- Problemy społeczne związane z młodzieżą – niedostosowanie społeczne młodzieży.

Na terenie Powiatu Łobeskiego wielokrotnie sprawcami przestępstw była młodzież w

przedziale wiekowym 13 -16 lat. Częstymi przypadkami były sytuacje, gdzie nieletni

wywodzili się z rodziny niewydolnej wychowawczo, zagrożonej bezrobociem, alkoholizmem.

Do głównych przyczyn dopuszczenia się powyższych przestępstw należy chęć zdobycia

pieniędzy na używki (alkohol, papierosy, narkotyki). Ponadto szereg z nich zostało

popełnionych z chęci „popisania” się przed rówieśnikami (uszkodzenia rzeczy). Sprawcy byli

najczęściej uczniami osiągającymi mierne wyniki w nauce, nieposiadającymi dobrej opinii w

miejscu zamieszkania. Metody stosowane przez sprawców były prymitywne, świadczące

o przypadkowości popełnionych przestępstw. Nie odnotowano udziału nieletnich w

zorganizowanych grupach przestępczych lub stale współpracujących z osobami dorosłymi.

Rodzaj przestępstwa

Ogółem

stwierdzone

W tym czyny

nieletnich

Udział

procentowy

Dynamika

2002

2003

2002

2003

2002 2003

Zgwałcenia

1

8

0

1

0

12,5

Kradzież cudzej rzeczy

272

323

13

10

4,8

3,1

76

- w tym samochodu

13

23

1

0

7,7

0

Kradzież z włamaniem

343

364

13

23

3,8

6,8

176

Rozbój i wymuszenie rozbójnicze

12

11

8

4

66,7

36,4

50

Razem ww. kategorie

631

707

34

38

5,4

5,4

111

Uszczerbek na zdrowiu

30

25

3

2

10

8

66

Bójka lub pobicie

25

19

3

2

12

10,5

66

Uszkodzenie rzeczy

49

65

2

5

4,1

7,7

250

Krótkotrwały zabór pojazdu

10

11

0

0

0

0

P-ko funkcjonaruszowi publicz.

12

32

0

0

0

0

Ustawa o przeciw. narkomanii

14

85

4

3

28,6

3,5

75

Fałszerstwa

79

62

2

4

2,5

6,5

200

Przestępstwa drogowe

243

231

1

1

0,4

0,4

100

- w tym art.178a 1 i 2

231

217

1

0

0,4

0

Razem o charakterze kryminalnym

1030

1210

53

63

5,1

5,2

118

Razem o charakterze gospodarczym

43

66

0

1

0

1,5

Ogółem przestępstw

1354

1583

54

66

4

4,2

122

Źródło –KPP Łobez

Analiza zjawiska - niedostosowania społecznego wśród młodzieży Powiatu Łobeskiego.

W Polsce używane są różne określenia młodzieży, u której nie przebiega prawidłowo

proces socjalizacji, np. dziecko zdemoralizowane, wykolejone, moralnie zaniedbane, z

zaburzeniami w zachowaniu się.

Spotkać się można z ogólnymi, następującymi właściwościami charakteryzującymi

młodzież niedostosowaną społecznie:

Tendencje społecznie negatywne, odwracanie zainteresowań od wartości pozytywnych i

chęć wyżycia się na akcji społecznie destruktywnej. Podziw i zainteresowanie dla tzw. czynów

złych. Cynizm i brawura w tym względzie. Nieżyczliwy stosunek do człowieka. Stałe

konflikty z otoczeniem najczęściej na tle stosunku do człowieka, do cudzego mienia,

regulaminów norm i zarządzeń, nieodpowiedniego stosunku do czynów własnych,

nieumiejętności zżycia się z grupą, wykłamywanie się, zrzucanie winy. Brak poczucia

odpowiedzialności, za swoje życie. Życie chwilą, przygodą, awanturą. Wyobraźnia duża. Brak

hamulców, krytycyzmu, sugestywności. Brak wizji życia w płaszczyźnie etycznej – społecznie

pozytywnej. Nieumiejętność wyjścia z trudnej sytuacji, brak wiary w możliwości tego.

