06 Użytkowanie sprzętu rolniczego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Tomasz Kędziora

Użytkowanie sprzętu rolniczego
321[04].Z1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Bożena Stępień
mgr inż. Mirosław Worobik

Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł

Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Opracowanie zawiera obudowę dydaktyczn

programu jednostki modułowej 321[04].Z1.02,

„Użytkowanie sprz

tu rolniczego”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu

technik pszczelarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas użytkowania maszyn

i narzędzi rolniczych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Mechanizacja prac oraz podstawy eksploatacji maszyn do produkcji

roślinnej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Agregatowanie maszyn do produkcji roślinnej oraz pojazdy stosowane

w rolnictwie

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć ucznia

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu użytkowania sprzętu

rolniczego.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć już opanowane, aby bez problemów przystąpić do realizacji tej jednostki
modułowej,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[04].Z1

Produkcja roślinna

321[04].Z1.01

Planowanie zmianowania

roślin i płodozmianów

321[04].Z1.04

Organizacja produkcji roślinnej

321[04].Z1.02

Użytkowanie sprzętu

rolniczego

321[04].Z1.03

Wykonywanie zabiegów agrotechnicznych

321[04].Z1.05

Określanie zasobów bazy pożytkowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować jednostki układu SI,

−

przeliczać jednostki,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu statyki, dynamiki i kinematyki, takimi
jak: masa, siła, prędkość, energia,

−

korzystać z nowoczesnych źródeł informacji dotyczących technologii produkcji roślin,

−

użytkować komputer,

−

współpracować w grupie,

−

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, bezpieczeństwa zdrowotnego
ż

ywności, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska,

−

rozpoznać rośliny uprawne w różnych fazach rozwojowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

dobrać maszyny i narzędzia do uprawy roli,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas użytkowania maszyn
i narzędzi rolniczych,

−

zastosować zasady obsługi i regulacji rozsiewaczy do nawozów mineralnych
i roztrząsaczy obornika,

−

zastosować zasady obsługi siewników oraz sadzarek do ziemniaków,

−

określić potrzebę ochrony roślin uprawnych,

−

zastosować zasady obsługi maszyn do siewu, sadzenia i ochrony roślin,

−

dobrać technikę zbioru zboża i sposobu zagospodarowania słomy,

−

rozróżnić podstawowe zespoły pojazdów i ich funkcje,

−

sprawdzić instalację elektryczną pojazdu i przyczepy,

−

zastosować zasady agregatownia maszyn do produkcji roślinnej,

−

przygotować do pracy, obsłużyć i dokonać konserwacji podstawowych maszyn
i urządzeń stosowanych w produkcji roślinnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

użytkowania maszyn rolniczych i narzędzi rolniczych

4.1.1. Materiał nauczania

Zasady bezpieczeństwa pracy narzędziami i maszynami do uprawy gleby

Agregaty złożone z ciągnika i narzędzi lub maszyn rolniczych mogą być obsługiwane

tylko przez osobę do tego uprawnioną i po jej dokładnym zaznajomieniu się z instrukcją
obsługi. Przed rozpoczęciem pracy należy sprawdzić, czy narzędzie lub maszyna są
w należytym stanie technicznym oraz czy są prawidłowo połączone z ciągnikiem. Podczas
ruchu agregatu nie wolno stawać przed narzędziem (dotyczy to całej jego szerokości
roboczej) oraz nie wolno stawać na narzędziach lub przewozić w ten sposób ludzi. Podczas
postoju nie wolno wykonywać żadnych prac pod podniesionym narzędziem, zawieszonym na
podnośniku hydraulicznym ciągnika.

W czasie pracy silnika nie wolno przebywać między ciągnikiem a narzędziem lub

maszyną. Podnoszenie i opuszczanie zawieszonych narzędzi powinno się odbywać ostrożnie i
łagodnie, bez szarpnięć i po upewnieniu się, czy opuszczane narzędzie nie stanowi zagrożenia
dla osób znajdujących się w pobliżu. Nie wolno cofać agregatu lub wykonywać nawrotów
z narzędziem zagłębionym w glebie, a podczas nawrotów należy zachować szczególną
ostrożność, jeśli praca odbywa się narzędziami o dużej szerokości roboczej. Również podczas
pracy pługów obracalnych konieczne jest każdorazowe upewnienie się, czy obracający się
pług nie będzie stanowić zagrożenia dla ludzi lub zwierząt, a także znajdujących się
w pobliżu urządzeń.

Podczas pracy z ciężkimi narzędziami koniecznie jest stosowanie kompletu obciążników

na kołach przednich ciągnika w celu zapewnienia mu równowagi. Z tego też powodu nie
wolno agregatu przeciążać nadmiernym oporem roboczym, a w czasie pracy na stokach
zachować szczególną ostrożność ze względu na możliwość zakłócenia równowagi
poprzecznej agregatu. Trzeba przy tym pamiętać, że podczas orki prawe koła ciągnika
poruszają się niżej niż lewe, co zwiększa nachylenie poprzeczne ciągnika i może
niekorzystnie wpływać na jego równowagę poprzeczną. Zawsze też trzeba prawidłowo dla
danego narzędzia lub maszyny ustawić ograniczniki bocznych wychyleń cięgieł dolnych
w ciągniku.

Przed zejściem kierowcy z ciągnika narzędzia i maszyny zawieszane muszą być zawsze

opuszczone na podłoże, a wszelkie drobne naprawy lub regulacje można wykonywać dopiero
po wyłączeniu silnika. Jeśli w narzędziu zastosowano zabezpieczenia kołkami ścinanymi
i jeśli któryś z nich uległ zniszczeniu, należy go wymienić tylko na nowy – oryginalny
fabrycznie. Jeżeli konstrukcja narzędzia przewiduje ustawienie narzędzia w położenie
transportowe, wówczas należy ustawić je na możliwie najmniejszą szerokość.

Nie wolno samodzielnie naprawiać bezpieczników sprężynowych ani hydraulicznych

w pługach. Podczas pracy maszyn uprawowych, napędzanych od wału odbioru mocy
ciągnika, zawsze musi być założona pełna osłona rurowa. Wszelkie naprawy, czyszczenie lub
wymianę elementów roboczych można wykonywać dopiero po zatrzymaniu silnika i zdjęciu
wału napędowego. Wymiana lemieszy w pługach lub elementów roboczych w innych
narzędziach uprawowych może być dokonywana dopiero po ustawieniu narzędzia na
odpowiednich podporach i wyłączeniu silnika w ciągniku.

Narzędzia szerokie muszą być do transportu złożone i zabezpieczone w tym położeniu

przez przetknięcie przewidzianych do tego celu sworzni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas pracy glebogryzarek i bron aktywnych muszą być zawsze założone osłony

zespołów roboczych i do takich agregatów nie wolno się zbliżać ze względu na możliwość
wyrzucenia spod osłony grud ziemi i kamieni. Na szerokie narzędzia i maszyny muszą być na
czas transportu założone przewidziane przez fabrykę tablice ostrzegawcze, a po zmroku –
ś

wiatła gabarytowe.

Zasady bezpieczeństwa pracy przy nawożeniu

Podstawowym warunkiem bezpieczeństwa pracy przy nawożeniu nawozami mineralnymi

jest zabezpieczenie pracownika przed szkodliwym działaniem pyłu nawozowego. W tym celu
w czasie wysiewu nawozów pylistych należy stosować szczelne okulary, kombinezon
przeciwpyłowy, rękawice oraz maskę zabezpieczającą przed wchłanianiem pyłu. Ogólnie
podczas nawożenia należy też przestrzegać warunku, aby w strefie rozrzucanego nawozu
(zwłaszcza obornika) nie znajdowali się postronni ludzie. Wał napędowy musi być zawsze
zabezpieczony pełną osłoną rurową, jak również muszą być założone przewidziane fabrycznie
osłony innych mechanizmów napędowych.

Wszelkie regulacje i usuwanie usterek mogą się odbywać tylko wówczas, gdy silnik

ciągnika nie pracuje. Nie wolno przewozić ludzi na zaczepie maszyny lub w jej skrzyni
roboczej ani też pozostawiać tam żadnych przedmiotów. Podczas odczepiania rozsiewaczy
i rozrzutników jednoosiowych zawsze musi być opuszczona podpora dyszlowa, a w celu
włączenia szybkozłączy hydraulicznych należy wyłączyć silnik ciągnika. Niedopuszczalne
jest też przeładowywanie maszyn, zwłaszcza zawieszanych, powyżej ich ładowności
nominalnej.

Podczas prac przy regulacji i demontażu adaptera, a także w czasie usuwania usterek

w roztrząsaczach obornika, należy zawsze zachować ostrożność, aby nie dopuścić do
skaleczeń, gdyż zanieczyszczenie skaleczonego miejsca obornikiem może spowodować
zakażenie bakteriami tężca. Z tego powodu każde, nawet małe zranienie, należy natychmiast
umyć i zdezynfekować wodą utlenioną.

W czasie pracy ładowaczami jest konieczne przestrzeganie warunków równowagi

agregatu. Podpory ładowaczy chwytakowych muszą być podczas pracy zawsze opuszczone
i dobrze oparte o podłoże, a masa podnoszonych ładunków nie może przekraczać nominalnej
nośności ładowacza.

Zasady bezpieczeństwa pracy przy siewie i sadzeniu

Podczas pracy siewnikami i sadzarkami zawieszanymi bardzo ważnym warunkiem

bezpiecznej pracy jest zachowanie równowagi agregatu. W tym celu maszyny te mogą być
zawieszane tylko na ciągnikach o odpowiedniej wielkości, określonej w instrukcji obsługi
maszyny. Nie wolno też transportować siewników i sadzarek z napełnioną skrzynią, ani też
przewozić ludzi siedzących na maszynie. Siewniki przyczepiane muszą być przewożone
zawsze w ich położeniu transportowym, zapewniającym, iż szerokość jadącego po drodze
zestawu nie przekracza wymiaru dopuszczalnego. Podczas pracy siewników i sadzarek nie
wolno przebywać w strefie działania znaczników, a podczas transportu oba znaczniki muszą
być zawsze podniesione i zabezpieczone przed przypadkowym opadnięciem. Nie wolno ręką
przegarniać nasion w skrzyni siewnika, a przy siewie nasion zaprawionych należy
przestrzegać zasad bezpieczeństwa określonych przez producenta środków chemicznych.
Wszelkie naprawy i regulacje mogą być dokonywane tylko podczas postoju. Po odłączeniu
siewnika lub sadzarki od ciągnika należy ustawić maszynę na twardym, równym podłożu,
upewniając się czy nie grozi jej przewrócenie się. Wszelkie mechanizmy napędowe muszą
być zawsze osłonięte odpowiednimi osłonami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady bezpieczeństwa pracy podczas opryskiwania roślin

Podstawową zasadą bezpieczeństwa pracy przy opryskiwaniu jest zabezpieczenie ludzi

i środowiska przed skażeniem stosowanymi środkami chemicznymi. Z tego powodu podczas
pracy nie wolno jeść, pić ani palić. Nie wolno jednak przystępować do pracy na czczo. Po
zakończeniu pracy lub podczas przerwy na posiłek należy umyć ręce i twarz ciepłą wodą
z mydłem oraz przepłukać usta czystą wodą. Podczas pracy i po jej zakończeniu nie wolno też
spożywać napojów zawierających alkohol.

Podczas opryskiwania należy stosować kombinezon ochronny z kapturem, okulary

ochronne, półmaskę i rękawice. Odzież używaną podczas opryskiwania należy zdjąć jak
najszybciej po zakończeniu pracy i spłukać dużą ilością wody z mydłem, a następnie
przechowywać w stanie czystym. Przy opryskiwaniu nie mogą pracować ludzie z drobnymi
nawet skaleczeniami, jak również kobiety i młodociani. Zatrudnieni pracownicy muszą być
dobrze obeznani z działaniem i obsługą opryskiwacza. Ciecz do oprysków należy
przygotowywać w odległości co najmniej 50 m od studni lub innych zbiorników wody
spożywczej. Cieczy do opryskiwania w zasadzie nie należy przechowywać, jeśli jednak
zachodzi taka konieczność, przygotowana ciecz powinna pozostawać w miejscu
niedostępnym dla dzieci i zwierząt. Podczas przemywania zbiornika nie wolno dopuszczać do
zanieczyszczenia wody w stawach lub innych zbiornikach.

Praca opryskiwacza nie może się odbywać z wiatrem, aby rozpylana ciecz nie spadała na

obsługującego.

Podczas przejazdów transportowych belki polowe muszą być złożone, ustawione

w dolnym położeniu i zablokowane, a dopływ cieczy roboczej do belek polowych lub lanc
sadowniczych – odcięty zaworami (rozdzielaczem).

Podczas pracy z opryskiwaczami zawieszanymi należy bardzo dokładnie przestrzegać

warunków zachowania równowagi agregatu, stosując wymagany zestaw obciążników
przednich i nie wykorzystując do pracy z określonym opryskiwaczem ciągnika mniejszego
niż jest to przewidziane w instrukcji obsługi.

4.1.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są zasady bhp podczas pracy narzędzi i maszyn uprawowych oraz wskaż źródła

największego zagrożenia?

2. Jakie są podstawowe wymagania bhp przy pracy maszyn do nawożenia i uzasadnij

konieczność ich przestrzegania?

3. Jakie są podstawowe wymagania bhp podczas pracy siewników i sadzarek?
4. Jakie są podstawowe zasady bhp przy ochronie roślin i uzasadnij potrzebę ich

przestrzegania?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobieranie środków do mycia i konserwacji elementów maszyn i urządzeń rolniczych.
Wykonaj mycie maszyn i urządzeń rolniczych w parku maszynowym szkolnego

gospodarstwa rolnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaplanować tok pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) zapoznać się z zaleceniami producentów sprzętu rolniczego co do mycia poszczególnych

maszyn i urządzeń rolniczych,

3) pobrać od kierownika gospodarstwa środki do mycia maszyn i urządzeń rolniczych,
4) wykonać mycie maszyn i urządzeń rolniczych,
5) zaprezentować i omówić wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej,

−

rodki do mycia maszyn i urządzeń rolniczych,

−

instrukcje obsługi i zalecenia producentów maszyn i urządzeń rolniczych co do mycia,

−

maszyny i urządzenia rolnicze.

Ćwiczenie 2

Wykonaj konserwację maszyn i urządzeń rolniczych w parku maszynowym szkolnego

gospodarstwa rolnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaplanować tok pracy,
2) zapoznać się z zaleceniami producentów sprzętu rolniczego co do konserwacji

poszczególnych maszyn i urządzeń rolniczych,

3) pobrać od kierownika gospodarstwa środki do konserwacji maszyn i urządzeń rolniczych,
4) wykonać konserwację maszyn i urządzeń rolniczych,
5) zaprezentować i omówić wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej,

−

rodki do konserwacji maszyn i urządzeń rolniczych,

−

instrukcje obsługi i zalecenia producentów maszyn i urządzeń rolniczych co do
konserwacji,

−

maszyny i urządzenia rolnicze.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić zagrożenia podczas pracy narzędziami i maszynami

rolniczymi?

2) określić i przeciwdziałać zagrożeniom podczas prac związanych

z wykonywaniem zabiegów ochrony roślin?

3) określić podstawowe zasady BHP podczas pracy ciągnikami

rolniczymi?

4) określić zagrożenia podczas użytkowania maszyn i urządzeń do

rozsiewania nawozów?

