ANTYBIOTYKI

β

-LAKTAMOWE

penicyliny

cefalosporyny

karbapenemy

monobaktamy

ANTYBIOTYKI

β

-LAKTAMOWE

CECHY WSPÓLNE

obecno

ść

wi

ą

zania

β

-laktamowego

efekt działania – bakteriobójczy

mechanizm działania – hamowanie syntezy

ś

ciany komórkowej

podobne mechanizmy nabywania oporno

ś

ci

niska toksyczno

ść

ANTYBIOTYKI

β

-LAKTAMOWE

RÓ

Ż

NICE

wra

ż

liwo

ść

na

β

-laktamazy

spektrum działania

wła

ś

ciwo

ś

ci farmakokinetyczne

ANTYBIOTYKI

β

-LAKTAMOWE

Efekt działania:

BAKTERIOBÓJCZY

Mechanizm działania:

hamowanie syntezy

ś

ciany kom. bakterii

której podstaw

ę

stanowi muramina

(peptydoglikan)



MECHANIZM DZIAŁANIA

1. Przył

ą

czenie leku do swoistych białek

wi

ążą

cych - PBP (Penicillin-binding Protein),

które s

ą

rodzajem receptora dla leku w komórce

bakterii.

2. Zablokowanie transpeptydazy

→

zahamowanie

biosyntezy peptydoglikanów

→

zahamowanie

syntezy

ś

ciany komórkowej.

3. Aktywacja enzymów autolitycznych i liza

bakterii.

OPORNO

ŚĆ

1.

Wytwarzanie

β

-laktamaz

–

enzymów rozkładaj

ą

cych pier

ś

cie

ń β

-laktamowy

2. Pojawienie si

ę

nowego białka PBP o innej

sekwencji aminokwasów

(kodowane w chromosomie)

3. Zaburzenie barier przepuszczalno

ś

ci – zmiana

porów w błonie komórki bakteryjnej

4. Wada lub brak enzymów autolitycznych

OPORNO

ŚĆ

Oporno

ść

rozwija si

ę

powoli, wielostopniowo.

Pełna oporno

ść

krzy

ż

owa:

benzylopenicylina – fenoksymetylopenicylina,

cz

ęś

ciowa: penicyliny naturalne a półsyntetyczne

Całkowita oporno

ść

gronkowców

metycylinoopornych (MRSA) na wszystkie grupy
antybiotyków

ββββ

-laktamowych

β

-laktamazy i ich klasyfikacja

E.coli,

Pseudomonas

Klebsiella,

Bacteroides

E.coli,

Salmonella,

Pseudomonas

Proteus,

Pseudomonas

Enterobacter,

Proteus,

E.coli

+-

tak

szerokie

spektrum

plazmid

V

+

tak

szerokie

spektrum

chromosom

IV

+++

tak

szerokie

spektrum

plazmid

III

+-

tak

penicylinaza

chromosom

II

+-

nie

cefalosporyna

za

chromosom

I

G-

+++

tak

penicylinaza

plazmid

-

G+

Staph. aureus

znacz.

klin.

hamowanie

przez kwas

klawulanow

y

typ

kod.

klasa

INHIBITORY

β

-LAKTAMAZ

kwas klawulanowy
sulbaktam
tazobaktam

- unieczynniaj

ą β

-laktamazy bakterii G+ jak i G-

- same nie wykazuj

ą

znacz

ą

cej aktywno

ś

ci

przeciwbakteryjnej (nie s

ą

stosowane

samodzielnie)

- ł

ą

czone z penicylinami półsyntetycznymi

wra

ż

liwymi na

β

-laktamazy

PENICYLINY

Kryteria podziału:

pochodzenie (naturalne, półsyntetyczne)

spektrum działania

wra

ż

liwo

ść

na

β

-laktamazy

KLASYFIKACJA PENICYLIN

Penicyliny naturalne:

Benzylopenicylina i jej pochodne

Fenoksymetylopenicylina

Penicyliny półsyntetyczne:

Przeciwgronkowcowe, oporne na

ββββ

-laktamazy

(izoksazolilowe)

O szerokim spektrum działania (z wyj. Pseudomonas
aeruginosa), wra

ż

liwe na

ββββ

-laktamazy

(aminopenicyliny)

O szerokim spektrum, penicyliny anty-Pseudomonas,
wra

ż

liwe na

ββββ

-laktamazy

Potencjonowane penicyliny

(penicyliny + inhibitory

ββββ

-laktamaz)

