W ofertach niektórych firm

znajduje się produkt o nazwie
,,emulsja fotograficzna w pły-
nie’’. Na naszym rynku propo-
nuje go Tetenal Polska, pod
nazwą ,,Work’’, Sterling Pho-
tographic dysponuje emulsją
,,LE30’’ brytyjskiego produ-
centa Fotospeed a Imphot Pho-
to Imaging - wytwarzaną
w Chorwacji emulsją dystry-
buowaną przez Jessopsa. Ze
względu na niewielki popyt na
produkt tego typu jego sprze-
daż odbywa się najczęściej
wyłącznie na zamówienie. Po-
nieważ właściwości i sposób
użycia wszystkich wymienio-
nych emulsji są bardzo podob-
ne, postaram się opisać ogól-
nie swoje wrażenia na temat
ich zastosowania, zwracając
uwagę na pewne istotne pro-
blemy z tym związane.

przygotowanie
emulsji i pod³o¿a

,,Emulsją w płynie’’ może-

my pokryć prawie każdy ro-
dzaj podłoża (papier, płótno,
drewno, ceramikę, szkło, two-
rzywa sztuczne) z wyjątkiem
powierzchni

metalowych,

gdyż emulsja może wchodzić
z metalem w reakcje chemicz-
ne. Emulsja pakowana jest
w czarne światłoszczelne bute-
leczki i jest... w stanie stałym.
Aby wylać ją na podłoże musi-
my doprowadzić ją do stanu
płynnego. W tym celu butelkę
zanurzamy w pojemniku z wo-
dą o temperaturze około 40°C.
Po upływie 20 - 30 minut, de-
likatnie

kołysząc

butelką,

emulsje fotograficzne

w p³ynie

R

Ro

ob

be

errtt U

Urrb

ba

añ

ñs

sk

kii

Wielu z nas obiło się o uszy, że zdjęcie - obraz sre-

browy - można uzyskać także na innym podłożu niż

papier fotograficzny. Jak to zrobić w warunkach ama-

torskiej ciemni czarno-białej?

Negatyw Fomapan 400, wywo³any w Hydrofenie 1+1. Pozytyw: papier do pasteli Tiziano, emulsja Jessops rozcieñczona 1+1, na³o¿one dwie warstwy, wy-
wo³ywacz W-35, utrwalacz garbuj¹cy 2M-UG.

1

1

sprawdzamy czy jej zawartość
przeszła w stan płynny. Nie
należy trząść butelką, aby nie
powodować spienienia emul-
sji, co poważnie utrudniło by
dalszą pracę, ani przekraczać
temperatury 45°C, gdyż może
to spowodować uszkodzenie
emulsji.

W

czasie podgrzewania

emulsji możemy zająć się
przygotowaniem podłoża. Je-
żeli zamierzamy pokrywać
płótno, to powinniśmy je
wcześniej wyprasować, chyba
że chcemy celowo zastosować
gniecione. Powierzchnie cera-
miczne i szklane trzeba odtłu-
ścić przy pomocy czystego
spirytusu rektyfikowanego
(spożywczego). Jeżeli emulsja
nie będzie chciała przywierać
do podłoża, to spróbujmy
przedtem nanieść na nie roz-
puszczoną żelatynę spożyw-
czą, po czym poczekać, aż wy-
schnie.

Firma Fotospeed podaje inny

sposób przygotowania podłoża.
Emulsję rozcieńczamy wodą
w stosunku 1 część emulsji + 9
części wody i takim roztworem
,,malujemy’’ podłoże. Następnie
tę warstwę wstępną poddajemy
kąpieli utrwalającej, płukaniu
i suszeniu.

Po przygotowaniu podłoża

i doprowadzeniu (poprzez pod-
grzanie) emulsji do stanu płyn-

nego możemy przystąpić do wy-
konania właściwej warstwy
światłoczułej.

nanoszenie emulsji
na pod³o¿e

Wszystkie opisane dalej

czynności wykonujemy w cie-
mni. Dopuszczalne jest użycie
ochronnego światła ciemnio-
wego czerwonego lub lepiej -
oliwkowego. Powinno być ono

odbite od ściany w celu osła-
bienia jego siły.

Bezpośrednie

skierowanie

źródła światła na pokrywane
emulsją podłoże, nawet z odle-
głości 1-1,5 metra, może spo-
wodować jej częściowe zaświe-
tlenie, co objawi się w postaci
zadymienia obrazu. Trzeba bo-
wiem pamiętać, że pokrywanie
podłoża warstwą światłoczułą
trwa zwykle kilka minut.

