezencie ślubnym. Wchodzi w

skład majątku wspólnego; nawet gdyby była dana dla żony. Chyba, że darowizna jest wyłącznie na rzecz żony

o Czy w skład zwykłego urządzenia domowego wchodzą tylko zwykłe sztućce, czy złote z czasów cara Mikołaja I od

babci także?



Spółka jawna jest traktowana jako tzw. ułomna osoba prawna

Kazus
Spółka cywilna; małżonek zawiera z 2 kolegami spółkę cywilną na firmę komputerową, ale one pochodzą z zarobionych przezeń
pieniędzy, czyli z majątku wspólnego. Ale do majątku wspólnego wchodzi to, co zostanie wycofane z tej spółki i dlań wypłacone,
ewentualnie wypłacone mu wtedy, gdy wyjdzie z tej spółki.



Jeżeli akcje, lub udziały w spółce nabywa jeden z małżonków, to tylko on staje się wspólnikiem w spółce



Spółka i zarząd muszą wiedzieć, z kim mają do czynienia

Dwa orzeczenia SN z 2009 r.:



3.12.09: również udziały nabyte przez jednego z małżonków nabyte z majątku wspólnego stają się częścią tego majątku



Akcje nabyte przez małżonków nabyte z majątku wspólnego wchodzą w jego skład, a akcjonariuszem staje się tylko ten
małżonek, który bierze udział w tej czynności.

o Np. obaj małżonkowie są lekarzami i to tej samej specjalności. Czy książki lekarskie należą do majątku wspólnego,

czy osobistego?

o A jeśli mąż lubuje się w starych książkach i kupuje manuskrypt z XVII w. za 100 tys. zł, to czy jest to majątek jego

osobisty? Przecież to może być inwestycja.



Pkt 5) prawa niezbywalne



Spółdzielcze prawo lokatorskie do lokalu - może przysługiwać co do zasady 1 osobie, z wyjątkiem małżonków, może
przysługiwać małżonkom



Pkt 6) renta, dożywocie - prawa niezbywalne. Przysługiwać mogą tylko jednej osobie i przysługują tej osobie, która je zawarła

o Renta, która zastępuje zarobki ( bo mąż utracił zdolności do pracy z powodu wypadku i poważnych operacji ) -

wchodzi do majątku wspólnego

o Zadośćuczynienie - wchodzi do majątku osobistego



Pkt. 8) udział w konkursie brydżowym i zdobycie nagrody za wygranie w grę w brydża - jest to osobiste osiągnięcie

o Nagroda dla najlepszego pracownika - raczej będzie traktowana, jako część składowa wynagrodzenia



Pkt. 9) Prawa autorskie

o Korzyści uzyskane z praw autorskich
o Sprzedaż prawa do patentu - cena uzyskana za ten patent wchodzi do majątku osobistego jako surogat poprzedniego

składnika

o Jak przenoszę prawa autorskie i dostaję z tego tytułu wynagrodzenia – surogat

o Jeśli tylko udzielam licencji - pożytek prawa - majątek wspólny



Pkt 10) Przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej

o Surogacja rzeczowa
o Surogacja wartościowa - część środków pochodziła z majątku osobistego męża
o Jeśli całe prawo nabyte wchodzi do majątku wspólnego, mąż uzyska wierzytelność o zwrot wydatku, poniesionego na

majątek wspólny

o Wierzytelność o zwrot nakładów czy wydatków = surogacja wartościowa



Małżonek u notariusza oświadcza, że majątek pochodzi z majątku osobistego. Jaka jest wartość takiego oświadczenia, nawet u
notariusza? Żadna, on może nie wiedzieć, co z czego pochodzi, może nie pamiętać, może się pomylić

np. małżonek pracował w Anglii na zmywaku, jest to majątek wspólny (dawniej: dorobkowy) - art. 31 kro



Czy małżonkowie przy okazji nie mogą dokonać przesunięcia majątkowego?

o Co do zasady mogą, ale wymagałoby to osobnej umowy (przy nieruchomości)
o Przy ruchomej rzeczy jest łatwiej: kupują samochód, a potem umawiają się, że on będzie np. żony

Kazus
Małżonkowie się rozwiedli i teraz dzielą majątek. W księdze wieczystej figuruje jako właścicielka tylko żona. Sąd wydaje postanowienie
wstępne, przesądzające tę kwestię, może nawet uzgodnić w tym zakresie treść księgi wieczystej. Wpisuje się ich oboje, a potem dzieli