5) wskazać zagrożenia podczas pracy rozrzutnika obornika?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Mechanizacja prac oraz podstawy eksploatacji maszyn do

produkcji roślinnej

4.2.1. Materiał nauczania

Narzędzia i maszyny do uprawy roli

Maszyny i urządzenia stanowią nieodzowny element wyposażenia nowoczesnego

gospodarstwa rolnego. Połączone w odpowiedni sposób ze źródłami energii tworzą agregaty
maszynowe umożliwiające mechanizowanie licznych prac gospodarskich. Dla maszyn
poruszających się po polu źródłami energii są z reguły ciągniki rolnicze. Dla maszyn
i urządzeń stacjonarnych głównym źródłem energii są silniki elektryczne, a niekiedy
stacjonarne silniki spalinowe.

Różnorodność prac wykonywanych w gospodarstwach rolnych jest bardzo duża; z tej

przyczyny maszyny i urządzenia rolnicze muszą obejmować szeroki zakres asortymentów,
dostosowanych do wykonywania prac w różnych procesach produkcyjnych. Pojecie maszyny
rolnicze obejmuje przy tym umownie cały zestaw środków technicznych stosowanych
w mechanizacji produkcji rolniczej. W tej tak ogólnie ujętej grupie można w pierwszym
rzędzie wyróżnić narzędzia rolnicze o stosunkowo prostej budowie, z biernymi –
nienapędzanymi elementami roboczymi, w których proces roboczy odbywa się w ruchu
całego narzędzia po polu. Do narzędzi rolniczych zaliczamy pługi, kultywatory i brony.
Druga grupą stanowią maszyny rolnicze w ścisłym znaczeniu tej nazwy, w których proces
roboczy odbywa się nie tylko w wyniku ruchu całego agregatu po polu, lecz również
w wyniku ruchu wewnętrznych, aktywnych elementów roboczych maszyny, otrzymujących
w tym celu napęd za pośrednictwem przekładni. Do maszyn rolniczych zaliczamy
glebogryzarki, kosiarki, kopaczki do ziemniaków, itp.

W celu uporządkowania nazewnictwa maszyn rolniczych wprowadzono ujednolicone

symbole, które umieszczane są na tych maszynach. Literowa część symbolu określa
przynależność do jednej z grup:
U – narzędzia i maszyny uprawowe,
N – maszyny do nawożenia,
S – maszyny do siewu i sadzenia,
P – narzędzia i maszyny do pielęgnacji i ochrony roślin,
Z – maszyny do zbioru ziemiopłodów,
M – maszyny i urządzenia do pozbiorowej obróbki ziemiopłodów,
T – urządzenia transportowe.

Pługi

Pługi służą do wykonywania orki, która jest zabiegiem uprawowym odwracającym.

Wyorywana przez pług skiba zostaje odcięta od reszty calizny, podniesiona i przemieszczona
w nowe miejsce. W trakcie tego ruchu następuje odwrócenie i pokruszenie uprawianej
warstwy oraz przykrycie nawozów mineralnych i organicznych, resztek pożniwnych,
rosnących chwastów i osypanych nasion.

Ze względu na głębokość rozróżniamy następujące główne rodzaje orki:

−−−−

orka płytka na głębokość do 15 cm,

−−−−

orka średnia na głębokość od 15 do 25 cm,

−−−−

orka głęboka od 25 do 35 cm,

−−−−

orka z pogłębiaczami, umożliwia spulchnienie warstwy podornej grubości 8–12 cm,

Ze względu n termin, jakość i cele wykonania rozróżnia się następujące orki zasadnicze:

−−−−

podorywka – orka płytka stosowana w celu przykrycia resztek pożniwnych roślin

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zbieranych latem,

−−−−

orka siewna – orka średnia wykonywana przed siewem roślin ozimych,

−−−−

orka przedzimowa, zwana też ziębią – orka głęboka, a niekiedy z pogłębiaczem,
wykonywana przed zimą pod rośliny siane lub sadzone wiosną,

−−−−

razówka – orka średnia lub płytka, stanowiąca połączenie podorywki i orki siewnej,
stosowana pod rośliny ozime lub plony wtórne.

Rys. 1. Pług zagonowy [www.agrotrader.pl]

Orka może być wykonywana tylko za pomocą pługa (jako zagonowa lub bezzagonowa –

płaska). U nas stosuje się wyłącznie pługi lemieszowe, które można podzielić na:

−−−−

zwykłe do orki zagonowej lub bezzagonowej,

−−−−

specjalne, wśród których wyróżnia się zwłaszcza pługi agromelioracyjne i łąkowe,
Pługi zwykłe można z kolei podzielić na:

−−−−

podorywkowe,

−−−−

do orki średniej,

−−−−

do orki głębokiej.

Pługi zwykłe do orki bezzagonowej mogą być budowane jako obracalne lub wahadłowe.

Wśród pługów agromelioracyjnych można wyróżnić pługi do orki jednowarstwowej lub
dwuwarstwowej.

Jeśli chodzi o źródło energii, to w Polsce stosuje się niemal wyłącznie pługi ciągnikowe.

Pługi ciągnikowe umożliwiają orkę na wszystkich typach gleb, na polach płaskich
i pofalowanych o maksymalnym nachyleniu do 8°, przy wilgotności umożliwiającej
prawidłową uprawę. Na polu może się znajdować ściernisko maksymalnej wysokości do
25 cm oraz rozdrobniona słoma po kombajnowa długości do 20 cm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Podział pługów [opracowanie własne]

Głębosze

Rys. 3.

Głębosz [www.agrotrader.pl]

Głębosze służą do spulchniania gleby (na głębokości 40–80 cm) w celu polepszenia jej

własności fizycznych i biologicznych. Uzyskuje się to głównie przez napowietrzanie
i nawadnianie, wpływające korzystnie na rozwój roślin mających głębszy system korzeniowy.

PŁUGI

Pługi talerzowe

Pługi lemieszowe

specjalne

zwykłe

do orki

zagonowej

do orki

bezzagonowej

obracalne

wahadłowe

do orki

średniej

do orki

głębokiej

podorywkowe

łąkowe

do orki

jednowarstwo

do orki

dwuwarstwow

agromelioracyjne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Głęboszowanie wykonuje się najczęściej na glebach ciężkich raz na kilka lat. Sporadycznie
zabieg ten jest też wykonywany na glebach średnich i lekkich o nadmiernie zagęszczonej
warstwie podornej. Gleby głęboszowane nie wymagają stosowania głębokiej orki, możliwa
jest też uprawa niektórych roślin bezpośrednio po uprawie głęboszem i narzędziami
doprawiającymi. Najczęstszym zastosowaniem głęboszy jest spulchnianie podglebia pól pod
buraki cukrowe, a niekiedy też pod rzepak lub lucernę na glebach zwięzłych i średnich.
Głębosze dzieli się na bierne i aktywne.

Głębosze buduje się z reguły jako zawieszane. W zależności od wielkości głębosz może

mieć jeden lub kilka zębów. Szerokość robocza nie jest w głęboszach regulowana, a ich
poziomowanie wykonuje się za pomocą cięgieł układu trzypunktowego ciągnika.
W głęboszach aktywnych poszczególne zęby są napędzane od wału odbioru mocy ciągnika
i wykonują ruchy wahliwe.

Glebogryzarki

Rys. 4.

Glebogryzarka zawieszana [www.agrotrader.pl]

Glebogryzarka jest aktywną maszyną uprawową, która otrzymuje energię do pracy

swoich zespołów roboczych z wału odbioru mocy ciągnika. Glebogryzarki służą do
spulchniania i mieszania gleby, nie dając obrotu skiby równorzędnego z pracą pługa. Ze
względu na duży pobór energii i tendencję do łatwego rozpylania gleby glebogryzarki nie
znalazły dotychczas dużego zastosowania w naszym rolnictwie. Zaletą glebogryzarek jest
możliwość przygotowania gleby do siewu w jednym przejściu, bez potrzeby dodatkowych
upraw koniecznych przy uprawie narzędziami biernymi. Z tego powodu są one szeroko
stosowane w ogrodnictwie. Glebogryzarki mają zastosowanie do takich zabiegów
uprawowych, jak: wiosenna uprawa gleby po orce przeprowadzonej jesienią; szybka uprawa
pól po kulturach wieloletnich, po orce łąk i pastwisk; mieszanie nawozów mineralnych
z glebą; kruszenie brył, zwalczanie chwastów, rozdrabnianie darni na łąkach w celu
przygotowania do siewu lub późniejszej orki. Glebogryzarki powinny być stosowane do
uprawy na glebach o określonej wilgotności, zapewniającej uzyskanie wymaganych efektów
agrotechnicznych. Gryzowanie gleby o zbyt dużej lub zbyt małej wilgotności pogarsza
znacznie efekty pracy maszyny. Glebogryzarka powinna umożliwiać prowadzenie
powierzchniowej uprawy gleby w szczególnie trudnych warunkach, kiedy zastosowanie
narzędzi biernych jest niemożliwe.

Jakość kruszenia gleby przez glebogryzarkę zależy od prędkości obrotowej wirnika

roboczego i prędkości jazdy agregatu. Powinny one być tak dobierane, aby droga przebywana
podczas jednego obrotu wirnika (poskok) wynosiła:

−

(0,8–1,2) R przy uprawie łąk zaoranych i nie zaoranych,

−

(1,2–l,6) R przy uprawie pól nie zaoranych,

−

(1,4–1,8) R przy uprawie pól zaoranych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gdzie R jest promieniem wirnika roboczego.

Wymagana głębokość pracy wynosi:

−−−−

dla glebogryzarek lekkich, przeznaczonych do uprawy uzupełniającej – 5–10 cm,

−−−−

dla glebogryzarek ciężkich, do uprawy podstawowej lub uzupełniającej – do 20 cm.

Brony

Głównym zastosowaniem bron jest doprawianie gleby po orce, niszczenie chwastów po

podorywkach, bronowanie ozimin i roślin jarych po wschodach. Rozróżnia się wiele różnych
typów bron (rys. 5). Bronowanie nie obsianych pól wykonuje się bronami zębowymi ciężkimi
lub średnimi, a niekiedy broną aktywną – w celu spulchnienia albo wyrównania powierzchni
uprawionej roli, wymieszania z glebą nawozów mineralnych, niszczenia chwastów
i wydobywania rozłogów perzu po kultywatorowaniu. Bronowanie po siewne wykonuje się
bronami bardzo lekkimi – posiewnymi lub lekkimi w celu lepszego przykrycia wysianych
nasion.

Bronowanie pielęgnacyjne wykonuje się:

−−−−

bronami ciężkimi lub średnimi po złym przezimowaniu ozimin oraz po przezimowaniu
i kolejnych pokosach wieloletnich roślin pastewnych,

−−−−

bronami średnimi lub lekkimi przed wschodami roślin w przypadku zaskorupienia roli
oraz po wschodach zbyt gęsto wysianych roślin w celu ich przerzedzenia; brony średnie
stosuje się też do niszczenia siewek chwastów w łanach zwartych, a brony siatkowe –
chwastowniki – do niszczenia chwastów na redlinach ziemniaków.
Brony mogą być stosowane samodzielnie lub w agregatach z pługami lub wreszcie

z innymi narzędziami do upraw uzupełniających, z którymi tworzą agregaty uprawowe.
Bronowanie może być prowadzone na wszystkich typach gleb, przy wilgotności
umożliwiającej prawidłową uprawę.

Brony sprężynowe są przeznaczone do doprawiania roli, niszczenia chwastów

i wydobywania rozłogów uprawowych.

Tabela 1. Charakterystyczne dane bron [opracowanie własne]

Typ brony

Odmiana

Głębokość pracy

[cm]

Masa na 1ząb

[kg]

Zębowa

posiewna
lekka
ś

rednia

ciężka
bardzo ciężka

3–5
4–6
4–8

6–10
8–12

do 0,6
do 1,3
do 1,6
do 3,0
do 5,0

Sprężynowa

3–8 cm

Aktywna

do 14 cm

Brony aktywne są maszynami uprawowymi, w których zespoły robocze otrzymują ruch

obrotowy lub wahadłowy od wału odbioru mocy ciągnika. Brony te stosuje się głównie do
doprawiania roli po orce lub kultywatorowaniu pod siew. Prędkość robocza powinna być tak
dobrana, aby droga przebywana przez agregat, przypadająca na jeden obrót wirników
(poskok) wynosiła (1–2) R gdzie R – promień wirnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5.

Podział bron [opracowanie własne]

Brony talerzowe

Rys. 6. Brona talerzowa

[www.agrotrader.pl]

Brony talerzowe zalicza się również do bron, mimo ich zupełnie odmiennej budowy od

pozostałych typów. Talerzowanie jest zabiegiem uprawowym spulchniającym lub
odwracającym, powodującym rozdrobnienie nie pokruszonych skib na glebach ciężkich lub
zadarnionych oraz przykrywanie lub cięcie resztek roślinnych.

BRONY

zębowa

sprężynowa

aktywna

talerzowa

o zębach
prostych

posiewna

lekka

średnia

ciężka

bardzo ciężka

o zębach

redlicowych

o zębach

nożowych

lekka

średnia

ciężka

wahadłowa

obrotowa

jedno-

śladowa

dwu-

śladowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Brony talerzowe stosuje się więc do talerzowania ściernisk, jako zabieg zastępujący

podorywkę, do przedsiewnej uprawy gleb, cięć i przykrywania obornika lub nawozów
zielonych oraz do uprawy łąk.

Brony talerzowe mogą być wykorzystywane do pracy na wszystkich typach gleb

o wilgotności umożliwiającej prawidłową uprawę, również przy występowaniu kamieni
o średnicy do 15 cm, resztek słomy luźnej lub rozdrobnionej o długość do 20 cm, jak też na
ś

cierniskach o wysokości do 25 cm. Głębokość pracy bron talerzowych wynosi 4–10 cm,

a tylko dla bron ciężkich do 15 cm. Brony talerzowe dzieli się na jednośladowe
i dwuśladowe, z talerzami gładkimi lub uzębionymi na obwodzie.

W bronie talerzowej nie ma urządzeń do regulowania głębokości.

Kultywatory

Rys. 7.

Kultywator o zębach sprężynowych [opracowanie własne]

Kultywatorowanie,

zwane

też

drapaczowaniem,

jest

zabiegiem

uprawowym

wykonywanym w celu spulchniania, kruszenia i mieszania roli. Zabieg ten stosuje się do
doprawiania roli po orce poprzedzającej siew, mieszania nawozów mineralnych z glebą,
rozluźniania gleby po wcześnie wykonanych orkach oraz niszczenia chwastów na nie
obsianych polach. Rodzaje kultywatorów określa się na podstawie typu zastosowanych
w nich zębów (rys. 8). Kultywatory o zębach sprężynowych mogą też być stosowane
w okresie letnim i wczesnojesiennym do wydobywania rozłogów perzu z zaoranej roli.
Głębokość pracy kultywatorów wynosi do 13 cm, a w przypadku zastosowania zębów
sprężynowych ciężkich – do 16 cm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8.

Podział kultywatorów [opracowanie własne]

Wały

Wałowanie jest zabiegiem uprawowym o bardzo zróżnicowanym działaniu. Z tego

powodu potrzebne są też różne rodzaje wałów (rys. 9). Różnią się one kształtem swoich
zespołów roboczych. Wałowanie wałami gładkimi ma na celu ugniecenie i wyrównanie
spulchnionej powierzchni roli przed płytkim siewem drobnych nasion, lub też po ich
zasiewie, w celu uzyskania lepszego podsiąkania wody. Wały takie powinny powodować
również pewne kruszenie zaoranej gleby. Gładkie wały łąkowe stosuje się też na użytkach
zielonych, głównie w celu wyrównywania uszkodzonej powierzchni darni.

