,

Postępowanie karne

Opracowanie najważniejszych zagadnieo

Opracowanie najważniejszych zagadnieo na drugie kolokwium zaliczeniowe u dr-a
Netczuka w roku akademickim 2011/2012

2011/
2012

By Maikler & J.H.

2011/ 2012

Strona | 2

DOWODY

Prawo do odmowy składania zeznań

Osobom najbliższym w stosunku do oskarżonego pozostawiono swobodę wyboru między zeznawaniem
a odmową zeznawania w charakterze świadka.

Osobą najbliższą jest:

Małżonek,

Wstępny,

Zstępny,

Rodzeostwo,

Powinowaty w tej samej linii lub stopniu,

Osoba pozostająca faktycznie we wspólnym pożyciu.

Uprawnienia do odmowy zeznao nie traci się w chwili ustania małżeostwa lub przysposobienia.
Wyliczenie to jest wyczerpujące.

Prawo odmowy zeznao przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony
o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem.

Jeżeli świadek skorzystał z prawa do odmowy zeznao we wcześniejszym stadium procesu, na rozprawie
może swoje zdanie zmienid i wyrazid gotowośd zeznawania. W razie skorzystania z prawa odmowy
zeznao, nie później jednak niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym,
poprzednio złożone zeznania tej osoby nie mogą służyd za dowód ani byd odtworzone.

Prawo to nie odradza się gdy:

Sprawa zostanie skierowana do ponownego rozpatrzenia przez sąd odwoławczy, po uchyleniu
zaskarżonego orzeczenia,

Sprawa zostanie zwrócona do uzupełnienia postępowania przygotowawczego i następuje
skierowanie do sądu pierwszej instancji lub

Rozprawa będzie się odbywała od początku w sytuacjach: a) zmiana składu sądu i prowadzenie
rozprawy od początku, b) odroczona rozprawa prowadzona od początku, c) przekroczenie
7-dniowego terminu odroczonego wydania wyroku.

Uprawnienie to posiada zarówno osoba pełnoletnia, jak i małoletnia, która nie musi w tym celu działad
przez swojego ustawowego przedstawiciela.

Zakazy dowodowe – podział i przykłady

Zakazami dowodowymi obejmujemy:

1) Zakazy dowodzenia:

a) Określonej tezy dowodowej,
b) Za pomocą określonego dowodu,

2) Zakazy stosowania niedopuszczalnych metod dowodzenia,
3) Zakazy wykorzystania dowodów.

Zakaz dowodzenia określonej tezy dowodowej – pewna okolicznośd nie może byd w ogóle dowodzona
za pomocą jakichkolwiek środków dowodowych. Ma miejsce gdy wyraźny przepis to przewiduje. Np.:

Przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem, które są tajne

Strona | 3

Zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnym
orzeczenia innego sądu

Zakaz dowodzenia zasadności lub bezzasadności uprzedniego prawomocnego skazania jako
okoliczności decydującej o powrocie do przestępstwa.

Zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu – wykluczają możliwośd zarówno wprowadzania,
jak i przeprowadzania określonego dowodu w procesie karnym ze względu na oznaczony interes
społeczny. Dzielą się na bezwzględne i względne zakazy.

a) Bezwzględne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu – wyłączenie określonego

dowodu z procesu jest absolutne. Dowód objęty takim zakazem jest w jego granicach
niedopuszczalny. Należą do nich:

Zakaz przesłuchania obroocy oskarżonego co do faktów, o których dowiedział się przy
udzieleniu porady prawnej lub prowadząc sprawę,

Zakaz przesłuchania duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi,

Zakaz odczytania lub odtworzenia wcześniej złożonych zeznao, jeśli świadek skorzystał
z prawa odmowy zeznao lub został zwolniony z obowiązku zeznao ze względu na bliski
stosunek do oskarżonego,

Zakaz odczytywania protokołu przesłuchania świadka, jeżeli osoba ta jest następnie
przesłuchana w charakterze oskarżonego.

b) Względne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu – wprawdzie wyłączają

korzystanie w procesie karnym z określonych dowodów, ale pod warunkami przewidzianymi
w ustawie dowody te mogą byd w procesie karnym przeprowadzone, np. pod warunkiem
uzyskania zgody odpowiedniego organu. Zaliczamy do nich:

Zakaz ze względu na tajemnicę paostwową,

Zakaz ze względu na tajemnicę służbową lub zawodową,

Zakaz ze względy na prawo odmowy złożenia zeznao,

Zwolnienie od złożenia zeznao osoby pozostającej z oskarżonym w szczególnie bliskim
stosunku osobistym.