Przynależność praw - kwestia faktycznego władania rzeczami - przedmiot wchodzi do majątku wspólnego, ale wyłącznym
posiadaczem jest tylko jeden ze współmałżonków

Kazus
Małżonkowie żyją w separacji. Żona dobrze zarabia, kupuje samochód, rejestruje na siebie, bo dzieci musi dowozić na różne zajęcia
dodatkowe. Samochód ten wchodzi do majątku wspólnego, bo jest zakupiony za pieniądze z tytułu wynagrodzenia. Posiadanie jest to
sfera faktów. Tutaj posiadaczem jest żona (!). Trzeba odróżnić wspólność majątkową od posiadania



Mąż chce skorzystać z samochodu. Żona mówi, że absolutnie nie, bo ona ciężko pracowała



Art. 34 mąż może korzystać z tego samochodu. Sąd może to ustalić na mocy przepisu tego artykułu

Zarząd



Ponieważ mamy do czynienia ze wspólnością pewnej masy majątkowej, powstaje problem, jak tym zarządzać?



Odmienne reguły od tych, które wynikają z przepisów o współwłasności



Obecnie przepisy KRO rezygnują z podziału na czynności zwykłego zarządu i wykraczających poza zakres zwykłego zarządu



Art. 36 par. 2 każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać tym majątkiem. Oni mają jednak obowiązek współdziałania.
Każde z nich może samodzielnie dokonywać czynności zarządu. Wchodzą tu jednak w grę pewne ograniczenia



Czynności zarządu - ujmuje się je bardzo szeroko.

o Czynności, faktyczne, prawne, procesowe, urzędowe (postępowanie administracyjne), jeżeli dot. składników majątku

wspólnego

o Dominujący pogląd: czynności, które nie mają odniesienia do poszczególnych składników majątku wspólnego nie

powinny być traktowane, jako czynności zarządu, np. poręczenie i inne czynności zobowiązujące

A jakie są czynności zarządu?

 Czynności rozporządzające - jeśli chcę zbyć, obciążyć
 Czynności zobowiązujące - do dokonania rozporządzenia składnikiem majątku, związane z wynajęciem

rzeczy wspólnej - jest to także czynność zarządu

 Czynności faktyczne
 Czynności procesowe (to jest przesada, zdaniem profesora, zwłaszcza rozciąganie czynności zarządu na

czynności procesowe)



Wyjątki:

o 1) Pewne czynności - za tydzień omówienie
o 2) Czynności majątkowe służące do wykonywania działalności zarobkowej - zarządza nimi samodzielnie ten

małżonek, który prowadzi tę działalność

 Małżonkowie mają samochód, współwłasność, ale mąż jest lekarzem i jeździ nim do pacjentów. Drugi

małżonek (żona) tylko w szczególnych sytuacjach, gdy po stronie męża jest przemijająca przeszkoda może
dokonywać czynności zarządu. Ale współwłaściciel jest tu jakimś współwłaścicielem II, czy III kategorii!

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo rodzinne i opiekuńcze. Wykład (12.06.12 r.)

Zarząd majątkiem wspólnym



Art. 36^1 KRO- tylko czynności zarządu

o Bieżące sprawy życia codziennego
o Podejmowane w ramach działalności zarobkowej,



Art. 36 KRO- wykonywanie działalności zawodowej + działalność zarobkowa. W art. 36^1 KRO powinna być też działalność
zarobkowa - te pojęcia krzyżują się



Czynności o podwójnym skutku: zobowiązująco – rozporządzające. Czy małżonek może sprzeciwić się czynności
zobowiązującej, a rozporządzającej nie? Jeżeli skutecznie powstało zobowiązanie, to nie ma możliwości sprzeciwienia się
małżonka wobec rozporządzenia - czy tak jest zawsze?



Art. 36^1§ 3 KRO - odesłanie do art. 39 KRO. Czyli sąd może zezwolić na dokonanie czynności. Ustawa nie mówi, czy ten
sprzeciw jest oświadczeniem, które powinno być złożone określonej osobie. Komu powinno być ono złożone?