Wałowanie wałami pierścieniowymi – zarówno zwykłymi, jak i wałami typu Cambridge,

Croskill i Croskill-Cambridge – ma na celu bardziej intensywne rozkruszanie brył
występujących po innych uprawach na glebach średnich i ciężkich oraz nadanie szorstkości
powierzchni pól zagrożonych erozją wodną.

Wałowanie wgłębne wykonuje się wałem Campbella w celu przyspieszenia osiadania roli

po opóźnionych orkach siewnych lub po przyoraniu zielonych nawozów, a niekiedy po
wiosennym przyoraniu obornika. W wyniku działania takiego wału otrzymuje się więc
wgłębne ugniecenie roli.

Wałowanie wałem kolczatką ma na celu doprawienie roli bezpośrednio po orce przez

agregatowanie takiego wału z pługiem. Wałowanie wałami strunowymi stosuje się w celu
zagęszczenia powierzchniowej warstwy gruntu bez jej ugniatania oraz dodatkowe
pokruszenie pozostawionych brył. Wały strunowe stosuje się najczęściej w zestawach
uprawowych, łącznie z innymi narzędziami uprawowymi.

KULTYWATORY

o zębach sprężynowych

o zębach

półsprężynowych

o zębach sztywnych

lekkich

średnich

ciężkich

lekkie

ciężkie

wygięte

proste

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9

Podział wałów [opracowanie własne]

Włóki

Rys. 10.

Włóka

[www.agrotrader.pl]

Włókowanie jest zabiegiem wyrównująco-spulchniającym, o działaniu bardzo płytkim.

Stosowane jest głównie wiosną, w celu wyrównania powierzchni pól zaoranych przed zimą,
jak również dla ograniczenia parowania wody i przyspieszenia ogrzewania roli. Głębokość
pracy włóki nie przekracza zwykle 5 cm i zależy od kąta ustawienia jej belki.

WAŁY

gładki

prętowy

pierścieniowy

polowy

łąkowy

strunowy

żeberkowy

zwykły

kombinowany

Campbella

Croskill

Cambridge

kolczatka

Croskill — Cambridge

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zestawy uprawowe

Omówione wcześniej narzędzia do upraw uzupełniających można łączyć ze sobą, tworząc

zestawy uprawowe. W ten sposób w jednym przejeździe agregatu uzyskuje się jako efekt
łączną pracę narzędzi wchodzących w skład zestawu, co umożliwia zmniejszenie liczby
potrzebnych przejazdów ciągnika po polu i osiągnięcie większej wydajności pracy. Zestawy
uprawowe są przeznaczone do uprawy uzupełniającej, doprawiania roli po orce, wiosennej
uprawy pod siew, głównie buraków i kukurydzy, niszczenia chwastów rozłogowych.
Zastosowanie zestawów uprawowych jest szczególnie przydatne w uprawie roślin
wymagających wyrównanego pola przed siewem punktowym. Działanie zestawu zapewnia
spulchnienie i wyrównanie górnej warstwy gleby uprzednio zaoranej, jak również rozbicie
i skruszenie brył na zaskorupiałej powierzchni pola. Ciężkie zestawy uprawowe mogą
w pewnym stopniu zastępować orkę, służąc do głębokiego spulchniania gleby po orkach
zimowych, kultywatorowania ściernisk, łąk i upraw wieloletnich. Głębokość pracy
poszczególnych narzędzi wchodzących w skład zestawu powinna być taka, jak dla narzędzi
pojedynczych.

Maszyny do nawożenia

Rozsiewacze nawozów mineralnych

Rys. 11. Rozsiewacz nawozów zawieszany dwutarczowy [www.agrotrader.pl]

Podstawowym wymaganiem agrotechnicznym przy nawożeniu jest dostarczenie

wymaganej dawki nawozu na jednostkę powierzchni pola w odpowiednim terminie oraz
równomierne rozmieszczenie nawozu na powierzchni pola. Stosowane w rolnictwie nawozy
mineralne są w dużym stopniu zróżnicowane. Ze względu na skład chemiczny stosowane
nawozy

można

podzielić

na:

azotowe,

fosforowe,

potasowe,

wapniowe

oraz

wieloskładnikowe. Natomiast ze względu na stan mechaniczny rozróżnia się nawozy: pyliste,
krystaliczne oraz granulowane. Tak znaczne zróżnicowanie stosowanych nawozów prowadzi
również do zróżnicowania warunków pracy maszyn rozsiewających.

Wśród najważniejszych cech warunkujących prawidłową pracę rozsiewacza należy

wymienić: sypkość nawozu, zapewniającą łatwe i stałe doprowadzanie materiału do elementu
roboczego, oraz odporność na tworzenie sklepień lub zmianę stanu mechanicznego nawozu,
co powodowałoby przerwanie procesu wysiewu. Ze względu na dużą higroskopijność
nawozów cechy te mogą występować w nawozach w różnym stopniu, w zależności od ich
nawilgocenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymagana dawka nawozu na jednostkę powierzchni pola powinna być regulowana przy

wysiewie nawozów w zakresie:

−

od 50 do 1000 kg/ha dla rozsiewaczy zawieszanych,

−

do 1500 kg/ha dla rozsiewaczy przyczepianych.
Przy wysiewie wapna nawozowego wymagana dawka powinna wynosić do 2500 kg/ha

dla rozsiewaczy średnich i do 5000 kg/ha dla rozsiewaczy ciężkich.

Stopniowanie regulacji wysiewu powinno być następujące:

−

co 15 kg przy dawkach 50–300 kg/ha,

−

co 25 kg przy dawkach 300–1000 kg/ha,

−

co 100 kg przy dawkach 1000–2500 kg/ha,

−

co 250 kg przy dawkach większych.
Szerokość robocza rozsiewaczy nawozów nie jest ściśle określona, gdyż nawóz jest

rozrzucany poza konstrukcyjne wymiary maszyny. Z tego powodu za szerokość roboczą
przyjmuje się taki pas, w którym nierównomierność poprzeczna wysiewu jest nie mniejsza niż:

−

15% przy nawożeniu pogłównym azotowym,

−

20% przy nawożeniu przedsiewnym nawozami granulowanymi,

−

30% przy nawożeniu wapnem i nawozami pylistymi.
Uzyskiwany rozkład nawozu na powierzchni pola powinien być stały, niezależny od

przypadkowego działania wiatru. W tym celu stosuje się specjalne osłony.

Sformułowane wyżej wymagania agrotechniczne występujące przy nawożeniu nawozami

mineralnymi wskazują na potrzebę przygotowania materiału przed wysiewaniem.
Przygotowanie nawozu obejmuje często jego rozdrobnienie i przesianie przez sita
o odpowiednich wymiarach oczek. Zabiegi te mogą być wykonywane ręcznie lub za pomocą
maszyn stosowanych dodatkowo obok rozsiewaczy w procesie technologicznym nawożenia.
Rozdrabniacze nawozów mineralnych powinny umożliwiać rozdrobnienie brył o wymiarze
nawet do 40 cm, zapewniając uzyskanie po rozdrobnieniu cząstek o średnicy nie większej niż
5 mm. Oprócz tego w wielu przypadkach stosuje się mieszanie kilku rodzajów nawozu,
w celu równoczesnego dostarczenia roślinom kilku składników pokarmowych. Mieszanki
takie uzyskuje się często przez równoczesny załadunek poszczególnych nawozów do
zbiornika maszyny rozsiewającej lub na przyczepę. Innym sposobem jest zastosowanie
ładowaczy, które nasypują nawozy na wspólną pryzmę w odpowiednich proporcjach;
w wyniku jej kilkakrotnego przemieszczenia nawozy zostają wymieszane. Mogą być też
stosowane specjalne mieszalniki do nawozów mineralnych.

Do rozsiewania nawozów mineralnych stosuje się obecnie z reguły rozsiewacze

odśrodkowe i rozsiewacze pneumatyczne.

Rozrzutniki obornika

Rys. 12.

Rozrzutnik obornika [www.agrotrader.pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawowe wymagania agrotechniczne podczas nawożenia obornikiem są zbliżone do

wymagań stawianych wobec nawożenia mineralnego. Obornik należy umieścić na polu
w wymaganej dawce i w możliwie równomiernym rozłożeniu. Obornik stanowi jednak
materiał bardzo zróżnicowany pod względem konsystencji, a więc także pod względem
właściwości mechanicznych. Różnice mogą być spowodowane takimi czynnikami, jak:

−

procentowa ilość zawartej w nim słomy, długość słomy użytej na ściółkę
(obornik długo-i krótkosłomiasty),

−

wilgotność masy obornika oraz czas jego przechowywania w pryzmie lub w oborze,

−

wpływający na stopień sfermentowania obornika.

Ze względu na pracę maszyn czynniki te wpływają w pierwszym rzędzie na

zróżnicowanie gęstości (masy objętościowej) obornika, która może wynosić od 300 kg/m

dla

wieżego, luźnego obornika, do ok. 900 kg/m

, a niekiedy i więcej dla obornika przegniłego

i zwartego. Wartość współczynnika tarcia obornika o ścianki rozrzutnika zawiera się
w szerokich granicach 0,3-0,8, co powoduje, że różnice oporu jego przesuwania są także
znaczące. Oprócz tego występują duże różnice oporów odrywania kęsów obornika przez
zespoły rozrzucające, które zmieniają się w zakresie nawet do 300%.

Rozrzutniki obornika mogą pracować na wszystkich terenach o nachyleniu do 20%,

a więc na polach podoranych, kultywatorowanych bądź bronowanych, a także na
ś

cierniskach, łąkach i pastwiskach. Rozrzutnik powinien być przystosowany do rozrzucania

obornika długosłomiastego i krótkosłomiastego, kompostu, torfu, a także wapna odpadowego
w warunkach zastosowania odpowiedniego zespołu roboczego (bębny pionowe). Rozrzutniki
mogą być wykorzystywane również do transportu płodów rolnych, a zwłaszcza okopowych,
zielonki, słomy, z wykorzystaniem zespołów rozrzutnika do rozładunku jego skrzyni.
Wymagane dawki rozrzuconego obornika zawierają się w granicach 10–60 t/ha. Pojemność
skrzyni rozrzutnika powinna być możliwie duża, tak aby można było nawieźć znaczną
powierzchnię pola po jednym załadowaniu rozrzutnika.

Rozlewacze do nawozów płynnych

Rys. 13. Beczkowóz asenizacyjny

[www.agrotrader.pl]

Rozlewacze do nawozów płynnych (ciekłych) mogą być dostosowane do rozprowadzania

swojej zawartości na powierzchni pola lub też do wprowadzania jej pod powierzchnię gleby.
Wśród głównych warunków agrotechnicznych stawianych rozlewaczom trzeba wymienić
zapewnienie stałości wydatku podawanej cieczy, niezależnie od chwilowego stanu
napełnienia zbiornika. Wszystkie zespoły rozlewacza muszą być wykonane z materiałów
odpornych na korozję. Rozlewacze są na ogół wyposażone we własne urządzenia służące do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

samonapełniania w miejscu pobierania cieczy oraz urządzenia umożliwiające wprowadzanie
cieczy na głębokość do 30 cm pod powierzchnię gleby.

Do rozlewania nawozów płynnych stosuje się najczęściej przyczepy asenizacyjne.

Siewniki uniwersalne do nasion

Prawidłowe wykonanie siewu jest, obok właściwego przygotowania roli, podstawowym

warunkiem dobrego wzrostu i rozwoju roślin uprawnych. Funkcje maszyn do siewu obejmują
dostarczenie na pole ściśle określonej ilości nasion oraz równomierne ich rozmieszczenie
w glebie. Nasiona powinny być ponadto umieszczone na właściwej głębokości w celu
zapewnienia im prawidłowych warunków dopływu wody i pokarmu z gleby. Równomierność
wysiewu na całym polu sprzyja osiągnięciu równomierności rozwoju i dojrzewania roślin.

Rys. 14. Podział siewników [opracowanie własne]

Siewniki polowe dzieli się na rzutowe i rzędowe. Wśród rzędowych są siewniki

uniwersalne i punktowe (rys. 14). Siewniki uniwersalne zbożowe są przeznaczone do
rzędowego siewu nasion zbóż, rzepaku, kukurydzy, maku, buraków cukrowych i pastewnych,
roślin motylkowych drobno- i grubonasiennych oraz traw. Siew wykonuje się na polach
zaoranych i z wykonaną uprawą przedsiewną. Równocześnie z wysiewem nasion wymagane
jest ich przykrycie i zagarnięcie, a niekiedy też trasowanie ścieżek technologicznych do
późniejszych zabiegów agrotechnicznych. Dawki wysiewanych nasion na hektar zależą od
rodzaju rośliny i są bardzo zróżnicowane. Dla zbóż wynoszą 50–400 kg/ha, dla roślin
oleistych i drobnonasiennych 1,5–60 kg/ha, a dla strączkowych 80–400 kg/ha.

Szerokość roboczą siewnika

Szerokość robocza siewnika b określona jest jako iloczyn liczby redlić i

i szerokości

międzyrzędzi m:

SIEWNIKI POLOWE

rzędowe

rzutowe

uniwersalne

punktowe

kołeczkowe

roweczkowe

mechaniczne

pneumatyczne

nadciśnieniowe

podciśnieniowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b = i

Odległość między skrajnymi redlicami, nazywana szerokością pasa siewnego – b

jest

mniejsza od szerokości roboczej o szerokość jednego międzyrzędzia:

= b—m.

W siewie normalnorzędowym stosuje się zwykle pełny układ redlić, odpowiadający

nominalnej szerokości siewnika. Uzbrajając siewnik w redlice, zakładanie ich rozpoczyna się
od środka belki redlicznej umieszczając w równych odstępach w lewo i w prawo. Aby
uniknąć zasypywania skrajnych redlić ziemią wyrzucaną do góry przez koła siewnika,
odległość skrajnych redlić od kół nie powinna być mniejsza niż ok. 6 cm, mimo że na skrajne
redlice zakłada się zwykle talerzyki ochronne. W siewie normalno- lub wąskorzędowym
niektóre redlice muszą wypadać za kołami ciągnika i redlice te sieją w ślady kół. Jest to
niekorzystne, lecz nieuniknione przy tych sposobach siewu. Ciągnik może pracować
z dowolnym rozstawem kół, a siewnik zaczepia się w osi symetrii ciągnika, często do haka
transportowego.

Długość znaczników prawego i lewego jest wówczas różna i określa się ją ze wzorów:

gdzie:
x

– długość prawego znacznika [m],

– rozstaw kół ciągnika [m],

– długość lewego znacznika [m].

— szerokością pasa siewnego

m – szerokości międzyrzędzia

Długości znaczników x

i x

są mierzone od skrajnej redlicy do śladu znacznika na

powierzchni pola. Przy tak ustawionych znacznikach agregat prowadzi się prawym kołem
ciągnika po śladzie, który pozostawił znacznik podczas poprzedniego przejazdu (rys. 15).

Często agregat prowadzi się na przemian prawym i lewym kołem po śladzie znacznika,

przy czym po skręcie w lewo prowadzi się kołem lewym i odwrotnie.

Oba znaczniki mają wówczas jednakową długość obliczaną wg wzoru:

gdzie:
x

– długość prawego znacznika [m],

– rozstaw kół ciągnika [m],

– długość lewego znacznika [m].

— szerokością pasa siewnego

m – szerokości międzyrzędzia

-z

= x

-z

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15.