Zakazy stosowania niedopuszczalnych metod dowodzenia – zakazy te są w pierwszym rzędzie
zabezpieczeniem reguły demokratycznego procesu karnego, który zapewnia przesłuchiwanej osobie
swobodę wypowiedzi. Niedopuszczalne jest:

Wpływanie na wypowiedź osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej
(np. przemoc fizyczna),

Stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy
psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej
organizmu w związku z przesłuchaniem (hipnoza, narkoanaliza itp.).

Stosowanie badao poligraficznych (wariograficznych) – chyba, że dobrowolna zgoda osoby
przesłuchiwanej, wtedy dopuszczalne.

Zakazy wykorzystania dowodów – kiedy zakaz dowodowy ujęty zostaje wyłącznie od strony
wykorzystania dowodów, wtedy możemy go określid jako samoistny zakaz wykorzystania dowodów,
albo kiedy jest następstwem innej regulacji w postaci zakazu dowodzenia.

a) Samodzielne zakazy wykorzystania dowodów:

Zakaz wykorzystania treści oświadczenia oskarżonego, dotyczącego zarzucanego mu
czynu, jeżeli zostało złożone wobec biegłego albo lekarza udzielającego pomocy,

Strona | 4

Zakaz wykorzystania na rozprawie protokołu przesłuchania jako świadka osoby, która jest
przesłuchiwana w charakterze oskarżonego,

Wyjaśnienia podejrzanego nie mogą stanowid dowodu, jeżeli prokurator nie wystąpił
z wnioskiem do sądu o nadanie podejrzanemu statusu świadka koronnego albo gdy sąd
postanowieniem odmówił dopuszczenia dowodu z zeznao świadka koronnego.

b) Niesamodzielne zakazy wykorzystania dowodów:

Sytuacje procesowe, gdy pomimo zakazu dowodzenia określonej tezy dowodowej lub
zakazu dowodzenia za pomocą określonego dowodu, dowód zostanie przeprowadzony.
Dowód taki jako nielegalny musi byd pominięty z zakresie ustaleo faktycznych,

Zakaz wykorzystania wyjaśnieo, zeznao lub oświadczeo złożonych w warunkach
stosowania niedopuszczalnych metod dowodzenia,

Zakaz wykorzystania zeznao, wyjaśnieo i oświadczeo złożonych w warunkach
wyłączających swobodę wypowiedzi, gdy uzyskane zostały z nadużyciem naturalnych
warunków przesłuchania, np. przez długotrwałe przesłuchiwanie, także w porze nocnej
lub osoby znajdującej się w stanie nietrzeźwości,

Zakaz wykorzystania opinii złożonej przez biegłego, wobec którego po ustanowieniu go
biegłym ujawniły się przyczyny niepowołania go w tym charakterze.

Ciężar dowodowy (onus probandi)

Formalny - obowiązek dowodzenia (ciąży na organach procesowych – jest to prawny obowiązek
dowodzenia). Prawny obowiązek dowodzenia nie odnosi się do oskarżyciela prywatnego, posiłkowego,
ani powoda cywilnego, gdyż podmioty te nie są organami procesowymi, tylko uczestnikami z wyboru.

Oskarżony, korzystając z domniemania niewinności, nie ma obowiązku, lecz uprawnienie dowodzenia.
Obrooca ma natomiast prawny obowiązek dowodzenia okoliczności dla oskarżonego korzystnych.

Materialny (ciężar dowodowy) – od prawnego obowiązku dowodzenia, czyli formalnego ciężaru
dowodowego należy odróżnid ciężar dowodowy, czyli ciężar dowodowy w znaczeniu materialnym.

Ciężar dowodowy obciąża stronę, która jest dotknięta niekorzyścią płynącą z braku dowodu lub
niedowiedzenia określonej okoliczności. Niekorzyśd ta obciąża stronę czynną, a więc oskarżyciela
i powoda cywilnego. Oskarżyciel publiczny, gdy wyrok będzie inny niż postulował, jest dla niego ujemną
konsekwencją procesową – odrzuceniem jego tezy oskarżenia. Gdy chodzi o pozostałych oskarżycieli
i powoda cywilnego, to konsekwencje niewykazania istnienia faktu głównego są jeszcze dalej idące,
gdyż obok uniewinnienia i pozostawienia powództwa cywilnego bez rozpoznania na nich spada
obowiązek ponoszenia kosztów procesu.