Art. 36^1 § 2 sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności



Czy małżonek może zmienić zdanie? Ustawa nic nie mówi o skutkach takiej czynności. Zazwyczaj mówi się, ze ta czynność
jest nieważna ze względu na art. 58 § 1 kc (nieważność ze względu na naruszenie prawa)

Kazus
Złodziej ukradł telewizor małżonków, sprzedaje go, ta umowa nie jest nieważna, nabywca może być chroniony na podstawie art. 169
KC. Jest to czynność zobowiązująca skuteczna, sama w sobie nie jest nieważna, rozporządzająca też może być jako ważna, jeżeli będą
spełnione określone warunki. Sankcja nieważności jest tu trudna do usprawiedliwienia, przepis o tym nie mówi, a faktycznie nie jest ona
sprzeczna z prawem.

Kazus
Przepisy dot. współwłasności - małżonkowie przed ślubem kupili samochód i są jego współwłaścicielami. Jeżeli współwłasność będzie
pochodziła ze wspólności majątkowej małżonków.



Art. 37 KRO zgoda drugiego małżonka (dawniej: czynności przekraczające czynności zwykłego zarządu - potrzeba zgody
drugiego małżonka)



Jeżeli stroną są obaj małżonkowie, to oczywiście się na daną czynność godzą



§1 pkt. 1-3 - czynność prawna



Pkt. 4 - darowizny z majątku wspólnego

o Chodzi o te czynności, które mają za przedmiot składniki majątku



Art. 37 § 1 - te czynności, które odnoszą się do składników majątku wspólnego



Już umowa przedwstępna wymaga zgody



Obciążenia = ustanowienia ograniczonego prawa do zarządu + oddanie nieruchomości w ręce s. 11



Art. 40 kro - pozbawienie zarządu małżonka całkowicie. Małżonek taki nie jest pozbawiony zgody na wykonanie czynności z
art. 37. Sąd może postanowić, że na dokonanie tych czynności sąd musi wydać zgodę, ale jeśli sąd tak nie postanowił - nie
musi.



Także małżonek, który prowadzi nieruchomość, w skład której wchodzi użytkowanie wieczyste, jakieś prawo rzeczowe wobec
lokalu, czy nieruchomości itp. musi mieć zgodę małżonka



Zbycie przedsiębiorstwa nie musi nastąpić w jednej czynności prawnej - może nastąpić w wielu - zgoda małżonka nie jest
potrzebna. Mąż zbywa przedsiębiorstwo poprzez zbywanie poszczególnych składników danej osobie - co wtedy? Wtedy zgoda
małżonka jest potrzebna.



Zgoda jest potrzebna na darowiznę z majątku wspólnego. Ale chodzi o to, co jest przyjęte zwyczajowo: w niektórych
bogatych rodzinach jest zwyczaj obdarowywania dzieci samochodem - to nie jest zwyczajowo przyjęte w polskich rodzinach.
Trzeba chyba brać pod uwagę jakiś ogólny standard, przeciętny standard, który trzeba wcześniej ustalić.

o Taka zgoda może być udzielona wcześniej. Dopóki taka czynność może być dokonana, dopóty może też być odwołana
o Zgoda może być udzielona również po. Rozróżniamy tu czynności jednostronne i dwustronne



Art. 37 § 1 - umowy: darowizny, zbycia, nabycia odpłatnego



Czynności jednostronne: zrzeczenie się prawa rzeczowego w stosunku do nieruchomości czy lokalu, np. spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu



Art. 63 - przepisy nie mówią nic na temat formy zgody, więc stosuje się art. 63 kc (zgoda osoby trzeciej)

Kazus (Zbycie - ale w kilku kolejnych etapach)
Małżonkowie są właścicielami nieruchomości niezabudowanej na zasadzie wspólności. Mąż za zgodą żony zawiera umowę
przedwstępną. Istnieje ustawowe prawo pierwokupu na rzecz gminy. Jeżeli gmina tego uprawnienia nie wykona, umowa przedwstępna.
Jeśli żona wyraziła zgoda na umowę przedwstępną, to czy musi wydać zgodę osobno także na umowę sprzedaży i
rozporządzającą? Mówi się, że nie.
Co więcej - sprzeciw żony nie może tu być skuteczny. Przecież ten, który zawarł umowę zobowiązującą nie byłby wciąż pewien, czy
drugi małżonek się nie rozmyśli.

Skutki pewnych czynności jednostronnych

W 1994 r. SN przyjął, że odstąpienie od umowy sprzedaży przez którąkolwiek stronę ma skutek jedynie obligacyjny = zobowiązuje
jedynie do przeniesienia własności.