Praca agregatu siewnikowego ze znacznikami: a) prowadzenie ciągnika prawym kołem po śladzie,
b) prowadzenie ciągnika na przemian prawym i lewym kołem po śladzie znacznika [1]

Wysokość zaczepienia siewnika do ciągnika należy dobrać tak, aby w czasie pracy rama

siewnika była pozioma. Stosowane obecnie siewniki mają zaczep na wysokości 60 do 80 cm
nad ziemią i są zaczepiane do haka transportowego

lub do belki pociągowej umieszczonej

w przegubach cięgieł zawieszenia i podniesionej na odpowiednią wysokość za pomocą
podnośnika hydraulicznego. Siewniki zawieszane trzeba prawidłowo wypoziomować
w położeniu roboczym. Nieco inaczej ustawia się układ redlić i znaczników do siewu
szerokorzędowego. Ponieważ szerokości międzyrzędzi są wówczas tak ustalone, aby mogły
mieścić się w nich prawidłowo koła ciągnika, trzeba więc tak zestawić agregat, ażeby żadna
redlica nie pracowała za kołem ciągnika i nie wysiewała w ugnieciony ślad koła. Rozstaw kół
ciągnika do siewu szerokorzędowego powinien być pełną wielokrotnością szerokości
międzyrzędzi:

= Km

gdzie:
K – liczba całkowita o wielkości w zakresie od 2 do 5.

Agregat ciągnika z siewnikiem tworzy w tym wypadku układ dwutorowy, co oznacza, że

koła siewnika nie muszą jechać środkiem międzyrzędzia. W układzie takim można więc
teoretycznie nastawić dowolną szerokość międzyrzędzia i odpowiadającą temu szerokość
roboczą. W rzeczywistości zakres możliwych szerokości międzyrzędzi ograniczany jest
zakresem rozstawów kół ciągnika. Po ustaleniu szerokości międzyrzędzi i sprawdzeniu czy
ciągnik ma odpowiedni

rozstaw kół, ustala się liczbę redlić, dzieląc rozstaw kół siewnika

przez wybraną szerokość międzyrzędzia:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

= z

Wynik dzielenia zaokrągla się oczywiście do liczb całkowitych, w dół lub w górę.

Maksymalnie dopuszczalną liczbę redlić sprawdza się obliczając szerokość roboczą siewnika
i szerokość pasa siewnego, a następnie określając odległości skrajnych redlić od kół siewnika.
Odległości te również w tym wypadku nie mogą być zbyt małe. Maksymalną liczbę redlić
można określić ze wzoru:

r max

= (z

– 2l

min

) / m + 1

gdzie:
l

min

– minimalna dopuszczalna odległość skrajnej redlicy od koła siewnika

Otrzymany wynik zaokrągla się w dół do najbliższej liczby całkowitej.
Układ redlić do siewu szerokorzędowego powinien uwzględniać również dalsze zabiegi

uprawy międzyrzędowej i zbioru, co powoduje, że liczba zastosowanych redlić może być
mniejsza od wynikającej z podanej zależności.

Aby uniknąć siewu w ślad koła ciągnika, trzeba często przesunąć punkt zaczepienia z osi

ciągnika o wielkość równą połowie szerokości międzyrzędzia.

W takim układzie dla zapewnienia prawidłowej pracy agregatu długości znaczników

oblicza się ze wzorów:

Agregat prowadzi się wtedy prawym kołem ciągnika (rys. 16) Przy asymetrycznym

zaczepieniu siewnika, w wypadku gdy agregat prowadzony jest na przemian prawym
i lewym kołem ciągnika po śladzie pozostawionym przez znaczniki, długości ich są różne –
według wzorów:

– z

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 16

Długości znaczników od siewu szerokorzędowego przy asymetrycznym przyczepieniu siewnika
(prowadzenie prawym kołem po śladzie) [1]

Sadzarki do ziemniaków

Wymagania agrotechniczne dla sadzarek są zbliżone do wymagań stawianych siewnikom

precyzyjnym: sadzeniaki powinny być rozmieszczone równomiernie, tj. zarówno w rzędach
jednakowo odległych od siebie, jak i w możliwie jednakowych odległościach wzdłuż
poszczególnych rzędów. Sadzarki mogą pracować na wszystkich rodzajach gleb
o wilgotności do 16%. Jest pożądane, aby sadzarki mogły być używane do wysadzania
zarówno ziemniaków nie podkiełkowanych, jak i podkiełkowanych, przy długości kiełków do
15 mm. Sadzeniaki powinny być przygotowane do sadzenia przez przesortowanie. Bulwy
okrągłe i owalne powinny być posortowane na frakcje 30–45 mm i 45–60 mm, bulwy
podłużne zaś na frakcje 28–40 mm i 40–55 mm. Dopuszczalne zanieczyszczenie sadzeniaków
słomą wynosi do 0,5%, a ziemią do 2%. Głębokość sadzenia powinna być regulowana
w zakresie 4–8 cm.

Wysadzane ziemniaki muszą być przykryte glebą, a przykrycie powinno być regulowane

w zakresie 6–12 cm. Sadzeniaki powinny być układane dokładnie w rzędach, a ich odchylenie
boczne od osi rzędu nie może być większe niż 2 cm. Znormalizowana szerokość
międzyrzędzi dla ziemniaków wynosi 75 cm; dopuszczalne, choć nie zalecane, są również
szerokości 62,5 i 67,5 cm. Natomiast rozstaw sadzeniaków wzdłuż rzędu musi być
regulowany w zakresie 18–42 cm, co 3 cm. Prędkość robocza sadzarki umożliwia wysadzanie
na minutę 500 bulw sadzeniaków nie podkiełkowanych i 200 bulw sadzeniaków
podkiełkowanych. Pojemność zbiornika sadzarki powinna być wystarczająca do obsadzenia
pola długości 1 km.

Dodatkowym wymaganiem dotyczącym sadzenia ziemniaków jest uformowanie

powierzchni pola w postaci redlin potrzebnych do dalszego rozwoju ziemniaków.

Sadzarki do ziemniaków dzieli się na automatyczne i półautomatyczne. Sadzarki

automatyczne można podzielić (ze względu na rodzaj zastosowanych zespołów
wysadzających) na tarczowe i przenośnikowe. Natomiast ze względu na sposób połączenia
z ciągnikiem sadzarki mogą być zawieszane (najczęściej spotykane) lub półzawieszane
(dotyczy niektórych dużych sadzarek wielorzędowych).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aparaty do ochrony roślin

Opryskiwacze polowe

Ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami może być prowadzona w różny sposób.

Stosuje się metody biologiczne, polegające na wyhodowaniu odmian odpornych na pewne
choroby, oraz metody chemiczne, polegające obecnie najczęściej na opryskiwaniu środkami
trującymi. Chemiczne metody ochrony roślin są najbardziej rozpowszechnione ze względu na
dużą skuteczność zabiegu.

Opryskiwanie pól jest ważnym zabiegiem agrotechnicznym mającym na celu walkę

z chorobami i szkodnikami roślin, które są często przyczyną znacznych strat obniżając,
a nawet niszcząc plony. Z uwagi jednak na ujemny wpływ chemizacji na środowisko
naturalne metody chemiczne powinny być stosowane na powierzchniach ściśle ograniczonych
do terenu występowania zagrożenia, a dawki środków chemicznych powinny być dokładnie
dobierane. Podstawowym warunkiem prawidłowego wykonania opryskiwania roślin
ś

rodkami chemicznymi jest dokładne, równomierne pokrycie roślin lub szkodników

kropelkami odpowiedniego środka chemicznego. Wymaga to rozdzielenia cieczy na możliwe
drobne krople tak, aby było możliwe pokrycie większej powierzchni tą samą objętością
cieczy. Ważne jest też, aby napięcie powierzchniowe kropli było małe – dzięki temu
powierzchnia zetknięcia się kropli z opryskiwanym materiałem będzie większa. Trująca ciecz
powinna więc dokładnie pokrywać całą powierzchnię opryskiwaną, nie tworząc jednak ani
nadmiernie grubej warstwy, ani też miejscowych skupisk środka chemicznego, a każda
kropelka musi zawierać ilość środka chemicznego potrzebną do zapewnienia skuteczności
zabiegu na pokrywanej przez nią powierzchni. Ze względu na wielkość kropli opryskiwanie
można podzielić na:

−

grubokropliste, średnica kropelek cieczy powyżej 150 µm,

−

drobnokropliste, średnica kropelek w zakresie 50–4–150 µm,

−

zamgławianie, średnica kropelek poniżej 50 µm.
Opryskiwacze

polowe

powinny

zapewniać

rozpylanie

cieczy

zakresie

drobnokroplistym i grubokroplistym. Używane do ochrony roślin środki chemiczne stosuje
się jako roztwory wodne lub zawiesiny koloidalne ciał stałych w wodzie oraz jako emulsje
i mieszaniny sproszkowanych ciał stałych z wodą. Zawartość wody w cieczy roboczej
powinna wynosić nie mniej niż 90%. Dla utrzymania stałego układu w cieczy roboczej
potrzebne jest ciągłe, intensywne mieszanie zawartości zbiornika w trakcie opryskiwania.
Dlatego wymaga się, aby minutowa (w czasie jednej minuty) wydajność mieszadeł
hydraulicznych wynosiła przynajmniej 5% zawartości zbiornika. Opryskiwacze polowe
powinny zapewniać uzyskanie dawki cieczy w zakresie 50–600 l/ha.

Opryskiwacze polowe mogą być stosowane w uprawach roślin łamliwych o wysokości

do 40 cm, a w uprawach roślin dających się nachylić – o wysokości do 50cm, przy szerokości
międzyrzędzi przynajmniej 35cm. Możliwa jest też praca w uprawach zwartych roślin
znoszących naciski kół ciągnika. Opryskiwacz powinien być wyposażony we własne
urządzenie do napełniania zbiornika w czasie 5-8 minut, zależnie od pojemności.

Opryskiwacze ciągnikowe można podzielić na zawieszane i przyczepiane. Do

opryskiwania wielkich powierzchni wykorzystuje się również samoloty i śmigłowce.

Podstawowym warunkiem przystąpienia do kontroli stanu technicznego opryskiwacza

jest jego dokładne umycie, zarówno wewnątrz jak i zewnątrz. Do mycia zewnętrznego
powinniśmy użyć myjki ciśnieniowej, przy pomocy której łatwo pozbędziemy się przede
wszystkim brudu z miejsc zaolejonych (okolice pompy). Bardzo ważnym jest dokładne
umycie wnętrza zbiornika. Nieregularne mycie sprzętu po opryskach powoduje, że na
ś

ciankach i dnie zbiornika zalega warstwa pozostałości środków ochrony roślin (szczególnie

zawiesinowych), trudna do usunięcia. Aby pozbyć się uciążliwych osadów stosujmy
preparaty polecane przez producentów opryskiwaczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zbiornik opryskiwacza przygotowany do badania powinien być wypełniony w 2/3 czystą

wodą. Woda ta po przeprowadzonym badaniu wraca z powrotem do zbiornika. Zwróćmy
szczególną uwagę na wałek odbioru mocy, napędzający pompę opryskiwacza. Powinien być
wyposażony w sprawne osłony. Diagnosta ma prawo odmówić przeprowadzenia badania, gdy
wałek odbioru mocy nie spełnia tego wymagania. Sprawdźmy również pewność zawieszenia
opryskiwacza lub przyczepienia w przypadku opryskiwaczy zaczepianych. Czopy
zawieszenia i sworzeń zaczepu powinny zabezpieczone być zawleczkami. Sprawdzenie
szczelności aparatu wymaga napełnienia go wodą, włączenie oprysku przy ustawionym
ciśnieniu 5 barów. Sprawdzamy czy nie ma przecieków z pompy, węży, połączeń i innych
elementów armatury. Gdy stwierdzimy kapanie z któregokolwiek elementu opryskiwacza
musimy przystąpić do uszczelnienia. Wymieniamy pęknięte, zmurszałe węże, uszczelki
w pompie, mieszadle, zespole zaworów sterujących. Najczęściej wycieki występują na
wejściu mieszadła hydraulicznego do zbiornika. Przyczyną jest nierówne dokręcanie śrub
trójkątnej oprawy do ścianki zbiornika. Deformacja powierzchni ściany zbiornika stwarza
trudności w uszczelnieniu. W tym przypadku polecam nałożenie na uszczelkę oprawy
warstwy silikonu i dokładne przykręcenie do ścianki zbiornika. Łącząc nowe węże
z końcówkami armatury pamiętajmy zaciśnięciu końcówek opaskami zaciskowymi (nie
używajmy do tego celu drutu). W przypadku przecieków występujących w zbiorniku
(pęknięcia), najlepszą metodą naprawy jest klejenie dostępnymi na rynku klejami do tworzyw
sztucznych. Zbiornik opryskiwacza powinien być wyposażony w szczelną pokrywę
zapewniającą odpowietrzenie oraz sito wlewowe, które musi być kompletne i nieuszkodzone.
W zbiorniku znajduje się mieszadło hydrauliczne, zapewniające efekt mieszania przy
wszystkich włączonych rozpylaczach. Gdy przy ocenie wzrokowej efektu działania mieszadła
stwierdzimy, że strumień cieczy wypływający z dyszy mieszadła jest zbyt mały, to
najczęstszą przyczyną tej niesprawności jest zanieczyszczenie filtra mieszadła. Powinniśmy
wymontować filtr i dokładnie oczyścić z zanieczyszczeń. Jeżeli zanieczyszczenia
spowodowane są środkami zawiesinowymi, a na siatce filtra utworzyła się skorupa, to nie
należy używać do czyszczenia ostrych narzędzi, które mogą spowodować uszkodzenia siatki
filtra. Najlepiej zanurzyć wkłady filtracyjne w ciepłym roztworze octu na około 24 godziny,
potem przepłukać zimną wodą pomagając sobie miękką szczotką. Podobna metodę
czyszczenia możemy zastosować do innych elementów filtracyjnych opryskiwacza.
Pamiętajmy, że opryskiwacz powinien być wyposażony w co najmniej dwa stopnie filtracji
(oprócz sita wlewowego i filtrów indywidualnych rozpylaczy) z wkładami o odpowiedniej
wielkości oczek. Najczęściej jest to filtr ssawny i tłoczny, który umieszczony jest w zespole
zaworów sterujących. Sprawdźmy, czy wkłady filtrów nie są uszkodzone i czy są czyste.
W razie stwierdzenia uszkodzeń musimy wymienić siatki filtrów na nowe, a przy
zanieczyszczeniu postępujmy tak jak w przypadku filtra mieszadła.

Zbiornik opryskiwacza powinien wyposażony być w zewnętrzny wskaźnik poziomu

cieczy, którym najczęściej jest przeźroczysta rurka z pływakiem w jaskrawym kolorze,
widoczna z siedzenia traktorzysty. Na ścianie zbiornika powinna znajdować się wyraźnie
zaznaczona skala ilości cieczy roboczej z dokładnością do 50 litrów.