Zaburzenia wybite w przebiegach emocjonalnych.

Fakt, że dzieci niedostosowane społecznie wychowują się w złych warunkach

środowiskowych stwarzających im systematycznie różnego rodzaju trudne sytuacje, skłania do

przejawu u tych dzieci mechanizmów obronnych, których zachowanie nacechowane jest

całym zespołem objawów, świadczących o nieprzestrzeganiu przez nich pewnych

podstawowych zasad postępowania, norm społecznych, obowiązujących młodzież wieku

uczniowskim, przy czym zachowania takie nie mają charakteru sporadycznego, ale są

względnie trwałe, powtarzające się wielokrotnie. Wyróżnia się typowe aspekty

nieprzystosowania społecznego:

1. nieprzystosowanie do warunków (brak akomodacji),

2. nieprzystosowanie do ludzi (braki w zakresie zdolności do asymilacji),

3. niedostosowanie do norm (niedostateczna adaptacja),

4. niedostosowanie do obranych przez siebie celów i wartości (niezdolność do

identyfikowania się z nimi) oraz niezgodność (rozbieżność) między tym, co młodzi sami

mówią o sobie, a tym, co słyszą o sobie od dorosłych.

Problematyka nieprzystosowania społecznego i przestępczości, dzieci

i młodzieży łączy się ściśle z warunkami środowiskowymi. Można ujmować środowisko

bardzo szeroko, jako ogół warunków społeczno ekonomicznych i kulturowych człowieka

( ujęcie makrospołeczne ) lub węziej jako bezpośrednie otoczeń i warunki w jakich

wychowuje się jednostka ( ujęcie mikrospołeczne ).

Większość młodzieży społecznie niedostosowanej charakteryzuje się następującymi

właściwościami:

1.

stanem zagrożenia, z którego usiłuje się uwolnić, lecz stosuje środki naiwne, często

infantylne, niedorozwojem emocjonalnym,

2.

niepokojem i dręczącym przekonaniem, że nie ma wyjścia z sytuacji, w której się

znaleźli, dającego się pogodzić z normalnymi sposobami postępowania.

W wielu badaniach kryminologicznych podkreśla się występowanie związku między

wyraźnymi niepowodzeniami w nauce a nieprzystosowaniem społecznym i przestępczością

młodzieży. W genezie zaburzeń przystosowania społecznego i przestępczości istotną rolę

odgrywają również czynniki natury biopsychicznej. Niejednokrotnie pierwotną przyczyną

zachowań antyspołecznych jest utrudniona adaptacja społeczna spowodowana ograniczonymi

uszkodzeniami funkcji psychicznych. Defekt ten manifestuje zwykle nieprawidłowym

rozwojem życia uczuciowo – popędowego, idącym w parze z upośledzeniem, często tylko

nieznacznym, sprawności intelektualnej.

Pierwotnie niedokształcone: uczuciowość i intelekt osobników z nawet lekkim

ograniczonym uszkodzeniem mózgu – stwarzają niedostateczne przystosowanie społeczne,

podatność na złe wpływy środowiska i łatwiej prowadzą do wykolejenia społecznego i

przestępczości.

Analizując proces społecznego niedostosowania jednostek trudno jest ustalić dominację

wpływu na ten proces poszczególnych czynników, często, bowiem nie pojedyncze czynniki

decydują o jego powstaniu, ale ich kumulacja. Bywa również tak, że trudno jest ustalić, która

przyczyna była pierwotna a która odegrała wtórną rolę, ponieważ zachodzi pomiędzy nimi

zjawisko „sprzężenia zwrotnego”.

Objawy niedostosowania społecznego - patologiczne zachowania młodzieży pozwalają ustalić trzy

płaszczyzny rozważań i poszukiwań:

- dom rodzinny,

- szkoła,

- grupa koleżeńska.

W tych trzech naturalnych dla rozwoju jednostki środowiskach istnieją warunki

kształtujące zachowania, spotykają się ze społeczną dezaprobatą i określonymi skutkami

moralnymi, obyczajowymi, czy prawnymi. Dla jednostek niedostosowanych społecznie o

charakterze demonstracyjnie – wrogim charakterystyczne są takie formy zachowania, jak

negatywizm, nacisk, demonstracja, czynności szkodliwe.