Kazus
Małżonek zawiera umowę kupna do majątku wspólnego nieruchomości. Umawiają się strony na zapłacenie ceny. Jest zgoda ceny.
Małżonkowie nie zapłacili całej ceny sprzedawcy, bo im zabrakło. Sprzedawca wzywa ich do zapłacenia. Oni nie płacą, więc on
odstępuje od umowy i wzywa, żeby iść do notariusza i sporządzić umowę przenoszącą własność = wyzbycie się tej nieruchomości z
majątku wspólnego.



Wydaje się, że akceptacja żony nie jest tu już wymagana, skoro była wcześniej, więc i tu "trwa", obowiązuje

Kazus
Mąż przychodzi do żony i mówi, że jego przyjaciel kończy 60 lat i chce mu dać coś drogiego. Żona się zgadza. Mąż kupił prezent i
go wręczył. Żona pyta, co i jak. Gdy mąż mówi jej, że zapłacił 13 tys. ona się wścieka i mówi, ze myślała, że to będzie 3 tys., a na
tyle nie wyraziła zgody. Czy zgodziła się tutaj, czy nie?

Kazus
Albo żona zgadza się na kupienie przez męża nieruchomości - tak ogólnie, blankietowo. A mąż kupuje za 600 tys. zł. Ona mówi,
że tyle nie będą mieć przez 30 lat, czemu tak drogo? Co wtedy? Zgodziła się, czy nie?



Jeżeli żona wyraża zgodę na kupno nieruchomości bez konkretnej ceny = akceptuje każdą cenę.



Jeśli mąż mówi, że kupi za 300 tys., a kupuje za 600 tys. i ona zgodziła się za 300 tys.  błąd



Jakie są skutki czynności dokonanej umowy? Wprawdzie przepis mówi o nieważności, ale ta czynność nie jest nieważna, tylko
mamy bezskuteczność zawieszającą.



Czy możliwość uznania zgody występuje też po ustaniu wspólności, a po śmierci? Spadkobiercy zmarłego małżonka mogliby
wyrazić zgodę na taką czynność.



Ochrona osób działających w dobrej wierze - art. 38 kro. Warunkiem zastosowania art. 5 o hipotekach, czy art. 169 kc jest
ważność czynności (!)

Kazus
Gdyby profesor wynajął salę wykładową AM, to czynność jest ważna, nawet jeśli rektor nie wyraził zgodę - nie da się jednak tej umowy
zrealizować – odszkodowanie. Ale bez zgody małżonka - czynność nieważna.



Art. 39 kro - "napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody" - np. mąż jest badaczem i przebywa na Spitzbergenie przez
najbliższe 5 miesięcy, a czynność jest nagląca, wtedy sąd może udzielić zezwolenie - to zezwolenie zastępuje zgodę małżonka



Art. 40 - jeżeli nabywca nie miał podstaw, by sądzić, że żona nie jest jedynym właścicielem



Art. 30 - odpowiedzialność solidarna małżonków

Kazus
Mąż zawarł umowę najmu i pobrał kaucję od najemcy - równowartość sześciomiesięcznego czynszu, nie wymagało to zgody żony.
Umowa została rozwiązana, trzeba zwrócić pieniądze. Czy można żądać egzekucji z majątku wspólnego? Nie, mimo że majątek wspólny
wrósł.



Art. 41 § 2 kro

Kazus
Mąż ma płacić alimenty dziecku bardzo choremu z pierwszego małżeństwa. Jest bardzo majętny, ale cały majątek należy do wspólności
majątkowej. Nie można wyegzekwować tych alimentów, nie ma sposobności! Są jedynie surogaty, np. pozbawienie go prawa jazdy (ale
co to da?!).



Art. 41 § 1 - wyrażenie zgody na zaciągnięcie zobowiązania - w drodze czynności prawnej. Czy może je egzekwować z majątku
wspólnego, jeśli małżonek wyrazi na to zgodę?



Np. ta żona przejęta losem tego chorego dziecka zgadza się na egzekucję tych alimentów z majątku wspólnego i taka zgoda jest
bezskuteczna, bo ustawodawca tego nie przewidział, a gdyby przewidział, to by napisał - jest to bardzo "zła" wykładnia, ale jest
ona dokonywana

Kazus
Mąż ma 3 przedsiębiorstwa: sklep, zajazd i tartak. Długi z tartaku można egzekwować z tartaku. Ze sklepu można tylko ze sklepu, bo są
to odrębne 3 przedsiębiorstwa.