W najniżej położonej części zbiornika powinien znajdować się zawór spustowy,

zapewniający całkowite opróżnienie zbiornika.
Sprawdzenie pompy opryskiwacza. Po pierwsze musimy sprawdzić poziom oleju, czy to na
wskaźniku bagnetowym czy w zbiorniku zewnętrznym oleju. Po każdym sezonie
opryskowym powinniśmy dokonać wymiany oleju w pompie opryskiwacza. W trakcie
sprawdzenia poziomu zwróćmy uwagę na konsystencję i kolor oleju. Gdy stwierdzimy
zmętnienie lub szarą emulsję wodno-olejową, świadczy to uszkodzeniu membrany
i mieszaniu się oleju z cieczą roboczą. W takim przypadku musimy wymienić przepony,
pamiętając o dokładnym ich zamocowaniu i uszczelnieniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Następnie powinniśmy ustawić ciśnienie w powietrzniku, odpowiedzialnym za tłumienie

pulsacji pompy. Powinno ono wynosić 1/3 do 2/3 ciśnienia roboczego. W praktyce ustawiamy
ciśnienie na ok. 2 bary, dopompowując nożną pompką do wartości ok. 3 barów. Po zdjęciu
końcówki pompki ubytek powietrza powoduje ustalenie ciśnienia na pożądanym poziomie
2 barów. Kontrolę i uzupełnienie ciśnienia w powietrzniku możemy powierzyć diagnoście na
stacji kontroli. Często zastanawiamy się, dlaczego nie możemy osiągnąć ciśnienia roboczego
powyżej 4–5 barów. Przyczyną tego może niższa wydajność pompy opryskiwacza. Zawsze
zlecajmy stacji kontroli, by w ramach przeglądu dokonała badania wydajności pompy.
Pomoże to w wykryciu niedomagań i usterek oraz naprawie uszkodzonego elementu.
Sterowanie opryskiwaczem. Powinniśmy najpierw dokonać uszczelnienia zespołu zaworów
sterujących, a potem sprawdzić prawidłowość działania poszczególnych zaworów. Jeżeli po
przesterowaniu widoczny jest efekt działania, to możemy być prawie pewni o dobrym stanie
technicznym tego elementu armatury. Zajmijmy się teraz manometrem, pozwalającym na
dokładne odczytanie ciśnienia roboczego. Manometr powinien być widoczny z siedzenia
traktorzysty. Ważnym parametrem jest dokładność wskazań manometru: w zakresie ciśnień
od 0 do 5 barów podziałka powinna wynosić 0,2 bara, powyżej 5 barów podziałka wynosi
1 bar (dotyczy opryskiwaczy polowych). Zdarza się, że diagności żądają od użytkownika
opryskiwacza manometru z kolorową skalą. Skala manometru nie musi być kolorowa,
aczkolwiek ułatwia to obserwację wskazań. Nie musimy posiadać manometru glicerynowego,
jeżeli w zespole zaworów sterujących znajduje się hydrauliczny tłumik drgań wskazówki
manometru. Dokładność wskazań manometru zostanie sprawdzona na stacji kontroli za
pomocą manometru wzorcowego. Jeżeli różnice wskazań będą większe niż 10% to diagnosta
wymieni manometr na nowy. Wymiana manometru to wydatek rzędu 25 zł, ale przy zakupie
manometru glicerynowego musimy się liczyć z kosztem wyższym (ok. 80–100 zł). śeby
zabezpieczyć się przed częstą wymianą tego elementu, możemy zastosować kwantometr,
który posiada możliwość kalibracji, czyli ustawienia prawidłowości wskazań ciśnienia.
Niestety cena tego rozwiązania – ponad 500 zł, skutecznie odstrasza od zakupu. Belki polowe
muszą być wyposażone w windę (mechaniczną lub hydrauliczną) umożliwiającą podniesienie
ich na wysokość minimum 150 cm ponad powierzchnię opryskiwaną. Przy belce podniesionej
na taką wysokość oprysk nie może spływać po wystających czy zwisających elementach
opryskiwacza. Belka musi być stabilna, prosta i nie wykazująca luzów w przegubach. Ważna
jest również równoległość do powierzchni opryskiwanej. Przy aparacie stojącym na poziomej
płaszczyźnie różnica w odległości od powierzchni skrajnego prawego i lewego rozpylacza nie
może być większa niż 10 cm. Przy okazji sprawdźmy czy po dociśnięciu belki do podłoża, po
każdej stronie wraca ona do pozycji wyjściowej. Istnieje możliwość korekcji za pomocą
obciążników. Belki szerokości większej niż 10 m muszą posiadać zabezpieczenia chroniące
przed kontaktem z ziemią. Wielu producentów opryskiwaczy stosuje zabezpieczenia przy
każdej końcówce na belce. Opryskiwacz musi być wyposażony w urządzenie pozwalające na
omijanie przeszkód – po napotkaniu przeszkody belka powinna się odchylić, a po jej minięciu
musi wrócić do położenia pierwotnego.

Końcówki i dysze opryskiwacza. Powszechnie stosowane w technice oprysku płaskiego

rozpylacze szczelinowe i tylko przy ich użyciu możemy osiągnąć dobre efekty zabiegów.
Ponieważ stosujemy na naszych polach różne rodzaje zabiegów, powinniśmy postarać się
o co najmniej trzy komplety dysz:
a) rozmiar 02 – fungicydy,
b) rozmiar 04 (03) – insektycydy,
c) rozmiar 05 – herbicydy.

Wymusza to zakup wielouchwytowych aparatów, ale poniesiony wydatek na pewno

przyniesie dobre efekty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pamiętajmy, aby zastosowane uchwyty były wyposażone w zawory przeciwkroplowe.

Zawory przeciwkroplowe mają za zadanie wyeliminować kapanie z dysz po wyłączeniu
oprysku i muszą znajdować się w każdym opryskiwaczu. Po wyłączeniu oprysku z otworów
rozpylaczy po 5 sekundach nie powinna spaść ani jedna kropla.

Rozporządzenie w sprawie przeglądów aparatury do ochrony roślin daje możliwość

alternatywnego badania rozpylaczy, w które wyposażony jest opryskiwacz. Można badać
wydatek jednostkowy rozpylacza i porównywać z tabelarycznym przy danym ciśnieniu.
Można również zbadać rozkład poprzeczny cieczy za pomocą ręcznego lub elektronicznego
stołu. Bardziej miarodajnym badaniem jest badanie rozkładu poprzecznego, gdyż daje pełen
obraz jakości oprysku przy danych rozpylaczach. Przy badaniu wydatku jednostkowego
jesteśmy w stanie określić stopień rozkalibrowania otworu dyszy rozpylacza, natomiast nie
możemy zbadać jakości oprysku, co ma ogromne znaczenie w przypadku rozpylaczy firm
nieznanych na rynku oraz zwyczajnych podróbek markowych wyrobów. Pamiętajmy, aby
rozpylacze zamontowane na belce były tego samego typu, wielkości dyszy, kąta rozprysku
i producenta. Jeżeli będziemy mieli do przebadania kilka kompletów rozpylaczy, stacja
kontroli ma obowiązek przebadania wszystkich kompletów.

Kombajny zbożowe

Rys. 17. Kombajn zbożowy Claas Lexion 570 [10]

Maszyny do zbioru zbóż są niezbędnymi urządzeniami w każdym gospodarstwie rolnym.

Stosowane są następujące sposoby zbioru zbóż:

−

zbiór wieloetapowy,

−

zbiór jednoetapowy,

−

zbiór dwuetapowy (obecnie rzadko stosowany).

Obecnie podstawową zbioru zbóż jest zbiór jednoetapowy. Zboża kosi się i młóci

jednocześnie za pomocą kombajnu.

Przy zbiorze jednoetapowym stosuje się niekiedy chemiczne przygotowanie roślin

(np. rzepaku) do zbioru, czyli tzw. desykację, na kilka dni przed zbiorem. Desykacja
przyspiesza, a w warunkach nie sprzyjającej pogody wręcz umożliwia, równomierne
przeschnięcie i wyrównanie dojrzałości nasion. Dzięki zastosowaniu desykacji straty ziarna są
znacznie mniejsze. Przeprowadzenie desykacji jest ułatwione przy uprawie z zastosowaniem
technologicznych ścieżek przejazdowych.

We wszystkich rozwiniętych krajach kombajny zbożowe są podstawowymi maszynami

do zbioru zbóż. Za pomocą kombajnów zbiera się wszystkie rodzaje zbóż i roślin

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

o podobnym sposobie uprawy i zbioru, takich jak rzepak, kukurydza, słonecznik, soja, gryka,
rośliny motylkowe grubonasienne i drobnonasienne, trawy.

Kombajn zbożowy jest maszyną składającą się z zespołów występujących w maszynach

niwnych i młocarniach stacyjnych. Za pomocą kombajnu zbożowego można wykonywać

jednocześnie:

−

koszenie,

−

podbieranie,

−

omłot zboża

−

czyszczenie ziarna.

W zależności od przepustowości kombajny można podzielić na:

−

kombajny o małej przepustowości (2–2,5 kg/s)

−

kombajny o średniej przepustowości (2,5–5 kg/s)

−

kombajny o dużej przepustowości (powyżej 5 kg/s).
Powszechne zastosowanie znalazły kombajny samojezdne o czołowym symetrycznym

usytuowaniu zespołu żniwnego w stosunku do młocarni kombajnu. Są to kombajny o średniej
i dużej przepustowości.

W Polsce użytkowane są kombajny zbożowe: samojezdne Z050 Bizon, Z056 Bizon

Super, Z058 Bizon Rekord, Z083 Bizon Gigant, Bizon BS (ZllO i Z120), Bizon Dynamie
(Z165, Z165/1, Z165/2J oraz Sampo Bizon Z140. Dostępne są również zachodnie kombajny
zbożowe: firm Ernte Meister, New Holland, John Debre, Case i Class. Kombajny te różnią się
wielkością, szerokością roboczą, wydajnością, przepustowością, prędkością obrotową
i sposobem napędu nagarniacza oraz rozwiązaniem konstrukcyjnym poszczególnych
zespołów roboczych. Niektóre kombajny mogą być wyposażone w: adaptery do zbioru
kukurydzy, adaptery do zbioru rzepaku z pnia, rozdrabniacze słomy pokombajnowej.
Najnowsze typy kombajnów wyposażone są w komputery pokładowe, kontrolujące
i informujące o przebiegu pracy poszczególnych zespołów roboczych. Oprócz kombajnów
samojezdnych spotyka się kombajny półzawieszane, w których źródłem napędu jest silnik
spalinowy ciągnika zagregatowanego z kombajnem. Kombajn półzawieszany na ciągniku ma
prostszą budowę w porównaniu z kombajnem samojezdnym. Jest także znacznie
ekonomiczniejszy ze względu na możliwość wykorzystania silnika ciągnikowego bez
potrzeby instalowania na kombajnie specjalnego silnika, który użytkowany jest tylko
w krótkim okresie żniw.

Budowa i zasada działania zespołów roboczych w kombajnie półzawieszanym jest

podobna jak w kombajnach samojezdnych.

Kombajn samojezdny zbudowany jest z:

1. Zespołów roboczych:

−

zespołu żniwnego (hedru),

−

zespołu młócącego z czyszczeniem.

2. Zespołów pomocniczych:

−

zespołów przenośników ziarna i kłosów,

−

zbiornika na ziarno z urządzeniem wyładowczym,

−

hydraulicznego układu sterowniczego,

−

układu napędowego (przekładni napędu głównych zespołów roboczych oraz
przekładni napędu kół jezdnych),

−

silnika napędowego,

−

układu elektrycznego,

−

pomostu z kabiną i układem sterowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wszystkie zespoły i układy są połączone konstrukcją ramową kombajnu. Rama nośna

kombajnu umieszczona jest na czterech ogumionych kołach, z których dwa przednie są
kołami napędowymi, a tylne kierującymi.

Stanowisko operatora (kombajnisty) znajduje się na pomoście kombajnu. W zasięgu

wzroku, rąk i nóg siedzącego na stanowisku kombajnisty znajdują się dźwignie regulacyjne
i sterujące układem hydraulicznym, przełączniki oraz odpowiednie przyrządy pomiarowe
i kontrolne. Nad pomostem kombajnu może być zainstalowany daszek przeciwsłoneczny lub
kabina z odpowiednią wentylacją i klimatyzacją.

Kombajn zbożowy może być też dodatkowo wyposażony w podnośniki wyległego zboża,

podbieracz pokostów, adapter do młocki stacyjnej, chwytacz plew, wyposażenie specjalne do
zbioru traw i koniczyny, adapter do zbioru kukurydzy na ziarno oraz rozdrabniacz słomy.

Budowa, zasada działania i regulacja zespołów roboczych kombajnu

Zespół żniwny. Zadaniem zespołu żniwnego jest ścięcie oddzielonego od łanu pasa

zboża, przetransportowanie go do środkowej części zespołu, a następnie do gardzieli zespołu
młócącego. Zespół żniwny połączony jest wahadłowo z ramą młocarni. Do unoszenia zespołu
ż

niwnego w położenie transportowe i do opuszczania w położenie robocze służą dwa

siłowniki hydrauliczne. Zawieszenie zespołu żniwnego umożliwia kopiowanie nierówności
pola zarówno w kierunku podłużnym, jak i poprzecznym oraz zmianę wysokości koszenia. Ze
względu na dużą szerokość zespołu żniwnego przewozi się go po drogach na specjalnym
wózku doczepionym z tyłu do kombajnu.

Zespół żniwny składa się z następujących podzespołów:

−

rozdzielaczy,

−

nagarniacza,

−

zespołu (podzespołu) tnącego,

−

podajnika ślimakowo-palcowego,

−

przenośnika pochyłego.

Zadaniem rozdzielaczy jest oddzielenie zbieranych roślin od łanu i skierowanie ich pod

działanie palców nagarniacza. W kombajnie stosowane są dwa rozdzielacze – lewy i prawy,
przymocowane do boków kadłuba hederu. Rozdzielacze są szczególnie przydatne przy
zbiorze zbóż długosłomiastych, pochylonych i wyległych. Nagarniacz nachyla rośliny
w kierunku zespołu tnącego w celu ułatwienia cięcia i przemieszcza skoszone rośliny
w kierunku podajnika ślimakowo-palcowego.

W kombajnach Bizon stosuje się nagarniacze palcowo-mimośrodowe pięcio- lub

sześcioramienne z możliwością zmiany kątów ustawienia palców w zależności od stopnia
wyłożenia zboża. Prawidłowe i umiejętne wykorzystanie przez kombajnistę możliwości
zmian nastaw regulacyjnych nagarniacza może w znacznym stopniu wpływać na pracę całego
zespołu żniwnego, a tym samym na wydajność kombajnu i zmniejszenie strat ziarna.
W nagarniaczu reguluje się kąt ustawienia palców na listwach, położenie całego nagarniacza
w stosunku do zespołu tnącego oraz prędkość obwodową listew przez zmianę prędkości
obrotowej wału nagarniacza. Przy zbiorze zboża prosto stojącego palce ustawia się pionowo
lub nieznacznie odchyla w kierunku zgodnym z kierunkiem ruchu maszyny. Przy zbiorze
zboża wyległego, przerośniętego palce należy odchylić od położenia pionowego w kierunku
przeciwnym do kierunku ruchu maszyny. Regulację położenia nagarniacza przeprowadza się
za pomocą dwóch układów siłowników hydraulicznych sterowanych przez kombajnistę
z pomostu (kabiny). Prędkość obwodowa listew nagarniacza powinna być nieco większa od
prędkości ruchu kombajnu. Zatem podczas pracy zachodzi potrzeba dostosowywania
prędkości obrotowej wału nagarniacza do prędkości ruchu kombajnu. Prędkość obrotową
wału nagarniacza w kombajnach Z056 reguluje się za pośrednictwem przekładni
bezstopniowej pasowej sterowanej hydraulicznie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przekładnia ta składa się z:

−

koła pasowego dolnego-napędzającego

−

koła pasowego górnego-napędzanego.
Każde koło składa się z dwóch tarcz stożkowych, z których jedna jest przesuwna. Koło

napędzane osadzone jest na siłowniku hydraulicznym, którego tłok połączony jest jarzmem
i śrubami z tarczą przesuwną tego koła. Tłoczenie oleju do cylindra powoduje wysuwanie się
tłoka z cylindra siłownika i zbliżanie tarczy przesuwnej do tarczy stałej. Powoduje to
przemieszczanie się paska klinowego na większą średnicę podziałową koła napędzającego.
Równocześnie napięcie paska klinowego wywołuje opór sprężyn dociskających tarcze koła
napędzanego. Tarcza przesuwna oddala się od tarczy stałej, a pasek przemieszcza się na
mniejszą średnicę podziałową tego koła. Dzięki temu uzyskuje się zwiększenie prędkości
obrotowej wału nagarniacza. Zmniejszenie prędkości obrotowej wału nagarniacza następuje
po otwarciu odpływu oleju z cylindra siłownika hydraulicznego. W kombajnach Z058 i Z083
zastosowany jest napęd nagarniacza za pomocą silnika hydraulicznego. Nie ma tu przekładni
bezstopniowej. Prędkość obrotową wału nagarniacza reguluje się bezpośrednio przez zmianę
prędkości obrotowej silnika hydraulicznego napędzającego wał nagarniacza. W nagarniaczach
napędzanych silnikami hydraulicznymi zmianę prędkości obrotowej nagarniacza uzyskuje się
w wyniku zmiany ilości oleju tłoczonego przez pompę do silnika hydraulicznego. Uzyskuje
się to przez odpowiednie przesterowanie dźwigni regulatora prędkości w kabinie. W starszych
kombajnach stosuje się napęd listwy nożowej za pomocą mechanizmu korbowo-
wahaczowego. Obecnie najczęściej stosuje się napęd mechanizmem tarczy wahliwej.
Posuwisto-zwrotny ruch listwy nożowej zapewnia głowica napędowa napędzana za
pośrednictwem przekładni pasowo-klinowej. Zadaniem podajnika ślimakowo-palcowego jest
odbieranie skoszonej masy zbożowej z szerokiego zespołu tnącego i podawanie jej do wąskiej
obudowy przenośnika pochyłego. Podajnik ślimakowo-palcowy jest zazwyczaj wykonany
w postaci obrotowego cylindra blaszanego, do którego z obydwu stron przy-spawane są
zwoje ślimakowe – lewy i prawy. Ślimaki przesuwają ścięte zboże ku środkowej części
zespołu żniwnego. Wewnątrz środkowej części cylindra na nieruchomej mimośrodowej osi
osadzone są za pomocą piast palce. Podczas pracy zespołu żniwnego palce te przesuwają się
w prowadnicach cylindra i dzięki mimośrodowemu osadzeniu chowają się do cylindra od
strony przenośnika pochyłego, a wysuwają się na największą długość od strony przeciwnej.
W podajnikach ślimakowo-palcowych kombajnów Bizon reguluje się kąt ustawienia palców
podajnika w zależności od grubości warstwy zboża oraz odległości zwojów (piór), ślimaka od
dnia kadłuba (koryta) zespołu żniwnego. Przenośnik pochyły odbiera masę roślinną
podawaną podajnikiem ślimakowo-palcowym i przesuwa ją do zespołu młócącego. Od
równomierności podawania masy roślinnej do młocarni kombajnu w dużym stopniu zależy
wydajność kombajnu, a także wielkość strat ziarna na wytrząsaczach. Najbardziej
rozpowszechnione są przenośniki łańcuchowo-listwowe. Przenośniki pochyłe kombajnów
napędzane są przekładniami pasowo—klinowymi. W układzie przekładni pasowo-klinowych
zastosowane są koła napinające, których położenie jest sterowane z pomostu (kabiny)
kombajnisty. Koła te pełnią jednocześnie rolę sprzęgieł wyłączających i włączających napęd
na przenośniki pochyłe i wszystkie mechanizmy zespołów żniwnych.. W nowych
rozwiązaniach układów napędowych przenośników pochyłych, a także w zmodernizowanych
kombajnach Bizon, stosowane są mechanizmy nawrotne, umożliwiające zmianę kierunku
ruchu przenośnika. W razie przeciążenia lub zapchania kombajnista zamiast zatrzymywania
ruchu przenośnika ma możliwość mechanicznego „wycofania” nadmiaru masy zbożowej
z komory przenośnika pochyłego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Młocarnia kombajnu zbożowego

W młocarni kombajnu zbożowego, podobnie jak w młocarni stacyjnej, następuje

wymłacanie skoszonej masy i czyszczenie wymłóconego ziarna. Układy czyszczące młocarni
kombajnu są znacznie prostsze w porównaniu z układami czyszczącymi młocarni stacyjnych.
Jednakże w młocarniach kombajnów zastosowane są doskonalsze rozwiązania konstrukcyjne
podzespołów i systemów regulacji, a nawet kontroli działania mechanizmów.

W skład młocarni kombajnu zbożowego Bizon wchodzą następujące zespoły

i podzespoły:

−

chwytacz kamieni,

−

zespół młócący,

−

odrzutnik słomy,

−

wytrząsacz,

−

zespół czyszczący.
W kombajnach zbożowych powszechnie stosowane są zespoły młócące cepowe typu

otwartego. Bęben ma przekrój poprzeczny wielokątny, dzięki czemu zespół młócący jest
mniej wrażliwy na nierównomierne zasilanie go materiałem młóconym. Prędkość obrotowa
bębnów młócących w kombajnach Z056 i Z058 regulowana jest przekładnią bezstopniową
sterowaną za pomocą mechanizmu dźwigniowego przez pokręcenie korbą znajdującą się na
pomoście (w kabinie) kombajnisty. W kombajnach Z083 prędkość obrotową bębna
młócącego reguluje się przekładnią bezstopniową. Przesuwanie tarcz w tej przekładni odbywa
się za pomocą siłownika hydraulicznego współpracującego z rozdzielaczem, którego
ustawienie sterowane jest dźwignią ręczną z kabiny kombajnisty. Odrzutnik słomy
przemieszcza słomę z resztkami ziarna i plew na początek zespołu wytrząsaczy. Odrzutnik
słomy wykonany jest w postaci wirnika z czterema skrzydłami wzmocnionymi odpowiednimi
płytkami. Wytrząsacze wydzielają ziarno z masy zbożowej podawanej przez odrzutnik słomy
i bęben młócący. W kombajnach zbożowych z reguły stosowane są wytrząsacze klawiszowe
Klawisze są osadzone na dwóch wałach wykorbionych za pośrednictwem samosmarujących
łożysk tocznych (przedni wał jest wałem napędowym). Podobnie jak w młocarniach
stacyjnych nad klawiszami wytrząsacza jest umieszczona uchylna przesłona zakończona
gumowym fartuchem. Słoma spadająca z wytrząsaczy zsuwa się na urządzenie do układania
słomy zamocowane na osłonie wylotowej wytrząsaczy. Urządzenie to wykonane jest
w postaci blach zwężających szerokość wylotu słomy spadającej z wytrząsaczy. Zastosowanie
blach zwężających umożliwia dostosowanie szerokości wałów słomy do szerokości roboczej
podbieraczy maszyn stosowanych do zbioru słomy pokombajnowej. Zespół czyszczący
w kombajnie zbożowym jest znacznie prostszy w budowie i działaniu niż w młocarni
stacyjnej.

W skład zespołu czyszczącego kombajnu wchodzą:

−

podsiewacz,

−

zespół sit – zwykle sito górne i dolne,

−

wentylator tłoczący strumień powietrza pod sita.
Ziarno z zanieczyszczeniami spadające z klepiska i wytrząsacza dostaje się na schodkową

podłogę podsiewacza, z którego zsuwa się na sita żaluzjowe i tam jest przedmuchiwane
strumieniem powietrza wytwarzanego przez wentylator. W sitach żaluzjowych istnieje
możliwość dostosowywania w każdej chwili szerokości szczeliny do rodzaju i warunków
czyszczonego materiału Lekkie zanieczyszczenia pozostające w sitach są wydmuchiwane
z kombajnu na zewnątrz. Nie wymłócone kłosy wraz ze zgoninami, dzięki wahadłowym
ruchom kosza, przesuwają się do kanału spadowego kłosów, a następnie do dolnego koryta
przenośnika ślimakowego. Natomiast zgoniny i inne lekkie zanieczyszczenia wydostają się na
zewnątrz kombajnu. Oczyszczone ziarno z sita dolnego kosza spada na pochylnię, skąd zsuwa
się do koryta ślimaka ziarnowego. Czystość ziarna zależy od wielkości szczelin sit i siły

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

strumienia powietrza wytwarzanego przez wentylator, który w kombajnach zbożowych jest
wyposażony w wirnik sześciołopatkowy i w dwie kierownice strumienia powietrza. Siła
strumienia powietrza zależy od prędkości obrotowej wirnika wentylatora, którą można
zmieniać za pośrednictwem bezstopniowej przekładni napędu wentylatora. Do transportu
poziomego ziarna i kłosów służą przenośniki ślimakowe, natomiast do transportu na pewną
wysokość częściej stosuje się przenośniki łańcuchowo-łopatkowe. Zespół przenośników
kłosów w kombajnie Bizon składa się z poziomego przenośnika ślimakowego i pochyłego
przenośnika łańcuchowo-łopatkowego, transportującego niedomłócone kłosy do zespołu
młócącego. Zespół przenośników ziarna w kombajnach Bizon składa się z poziomych
górnego i dolnego ślimaków transportujących i rozgarniających ziarno w zbiornikach oraz
z przenośników pochyłych. Zbiornik ziarna służy do gromadzenia wymłóconego
i oczyszczonego ziarna w czasie zbioru. Pojemność zbiornika zależy od przepustowości
kombajnu. Zbiornik od góry jest przykryty pokrywą. Na dnie zbiornika umieszczony jest
ś

limak rozładowczy z osłoną daszkową i regulowanymi zasuwami. Wielkość szczeliny

między zasuwami a dnem zbiornika powinna być dostosowana do wilgotności ziarna
zgromadzonego w zbiorniku.

Układ hydrauliczny kombajnu zbożowego umożliwia napęd i regulację szeregu zespołów

roboczych. Jest zbudowany z wielu podzespołów, których zadaniem jest zamiana energii
ciśnienia cieczy na energię kinetyczną mechanizmów sterujących. Do wytwarzania ciśnienia
cieczy służy pompa. Zamiana energii ciśnienia cieczy na energię mechaniczną wykonywana
jest przez siłowniki, do których ciecz kierowana jest z rozdzielaczy. Podzespoły układu
hydraulicznego połączone są przewodami prostymi, łukowymi lub łamanymi w odcinkach
krótkich lub długich, dzięki czemu energia ciśnienia tłoczonej cieczy może być przekazywana
w różnych układach przestrzennych i na różne odległości. Jest to jedna z ważniejszych zalet
układów hydraulicznych. Sterowanie hydrauliczne wykonywane jest z pomostu kombajnisty
przez przestawienie dźwigni rozdzielaczy hydraulicznych. W układzie hydraulicznym
kombajnu zbożowego ma zastosowanie rozdzielacz specjalny obrotowy typu Orbitrol,
umożliwiający sterowanie układem kierowniczym kombajnu.

Rozdzielacz spełnia dwa zadania:

−

w sprawnym układzie hydraulicznym steruje przepływem oleju do siłownika kół
sterujących, zapewniając pełnohydrauliczne sterowanie kombajnem,

−

w razie uszkodzenia pompy głównej układu hydraulicznego (system awaryjny)
umożliwia przetłaczanie oleju do siłownika sterowania układem kierowniczym.

W nowoczesnych kombajnach stosuje się napęd hydrostatyczny (za pomocą silników

hydraulicznych) kół jezdnych oraz niektórych zespołów roboczych, np. nagarniacza i bębna
młócącego.

Zastosowanie

napędu

hydrostatycznego

pozwala

wyeliminowanie

bezstopniowych przekładni mechanicznych i zapewnia płynną regulację prędkości
obrotowych zarówno zespołów roboczych, jak i kół jezdnych w dostosowaniu do warunków
pracy kombajnu. W nowych rozwiązaniach kombajnów zbożowych część rozdzielaczy
sterowana jest zaworami elektromagnetycznymi, co – oprócz ułatwienia obsługi – umożliwia
automatyzację sterowania wieloma procesami roboczymi zespołów kombajnów przy
wykorzystaniu układu hydraulicznego. Dąży się głównie do samoczynnego utrzymywania
odpowiedniej wysokości koszenia, prędkości ruchu kombajnu odpowiadającej najlepszemu
obciążeniu zespołu młócącego oraz odpowiedniej wielkości strat ziarna. W kombajnie
samojezdnym układ jezdny i główne zespoły robocze kombajnu napędzane są za
pośrednictwem przystawki napędowej, której wał łączy się z kołem zamachowym silnika.
Regulowanie prędkości jazdy przez zmianę obrotów silnika napędowego – tak jak to jest
możliwe w ciągnikach lub samochodach – w kombajnie zbożowym nie może być stosowane.
W czasie pracy kombajnu bowiem obroty silnika muszą być stałe, odpowiadające
najwłaściwszym prędkościom zespołów roboczych kombajnu, a przede wszystkim

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

prawidłowej prędkości obrotowej bębna młócącego. W układach jezdnych kombajnów
stosowane są specjalne rozwiązania umożliwiające ciągłą zmianę prędkości jazdy:

−

układ napędowy mechaniczny (z przekładnią bezstopniową),

−

układ napędowy hydrauliczny (z silnikiem hydrostatycznym).
W kombajnach wyposażonych w mechaniczny układ napędowy napęd przenoszony jest

od silnika – przez przekładnię bez-stopniową, sprzęgło mechanizmu jazdy, skrzynię
przekładniową, mechanizm różnicowy i zwolnice – na koła napędowe. Kombajn wyposażony
jest w hamulce ręczne i nożne typu szczękowego lub tarczowego. Hamulce kombajnu działają
zwykle niezależnie na lewe i prawe koło, co w razie potrzeby umożliwia zmniejszenie
promienia skrętu.

Rys. 18. Budowa kombajnu zbożowy Z 056 BIZON [10]

Zagospodarowanie słomy.
Zmechanizowanie zbioru zbóż polegające na wprowadzeniu kombajnów zbierających ziarno,
a pozostawiających na polu słomę wymusiło potrzebę rozwiązania jej sprzątnięcia. Do zbioru
i transportu słomy (także siana) w formie luźnej wykorzystywane były najczęściej przyczepy
zbierające (zbieracze pokosów), a do odbioru i dalszego jej składowania niezbędne były
stertniki, dmuchawy, zasobniki dozujące lub ładowarki. Metoda ta, pomimo możliwości
zmechanizowania kolejnych zabiegów i niewielkich nakładów pracy ręcznej, była
pracochłonna i kłopotliwa przy zadawaniu paszy. Dlatego też obecnie dominuje zbiór słomy
i siana w formie sprasowanej. Może być realizowany z wykorzystaniem pras wysokiego
stopnia prasowania do „małej i dużej” kostki oraz pras zwijających. Zbiór słomy klasycznymi
prasami dominuje w małych gospodarstwach. Zasadniczą wadą tej technologii jest
konieczność poniesienia dużych nakładów pracy ręcznej na zebranie i zmagazynowanie
balotów. Najpowszechniej wykorzystywanymi w dużych gospodarstwach rolnych są
aktualnie prasy wielkogabarytowe (do „dużej kostki”) lub prasy zwijające, zapewniają one
dużą wydajność, ale wymagają zastosowania wielu środków technicznych podczas ich zbioru
(ciągniki z ładowaczami czołowymi lub ładowarki teleskopowe, środki transportowe czy też
drogie przyczepy specjalistyczne).
Przy coraz częstszym stosowaniu chowu zwierząt w oborach bez ściółkowych rolnicy nie
zbierają słomy pokombajnowej, tylko ścinają ją sieczkarnią podczas omłotu zboża lub
bezpośrednio po zakończeniu pracy kombajnu przy pomocy specjalnych rozdrabniaczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak możemy podzielić brony?
2. Jaka jest głębokość pracy poszczególnych typów bron?
3. Jak rodzaje wałów stosowane są w rolnictwie?
4. Do czego służy włóka?
5. Jakie wymagania agrotechniczne stawiane są narzędziom i maszynom do uprawy roli?
6. Jakie wymagania agrotechniczne stawiane są maszynom do nawożenia?
7. Jakie wymagania agrotechniczne stawiane są zabiegom ochrony roślin na polach

i w sadach?

