1

356. Uzupełnij tabelę (według wzoru).

3 p.

Rodzaj środowiska

Nazwa

środowiska

Przykład

organizmów

Dno płytkiego morza

bental

sinice

Strefa płytkiego morza

Strefa otwartych wód mórz i oceanów

Strefa głębi oceanicznych

357.

P

Na mapie wskaż (np. strzałką) wybrzeże, przy którym powstała największa na świecie rafa

koralowa. Podaj dwie cechy morza, w którym mogą rozwijać się rafy koralowe.

2 p.

Cechy morza:

1.
.……………………………….………………………………………………………...….
2. ……………………………………………………………………………………………..

359.

Wymień trzy przykłady gatunków zwierząt, które wyginęły lub są zagrożone wyginięciem z

powodu antropopresji.

1 p.

………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..

360.

PW

Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy opisanych stref roślinnych oraz przykłady zwierząt

charakterystycznych dla tych stref. Następnie przyporządkuj literowe oznaczenia stref roślinnych
odpowiednim mapom, wpisując litery w miejscu kropek (według wzoru).

2 p.

2

Obszar

Cechy strefy roślinnej

Nazwa strefy

roślinnej

Zwierzę

(przykład)

A

Głównie trawy i krzewinki,
wieloletnia zmarzlina

tundra

B

Lasy o bardzo bogatym
składzie gatunkowym; piętrowy
układ roślinności

C

Trawy i pojedyncze drzewa lub
niewielkie skupiska drzew

D

Twardolistne, zimozielone
krzewy

daniel

E

Lasy z przewagą drzew
iglastych

gronostaj

F

Trawy, rośliny cebulowe, zioła

361. Na mapie zaznaczono granice królestw zoogeograficznych. Wpisz na niej podane nazwy

królestw.

1 p.

Arktogea, Neogea, Notogea, Antarktis

362.

W

Przyporządkuj warstwom wilgotnego lasu równikowego ich opisy, wpisując w tabeli

odpowiednie litery.

1 p.

A. Korony drzew tworzące trudno przepuszczalną dla światła barierę –„dach lasu”.

B. Pojedyncze drzewa osiągające wysokość 60 m.

C. Gęste krzewy, karłowate drzewa.

D. Roślinność przystosowana do życia w warunkach ograniczonego dostępu światła, dużej

wilgotności powietrza.

Warstwa wilgotnego lasu równikowego

Opis

Najwyższa warstwa lasu

Warstwa drzew o wysokości 30–40 m

Poszycie

Runo

3

363. Podaj po dwa przykłady ekosystemu naturalnego i ekosystemu sztucznego.

1 p.

Ekosystem naturalny

Ekosystem sztuczny

.......................................................

.......................................................

.......................................................

.......................................................

364.

PW

Uzupełnij tabelę, wpisując odpowiednie terminy lub opisy.

3 p.

Termin

Opis

Naturalna zdolność gleby do zaopatrywania roślin w wodę, tlen i
składniki pokarmowe

Erozja gleby

Profil glebowy

Pogorszenie właściwości gleby prowadzące do obniżenia jej
żyzności i produktywności

Monokultura

Zdolność gleby do wydawani plonu, czyli stwarzanie
korzystnych warunków do rozwoju mikroorganizmów i
wzrostu roślin.

367. Zakreśl prawidłowe zakończenie zdania: Celowe lub niezamierzone oddziaływanie człowieka na

środowisko przyrodnicze, najczęściej negatywne dla środowiska, to

1 p.

a) restytucja.

b) katastrofa ekologiczna.

c) antropopresja.

368. Wyjaśnij, na czym polega równowaga ekologiczna.

1 p.

………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………..…

369. Zakreśl prawidłowe zakończenie zdania: Cienka warstwa skorupy ziemskiej na lądach, w której

zachodzą intensywne procesy przemiany materii organicznej w nieorganiczną i odwrotnie, to

1 p.

a) płaszcz Ziemi.

b) próchnica.

c) gleba.

370.

W

Zakreśl prawidłowe zakończenie zdania: Typowi przedstawiciele formacji roślinnej

charakterystycznej dla obrzeży pustyń to

1 p.

a) kserofity.

b) epifity.

c) selva.

371. Rysunek przedstawia typowy profil glebowy. Obok każdego symbolu poziomu glebowego wpisz

jego nazwę, wybraną spośród podanych.

1 p.

poziom akumulacji próchnicy, poziom wmywania, poziom wymywania, skała macierzysta, ściółka,
poziom przemywania, zwietrzała skała macierzysta

4

372. Napisz, co oznacza termin „melioracja”.

1 p.