Ciężar dowodowy z zasady nie dotyczy ani oskarżonego, ani jego obroocy. Jeżeli oskarżony nie
przedstawi dowodów lub nie składa wyjaśnieo albo oskarżonemu lub jego obroocy nie uda się wykazad
istnienia bądź nieistnienia okoliczności, to wcale nie oznacza, że obciąża to oskarżonego. Nieodparta
obrona oskarżonego, nawet jeśli nie jest udowodniona, prowadzi do rozstrzygnięcia korzystnego dla
oskarżonego.

Jedynie w sprawach o pomówienie ciężar dowodowy może obciążad oskarżonego. Jeżeli oskarżyciel
wykaże istnienie znamion przestępstwa z art. 212 K.k., co do którego oskarżony może przeprowadzid
dowód prawdy, to w razie nieprzeprowadzenia dowodu prawdy w warunkach stwierdzenia istnienia
znamion przestępstwa z art. 212 K.k., może nastąpid skazanie oskarżonego. Stanowi to dla oskarżonego
dotkliwą konsekwencję nieprzeprowadzenia dowodu prawdy.

Strona | 5

Dokument i jego treść

Dokument – „nosiciel” informacji, mogącej mied znaczenie w procesie karnym, a więc w stosunku do
źródła dowodowego mającego postad pisemną.

Dokument – (art. 115 § 14 K.k.) każdy przedmiot, z którym jest związane określone prawo albo który ze
względu na zawartą w nim treśd stanowi dowód prawa, stosunku prawnego albo okoliczności mogącej
mied znaczenie prawne. Jest to szeroko rozumiany dokument, który podlega szczególnej ochronie
prawnej. W tym znaczeniu ochronie prawnej poddano nie tylko dokumenty pisane, jak np. dyplomy
studiów, bilety tramwajowe, teatralne itp. ale także dokumenty niepisane, np. znaki graniczne.

Dla dokumentu w znaczeniu procesowym, o którym mowa jest w niniejszych wywodach, istotnymi
składnikami są:

Postad pisemna, czyli strona graficzna dokumentu

Treśd dokumentu, czyli zawarta w nim wypowiedź

Podłoże dokumentu, czyli na jakim materiale umieszczono znaki graficzne wyrażające treśd

Autor dokumentu, czyli podmiot którego myśl wyrażono w dokumencie

Przedmiot, żeby byd dokumentem musi z natury rzeczy posiadad postad pisemną. Powinien on byd
sporządzony za pomocą odpowiednich znaków graficznych. Mogą nimi byd pismo (ręczne, drukowane,
maszynowe) czy też znaki graficzne wykonane za pomocą haftu itp. W szerokim znaczeniu znaki
graficzne mogą przybrad postad szkicu, planu lub zapisu utrwalającego dźwięk (taśma magnetofonowa).

W dokumencie powinna byd wyrażona myśl ludzka w postaci oświadczenia woli lub wiedzy, a zatem
powinna się w nim mieścid pewna intelektualna treśd. Dla uznania przedmiotu za dokument nie ma
znaczenia, na jakim podłożu określona myśl została utrwalona (mogą byd na płótnie, papierze, skórze,
kamieniu itp.).

Dokument w znaczeniu procesowym: wyrażenie myśli w postaci pisemnej, bez względu na rodzaj
użytych znaków graficznych i bez względu na to, na jakim podłożu została ona utrwalona, jeżeli zawiera
informacje mogące mied znaczenie dla prowadzonej sprawy karnej. Może byd sporządzony poza
procesem, a następnie wprowadzony do procesu ze względu na swą treśd, np. list zawierający określoną
wypowiedź, świadectwo lekarskie, karta wypisowa ze szpitala itp. Dokumenty są także „produkowane”
w ramach procesu karnego, zwłaszcza w postaci protokołów z czynności dowodowych, np.
z przesłuchania świadka, wyjaśnieo oskarżonego, oględzin itp.