8. Jak jest zbudowana i jak działają rozpylacze oraz lance sadownicze?
9. Jakie są różnice w budowie różnych typów opryskiwaczy i wskaż ich elementy na

rysunkach lub modelach?

10. Jakie stawiane są wymagania agrotechniczne maszynom do siewu i sadzenia?
11. W jaki sposób należy przygotować siewnik do pracy?
12. Jakie są różnice w budowie sadzarki do ziemniaków – tarczowej i przenośnikowej?.
13. Jakie są różnice w budowie i działaniu odśrodkowych i pneumatycznych rozsiewaczy

nawozów mineralnych?

14. Jakie stawiane są wymagania agrotechniczne maszynom do nawożenia i uzasadnij

konieczność ich przestrzegania.?

15. Jakie wymagania agrotechniczne stawiane są poszczególnym narzędziom i maszynom

uprawowym?

16. Jak zbudowane są i jak można regulować wybrane narzędzia i maszyn do uprawy gleby

oraz wskaż na rysunkach ich elementy?

17. Jakie są różnice w budowie i działaniu bron biernych i aktywnych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobieranie

zespołów

roboczych

narzędzi

maszyn

prac

polowych.

Dobierz odpowiednie maszyny i narzędzia do wykonania orki przedsiewnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić narzędzia i maszyny potrzebne do wykonania orki przedsiewnej,
3) połączyć ciągnik rolniczy z pługiem lemieszowym do orki zagonowej i dokonać

wyregulowania zespołu roboczego zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,

4) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprzęt ochrony osobistej,

−

ciągnik rolniczy,

−

pług lemieszowy,

−

rodki ochrony indywidualnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonywanie podstawowych prac polowych z wykorzystaniem maszyn rolniczych.

Wykonaj orkę przedsiewną pługiem obracalnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić narzędzia i maszyny potrzebne do wykonania orki przedsiewnej,
3) połączyć ciągnik rolniczy z pługiem obracalnym do orki bezzagonowej i dokonać

wyregulowania zespołu roboczego zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,

4) wykonać orkę wyznaczonego obszaru pola,
5) sprawdzić poprawność wykonanej orki,
6) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprzęt ochrony osobistej,

−

ciągnik rolniczy,

−

pług obracalny,

−

pole do wykonania orki.

Ćwiczenie 3

Obliczanie rozstawu redlic oraz długość wskaźników i znaczników. Oblicz długość

znaczników siewnika ciągnikowego zawieszanego, który używany jest w szkolnym
gospodarstwie pomocniczym. Dokonaj niezbędnych pomiarów w parku maszynowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaplanować tok pracy,
2) dokonać pomiarów niezbędnych do wyliczenia długości znaczników,
3) zapisać wyniki w zeszycie przedmiotowym,
4) w poradniku dla ucznia odszukać niezbędne wzory do wyliczenia długości znaczników,
5) dokonać obliczeń długości znaczników,
6) wyregulować długość znaczników siewnika ciągnikowego zawieszanego który używany

jest w szkolnym gospodarstwie pomocniczym,

7) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

sprzęt ochrony osobistej,

−

zeszyt,

−

przybory do dokonania pomiarów, np.: taśma miernicza 5 m,

−

siewnik ciągnikowy zawieszany Polonez T,

−

ciągnik Ursus 5714 Agro Bis 4 WD.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Sprawdzanie technicznej sprawności opryskiwaczy z zastosowaniem wody.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaplanować tok pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) umyć opryskiwacz,
4) napełnić wodą do 2/3 pojemności zbiornika,
5) włączyć oprysk przy ustawionym ciśnieniu 5 barów,
6) sprawdzić szczelność całego układu opryskiwacza,
7) sprawdzić działanie zaworów przeciwkroplowych,
8) zbadać wydatek jednostkowy rozpylacza i porównywać z tabelarycznym przy danym

ciśnieniu,

9) zbadać rozkład poprzeczny cieczy,
10) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−−−−

rodki ochrony indywidualnej,

−−−−

przybory do pisania,

−−−−

tabele z normami wydatku jednostkowego rozpylaczy,

−−−−

stół do badania rozkładu poprzecznego cieczy,

−−−−

opryskiwacz,

−−−−

ciągnik rolniczy,

−−−−

woda.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dobrać maszyny i urządzenia do prac polowych np. orki, rozsiewania

nawozów itp?

2) określić wymagania agrotechniczne dla sadzarki do ziemniaków?

3) dobierać narzędzia i maszyny do poszczególnych prac polowych?

4) określić wymagania agrotechniczne dla bron?

5) określić długości znaczników siewników zbożowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Agregatowanie maszyn do produkcji roślinnej oraz pojazdy

stosowane w rolnictwie

4.3.1. Materiał nauczania

Agregatowanie maszyn do produkcji roślinnej

Zestawy maszyn stosowane w pracach rolniczych nazywa się powszechnie agregatami

rolniczymi.

Agregat jest to połączenie narzędzia lub maszyny albo kilku narzędzi lub maszyn

z źródłem napędu: ciągnikiem, silnikiem lub żywą siłą pociągową, w sposób umożliwiający
wykonanie określonego zadania. W zależności od rodzaju zestawu środków technicznych i
ich przeznaczenia, agregaty dzielone są (rys. 19) na:

−−−−

agregaty proste jednoczynnościowe,

−−−−

agregaty złożone jedno- lub wieloczynnościowe.

Rys. 19. Schematy agregatów rolniczych: a) agregat prosty jednoczynnościowy, b) agregat złożony

jednoczynnościowy, c, d) agregaty złożone wieloczynnościowe; 1 – ciągnik, 2 – brona wahadłowa,
3 – sprzęg, 4 – siewniki rzędowe, 5 – brona talerzowa z siewnikiem rzędowym, 6 – kultywator, 7 – wał
strunowy [5]

Agregat prosty jest to połączenie źródła napędu z narzędziem lub maszyną wykonującą

jedną czynność. Jeśli jedną czynność wykonuje kilka narzędzi lub maszyn połączonych
z jednym źródłem napędu, będzie to agregat złożony jednoczynnościowy. Agregat złożony
wieloczynnościowy powstaje przez połączenie źródła napędu z kilkoma narzędziami lub
maszynami wykonującymi różne czynności.

Agregaty wieloczynnościowe mogą być zestawiane przez użytkownika z różnych narzędzi

lub maszyn w zależności od celu agrotechnicznego, jakiemu mają służyć, np.: pług z broną,
kosiarka ze zgniataczem zielonek, kultywator sprzężony z siewnikiem zbóż (rys. 20, 21).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 20. Agregat uprawowy z siewnikiem [opracowanie własne]

Rys. 21. Agregat uprawowy z zawieszonym siewnikiem [opracowanie własne]

Niektóre agregaty wieloczynnościowe mogą być produkowane jako środki techniczne

konstrukcyjnie i funkcjonalnie połączone w jedną całość, wykonujące równocześnie kilka
czynności, np.: brona talerzowa z nadbudowanym siewnikiem do poplonów. Kombajny
zbożowe spełniające rolę żniwiarki, młocarni i czyszczalni.

W charakterystyce agregatów na uwagę zasługuje również sposób łączenia narzędzia lub

maszyny z ciągnikiem. Stosowane są połączenia (rys. 22):

−−−−

zawieszane,

−−−−

półzawieszane,

−−−−

przyczepiane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 22. Schemat sposobu łączenia narzędzi i maszyn z ciągnikiem: a) połączenie zawieszane, b) półzawieszane,

c) przyczepiane [4]

Agregaty złożone wieloczynnościowe są najczęściej stosowane przy zabiegach

uprawowych i doprawiających. Stosowanie takich agregatów poważnie upraszcza
przygotowanie pola pod siew lub sadzenie i dlatego wszędzie, gdzie pozwalają na to warunki
terenowe, powinny być stosowane.

Zasady określania oporów narzędzi i maszyn.

Opory pracujących narzędzi i maszyn powstają przy:

−

oddziaływaniu elementów roboczych na glebę,

−

oddziaływaniu mechanizmów roboczych na obrabiany materiał,

−

oddziaływaniu elementów jezdnych na podłoże.

Zależnie od konstrukcji narzędzia lub maszyny oraz wykonywanej czynności, może

występować tylko jedna przyczyna powstawania oporów narzędzia, np.: włóki, brony, wału,
albo suma wszystkich oporów maszyny, np. glebogryzarki i innych. Umiejętność określania
oporów ułatwia zestawianie agregatów, ekonomiczne dobieranie ciągników do określonych
narzędzi lub maszyn. Opory mogą być określane metodą obliczeniową lub pomiarową.

Metoda obliczeniowa

Metoda ta polega na korzystaniu ze wskaźników podających przeciętne opory

jednostkowe dla poszczególnych prac oraz parametrów eksploatacyjnych określonych
narzędzi i maszyn.

Dla większości narzędzi i maszyn opór roboczy jest określany wzorem:

= b k

gdzie:
P

– całkowity opór roboczy narzędzia lub maszyny, N [kG],

b – szerokość robocza narzędzia lub maszyny, m,
k

– opór jednostkowy, N/m [kG/m].

Opory jednostkowe niektórych narzędzi i maszyn podano w tabeli 2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2. Opory jednostkowe niektórych narzędzi i maszyn [opracowanie własne]

Opory jednostkowe

Rodzaj pracy

Narzędzie lub maszyna

N/m

[kG/m]

włókowanie

włóka ciągnikowa

392–589

40–60

brona zębowa średnia

490–589

50–60

bronowanie

brona talerzowa

1766–2354

180–240

kultywator

zębami

sprężynowymi

1570–2354

160–240

kultywatorowanie

kultywator

zębami

sztywnymi

1471–2060

150–210

podorywka

brona talerzowa

1177–2452

120–250

siew rzędowy

siewnik ciągnikowy

981–1373

100–140

sadzenie ziemniaków

sadzarka automatyczna

1275–1962

130–200

koszenie trawy

kosiarka ciągnikowa

687–981

70–100

przetrząsanie siana

przetrząsacz siana

637–883

70–90

kopanie ziemniaków

kopaczka przenośnikowa

2551–2649

250–270

Tabela 3. Opory jednostkowe gleb stawiane przy orce [opracowanie własne]

opory jednostkowe

rodzaj gleby

kN/m

kG/m

gleby lekkie:

−−−−

piaszczyste

−−−−

gliniasto-piaszczyste

−−−−

lekkie gliniaste

19,6

19,6–29,0

29,0–9,2

20–30
30–40

gleby średnio zwięzłe:

−−−−

rednio gliniaste

34,3–49,0

35–50

gleby zwięzłe:

−−−−

ciężkie gliniaste

−−−−

gliniaste wilgotne

−−−−

gliniaste suche

49,0–68,7
68,7–83,0
83,0–98,1

50–70
70–85

85–100

Wartości zawarte w tabeli obejmują sumę wszystkich oporów powstających przy

wykonywaniu danej pracy i są to wartości przeciętne. W obliczeniach przyjmować należy
odpowiednie do warunków terenowych.

Przy obliczaniu oporów pługa uwzględniany jest opór jednostkowy gleby, powstający

przy orce oraz przekrój poprzeczny wyorywanych skib.

Uproszczony wzór jest następujący:

= k a b

gdzie:

– całkowity

opór roboczy pługa,

k – opór jednostkowy gleby przy orce, N/m

[kG/m

a – głębokość orki, [m],

b – szerokość orki, [m].

Opory jednostkowe przy orce są bardzo zróżnicowane, zależą od składu mechanicznego

gleby, jej struktury, wilgotności oraz stano kultury.

Orientacyjne wartości tych oporów podano w tabeli 3.
Jeśli w skład agregatu wchodzi maszyna, której zespoły robocze nie oddziałują

bezpośrednio na glebę, np. rozsiewacz wapna, roztrząsacz obornika, opryskiwacz
przyczepiany i inne, nie uwzględniając oporów pracy zespołów roboczych napędzanych od
wału odbioru mocy, opory agregatowanej maszyny wynikające z jej przetaczania po polu
obliczamy z zależności:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

= G

gdzie:
P

– całkowity opór przetaczania maszyny, N [kG],

– ciężar całkowity obciążający koła maszyny, N [kG],

– współczynnik oporu toczenia kół jezdnych,

Tabela 4. Przeciętne wartości współczynnika oporu toczenia kół jezdnych [opracowanie własne]

podłoże

stan podłoża

współczynnik oporu toczenia się kół

ciernisko

suche

mokre

0,05–0,10
0,08–0,12

pole zaorane

wieże

uleżałe

rozmokłe

0,15–0,18

0,12
0,25

łąka

–

0,08

Przeciętne wartości współczynników oporów toczenia, zależnych od rodzaju podłoża

i kół, podano w tabeli 4. Opory narzędzi i maszyn określane wg podanych zasad dotyczą
sprzętu sprawnego technicznie.

Podkreślić należy, że tępe, źle zamocowane i źle ustawione elementy robocze,

skorodowane i słabo konserwowane mechanizmy, praca narzędzi i maszyn w warunkach
niskiej kultury gleby – mogą powodować nawet dwukrotny wzrost oporów.

Metoda pomiarowa. Metoda ta polega na bezpośrednim pomiarze oporów narzędzi lub

maszyn w warunkach naturalnych. Mimo że wymaga ona nakładu czasu na przygotowanie
agregatu i wykonanie pomiaru, w porównaniu z metodą obliczeniową daje wynik
z mniejszym błędem.

Do pomiaru użyć należy agregat sprawny technicznie, wyposażony w dynamometr

o zakresie pomiaru dostosowanym do przewidywanych oporów. Przy pomiarze oporów

narzędzi lub maszyn zawieszanych, najczęściej używa się do tego celu dwóch ciągników,
mocując dynamometr do zaczepu ciągnika pierwszego. W tym jednak przypadku dynamometr
wskazuje opór łączny, tj. opór przetaczania drugiego ciągnika i opór pracującego narzędzia.

Dla uzyskania oporów roboczych samego narzędzia należy od łącznego oporu odjąć opór

przetaczania ciągnika, który otrzymujemy dokonując pomiaru przy przeciąganiu ciągnika bez
narzędzia.

Przy narzędziach lub maszynach przyczepianych dynamometr jest mocowany do zaczepu

ciągnika i maszyny, wskazując bezpośrednio opory robocze.

Poznane zasady obliczania siły uciągu ciągnika oraz obliczanie lub pomiar oporów

narzędzi lub maszyn, umożliwiają prawidłowe zestawianie agregatów z punktu widzenia
wykorzystania siły uciągu.

Pojazdy stosowane w rolnictwie

Pojazdy stosowane w rolnictwie można podzielić na: ciągniki rolnicze, samochody

i maszyny samojezdne.

Ciągniki rolnicze to specjalistyczne pojazdy, których podstawowym zadaniem jest

współpraca z narzędziami i maszynami rolniczymi. Ciągnik połączony z narzędziem,
maszyną lub przyczepą tworzy agregat maszynowy lub agregat transportowy i stanowi w nim
zespół energetyczny. Energia użyteczna ciągnika jest odbierana z jego zaczepu (zaczep
polowy, transportowy, zespół zawieszenia narzędzi), z wałka odbioru mocy (WOM) lub
poprzez zespół hydrauliki zewnętrznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Samochody stosowane w rolnictwie mogą mieć różny stopień specjalizacji – poczynając

od samochodów ogólnego przeznaczenia (osobowe, dostawcze, ciężarowe) po samochody
z przeznaczeniem wyłącznie rolniczym, jak na przykład samochody do przewozu zwierząt.