Kwestia zgody



Forma: dowolna



Zgoda powinna być wyrażona przed, lub w trakcie, ale przy czynnościach zobowiązujących też po!



Wszelkie czynności, czyli też takie, które mogą wymagać obligatoryjnej zgody



Przepis art. 41 § 1 kro - też wtedy, gdy sąd upoważnił małżonka do dokonania danej czynności zamiast zgody małżonka (kazus
Spitzbergen) - zgodę sądu należy traktować tak jak zgodę małżonka



Art. 41 KRO nie stosuje się do zobowiązań niemających charakteru cywilnoprawnego! Ale też zobowiązania dotyczące umów
o pracę!



Odpowiedzialność za zobowiązanie w trakcie trwania wspólności. A jeśli wspólność ustaje? Powstaje wspólność udziałowa -
małżonkowie mają równe udziały w każdym składniku wspólności. Chyba, że zawarli umową, albo sąd określił to jeszcze
inaczej.



Dawniej składnik majątku osobistego i udział w składnikach stanowiących majątek wspólny



Czy dłużnik może się zaspokoić z udziału w majątku wspólnym? Co do zasady - nie. Dopiero po podziale może.



Art. 52 § 1a ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków



Art. 787 kpc

- zgoda



Art. 923^1 kpc - zajęcie nieruchomości należącej do majątku wspólnego - trzeba wykazać tytuł wykonawczy przeciwko obojgu
małżonków do dalszego działania.

____________________________________________________________________________________________________________

Prawo rodzinne i opiekuńcze. Wykład 5 (13.06.12.)

Ustroje małżeńskie, pochodzenie dziecka



Nasze prawo nie przewiduje żadnej rejestracji umów małżeńskich, dlatego te umowy mają ograniczoną skuteczność



Umowa majątkowa małżeńska wymaga formy aktu notarialnego



Małżonkowie mogą wprowadzić umownie ustrój ustawowy



Umowa majątkowa małżeńska może być zawarta przed zawarciem małżeństwa lub w jego trakcie



Kwestia skuteczności umów małżeńskich



Art. 47^1 kro powoływanie się małżonka na umowę majątkową względem innych osób - może się powoływać, gdy jej
zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Umowa majątkowa małżeńska ma ograniczony skutek względem osób
trzecich



Z punktu widzenia wierzyciela - przyjęcie pewnej fikcji. Wierzyciel drugiego małżonka może prowadzić egzekucję z danego
przedmiotu wchodzącego do majątku wspólnego, bo gdyby nie umowa małżonków, ten przedmiot wchodziłby do majątku
małżeńskiego wspólnego



Art. 47^1 wyłącza akcję paulińską (łac. Actio Pauliana)
Przepisy kpc - w postępowaniu egzekucyjnym nie można się powoływać na umowę majątkową małżeńską, chyba że małżonek
wytoczy powództwo o wyłączenie spod egzekucji



Zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej jest dosyć niekorzystne dla małżonków, jeśli zachowują się nielojalnie



Przepis ten ma na celu ochronę wierzyciela. Wierzyciel zawsze może się powoływać na tę umowę. Przepis ten należy rozumieć
jako służący ochronie

Ustroje

A. Ustrój rozdzielności majątkowej - każdy z małżonków ma swój majątek własny
B. Ustrój wspólności majątkowej

Art. 787 kpc

Tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z
ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona
tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.

a. Umowa małżeńska jak każda jedna umowa podlega ocenie przez pryzmat zasad współżycia społecznego, w tym

zasady równości

b. Umowa majątkowa małżeńska ma charakter organizacyjny. W przypadku rozszerzenia wspólności majątkowej -

wspólność można rozszerzyć.

C. Ustrój rozdzielności z wyrównaniem dorobków - ustrój wspólności na wypadek śmierci

a. Istotą tego ustroju jest to, że w czasie jego trwania małżonkowie znajdują się w rozdzielności majątkowej. Z chwilą

ustaniu ustroju rozdzielności małżonkowie mogą żądać od siebie wzajemnego wyrównania dorobków. Czyli może
dojść między nimi do pewnych rozliczeń

b. Art. 51^2- 5
c. Jeżeli dorobek męża to 400 tys., a żony 300 tys. - musi nastąpić wyrównanie (żona z reguły ma dorobek nieco

mniejszy, choć nie zawsze, bo oddaje się wychowaniu dziecka, przechodzi na urlop macierzyński, wychowawczy itd.)
wyrównanie to będzie połowa różnicy między tymi dorobkami, czyli 50 tys. zł! A zatem żona ma roszczenie do męża
o 50 tys. zł.