Dzieci skrajnie aspołeczne nie odczuwają przykrości z powodu złego postępowania.

Istnieją różne objawy (manifestacje) społecznego niedostosowania. Są to różne formy

zachowań, nastawień i działań aspołecznych, ukierunkowanych przeciw obowiązującym

prawom lub dobrym obyczajom.

Wśród młodzieży najbardziej charakterystycznymi cechami są następujące objawy

nieprzystosowania społecznego:

-systematyczne wagary,

-wielogodzinne wałęsanie się bez kontroli po ulicach,

-ucieczki z domu, szkoły lub instytucji opiekuńczo wychowawczej,

-przebywanie w środowisku zdemoralizowanych kolegów,

-dokonywanie kradzieży i innych przestępstw,

-picie alkoholu,

-demoralizacja seksualna,

-wandalizm,

-zachowania agresywne,

-nadużywanie środków odurzających i podniecających,

-zamachy samobójcze i samookaleczenia,

-pozostawanie poza pracą, nauką, brak chęci do dalszego kształcenia.

- kradzieże (tzw. przedsiębiorczość),

-wyraźne nieposłuszeństwo wobec rodziców i nauczycieli.

U podstaw zachowań negatywnych młodzieży leżą:

-

niezadowolenie z obecnych warunków i pragnienie warunków lepszych, często

modelów transponowanych z mass-mediów, budzących chęć osiągnięcia dobrobytu,

przeżycia przygody i zdobycia rozgłosu;

-

pragnienie zdobycia bogactwa w sposób łatwy i niewymagający wysiłku;

-

uczucie nudy, wynikające z braku poważniejszych, jasno wyraźnie określonych

obowiązków oraz braku okazji do konstruktywnej, społecznej rekreacji;

-

dążenie do uzyskania zadowolenia seksualnego,

-

dążenie do wyładowania wrogości i zademonstrowania swojej przewagi i dominacji, co

polepsza samopoczucie zachwiane porażkami życiowymi i uświadomienie sobie własnej

izolacji od otoczenia społecznego;

-

chęć dokonania czegoś i zwrócenia na siebie uwagi innych osób, podsycone ich

obojętnością i okazywanym przez nich lekceważenie.

Uogólniając zagadnienie objawów niedostosowania społecznego należy wspomnieć, iż

wymienione poniżej różne formy zachowań mogą występować u poszczególnych osobników

w różnym nasileniu. Mogą też być one komponowane w bardzo różnorodne zespoły

zachowań. Wielkość objawów, ich kumulacja zależy w dużej mierze od stopnia

niedostosowania społecznego danej jednostki.

Uwarunkowania niedostosowania społecznego - dominującą przyczyną zaburzeń w zachowaniu

dzieci jest środowisko rodzinne. Dzieci z grupy wysokiego ryzyka wywodzą się z rodzin, w

których :

a)

występują różnego rodzaju patologie społeczne ((alkoholizm, przestępczość ,

prostytucja , negatywny stosunek do pracy , itd. .) ;

b)

struktura została zaburzona z powodu rozpadu małżeństwa bądź istnienia

nieprawidłowych wzorców rodziny,

c)

zaznacza się prymitywizm ; znajduje on odzwierciedlenie nie tylko w poziomie

wykształcenia rodziców ( opiekunów ) , ale również w :

- przyjmowanych przez nich postawach wychowawczych ,

- braku podstawowej wiedzy dotyczącej wychowania i potrzeb dziecka,

- sposobie spędzania czasu wolnego,

- sposobach rozwiązywania konfliktów,

- preferowanych wartościach ( tolerowaniu i akceptowaniu zachowań dewiacyjnych );

d)

istnieją głęboko skrywane lub nawet nie uświadamiane problemy i konflikty, których

źródła sięgają rodzin pochodzenia; badania potwierdziły fakt przekazu negatywnych

wartości ,norm i wzorców z pokolenia na pokolenie – to zjawisko jest szczególnie

wyraźnie widoczne w preferowanych w życiu wartościach oraz funkcjonujących

wzorcach rodziny ;

e) rodzice nie udzielają wsparcia swym dzieciom oraz nie kontrolują ich , co w

konsekwencji powoduje obniżenie ich wpływów i odejście dziecka do grupy rówieśniczej.