Po sprawdzeniu, że w cie-

mni panuje ,,bezpieczne świa-
tło’’

otwieramy

butelkę

z emulsją. Do pokrywania
podłoża stosujemy miękkie
pędzle fotograficzne, do ma-
lowania obrazów lub kosme-
tyczne (nie powinny mieć bar-
wionego włosia) a także wałe-
czek do farb olejnych, który
może nam też posłużyć do wy-
równywania warstwy światło-
czułej. Jeżeli chcemy nanosić
emulsję na płótno, to możemy
je wcześniej ułożyć na kawał-
ku szyby. W przypadku pokry-
wania emulsją kartek papieru
przyda nam się kilka szpilek,
którymi mocujemy kartki do
sklejki lub dykty - zapobiegnie
to ich zwijaniu.

Niewielką ilość emulsji wy-

lewamy na podłoże (dla for-

Testowane ,,emulsje w p³ynie’’ - Work Tetenala oraz emulsja Jessopsa

Narzêdzia do nak³adania emulsji: pêdzelek
i wa³eczek oraz szpilki do przypinania pod³o-
¿a, aby siê nie zwija³o podczas suszenia

Wylewanie emulsji na pod³o¿e

Rozprowadzanie emulsji pêdzlem po pod³o¿u

Wyrównywanie warstwy œwiat³oczu³ej wa³kiem

„Teatr na Wyspie w £azienkach Królewskich”.
Negatyw Fomapan T200, wywo³any w W-37.
Pozytyw: papier do pasteli Tiziano, emulsja
Work, na³o¿one dwie warstwy, wywo³ywacz
W-35, utrwalacz garbuj¹cy 2M-UG, tonowanie
w Tiolu.

2

2

3

3

matu 18x24 cm wylewana
emulsja utworzy ,,krążek’’ śre-
dnicy około 4 cm) i rozprowa-
dzamy pędzlem po całej po-
wierzchni. Jeżeli celowo chce-
my uzyskać na obrazie ślady
pędzla, nie musimy tego robić
zbyt starannie - wtedy wystar-
czy też jedna warstwa emulsji.
Jeśli natomiast zamierzamy
pokryć podłoże równomiernie,
powinniśmy malować podłożę
na krzyż (najpierw cały format
wzdłuż a potem poprzecznie),
na końcu zaś rozwałkować
warstwę wałeczkiem. Podczas

tych czynności należy uważać,
aby na pokrywanej emulsją
powierzchni nie powstawały
pęcherzyki powietrza.

suszenie
pokrytych emulsj¹
powierzchni

Pokryte emulsją powierzch-

nie pozostawiamy do wysusze-
nia. Aby proces ten skrócić do
minimum możemy zastosować
strumień zimnego powietrza
z suszarki do włosów. Ja za-

wieszam nad suszonymi po-
wierzchniami

wiatraczek,

używany latem do ochłody -
w ten sposób udało mi się
skrócić czas suszenia do oko-
ło pół godziny. Podczas susze-
nia powinniśmy wyłączyć
oświetlenie w ciemni. Emulsja
musi być wysuszona bardzo
dokładnie, ponieważ wilgotna
ma inną światłoczułość niż su-
cha. Jeśli stwierdzimy, że nie
zadowala nas równomierność
naniesienia warstwy emulsji,
po jej wysuszeniu ,,maluje-
my’’ ją emulsją jeszcze raz.

Wysuszone

powierzchnie

papierowe lub płócienne mo-
żemy przechowywać w opako-
waniach po papierze fotogra-
ficznym. Powierzchnie cera-
miczne szklane lub drewniane
- zależnie od gabarytów
przedmiotów, na których one
się znajdują - powinniśmy
przechowywać w

światło-

szczelnych pudełkach lub po-
mieszczeniach.

Producent nie określa okresu

przydatności do użycia emulsji
po jej naniesieniu na podłoże,
zatem możemy przyjąć, że jest
on taki jak termin ważności sa-
mej emulsji. Przechowywałem
w światłoszczelnym pudełku
papier z naniesioną emulsją
przez ponad dwa miesiące i nie
stwierdziłem ujemnego wpły-
wu na jej właściwości.

naœwietlanie

Naświetlania

pokrytych

emulsją, uczulonych na światło
powierzchni, dokonujemy pod
powiększalnikiem - podobnie
jak w przypadku tradycyjnych
papierów

fotograficznych

(patrz artykuły w

f

fo

ot

to

o

12/99

i 2/2000). Emulsja Work ma
gradację odpowiadającą papie-
rom o kontraście normalnym 2.
Emulsja Jessopsa jest od niej
nieco bardziej kontrastowa
(coś pomiędzy gradacją twardą
a normalną). Jeżeli chcemy ob-
niżyć jej kontrastowość powin-
niśmy ją - przed nałożeniem -
rozcieńczać wodą w proporcji
1+1. Firma Fotospeed zaleca
rozcieńczenie swojej emulsji
w stosunku 1 część emulsji
+ 4 części wody.