………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………..…

373. Wymień dwie cechy rolnictwa ekologicznego.

1 p.

………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………..…

374. Wyjaśnij, co oznacza termin „rekultywacja”.

1 p.

………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………..…

375. Dokończ zdanie.

1 p.

Wtórne zbiorowisko roślin krzewiastych w basenie Morza Śródziemnego to …………….. .

376.

P

Napisz definicję endemitu oraz podaj po jednym przykładzie endemitu występującego w Polsce i

na świecie.

1 p.

………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
Przykład: w Polsce …………………………………, na świecie: …………………………..

377. Zakreśl poprawne zakończenie zdania:

Powtórne wprowadzenie gatunku na obszarze jego

pierwotnego bytowania, na którym wymarł

, to

1 p.

a) reintrodukcja.

b) restytucja.

c) rekultywacja.

378.

W

Uzupełnij tabelę, wpisując w puste komórki typ klimatu, w którym powstały wymienione gleby

i nazwy roślin uprawianych na tych glebach (według wzoru).

2 p.

Klimat: równikowy wilgotny, umiarkowany chłodny, umiarkowany ciepły
Rośliny: kawa, pszenica, ziemniaki

Typ gleby

Klimat

Typowe rośliny uprawne

cynamonowe

śródziemnomorski

oliwki

ferralitowe

czarnoziemy

5

bielicowe

379.

PW

Uzupełnij tabelę (według wzoru) .

2 p.

Cecha obszaru

Typ gleby

Gleby

strefowe

astrefowe

Torfowiska

gleby torfowe

+

Tundra

Skały wulkaniczne

Klimat okołorównikowy

Las iglasty

380.

P

Wykonaj polecenia.

2 p.

A. Wpisz w miejcu kropek typy gleb przedstawionych na profilach i główny czynnik

glebotwórczy charakterystyczny dla każdego z tych typów.

Profil A. Typ gleby ………………….........................................…………

Czynnik glebotwórczy ………………………………………….....................................…….

Profil B. Typ gleby ………………........................................……………

Czynnik glebotwórczy ………….....................................…………………………………….

Profil C. Typ gleby ……………….......................................……………

Czynnik glebotwórczy …………….....................................………………………………….

B. Wskaż strzałką profil przedstawiający glebę najżyźniejszą.

381. Wymień dwa czynniki, od których zależy tempo i rodzaj erozji gleby.

1 p.

……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….

Dostrzeganie i formułowanie prawidłowości

383.

P

W

Na mapie naniesiono granice stref roślinnych. Zaznacz na niej obszar występowania tajgi i

podaj dwie cechy klimatu, w którym tajga występuje oraz charakterystyczną cechę tej formacji
roślinnej.

3 p.

6

Cechy klimatu: …………………………………………………………………………….....
………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………..…

Cecha formacji roślinnej: ……………...……………………………………………………..
……………………………………………………………………………………….………..

384. Wyjaśnij, na czym polega zdolność ekosystemu do samoregulacji.

1 p.

………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………..…

385.

PW

Wymienionym w tabeli klimatom przyporządkuj rodzaj erozji gleby, wpisując odpowiednie

litery.

1 p.

Rodzaj erozji gleb: A. lodowcowa i wodno-lodowcowa, B. wód opadowych i roztopowych,

C. wód opadowych, D. eoliczna i wód opadowych epizodycznych

Klimat

Rodzaj erozji gleby

zwrotnikowy suchy kontynentalny

podbiegunowy kontynentalny

umiarkowany morski

umiarkowany chłodny przejściowy

równikowy wilgotny

Odczytywanie, interpretacja i przetwarzanie informacji

386. Korzystając z tekstu, wykonaj polecenia.

„Klimat i roślinność są czynnikami glebotwórczymi o charakterze strefowym. Tam,
gdzie wywierają one największy wpływ na proces glebotwórczy, powstają gleby
strefowe. Mają one dobrze wykształcony profil o cechach wskazujących na wyraźny
związek z klimatem i roślinnością; (…) w każdej strefie klimatyczno-roślinnej, oprócz
charakterystycznego dla niej typu genetycznego gleby, występują liczne inne ich typy.
(…) gleby astrefowe (niestrefowe) to te, które występują we wszystkich strefach
klimatycznych. (…) należą do tzw. gleb inicjalnych (gleb w stadium młodocianym, jak
gleby górskie) i antropogenicznych. Niektóre gleby powstają pod wpływem tych samych
warunków klimatycznych co gleby strefowe, ale ich rozwój jest modyfikowany przez
wody gruntowe, dostawę materiału skalnego z otoczenia lub szczególny pod względem
chemicznym rodzaj skały macierzystej. Są to gleby śródstrefowe (w uproszczonych
podziałach zalicza się je do gleb astrefowych). Należą do nich: gleby bagienne (…),
aluwialne (…), rędziny (…), wulkaniczne.”