Dokument jest źródłem dowodowym ze względu na zawarte w nim informacje. Z reguły dokument
pisany dostarcza środka dowodowego, jakim jest intelektualna treśd, jego myślowa zawartośd. Wówczas
dowód z dokumentu przeprowadza się na rozprawie przez odczytanie.

Podziały dokumentów:

a) Urzędowe i prywatne – kryterium jest wystawca dokumentu. Jeżeli dokument pochodzi od organu

paostwowego, instytucji lub organizacji społecznej, to jest to dokument urzędowy. Pochodzący od
osoby prywatnej jest dokumentem prywatnym.

Strona | 6

b) Podpisane i nie podpisane – o podpisanym mówimy gdy ujawniony jest jego wystawca. Dokument

którego autor jest nieznany, jest dokumentem niepodpisanym, anonimowym. Anonim może byd
wykorzystany jako dowód swobodny do poszukiwania dowodów lub wyjaśnienia prawdziwości
sygnału o przestępstwie, a więc jako podstawa dokonania czynności sprawdzających.

c) Pierwotne i pochodne – dotyczy tego czy dokument jest oryginalny czy też jest wtórnikiem

oryginału, a więc jego odpisem, odbitką kserograficzną lub zdjęciem. Dokument oryginalny jest
dowodem pierwotnym, a jego wtórnik pochodnym.

d) Wystawione dla toczącego się procesu i dokumenty w tym celu niesporządzone – częśd

wykorzystywanych w procesie dokumentów wytworzona zostaje w ramach samego procesu
(np. protokoły zeznao, wyjaśnieo itp.). Inne sporządza się w związku z procesem, ale poza nim
(np. wywiad środowiskowy, opinia o oskarżonym sporządzona przez szkołę lub zakład pracy). Do
procesu mogą byd wprowadzone dokumenty, które wystawiono bez myśli spożytkowania ich
w procesie np. listy prywatne, wcześniejsza korespondencja urzędowa, karta wypisowa ze szpitala
itp.

Notatka urzędowa: będzie mogła byd sporządzona kiedy organ ścigania uzyska określoną informację,
lecz jednocześnie nie może wprowadzid do procesu dowodu np. z powodu jego poufnego charakteru.
Może ona byd odczytana na rozprawie tylko wtedy, gdy nie zawiera informacji, które wymagają
sporządzenia protokołu.

Notatka służbowa: forma dokumentowania czynności urzędowych poza procesem. Informacje
uzyskane przed wszczęciem postępowania karnego np. w ramach czynności sprawdzających, a także
uzyskane w sposób poufny mogą byd utrwalone w notatce służbowej. Natomiast nie jest ona formą
dokumentowania czynności procesowych. Informacja w niej zawarta może stanowid podstawę do
wszczęcia postępowania przygotowawczego lub do zarządzenia czynności sprawdzających.

Taśma magnetofonowa stanowi dokument w szerokim znaczeniu traktując zapis jako formę utrwalenia
myśli ludzkiej, co stanowi istotę dokumentu.

Plany, szkice i projekty, np. budowlane, są dokumentami, gdyż jest to graficzna forma przedstawienia
pewnego stanu, wyrażająca określoną treśd w miejsce, lub obok słownego opisu. Podobnie jest
z fotografią lub utrwalonym na niej obrazem.

Dowód z dokumentu jest przeprowadzany przez odczytanie. Jeżeli to jest dokument inny niż protokół,
to odczytania dokonuje się w ramach art. 393 § 1 K.p.k. Dane dotyczące osoby oskarżonego oraz wyniki
wywiadu środowiskowego uznaje się za ujawnione bez odczytania. Należy je jednak odczytad na
żądanie oskarżonego lub obroocy. Protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu na rozprawie można
uznad za ujawnione w całości lub w części bez ich odczytania. Należy je jednak odczytad, jeżeli
którakolwiek ze stron o to wnosi. Nie dotyczy to sprzeciwu strony, której zeznania lub wyjaśnienia nie
dotyczą.