Jednym ze sposobów dzieci na uniknięcie przynajmniej na jakiś czas represji środowiska

szkolnego i domowego są ucieczki. Mają one bardzo wyraźne ukierunkowania sytuacyjne, a

także bardzo poważne konsekwencje w postaci wyjątkowo silnego powiązania z

patologicznymi, a nawet przestępczymi typami zachowań. Nie chodzi tu przy tym o wagary,

ale o dłuższy ( z reguły ponad tygodniowy) pobyt poza domem, odnotowany w szkole i

figurujący w rejestrze policyjnym jako ucieczka w nieznanym kierunku.

Ucieczka z domu, zwłaszcza długotrwała, zmusza dziecko do radzenia sobie w życiu bez

pomocy rodziców, ale niestety jest to samodzielność oparta na zachowaniach destrukcyjnych,

aż do czynników przestępczych włącznie.

Wielu przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, zwraca uwagę na nieprawidłowe

zewnętrzne warunki życia szkoły, jako źródło wielu zaburzeń fizycznych i psychicznych

rozwoju uczniów. Dyskutowany i poddawany krytyce bywa styl pracy szkoły, przeładowanie

programów, brak uwzględnienia indywidualnych właściwości dziecka.

Nieletni przestępcy znacznie wcześniej i częściej niż pozostała młodzież mają poważne

kłopoty w szkole. Wynikają one bądź z zaburzeń psychosomatycznych, często o podłożu

nerwowym lub pochodzenia z rodzin o niskim poziomie socjokulturowym. Niższy poziom

wiadomości, niewłaściwe zachowanie, drugoroczność wskazują na nieprzystosowanie

szkolne, ale są równocześnie przyczyną głębokiej frustracji danej jednostki. Uczniowie ci

podejmują różne działania o charakterze rozładowującym, najczęściej jednak nieakceptowane

społecznie.

W poszukiwaniu środowiskowych przyczyn niedostosowania społecznego należy również

zwrócić uwagę na środowisko pozaszkolne (kręgi rówieśnicze i podwórkowe). Rola grup

rówieśniczych w procesie uspołecznienia dziecka, szczególnie w powstaniu zaburzeń tego

procesu, najbardziej widoczna jest wówczas, gdy słabnie więź dziecka z rodziną.

Przestępczość nieletnich, podobnie jak i dorosłych koncentruje się na terenach miejskich,

miejsca dokonywania przestępstw to: ulice

,rejony budynków mieszkalnych ( klatki schodowe, piwnice) ,obiektów handlowych , salonów

gier ,rejony dworców kolejowych ,przystanków komunikacji miejskiej. Stwarza to znakomitą

okazję do „ poszukiwania jednostek i grup o alternatywnych (wobec społecznie wymaganych )

zachowaniach.

Grupa ta zaspokaja tak istotne dla dziecka potrzeby: przynależności akceptacji itp.:

których to potrzeb nie zaspokaja ani szkoła ani często dom rodzinny. Równocześnie jednak

oprócz nawyków nikotynizowania, alkoholizowania, czy narkotyzowania, grupy takie

podejmują często z nudy i braku konkretnych zadań, działania aspołeczne jak chuligaństwo i

wandalizm, a następnie przestępcze. Zwrócić należy uwagę, że cechą wspólną łączącą grupę

młodzieżową jest negacja społecznie akceptowanych form życia i agresywności, wynikająca z

zemsty wobec rodziny i szkoły za doznane trudności, niepowodzenia, niesprawiedliwe

traktowanie, cierpienie fizyczne i kary cielesne.

Grupa rówieśnicza o wskazanych cechach przekształca się łatwo

w zorganizowaną grupę przestępczą. Początkowe powodzenie, np. przy drobnych kradzieżach

sklepowych, sprzyja podejmowaniu „ambitniejszych” zadań o charakterze typowych

przestępstw ściganych karnie, głównie kradzieży mienia indywidualnego i społecznego.