7

A. Napisz, czym odróżnia się występowanie gleb astrefowych od występowania gleb strefowych.

1 p.

..................................................................................................................................................
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..

B. Wymień wszystkie wspomniane w tekście gleby śródstrefowe.

1 p.

..................................................................................................................................................

C. Podaj termin, który można stosować w odniesieniu do gleb niestrefowych i śródstrefowych.

1 p.

.................................................................................................................................................

D. Wymień dwa czynniki glebotwórcze prowadzące do powstania gleb śródstrefowych.

1 p.

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

388.

PW

Korzystając z ryciny, wymień dwie różnice i dwa podobieństwa w występowaniu pięter

roślinnych w Alpach i Himalajach.

2 p.

Różnice

Podobieństwa

389. Korzystając z rysunków, uporządkuj tabelę dotyczącą powstawania atolu (według wzoru). Na

rysunku ostatniego etapu podpisz lagunę oraz atol.

2 p.

8

Etap

Rysunek

Opis procesu

1

2

A

Osiedlanie się koralowców na podwodnych stokach góry
wulkanicznej

3

4

390.

P

Nazwij proces przedstawiony na mapach. Wpisz w tabeli dwa skutki gospodarcze i dwa

przyrodnicze tego procesu.

2 p.

Proces

przedstawiony

na mapach

Skutki gospodarcze

Skutki przyrodnicze

394. Wpisz do schematu litery przypisane kolejnym etapom procesu glebotwórczego, tak aby schemat

przedstawiał powstanie gleby.

1 p.

A. rozwój roślinności trawiastej
B. wietrzenie skały macierzystej
C. powstanie warstwy próchniczej
D. powstanie warstwy zwietrzeliny
E. pojawienie się i rozwój drobnoustrojów, porostów i mchów

9

397. Podaj przykłady czynnika kształtującego odrębność faunistyczną krain zoogeograficznych.

1 p.

……………………………………………………………………………......……………...
……………………………………………………………………………………………….

398. Ilustracja przedstawia poziome i pionowe zróżnicowanie biosfery na Wyspach Japońskich.

Korzystając z niej, sformułuj dwie prawidłowości dotyczące zróżnicowania biosfery.

2 p.

1. ……………………………………………………………………………......…………..
…………………………………………………………………………………………........
2. …………………………………………………………………………......……………..
…………………………………………………………………………………………........
……………………………………………………………………………......……………..

400. Podaj dwa przykłady organizmów synantropijnych występujących w regionie, w którym

mieszkasz.

1 p.

………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..

401. Napisz, jaki rodzaj orki powinno się stosować na terenach pagórkowatych. Uzasadnij odpowiedź.

1 p.

Rodzaj orki ………………………………………………..
Uzasadnienie ..………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………..…
……………………………………………………………………………………………..…
……………………………………………………………………………………………..…

402. Wymień dwa sposoby poprawienia żyzności gleby.

1 p.

………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..

403. Wyjaśnij, w jakim celu w krajach Unii Europejskiej zobowiązano producentów do znakowania

żywności transgenicznej.

1 p.

……………………………………………………………………………………...………..
……………………………………………………………………………………………….

404. Podaj po jednym przykładzie bezpośredniego i pośredniego oddziaływania człowieka na szatę

roślinną.

1 p.

Oddziaływanie bezpośrednie: ……………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………..…...

Oddziaływanie pośrednie: ……………………………………………………………..……
………………………………………………………………………………………...……..

10

405. Wyjaśnij, dlaczego rolnictwo monokulturowe jest niekorzystne dla żyzności gleb.

1 p.

……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………….…
…………………………………………………………………………………………….....
……………………………………………………………………………………………….

406.

W

Wpisz w miejscu kropek po jednej nazwie obszaru zagrożonego pustynnieniem na skutek

wymienionych działań człowieka.

1 p.

Nadmierny wypas bydła ………………………………….….
Pozyskiwanie nowych obszarów pod uprawę …………..………...…………………...……

407. Podaj przyczynę eutrofizacji wód powierzchniowych charakterystyczną dla regionów

intensywnie wykorzystywanych rolniczo.