Świadek małoletni

Przesłuchanie pokrzywdzonego/świadka poniżej 15 lat: pokrzywdzonego takiego przesłuchuje się tylko
raz w charakterze świadka, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga
ponownego przesłuchania lub żąda tego oskarżony, który nie miał obroocy w czasie pierwszego

Strona | 7

przesłuchania pokrzywdzonego. Przeprowadza je sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa.
Prokurator, obrooca, oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąd udział w przesłuchaniu.
Ustawowy przedstawiciel oraz osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje ma prawo byd
obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego. Protokół
przesłuchania odczytuje się na rozprawie głównej; jeżeli został sporządzony zapis obrazu i dźwięku
przesłuchania, należy go odtworzyd. Świadka takiego można przesłuchad w warunkach określonych
w art. 185a, w sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej albo
o przestępstwa określone w rozdziale XXV K.k., jeżeli zeznania tego świadka mogą mied znaczenie dla
sprawy. Jeżeli osoba przesłuchiwana (nie tylko świadek) nie ukooczyła lat 15 czynności z jej udziałem
powinny byd przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna,
chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie.

Świadek koronny

Świadek koronny: gdy paostwo czyni sprawcy obietnice w zakresie ścigania lub ukarania za popełniony
przez niego czyn w zamian za wyjawienie tego, co wie o przestępstwach innych osób. Instytucja ta
stwarza możliwośd przełamania zmowy pomiędzy sprawcami przestępstw. Daje ona możliwośd
prokuratorowi zrezygnowania w całości lub w części z oskarżenia tej osoby i powołania jej w charakterze
świadka.

Negatywne strony: nie da się tej instytucji pogodzid z zasadą legalizmu. Stwarza ona zbyt dużą swobodę
dla prokuratora co do możliwości wyboru między oskarżeniem i nieoskarżeniem określonej osoby.
Wartośd w ten sposób uzyskanych zeznao może wzbudzad istotne wątpliwości, gdyż osoba ta ma interes
osobisty, aby innych sprawców „pogrążad”, a siebie „wybielad”.

Inaczej ma się sprawa kiedy zeznania świadka koronnego zapobiegają przyszłym czynom. Jeżeli można
uratowad np. zdrowie lub życie ludzkie i to tylko drogą złagodzenia kary lub odstąpienia od jej
wymierzenia, to takie rozwiązanie jest do przyjęcia, gdyż wynika to z prostego wyrażenia interesów
w sensie stanu wyższej konieczności.

W charakterze świadka koronnego może byd dopuszczony tylko podejrzany, na mocy postanowienia
sądu, jeżeli spełnione zostały łącznie następujące warunki (warunki pozytywne):

Do czasu wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swych wyjaśnieniach przekazał
organowi prowadzącemu postępowanie informacje które mogą przyczynid się do ujawnienia
okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub
zapobieżenia im

Zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznao dotyczących osób uczestniczących
w przestępstwie oraz pozostałych okolicznościach popełnienia przestępstwa

Dopuszczenie dowodu z zeznao świadka koronnego można uzależnid od zobowiązania się podejrzanego
do zwrotu korzyści majątkowych odniesionych z przestępstwa oraz naprawienia szkody nim
wyrządzonej.

Strona | 8

Przepisów ustawy o świadku koronnym nie stosuje się do podejrzanego, który (warunki negatywne):

Usiłował popełnid lub popełnił przestępstwo zabójstwa lub współdziałał w popełnieniu tego
przestępstwa

Nakłania inną osobę do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania przeciwko niej
postępowania karnego

Kierował zorganizowaną grupą albo związkiem mający na celu popełnienie przestępstwa
(Nowelizacja! Obecnie ten, kto założył grupę przestępczą może byd świadkiem koronnym)

W przedmiocie dopuszczenia dowodu z zeznao świadka koronnego postanowienie wydaje sąd
okręgowy właściwy do rozpoznania sprawy na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego
postępowanie przygotowawcze, złożony za zgodą Prokuratora Generalnego (Nowelizacja! Kiedyś za
zgodą apelacyjnego).

Jeżeli prokurator nie wystąpi z wnioskiem o dopuszczenie dowodu z zeznao świadka, albo gdy sąd wyda
postanowienie odmowne, wyjaśnienia podejrzanego oraz złożone przed sądem, nie mogą stanowid
dowodu. W takim wypadku protokół wyjaśnieo podejrzanego podlega zniszczeniu.

W razie wydania postanowienie o dopuszczeniu dowodu z zeznao świadka koronnego, postępowanie co
do osoby objętej postanowieniem podlega wyłączeniu do odrębnego postępowania i następnie
zawieszeniu do czasu prawomocnego zakooczenia postępowania przeciwko pozostałym sprawom.