„Œwi¹tynia Sybilli w £azienkach Królewskich”.
Negatyw Fomapan 200T, wywo³any w W-37.
Pozytyw: papier do pasteli Tiziano, emulsja Work
Tetenala, na³o¿one dwie warstwy, wywo³ywacz
W-35, utrwalacz garbuj¹cy 2M-UG. Na brzegach
obrazu widoczne s¹ ubytki spowodowane zbyt
wysok¹ temperatur¹ wody p³ucz¹cej - oko³o 30

o

C.

„Park Ujazdowski w Warszawie”. Negatyw Ilford
SFX, naœwietlony z filtrem czerwonym, wywo³any
w ID-11. Pozytyw: papier do pasteli Tiziano,
emulsja Jessops, na³o¿one dwie warstwy,
wywo³ywacz W-35, utrwalacz garbuj¹cy 2M-UG.

Przed przystąpieniem do

właściwego naświetlania war-
to za każdym razem przepro-
wadzać naświetlanie próbek,
aby dobrać właściwy czas.

obróbka
chemiczna

Obróbkę chemiczną naświe-

tlonych powierzchni pokry-
tych ,,emulsją w płynie’’ prze-
prowadzamy analogicznie jak
tradycyjnych papierów foto-
graficznych (patrz artykuł
w

f

fo

ot

to

o

12/99). Wywoływa-

nie powinno trwać około 2-2,5
minuty. Przerywania należy
dokonać w czystej wodzie,
gdyż kąpiele kwaśne mogą
mieć ujemny wpływ na nie-
które rodzaje podłoży. Tetenal
poleca dodanie do kąpieli
przerywającej substancji gar-
bującej Tetenal Hardener (ja
tego akurat nie stosuję).
Utrwalanie najlepiej jest prze-
prowadzać w utrwalaczu gar-
bującym - sam używam utrwa-
lacza garbującego Firmy Fo-
tograficznej 2M. Zastosowanie
tego typu utrwalacza jest nie-
zbędne, bowiem w przeciw-
nym wypadku podczas płuka-
nia końcowego mogło by dojść
do zmycia obrazu pozytywo-
wego z podłoża. Kto nie wie-
rzy, niech spróbuje.

Podczas całego procesu

obróbki temperatura powinna
wynosić około 20°C i nie na-
leży jej przekraczać, bowiem
doprowadza to zwykle to zmy-
cia warstwy światłoczułej
z podłoża. Latem podczas
upałów trudno jest utrzymać
taką temperaturę. Mogę jedy-
nie powiedzieć, że - ze skut-
kiem pozytywnym - udało mi
się wykonać obróbkę emulsji
Work w temperaturze roboczej
24°C, jednak do płukania uży-
wałem już wody schłodzonej
do 20°C.

W przypadku podłoży nasią-

kliwych (papier, płótno, drew-
no) ostateczne płukanie po-
winno trwać około 20 minut.
Jeśli emulsja nałożona jest na

podłoże ceramiczne lub szkla-
ne czas płukania możemy
skrócić do kilku minut.

uwagi na koniec

Otrzymany obraz pozytywo-

wy na podłożu pokrytym
,,emulsją w płynie’’ możemy
poddać tonowaniu - tak jak
zwykły papier fotograficzny
(patrz

artykuł

w

f

fo

ot

to

o

3/2000). Jeśli mamy zamiar to
zrobić, powinniśmy pamiętać,
że podczas naświetlania pod
powiększalnikiem

światła

obrazu muszą być mocniej na-
świetlone (w procesie tonowa-
nia obraz w światłach ulega
dużemu osłabieniu), natomiast
cienie nie powinny być ,,smo-
liste’’.

Należy stanowczo podkre-

ślić, iż uzyskany obraz pozyty-
wowy na pokrytym ,,emulsją
w płynie’’ podłożu - pomimo
garbowania emulsji - nie powi-
nien być wystawiany na bez-
pośrednie działanie czynników
atmosferycznych, głównie de-
szczu i wilgoci. Pamiętajmy
także, że uzyskane przez nas
obrazy na podłożu ceramicz-
nym znacznie różnią się trwa-
łością od obrazów stosowa-
nych na przykład w fotogra-
fiach nagrobkowych - które
wykonywane są innymi techni-
kami. Dla lepszego zabezpie-
czenia przed wilgocią możemy
obraz pokryć ochronną war-
stwą lakieru akrylowego.

Wydaje mi się że ,,emulsja

w płynie’’ stanowi ciekawe
urozmaicenie w

fotografii

czarno - białej. Nakładając ją
na różne rodzaje papierów czy
kartonów o widocznych faktu-
rach możemy uzyskać efekty,
niedostępne przy wykonywa-
niu odbitek na tradycyjnych
papierach

fotograficznych.

A zastosowanie jako podłoża
płótna lub drewna pozwoli
wzbudzić zaciekawienie ogla-
dających uzyskane na nich,
wyjątkowo oryginalne, zdję-
cia. Życzę miłej zabawy.

T

4

4