Co się traktuje jako dorobek?



Art. 51^3 § 2 kro

Pomija się przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem umowy majątkowej i wymienione w art. 33 pkt 2, 5-
7, 9 oraz przedmioty nabyte w zamian za nie

Dolicza się do dorobku wartość:

 Darowizn dokonanych przez jednego z małżonków, z wyłączeniem darowizn na rzecz wspólnych

zstępnych małżonków oraz drobnych zwyczajowo przyjętych darowizn na rzecz innych osób

 Usług świadczonych osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku drugiego małżonka
 Nakładów i wydatków na majątek jednego małżonka z majątku drugiego małżonka

o Jeżeli mąż dokonał na rzecz żony darowizny nieruchomości o wartości 300 tys. zł., to zgodnie z tymi przepisami nie

dość, że dał 300 tys. zł, to przy wyrównywaniu dorobków, jeśli byłaby taka nadwyżka, to mąż będzie musiał jeszcze
połowę tej sumy żonie zapłacić  jest to złe rozwiązanie



Art. 51^3 § 3 kro

o Dorobek oblicza się według stanu majątku z chwili ustania rozdzielności majątkowej i według cen z chwili rozliczenia
o Małżonek, którego dorobek jest mniejszy może żądać zapłaty połowy różnicy
o Problem jest wtedy, gdy mąż dokonał szeregu darowizn na rzecz kochanki, by wyzbyć się majątku i nie móc zapłacić

żonie - uniemożliwienie zaspokojenia roszczenia żonie

o Sąd orzeknie na rzecz żony 150 tys. zł, a mąż wtedy nie ma - co zrobić? Jest to niedomknięcie systemu. Ewentualnie

można by wykorzystać skargę pauliańską, by skarżyć dokonanie darowizny na szkodę przyszłego wierzyciela



Art. 51^5 kro - w razie śmierci jednego z małżonków, wyrównanie dorobków następuje między jego spadkobiercami, a
małżonkiem pozostałym przy życiu

o Sąd nie może powiedzieć mężowi, że ponieważ pił, znęcał się nad żoną, kradł itd. to nic mu się nie należy i nie może

otrzymać wyrównania dorobków. Ale można by przecież zasądzić kwotę 1 zł

o Albo gdy żona nie zdążyła wystąpić o rozwód, bo gdy mąż zobaczył, że ona pisze pozew rozwodowy, zabił ją, a

następnie wystąpił do jej spadkobierców o wyrównanie dorobków i sąd mówi, że on nie ma możliwości na podstawie
przepisów prawa zmniejszyć, czy oddalić to żądanie  przepis jest źle zredagowany

Podział majątku wspólnego



Przekształcenie majątku wspólnego



W drodze umowy małżonkowie zawierają umowę o podział majątku, a jeśli nie mogą się dogadać, to przeprowadza to
sąd



Nie wszystkie nakłady/wydatki podlegają rozliczeniu -

mąż dostaje lokal, żona samochód. Połowa wartości lokalu to nakłady z

majątku osobistego męża

Kazus
Każdy z małżonków był zobowiązany do zaspokajania potrzeb rodziny, ale mąż wziął pożyczkę, żeby kupić akcje dobrze
zapowiadającej się firmy. Na spłatę pożyczki przeznaczyli pieniądze z majątku wspólnego. Wtedy tę kwotę się uwzględnia, mąż połowę
tej kwoty musi zwrócić żonie, ewentualnie zostanie to zarachowane przy obliczaniu i o tyle więcej przedmiotów wartościowych dostanie
żona, bo pieniądze na spłatę owej pożyczki pochodziły z majątku wspólnego



Odesłanie do przepisu art. 1036 kc, do przepisów dot. działu spadku



Jeżeli trwa małżeństwo - stosujemy przepisy o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia



Sąd orzeka jednak separację, powstaje przymusowa rozdzielność między małżonkami, gdy za kolejne 10 lat małżonkowie się

rozwiodą - występują o podział. Jeżeli przyjmiemy, że powstaje roszczenie o zwrot nakładów, czy wydatków

Pochodzenie dziecka



Nowością jest regulacja dot. macierzyństwa. Wbrew zasadzie mater semper certa est