PENICYLINY NATURALNE

-

wra

ż

liwe

na

β

-laktamazy

-

w

ą

skie

spektrum działania (bakterie G+)

BENZYLOPENICYLINA

(PENICYLINA G)

FENOKSYMETYLOPENICYLINA

(PENICYLINA V, V-CYLINA)



PENICYLINY NATURALNE

SPEKTRUM

W

Ą

SKIE

– bakterie G+

Bakterie G+
gronkowce (z wyj. wytwarzaj

ą

cych penicylinazy),

paciorkowce (z wyj. enterokoków), dwoinki zap.
płuc, maczugowiec błonicy, laseczki beztlenowe
(w

ą

glika, t

ęż

ca), włoskowiec ró

ż

ycy, listerie

tylko niektóre G-:
dwoinki zap. opon, dwoinki rze

żą

czki, kr

ę

tek blady, Pasteurella

multocida

BENZYLOPENICYLINA (Penicylina G)



nie mo

ż

e by

ć

podawana doustnie - nietrwała w

kwa

ś

nym pH

ż

oł

ą

dka, ulega hydrolizie pod wpływem HCl

dobrze przenika do nerek, w

ą

troby, płuc, skóry i błon

ś

l.

ź

le do ko

ś

ci, stawów, mi

ęś

ni, jamy opłucnej i osierdzia,

słabo do OUN, jednak w zap. opon mózgowych osi

ą

ga

st

ęż

enia terapeut. (i.v. du

ż

e dawki penicyliny kryst.)



- niska obj

ę

to

ść

dystrybucji

w niewielkim stopniu metabolizowana (ok. 10 %),

niektóre metabolity maj

ą

znaczenie jako hapteny

wydalanie przez nerki (głównie cewkowe – 80 %)



krótki okres półtrwania (4-5 godz.) – penicylina kryst.

Podanie ogólne- iniekcje; miejscowo- na skór

ę

lub bł.

ś

luz.

POŁ

Ą

CZENIA BENZYLOPENICYLINY

sodowa lub potasowa –

penicylina krystaliczna

co 4-6 h

(mo

ż

e by

ć

podawana i.v.)



prokainowa

– co 24 h

(Polbicillinum = penicylina kryst. + prokainowa)



klemizolowa

– co 72 h

benzatynowa

(Debecylina) - co 1-2 tyg.

FENOKSYMETYLOPENICYLINA

(Penicylina V, V-cylina)



- oporna na działanie soku

ż

oł

ą

dkowego

- stosowana doustnie, co 6 h
- psy, koty
- kurcz

ę

ta

PENICYLINY PÓŁSYNTETYCZNE

1.

Niewra

ż

liwe

na

β

-laktamazy

W

ą

skie

spektrum działania (bakterie G+)

OKSACYLINA
KLOKSACYLINA
DIKLOKSACYLINA
FLUKLOKSACYLINA

METYCYLINA
NAFCYLINA

SPEKTRUM

W

Ą

SKIE

Bakterie G+

jak penicyliny naturalne + bakt. wytwarzaj

ą

ce

penicylinazy

penicyliny przeciwgronkowcowe

(poniewa

ż

s

ą

niewra

ż

liwe na penicylinazy

gronkowców)

Penicyliny izoksazolilowe

Kloksacylina, dikloksacylina, oksacylina,
flukloksacylina

- wi

ążą

si

ę

z białkami w ok. 90 %

- wydalane przez nerki
- stosowane doustnie, parenteralnie, miejscowo np.
dowymieniowo, domacicznie (kloksacylina)

Nafcylina

- parenteralnie, dowymieniowo

Metycylina

- parenteralnie

W infekcjach wywołanych przez gronkowce oporne
na penicyliny naturalne

2.

Niewra

ż

liwa

na

β

-laktamazy,

szerokie

spektrum

TEMOCYLINA

G+, G-, i.v. lub miejscowo

3.

Wra

ż

liwe

na

β

-laktamazy

Szerokie

spektrum działania

AMOKSYCYLINA
AMPICYLINA i jej estry

(np. piwampicylina)

SPEKTRUM

: szerokie

Bakterie G+: jak penic. naturalne + enterokoki

Bakterie G-: Salmonella, Shigella. E.coli,

Haemophilus influenzae, Bordetella

Aminopenicyliny

Amoksycylina
Ampicylina

i jej lepiej wchłanialne estry

(np. piwampicylina)

- oporne na działanie soku

ż

oł

ą

dkowego – mog

ą

by

ć

podawane per os

- dobre wchłanianie z p.pok. (ampicylina gorzej)

- wydalane przez nerki (w moczu st

ęż

enie do 100 x

wy

ż

sze ni

ż

we krwi)

- stosunkowo bezpieczne – rzadko wywołuj

ą

wstrz

ą

s anafilaktyczny

- ł

ą

czone z inhibitorami

β

-laktamaz

- ampicylina - doustnie i parenteralnie, co 8 h
Nie stosowa

ć

doustnie u koni i prze

ż

uwaczy!