1 p.

………………………………………………………………………………………………..

408. Podaj po jednym skutku zanieczyszczenia gleb gnojowicą i nawozami mineralnymi.

1 p.

Zanieczyszczenie gnojowicą .………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..

Zanieczyszczenie nawozami mineralnymi ……….………………………………………….

410.

P

Wymień dwa czynniki wpływające na degradację gleb w regionie, w którym mieszkasz.

Zaproponuj działanie, które mogłoby zmniejszyć degradację i wymień dwie trudności realizacji tej
propozycji.

2 p.

Czynniki

Działanie

Trudności realizacji propozycji

412.

P

Wymień trzy działania człowieka prowadzące do pustynnienia obszarów suchych i półsuchych.

2 p.

1. ……………………………………………………………………………………………..
2. ……………………….…………………………………………………………………….
3. ……………………………………………………………………………………………..

413. Wskaż na mapie (np. strzałką) i podpisz dwa obszary katastrofy ekologicznej. Napisz, co

spowodowało te katastrofy.

2 p.

……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….

11

414. Korzystając z tekstu i własnej wiedzy, wykonaj polecenia.

„Ekolodzy twierdzą (…), że zmodyfikowane genetycznie rośliny stanowią zagrożenie dla środowiska
naturalnego. Odporne na środki chwastobójcze i owady odmiany mogą się rozprzestrzenić poza pola uprawne i
w ten sposób przekształcić w superchwasty. Nie będą przecież na nie działać żadne herbicydy. Nie jest
wykluczone, że przekażą swoje geny odporności innym dziko rosnącym roślinom, spontanicznie krzyżując się.
(…) W rzeczywistości żadna roślina GMO nie jest wyposażona w zestaw genów uodparniających na wszystkie
substancje chwastobójcze, ale na jedną konkretną. Można więc je zniszczyć, na przykład stosując inny
herbicyd. Poza tym w ostatnich 11 latach nie odnotowano żadnego przypadku niekontrolowanego
rozprzestrzenienia się w środowisku roślin zmodyfikowanych genetycznie, powstania superchwastów czy
transferu genów odporności na herbicyd do dziko żyjących gatunków.
(…) Unia Europejska przeznaczyła pół miliarda euro na 81 projektów badawczych dotyczących bezpieczeństwa
GMO dla środowiska. Trwały one 7 lat, a wniosek końcowy jest jednoznaczny: transgeniczne rośliny są
bezpieczne.
(…) dzięki transgenicznym roślinom, bardziej wydajnym, odpornym na choroby, zasolenie gleb i zmiany
pogody, można będzie zwiększyć produkcję, redukując jednocześnie zanieczyszczenie środowiska. Już teraz
szacuje się, że uprawy GMO zmniejszyły negatywny wpływ rolnictwa na środowisko o 14 proc. (m.in. setki
tysięcy ton oprysków mniej). W najbliższych latach można spodziewać się dalszych korzyści, gdyż w
laboratoriach testowane są kolejne odmiany (…) np. (…) kukurydza, która nawet po okresowych suszach
przynosi normalny plon.”

Rotkiewicz M., Wojna genowa, w: Polityka. Cywilizacja, zeszyt 10, 12 maja 2007 r.

A. Uważnie przeczytaj tekst, rozróżniając zdania zawierające fakty i zdania zawierające opinie.

Podkreśl w tekście zdania zawierające fakty.

1 p.

B. Wymień cztery zalety roślin transgenicznych.

1 p.

………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………..…
……………………………………………………………………………………………..…

C. Napisz, co oznacza termin „superchwast”. Czy istnieją dowody na jego istnienie?

1 p.

………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………..…

D. Wyjaśnij, dlaczego uprawa roślin GMO wzbudza sprzeciw mieszkańców Unii Europejskiej. 1 p.

………………………………………………………………………………………………..

415.

PW

Napisz, jakie skutki miały spowodować, a jakie spowodowały wymienione działania

człowieka.

2 p.

a) Sprowadzenie królików do Australii ………………………………………….…….…….
……………………………………………………………………………………………..…
……………………………………………………………………………………….……….
b) Wprowadzenie okonia nilowego do Jeziora Wiktorii ………………………….…………
………………………………………………………………………………..……….……...
……………………………………………………………………………………….…….…
c) Sprowadzenie kóz na Wyspę Świętej Heleny – ………………………………….……….
………………………………………………………………………………………………..