Następstwa wystąpienia w roli świadka koronnego: Sprawca nie podlega karze za przestępstwo,
w którym uczestniczył i które jako świadek koronny ujawnił. Prokurator wydaje postanowienie
o umorzeniu postępowania w ciągu 14 dni od daty uprawomocnienia się orzeczenia kooczącego
postępowanie przeciwko pozostałym sprawcom. Postanowienie to nie podlega zaskarżeniu zażaleniem.

W razie zagrożenia życia lub zdrowia świadka koronnego lub osoby najbliższej w stosunku do niego
może byd uruchomiony program ochrony, przewidujący ochronę osobistą lub odpowiednią pomoc.
Orzeka o tym prokurator. Organem właściwym do wykonania takiego postanowienia jest Komendant
Główny Policji.

Zasady przesłuchania + etapy przesłuchania

!

Świadek – osoba obecna przy popełnieniu czynu, która postrzegała jego przebieg chociażby w jednym
fragmencie.

Świadek przybrany – osoba która jest przybrana do czynności, aby swą obecnością gwarantowała
prawidłowośd dokonywanych czynności przeszukania.

Świadek w znaczeniu procesowym:

 Każda osoba która w tym charakterze została wezwana przez organ procesowy w celu złożenia

zeznao
w toku procesu karnego. (Wezwanie następuje, gdy według posiadanych przez organ procesowy
danych osoba ta posiada informacje, które mogą mied znaczenie dla toczącego się procesu
karnego)

Strona | 9

 Osoba zgłaszająca się do organu procesowego bez wezwania w celu złożenia zeznao – staje się

świadkiem, gdy dotrze do organu uprawnionego w celu jej przesłuchania w tym charakterze.

Świadek w procesie jest osobowym źródłem dowodowym a jego zeznania są środkiem dowodowym.

Od czasu wezwania osoby w charakterze świadka lub zgłoszenia się bez wezwania ciążą na niej
określone obowiązki:

Stawiennictwa na wezwanie organu procesowego (nie dotyczy osoby, która zgłosiła się bez
wezwania) – z reguły wezwania tego dokonuje organ kierujący procesem, a więc prokurator lub
inny organ prowadzący śledztwo lub dochodzenie, a w postępowaniu głównym prezes sądu lub sąd.
W wypadkach nie cierpiących zwłoki można wezwad lub zawiadomid osobę telefonicznie lub w inny
sposób stosownie do okoliczności, pozostawiając w aktach odpis nadanego komunikatu z podpisem
osoby nadającej. Osoba wezwana w charakterze świadka musi zatem byd o fakcie wezwania
powiadomiona w sposób określony obowiązującymi przepisami. Czynności nie przeprowadza się,
jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak dowodu, że została o niej powiadomiona oraz jeżeli
zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestawiennictwo wynikło z powodu przeszkód
żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn.

W razie niemożliwości stawienia się na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej
się usunąd przeszkody, osoba wezwana powinna swą nieobecnośd usprawiedliwid.
Niestawiennictwo świadka na rozprawie może spowodowad przerwę lub odroczenie rozprawy.
W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa świadka, któremu doręczono wezwanie, można
zastosowad kary porządkowe oraz zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie.

Pozostawania do dyspozycji organu procesowego – osoba wezwana nie tylko powinna się stawid
w miejscu i czasie oznaczonym w wezwaniu, ale także pozostawad do dyspozycji organu
procesowego, aż nie zostanie zwolniona. Jak długo czynnośd ta nie zostanie zakooczona i organ
kierujący procesem nie zwolni świadka, tak długo trwa obowiązek pozostawania do dyspozycji
organu procesowego, aż nie zostanie zwolniona.

Zeznawania – na osobie wezwanej w charakterze świadka ciąży prawny obowiązek zeznawania. Jest
to z jednej strony jej uprawnienie do zeznawania, z drugiej strony obowiązek prawny,
sankcjonowany stosowaniem środków przymusu procesowego.