- amoksycylina – lepiej od amipcyliny wchłania si

ę

z p.pok. i dłu

ż

ej działa, stosowana doustnie

i parenteralnie, co 8-12 h (doustnie - nie stosowa

ć

u koni, z ostro

ż

no

ś

ci

ą

u prze

ż

uwaczy)

- znaczna oporno

ść

bakterii

(ok. 90% gronkowców, 50% E.coli)

Stosowane głównie w infekcjach układu
pokarmowego, moczowego, oddechowego i skóry

Tak

ż

e miejscowo (dowymieniowo, domacicznie)

4.

Wra

ż

liwe

na

β

-laktamazy

Szerokie

spektrum działania:

Penicyliny nowej generacji
(Penicyliny Antypseudomonas)

KARBENICYLINA
TIKARCYLINA
PIPERACYLINA

SPEKTRUM

Karbenicylina i tikarcylina

(karboksypenicyliny)



Szczególnie aktywne wobec Pseudomonas
aeruginosa, Proteus, Serratia, Citrobacter,
Providentia
(słabiej przeciw pozostalym Enterobacteriaceae)



Mniej skuteczne od aminopenicylin przeciw G+

Piperacylina

(ureidopenicyliny)



Spektrum aminopenicylin + karboksypenicylin,

szczególnie aktywna przeciw Enterobacteriaceae
i beztlenowcom, aktywniej od karboksypenicylin
przeciw Pseudomonas aeruginosa

Karbenicylina, tikarcylina i piperacylina

stosowane parenteralnie (wra

ż

liwe na działanie

kwasu solnego)

- ł

ą

czone z inhibitorami

β

-laktamaz

tikarcylina + kwas klawulanowy

- stosowane w ci

ęż

kich zaka

ż

eniach dróg

oddechowych, moczowych, zaka

ż

eniach

pooperacyjnych, posocznicy

5. Penicyliny o

szerokim

spektrum

z inhibitorami

β

-laktamaz

:

Penicyliny potencjonowane

AMOKSYCYLINA + KWAS KLAWULANOWY
TIKARCYLINA + KWAS KLAWULANOWY
AMPICYLINA + SULBAKTAM
PIPERACYLINA + TAZOBAKTAM

PENICYLINY

NISKA toksyczno

ść

!!

S

ą

silnymi alergenami!

DZIAŁANIA NIEPO

ŻĄ

DANE

1. REAKCJE ALERGICZNE !
- natychmiastowa – wstrz

ą

s anafilaktyczny,

- opó

ź

niona – zmiany skórne (kilka dni po podaniu)

2. Nadka

ż

enia – wpływ na mikroflor

ę

p.pok.

Nie stosowa

ć

u

ś

winki morskiej, królika, chomika!

- dochodzi do colitis wywołanego przez Clostridium
spiroforme i Clostridium difficile

Amoksycyliny i ampicyliny nie stosowa

ć

doustnie

u koni i prze

ż

uwaczy

3. Po podaniu wysokich dawek (i.v.)

mo

ż

liwo

ść

działania neurotoksycznego

(hamowanie przeka

ź

nictwa GABA-ergicznego –

drgawki) i nefrotoksycznego.

INTERAKCJE

Synergizm

:

- Aminoglikozydy

(penicyliny uszkadzaj

ą

c

ś

cian

ę

kom. bakterii,

ułatwiaj

ą

wnikni

ę

cie aminoglikozydów do jej

wn

ę

trza)

- Metronidazol
- Fluorochinolony

Antagonizm

:

- Fenikole
- Tetracykliny
- Makrolidy
- Linkozamidy
- Sulfonamidy

- Niesteroidowe leki przeciwzapalne –

wypieranie penicylin z poł

ą

cze

ń

z białkami

→

zwi

ę

kszenie wolnej frakcji leku, czyli

zwi

ę

kszenie efektu przeciwbakteryjnego

penicylin

- Leki neutralizuj

ą

ce –

zmniejszenie wchłaniania, czyli zmniejszenie

działania bakteriobójczego penicylin