Osoby nieletnie (w grupach) popełniają najczęściej: rozboje, wymuszenia rozbójnicze,

uczestniczyły w bójkach i pobiciach, w wyniku, których dochodzi niejednokrotnie do

poważnych uszkodzeń ciała lub śmierci. Ofiarami tego rodzaju przestępstw z reguły byli

mężczyźni będący w stanie nietrzeźwości, bądź w podeszłym wieku, kobiety i osoby poniżej

18 roku życia. Zdarzenia te mają miejsce w różnych porach doby, a dochodziło do nich

najczęściej w okolicach dyskotek, lokali gastronomicznych, dworców, szkół, na terenie

parków, w pobliżu miejsc zamieszkania ofiar. Charakteryzując obraz nieletniego sprawcy tego

rodzaju czynów, należy powtórzyć za analizującymi to zjawisko specjalistami od spraw

nieletnich, że jest to człowiek szybki, zdecydowany, dość dobrze zorganizowany, brutalny w

działaniu, kalkulujący ryzyko i zyski, nietolerancyjny, okrutny, często bijący dla samego bicia.

Uczestnictwo w grupie, przebywanie w miejscach kryminogennych wpływa na powrót do

przestępstwa, na picie alkoholu ,uzależnienie się od środków odurzających, narkotyków .

Grupa wzmaga agresywność jej członków, daje poczucie anonimowości. Nie kontrolowane

grupy młodzieżowe cechuje okrucieństwo, znęcanie się nad słabszymi, gniew. Ich członkowie

mają przeświadczenie o niekaralności swoich postępków. Działalność przestępcza nieletnich

w grupach powoduje pogłębianie się procesu demoralizacji. Im dłużej nieletni przebywa w

grupie przestępczej, tym bardziej zmniejsza się szansa jego resocjalizacji.

Powiązanie narkomanii z innymi kryminalnymi zjawiskami obrazuje schemat

zakładający, że związek przyczynowo – skutkowy może zawierać się w następujących

sytuacjach :

1.

Bezpośredni związek pomiędzy potrzebą zdobycia środka odurzającego a

kradzieżą tego środka, fałszowaniem recept, szantażowaniem w celu zdobycia środka,

zmuszaniem osób trzecich pod groźbą przemocy fizycznej do wydania bądź zdobycia

pożądanego środka. W innym ujęciu – od strony osoby samowolnie produkującej,

handlującej, przemycającej, dostarczającej innym środków odurzających – związek ten

zasadza się na świadomości, że dany środek odurzający jest pożądany.

2.

Drugi rodzaj związku pomiędzy narkomanią i przestępczością polega na wzmacniającym

motywację przestępczą działaniu środka narkotycznego. Jest to sytuacja, gdy osoba, która

posiada już motywacje popełnienia czynu zabronionego prawem, używa jakiegoś środka

narkotycznego w celu pobudzenia się do działania tu i teraz, rozluźnienia i rozproszenia

obaw, nadania swojemu działaniu odpowiedniej motoryki. Występuje tu element pełnej

świadomości działania danego środka.

3. Trzecim rodzajem związku pomiędzy narkomanią a przestępstwem jest wspomagająca

rola narkotyku w działaniu przestępnym. Do tej kategorii należą czyny, które człowiek

będący pod działaniem substancji odurzającej popełnia na wpół świadomie lub

nieświadomie. Do grupy tej zaliczyć można czynne napaści, zabójstwa, zgwałcenia,

naruszanie porządku publicznego, powodowanie wypadków komunikacyjnych.

Jako czynniki sprzyjające narkomanii wymienia się także: upadek autorytetu rodziny,

szkoły, brak kontroli środowiska, industrializację i anonimowość życia w miastach. Te

warunki prowadzić mogą nie tylko do powstania agresywnych gangów młodzieżowych, ale

także do narkomanii , samobójstw.

Zażywanie narkotyków stało się obecnie wśród młodzieży modą.