Złożenia przyrzeczenia – obowiązek złożenia przyrzeczenia ograniczony został do przesłuchania
świadka przez sąd lub sędziego delegowanego, a także w ramach 316 § 3 K.p.k. Od świadka nie
odbiera się przyrzeczenia przed przesłuchaniem przez organy ścigania karnego. Przyrzeczenie jest
dodatkowym elementem mającym wzmocnid wiarygodnośd zeznao świadka. Świadek ma
obowiązek złożenia przyrzeczenia. Sam z tego obowiązku nie może się zwolnid, chyba że ustawa
wyraźnie stanowi, że nie należy od niego odbierad przyrzeczenia. Generalnie nie odbiera się
w wypadkach określonych w art. 189 K.p.k. (gdy nie jest on w stanie zrozumied znaczenia
przyrzeczenia (np. małoletni, chory psychicznie) lub kiedy dopuścił się przestępstwa fałszywych
zeznao). Sąd może odstąpid również od odebrania przyrzeczenia od świadka, ale pod warunkiem
że strony się temu nie sprzeciwiają. Nie można odstąpid od odebrania przyrzeczenia, jeżeli strony
się temu sprzeciwiają, nie podzielając przekonania sądu w tym zakresie.

Strona | 10

Przyrzeczenie ma formę uroczystą. Tekst świadek powtarza za sędzią. Osoby obecne na sali stoją.
Jeżeli świadek jest głuchy lub niemy przyrzeczenie składa przez podpisanie tekstu przyrzeczenia.
W razie złożenia już w danej sprawie przyrzeczenia przypomina się mu je przy następnym
przesłuchaniu. Obowiązek złożenia może byd wymuszony karami porządkowymi.

Zeznawania prawdy – w przeciwieostwie do oskarżonego świadek zeznając jest zobowiązany do
mówienia prawdy (najistotniejszy obowiązek świadka). Każdy organ kierujący procesem, bez
względu na stadium procesowe, powinien świadka przed przesłuchaniem pouczyd
o odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Odpowiedzialnośd za fałszywe zeznania nie zachodzi, gdy
pojawiają się nieścisłości w zeznaniach świadka, wynikające z deformacji w zakresie spostrzegania
i zapamiętywania, kiedy nie są one następstwem świadomej dążności do przedstawienia faktów
niezgodnie z prawdą lub zatajenia prawdy. W postępowaniu przygotowawczym świadek podpisuje
oświadczenie, że został uprzedzony o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

Uprawnienia świadka:

Świadek ma prawo do nie zeznawania i nie odpowiadania na kierowane do niego pytania. Dotyczy
to zarówno pytao obraźliwych dla świadka, jak i niestosownych zachowao oskarżonego na sali
rozpraw (ochrona godności świadka) *por. zakazy dowodzenia+.

Świadek może żądad, aby go przesłuchano za rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treśd zeznao
mogłaby narazid na haobę jego lub osobę dla niego najbliższą.

Uprawnienie do zwrotu poniesionych wydatków z powodu stawiennictwa.

W odniesieniu do przesłuchania świadka obowiązują reguły przesłuchania.

Przesłuchanie świadka jest możliwe przy użyciu urządzeo technicznych, na odległośd. W postępowaniu
przed sądem w czynności tej bierze udział sędzia wyznaczony lub sąd wezwany, w którego okręgu
świadek przebywa.

Wskazana techniczna możliwośd może byd wykorzystana w celu przesłuchania:

Świadka, który nie może się stawid na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie
dającej się usunąd przeszkody.

Świadka anonimowego

Przesłuchanie rozpoczyna się od zapytania świadka o dane personalne, karalnośd za fałszywe zeznania
oraz stosunek do stron. Świadek ma zeznawad o znanych mu faktach.

Jeżeli karalnośd czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego (np. w przypadku przestępstwa
wykorzystania bezradności, upośledzenia – art. 198 K.k.), nie może on sprzeciwid się oględzinom ciała
i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub z obserwacją w zakładzie leczniczym. Badao
tych (bez zgody) nie można przeprowadzid, gdy dotyczy to osób, które odmówiły zeznao lub zostały od
nich zwolnione.

W razie istnienia wątpliwości co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego,
zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego dokonanych spostrzeżeo sąd lub prokurator może

Strona | 11

zarządzid przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa a świadek nie
może się temu sprzeciwid. W pozostałym zakresie na badanie świadka potrzebna jest jego zgoda.
Świadka za jego zgodą, można poddad oględzinom i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu, jeżeli
jest to konieczne do celów dowodowych, ale badania te nie mogą byd połączone z zabiegami
chirurgicznymi lub obserwacją w zakładzie leczniczym.