Maszyny samojezdne, ze względu na bardzo wąski zakres stosowania każdej z nich

(np.: kombajn zbożowy), pomimo ogólnych cech pojazdu są traktowane jako maszyny
rolnicze, a nie jako pojazdy.

Ogólna budowa ciągników rolniczych

Ciągnik rolniczy składa się z silnika, mechanizmów przenoszących napęd, mechanizmów

jezdnych oraz z układów umożliwiających sterowanie (tzn. z układu hamowania i kierowania)
i zapewniających odpowiednie warunki pracy. Te ostatnie możemy określić jako osprzęt
ciągnika.

Silnik wytwarza energię mechaniczną, która z jego wału poprzez mechanizmy napędowe

jest przenoszona do mechanizmów jezdnych ciągnika. Zadaniem mechanizmów napędowych
jest więc przenoszenie (transmisja) napędu. Ponieważ moment obrotowy wału korbowego
silnika, a także prędkość obrotowa tego wału mają inne wartości niż te, jakie są potrzebne
w zespole jezdnym, więc do zadań zespołu przenoszenia napędu należy również ich zmiana
(czyli transformacja). Zadaniem mechanizmów jezdnych jest umożliwienie ciągnikowi
poruszania się, z jednoczesnym wytwarzaniem nadmiaru siły napędowej, aby ciągnik
dysponował odpowiednio dużą siłą pociągową.

Oprócz silnika i zespołów napędowych w skład ciągnika wchodzą zespoły (układy)

kierowania, hamowania i zaczepowe, urządzenia hydrauliczne i elektryczne oraz kabina
operatora.

Musimy pamiętać, że w przeciętnych warunkach moc użyteczna ciągnika wynosi 60%

mocy efektywnej silnika.

W określonych warunkach moc tę możemy obliczyć ze wzoru:

= P v

[kW]

lub

= P v

/ 270 [KM]

gdzie:
N

– moc użyteczna ciągnika,

P – siła uciągu, kN [KM],
v

– prędkość rzeczywista agregatu.

Ogólna budowa samochodów

Podstawowe zespoły samochodu, podobnie jak ciągnika, to: silnik, mechanizmy

przenoszące napęd, mechanizmy jezdne oraz układy hamowania i kierowania. Samochody
służą głównie do przewożenia osób i towarów, muszą więc być wyposażone w odpowiednie
do tego celu nadwozie, oraz są przeznaczone do poruszania się po drogach z większą niż
ciągnik prędkością. Dostarczana na koła siła napędowa służy przede wszystkim do
przemieszczania samochodu, czasem umożliwia też, ciągnięcie przyczepy.

Samochody stosowane w rolnictwie można podzielić na: osobowe, osobowo-towarowe,

dostawcze oraz ciężarowe ogólnego przeznaczenia i specjalizowane. Konstrukcję nośną
samochodu stanowi samonośne nadwozie (samochody osobowe i osobowo-towarowe) lub
rama (samochody osobowo-towarowe, dostawcze, ciężarowe). W samochodach napęd może
być przenoszony na: jedną oś, dwie osie (głównie samochody terenowe) lub więcej osi
(samochody ciężarowe terenowe).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na bazie samochodów ciężarowych są budowane pojazdy specjalizowane, jak

np.: koparki samochodowe, dźwigi samochodowe. Przykładowe rozwiązania samochodów
przedstawiają rysunki

23 i 24.

Rys. 23. Samochód dostawczy: a) skrzyniowy, b) do przewozu zwierząt [9]

Rys. 24. Samochód ciężarowy do przewozu drewna [9]

Zastosowanie samochodów do prac transportowych w rolnictwie

Stosowanie ciągnikowych agregatów transportowych do wykonywania różnych zadań

przewozowych w rolnictwie jest charakterystyczne dla początkowego okresu motoryzacji
rolnictwa. Zaletę stosowania ciągników do wykonywania prac transportowych stanowi
zwiększenie stopnia ich wykorzystania. Wadą ciągnikowych agregatów transportowych jest
ich mała wydajność przewozowa, spowodowana małą prędkością jazdy ciągnika. Z tego
względu w transporcie drogowym ciągniki są stopniowo wypierane przez samochody.
Samochody stosowane w rolnictwie można podzielić na: dostawcze, ciężarowe, ogólnego
przeznaczenia i specjalizowane.

Przykładem samochodu dostawczego skrzyniowego jest samochód Polonez – Truck

(rys. 23a). Ze względu na małą ładowność znajduje on zastosowanie jako samochód
pomocniczy w gospodarstwach specjalistycznych. Samochody do przewozu zwierząt, oprócz
specjalnych pomostów do załadunku, są wyposażone w dodatkowe podłogi, umożliwiające
przewóz zwierząt na kilku poziomach, aby lepiej wykorzystać ładowność (rys. 24b).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 25. Samochód dostawczy Lublin W33-52-852 o ładowności 1 t [9]

W gospodarstwach rolnych większe zastosowanie mają samochody dostawcze

o ładowności 1–1,5 t. Na rysunku 25 przedstawiono samochód Lublin W3352-852
o ładowności 1 t.

Rys. 26. Samochód ciężarowy uniwersalny [9]

Do przewozu produktów rolnych i środków produkcji na większe odległości stosuje się

samochody o większej ładowności. Na rysunku 26 przedstawiono samochód skrzyniowy
o ładowności 5 t, z przednim napędem. W celu zwiększenia wykorzystania ładowności przy
przewożeniu produktów roślinnych (np.: ziarna) stosuje się nadstawki zwiększające objętość
skrzyni ładunkowej. Na rysunku 27 przedstawiono wariant rolniczy samochodu skrzyniowego
Star 244RS.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 27. Samochód ciężarowy rolniczy (widok z tyłu) [9]

Do pojazdów specjalizowanych zalicza się też samochody do przewożenia ładunków

długich (drewno, stal). Elementem składowym takiego pojazdu jest wózek kłonicowy
o regulowanej odległości od tylnej osi samochodu (rys. 28).

Rys. 28. Samochód ciężarowy dłużycowy [9]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie podstawowe zadanie spełniają ciągniki?
2. Jakie są podstawowe zespoły ciągnika?
3. Do czego służą samochodów dostawcze w rolnictwie?
4. Czy wiesz, do jakich prac są wykorzystywane samochodów ciężarowych ogólnego

przeznaczenia?

5. Jakie samochody specjalizowane mają zastosowanie w rolnictwie?
6. Czy roztrząsacz obornika może być wykorzystany jako przyczepa?
7. Jakie zalety posiada przyczepa jednoosiowa?
8. Co należy zrobić przed rozpoczęciem podnoszenia skrzyni przyczepy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobieranie mocy ciągnika do agregatu uprawowego.
Pługiem dwuskibowym o szerokości roboczej 0,6 m będzie wykonywana orka siewna na

głębokość 0,2 m, na glebie ciężkiej – gliniastej. Jaki ciągnik należy użyć do orki, aby
optymalnie wykorzystać jego moc uciągu, przy prędkości roboczej 1,7 m/s (6,12 km/h)?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaplanować tok pracy,
2) obliczyć średni opór pługa ze wzoru P

= k a b

gdzie:

– całkowity

opór roboczy pługa,

k – opór jednostkowy gleby przy orce, N/m

[kG/m

a – głębokość orki, m,
b – szerokość orki, m,

3) obliczyć moc uciągu – moc użyteczną ciągnika,

= P v

[kW]

gdzie:

– moc użyteczna ciągnika,

P – siła uciągu, kN [KM],
v

– prędkość rzeczywista agregatu,

4) doliczyć 15% rezerwy mocy ciągnika,
5) zakładając, że dla ciągnika kołowego moc użyteczna stanowi 60% mocy efektywnej

silnika obliczyć ostateczną moc silnika w jaki musi być wyposażony ciągnik,

6) zaprezentować pracę.

rodki dydaktyczne:

−

przybory do pisania,

−

papier A4,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia ze wzorami potrzebnymi do obliczeń.

Ćwiczenie 2

Odpowiedz na pytanie czy ciągnikiem wyposażonym w silnik o mocy 100 KM można

wykonać orkę przedzimową pługiem pięcioskibowym o szerokości roboczej 2,5 m, na
glebach lekkich, przy prędkości roboczej 1,7 m/s (6,12 km/h).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaplanować tok pracy,
2) obliczyć średni opór pługa ze wzoru P

= k a b

gdzie:

– całkowity

opór roboczy pługa,

k – opór jednostkowy gleby przy orce, N/m

[kG/m

a – głębokość orki, m,
b – szerokość orki, m,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) obliczyć moc uciągu – moc użyteczną ciągnika,

= P v

/ 270 [KM]

gdzie:

– moc użyteczna ciągnika,

P – siła uciągu, kN [KM],
v

– prędkość rzeczywista agregatu,

4) doliczyć 15% rezerwy mocy ciągnika,
5) zaprezentować pracę.

rodki dydaktyczne:

−

przybory do pisania,

−

papier A4,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia ze wzorami potrzebnymi do obliczeń.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić podstawowe zespoły ciągnika ?

2) ocenić przydatność samochodów w rolnictwie?

3) obliczyć moc ciągnika potrzebną do obsługi określonej maszyny

rolniczej?

4) określić różnice pomiędzy agregatami prostymi i wieloczynnościowymi?

5) dobierać maszyny i narzędzia rolnicze do wykonywania określonych

zabiegów agrotechnicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 21 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Symbolem U oznaczone są maszyny należące do grupy

a) narzędzi i maszyn uprawowych.
b) maszyn do nawożenia.
c) maszyn do zbioru ziemiopłodów.
d) urządzeń transportowych.

2. Orkę średnią wykonuje się na głębokość

a) do 10 cm.
b) do 15 cm.
c) do 25 cm.
d) do 35 cm.

3. Orka płytka stosowana w celu przykrycia resztek pożniwnych roślin zbieranych latem to

a) orka przedzimowa.
b) orka przedsiewna.
c) orka razówka.
d) podorywka.

4. Do wykonania orki agromelioracyjnej używa się pługa lemieszowego

a) zwykłego.
b) specjalnego.
c) specjalistyczne.
d) do orki głębokiej.

5. Pługi ciągnikowe można stosować na powierzchniach o nachyleniu do

a) 2

b) 8

c) 12

d) powyżej 15

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Który z elementów nie wchodzi w skład korpusu płużnego

a) lemiesz.
b) skrzydło odkładnicy.
c) noga.
d) piętka.

7. Wymagana głębokość pracy glebogryzarki lekkiej to

a) 5–10 cm.
b) 12–17 cm.
c) 20–30 cm.
d) około 40 cm.

8. Głębokość pracy glebogryzarki reguluje się za pomocą

a) podnośnika.
b) kół podporowych.
c) prędkości obrotowej wirnika.
d) prędkości jazdy agregatu.

9. Bronowanie posiewne wykonuje się

a) bronami bardzo lekkimi.
b) bronami ciężkimi.
c) broną aktywną.
d) broną wahadłową.

10. W bronie aktywnej zespół roboczy wykonuję ruch

a) skokowy.
b) postępowy.
c) wirowy.
d) wahadłowy.

11. Kultywator może być wyposażony w zęby

a) nożowe.
b) ciężkie.
c) sztywne.
d) długie.

12. Cammpbell to rodzaj

a) pługa.
b) brony.
c) kultywatora.
d) wału.

13. Intensywne rozkruszanie brył występujących po innych uprawach na glebach średnich

i ciężkich wykonuje się wałami
a) gładkimi.
b) ciężkimi.
c) lekkimi.
d) pierścieniowymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Wyrównania powierzchni pól zaoranych przed zimą wykonuje się

a) włóką.
b) broną talerzową.
c) glebogryzarką.
d) wałem strunowym.

15. Nawozy stosowane podczas nawożenia mogą mieć postać

a) brył.
b) kamieni.
c) granulatu.
d) płatków.

16. Przy dawce od 300 do 1000 kg nawozu na ha stopniowanie regulacji wysiewu powinno

być następujące co
a) 75 kg.
b) 25 kg.
c) 100 kg.
d) 50 kg.

17. Dawka obornika rozrzucanego przez rozrzutnik obornika zawiera się w granicach

a) 2–5 ton.
b) 5–10 ton.
c) 10–60 ton.
d) 60–100 ton.

18. Siewnika punktowego używa się do wysiewu

a) pszenicy.
b) pszenżyta.
c) owsa.
d) buraków.

19. Sadzarka automatyczna ziemniaków to sadzarka

a) przenośnikowa.
b) punktowa.
c) szczelinowa.
d) talerzowa.

20. Podczas opryskiwania drobnokroplistego średnica kropli wynosi

a) 170–200 µm.
b) 150–170 µm.
c) 50–150 µm.
d) 10–50 µm.

21. Symbol 4WD często używany przy oznaczeniach pojazdów oznacza

a) czworo drzwi.
b) możliwość przewozu 4 osób.
c) cztero biegową skrzynię biegów.
d) napęd na 4 koła.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Użytkowanie sprzętu rolniczego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Buliński J.:

Podstawy mechanizacji rolnictwa. WSiP, Warszawa 1996

2. Dąbrowski S.: Mechanizacja rolnictwa cz. II. PWRiL, Warszawa 1981
3. Kozłowska D.: Mechanizacja rolnictwa cz. 2. Wydanie II (zawód technik rolnik).

Hortpress, Warszawa 2003

4. Kozłowska D.: Mechanizacja Rolnictwa cz. III. PWRiL, Warszawa 1982
5. Kozłowska D.: Mechanizacja Rolnictwa cz. IV. PWRiL, Warszawa 1981
6. Kuczewski J.: Podstawy eksploatacji agregatów rolniczych. PWRiL, Warszawa 1974
7. Marks N.: Maszyny rolnicze Cz. II. Maszyny do zbioru ziemiopłodów. Akademia

Rolnicza im. H. Kołłątaja w Krakowie, Kraków 2004

8. Regulski S.: Mechanizacja Rolnictwa cz. IV. PWRiL, Warszawa 1980
9. Skrobacki A.: Pojazdy i ciągniki rolnicze. Wieś Jutra, Warszawa 2006
10. Skrobacki A.: Pojazdy rolnicze. WSiP, Warszawa 1996
11. Waszkiewicz Cz.: Maszyny rolnicze – Maszyny i urządzenia do produkcji roślinnej.

WSiP, Warszawa 1996

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
06 Użytkowanie sprzętu rolniczegoid 6417
06 Użytkowanie sprzętu rolniczegoid 6417
06 Użytkowanie sprzętu rolniczego
19.ekologiczne znaczenie użytków zielonych, Rolnictwo 19
BHP UŻYTKOWANIA MASZYN ROLNICZYCH, ROLNICTWO
311[15] Z2 06 Użytkowanie sieci i urządzeń elektrycznych w wyrobiskach
06 Użytkowanie środków transportu
Umowa sprzęt rolniczy, umowy pisma
22 Krajowy rynek ziemniaka. Główne kierunki użytkowania bulw, Rolnictwo - mix, rolnictwo sem 6
Załącznik do przepisów o użytkowaniu sprzętu roboczego
10 Gospodarowanie sprzętem rolniczym
Obiektywy byłego ZSRR Foto Kurier Pismo użytkowników sprzętu foto i wideo
10 Gospodarowanie sprzętem rolniczym
ROLNICZE UŻYTKOWANIE ZIEMI W POLSCE
06 PUST, Uwaga dla użytkownika tekstu:

więcej podobnych podstron