Kwestia zaprzeczenia ojcostwa, gdy mąż wyraził zgodę na zapłodnienie in vitro - art. 68 kro - jest to niedopuszczalne

Kazus (matki surogatki)
Art. 61^9 - matką dziecka jest kobieta, która je urodziła. Kobieta zostaje zapłodniona jajeczkiem pochodzącym od innej kobiety. Kobieta
pojedzie do USA, zostanie zapłodniona, wróci do Polski i tu urodzi dziecko. Jest tu pierwszeństwo matki biologicznej, nie genetycznej -
tzn. matką jest ta kobieta, która urodziła dziecko, nie ta, która była dawczynią jajeczka.



Ustalenie macierzyństwa:

o Tylko wtedy, kiedy nie ma ustalonego macierzyństwa
o Dziecko zostało porzucone, nie wiadomo, kto jest jego matką, nie ma ustalonego macierzyństwa - wtedy można żądać

ustalenia macierzyństwa oraz wtedy, gdy macierzyństwo wpisane w akcie urodzenia zostało zaprzeczone - bo dziecko
jednej kobiety zmarło, pielęgniarki się pomyliły i dały jej drugie dziecko - taka sytuacja

o Art. 61^12 kro - powództwo o zaprzeczenie, gdy w akcie urodzenia jest wpisana inna kobieta.
o Lista osób, które mogą wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa
o 6-miesięczny termin zawity - nie podlega przywróceniu, ani zawieszeniu
o Odesłania do art. 64 i 65 - szok poporodowy, matka dziecka nie była w stanie wystąpić z żądaniem zaprzeczenia

macierzyństwa

o Zasada stabilizacji stanu cywilnego

Kazus
Zależność ojcostwa od macierzyństwa. Mężczyzna uznał ojcostwo i kobieta, która uchodziła za matkę dziecka uznała ten fakt. Potem się
okazało, że ta kobieta nie była matką dziecka, tym samym, to uznanie nie może być skuteczne (bo nie potwierdziła go matka)

Kazus (ojcostwo biologiczne i prawne)
Biała kobieta, biały mąż, małżeństwo, rodzi się czarne dziecko, biologicznie nie jest ojcem, ale prawnie jest ojcem, bo urodziło się ono w
trakcie trwania małżeństwa! Może wytoczyć powództwo o nieuznanie ojcostwa, matka też.

Ustalenie ojcostwa

(Trzy metody. Metody wykluczają się):



Zasada: jeśli matka nie uczyni tego (ustalenia ojcostwa) do uzyskania pełnoletniości, to później już nie może. Po uzyskaniu
przez dziecko pełnoletniości, tylko dziecko, albo prokurator może wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa, ustalenie
bezskuteczności uznania ojcostwa



Mężczyzna może wystąpić o ustalenie swojego ojcostwa

__________________________________________________________________________________________________________

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
AaOPC 2011.05.13 wyklad, Administracja UKSW II st nst 2010-2012, II semestr
Prawo cywilne wykład 1, administracja, II ROK, III Semestr, rok II, sem III, Prawo cywilne, PC W
PRAWO CYWILNE CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA II (NOTATKI Z RADWAŃSKIEGO)
prawo administracyjne, ADMINISTRACJA, I rok II semestr, Prawo administracyjne
prawo sylabus 2011 2012[1], AWF
morawska - pytania z egz, Administracja UKSW II st nst 2010-2012, II semestr
pytania morawska wyklady, Administracja UKSW II st nst 2010-2012, II semestr
psychologia Rozwiązywanie prolemów, WSKFIT 2007-2012, II semestr, psychologia
Prawo cywilne ćw.8 2012-02-20, Prawo Cywilne
pytania z ochrony praw czlowieka, Administracja UKSW II st nst 2010-2012, II semestr
PSYCHOLOGIA – ćwiczenia 02.03.2008, WSKFIT 2007-2012, II semestr, psychologia
Wszystkie wyklady razem- Morawska, Administracja UKSW II st nst 2010-2012, II semestr
psychologia notatki, WSKFIT 2007-2012, II semestr, psychologia
Prawo rzeczowe, I rok prawa, II semestr, Prawo rzymskie
Prawo administracyjne, Szkoła, 1 rok, II Semestr
Regulamin AON-praca dyplomowa edycja-wbn 2012, II semestr, gr. seminaryjna dr. Kuliczkowskiego

więcej podobnych podstron