W rezultacie jednak taki sposób uprawiania rozrywki doprowadza do wycieńczenia młodego

organizmu oraz depresji psychicznych, zwłaszcza, jeżeli narkotyk połączony został z wypitym

podczas imprezy alkoholem.

Dystrybucja odbywa się w szkołach, uczelniach, kawiarniach

i dyskotekach, miejscach grupowania się młodych ludzi. W szkołach rozprowadzającymi są

najczęściej uczniowie tych szkół lub ich absolwenci. Często też młodzi ludzie przekazując

sobie narkotyki nie mają świadomości, że popełniają przestępstwo. Podstawowym powodem

„brania” jest chęć poprawy i ułatwienia sobie nauki, podniesienie swojej sprawności

psychofizycznej, namowa lub presja rówieśników oraz brak akceptacji przez środowisko.

Młodzież zażywająca środki odurzające ma zaburzone poczucie tożsamości, zaburzony

rozwój psychospołeczny. Istnieje także grupa dzieci i młodzieży, dla których pobyt na ulicy

związany jest z kryzysem w rodzinie. Są to młodzi ludzie „uciekający” z domów dobrze

sytuowanych, ale „ chłodnych emocjonalnie”.

Spośród wielu czynników osobowościowych czynnikiem sprzyjającym wykolejaniu się

młodocianych dziewcząt był alkoholizm lub nadużywanie alkoholu w rodzinach, w których

były one wychowywane. Czynnik ten nie pozostawał bez wpływu na atmosferę wychowawczą

w domu. Wiązał się bezpośrednio z brakiem kontroli i opieki nad dziećmi, złym pożyciem

rodziców, stosowaniem niewłaściwych metod wychowawczych. Negatywne czynniki

środowiska domowego wywierały znaczny wpływ na wczesny proces nieprzystosowania

społecznego, manifestujący się takimi formami zaburzeń w zachowaniu, jak systematyczne

wagary, ucieczki z domu, włóczęgostwo, porzucenie nauki szkolnej, a nawet kradzieże. Proces

społecznego wykolejania się młodocianych ma różnorodne i złożone uwarunkowania –

społeczne i osobowościowe. Istnieją pewne czynniki temu sprzyjające

-

wadliwą strukturę rodzinną,

-

alkoholizm lub nadużywanie alkoholu w rodzinach ,

-

złą atmosferę wychowawczą spowodowaną złym pożyciem rodziców,

-

niski poziom wykształcenia szkolnego i brak przygotowania zawodowego ,

-

zmienność środowisk wychowawczych,

-

niski status materialny rodziny,

Niezmiernie niepokojący staje się fakt, że w skutek rozluźnienia obyczajów, zmiany

wartości moralnych, wszechobecnego kultu pieniądza, ważniejsze stało się mieć niż być,

ważniejsze od dobrego imienia, i własnej pozytywnej samooceny. Poddanie się filozofii by

łatwo i przyjemnie przejść przez życie. W obecnych czasach młodzież stara się za wszelką

cenę, na wzór niedoścignionych ideałów telewizyjnych bez względu na status majątkowy

rodziców dobrze wyglądać, niezbędne, więc są markowe ciuchy, perfumy, samochód.

Omówienie powyżej, grupy czynników etiologicznych niedostosowania społecznego są

od siebie zależne i wzajemnie się warunkują. Można stwierdzić, iż zasadniczymi przyczynami

zaburzeń w rozwoju moralno – społecznym dzieci i młodzieży są negatywne warunki

środowiskowe, a wśród nich nieprawidłowości w funkcjonowaniu rodzin.

Działania ukierunkowane na:

- kontrole miejsce grupowania się nieletnich zagrożonych demoralizacją,

- kontrole nieletnich objętych arkuszem nieletniego,

- legitymowanie nieletnich dokonujących czynów karalnych

- legitymowanie nieletnich spożywających alkohol ,zażywających środki odurzające

- legitymowanie nieletnich przebywających poza miejscem zamieszkania i co do których

zachodzi podejrzenie popełnienia czynu karalnego, znajdujących się w sytuacji mającej

wpływ na demoralizacje lub wymagających opieki.