Kumulacja roli świadka z innymi: świadek może występowad w tej roli, będąc jednocześnie powodem
cywilnym, oskarżycielem posiłkowym, czy pełnomocnikiem strony. Nie może natomiast byd
jednocześnie oskarżonym (chyba że w różnych procesach), ani biegłym. Łączenie roli świadka
z przedstawicielem społecznym oraz adwokatem też wzbudza pewne wątpliwości. Adwokat w takim
wypadku powinien wypowiedzied stosunek obrooczy.

Przemiennośd występowania w jednym procesie tej samej osoby, raz jako oskarżony, a w innym
etapie oskarżonego: zdarza się, że osoba początkowo przesłuchana w charakterze świadka staje się
oskarżoną. W takim wypadku protokół jej zeznao złożonych wcześniej w charakterze świadka nie może
byd w procesie wykorzystany na rozprawie. Jeżeli osoba najpierw przesłuchana została w charakterze
oskarżonego, a następnie postępowanie co do niej zostanie umorzone, to może byd powołana jako
świadek. Wówczas protokół jej wyjaśnieo może byd ujawniony na rozprawie w ramach 391 § 2 K.p.k.
Gdy sprawę jednego współoskarżonego włączono do odrębnego postępowania, drugi współoskarżony
może wystąpid w niej w charakterze świadka, ale wówczas służy mu prawo odmowy zeznao.

ETAPY PRZESŁUCHANIA W POSTĘPOWANIU PRZYGOTOWAWCZYM

!

I FAZA – faza wstępna
W tej fazie następuje sprawdzenie tożsamości i pouczenie o ciążących obowiązkach (np. obowiązek
zeznao zgodnie z prawdą) i przysługujących uprawnieniach (np. o prawie do odmowy składania zeznao).
II FAZA – faza swobodnej relacji
Osoba przesłuchiwana składa swobodną relację, której nie należy przerywad pytaniami ani kierunkowad.
Jedynie wtedy, gdy swobodna relacja zaczyna odbiegad od związku z powodem przesłuchania można
zwrócid się do przesłuchiwanego by mówił odnośnie tego, co wie na temat sprawy będącej
przedmiotem przesłuchania.
III FAZA – faza zadawania pytao kontrolnych
W tej fazie mogą padad pytania kontrolne mające na celu uzupełnienie, bądź sprecyzowanie relacji
osoby przesłuchiwanej.
IV FAZA – faza koocowa
Protokół z przesłuchania oddaje się do przeczytania osobie przesłuchiwanej, następnie nanosi
ewentualne poprawki i daje do podpisu.

ETAPY PRZESŁUCHANIA W POSTĘPOWANIU PRZED SĄDEM

W przeciwieostwie do przesłuchania w postępowaniu przygotowawczym przy przesłuchaniu przed
sądem wyróżniamy fazę II (swobodnej relacji) oraz fazę III (zadawania pytao kontrolnych).

I FAZA – faza swobodnej relacji
Osoba przesłuchiwana składa swobodną relację, której nie należy przerywad pytaniami ani kierunkowad.
Jedynie wtedy, gdy swobodna relacja zaczyna odbiegad od związku z powodem przesłuchania można
zwrócid się do przesłuchiwanego by mówił odnośnie tego, co wie na temat sprawy będącej
przedmiotem przesłuchania.

Strona | 12

II FAZA – faza zadawania pytao kontrolnych
W tej fazie mogą padad pytania kontrolne mające na celu uzupełnienie, bądź sprecyzowanie relacji
osoby przesłuchiwanej.

I instancja

Proces wpadkowy

PRZEDMIOTOWE ROZSZERZENIE OSKARŻENIA

Rozszerzenie oskarżenia na rozprawie przeciwko temu samemu oskarżonemu o inny czyn, oprócz
czynów objętych aktem oskarżenia, jest wyjątkowo możliwe w związku z zastosowaniem tzw. procesu
wpadkowego (art. 398 K.p.k.), czyli przedmiotowego rozszerzenia oskarżenia.

Jest to dopuszczalne jedynie wówczas, gdy kumulatywnie wystąpią wszystkie przesłanki stosowania tej
instytucji i równocześnie nie wystąpią przeszkody procesowe uniemożliwiające prowadzenie w tym
zakresie postępowania karnego.

Przesłanki:
1) Okoliczności ujawnione na rozprawie (po jej wywołaniu) wskazują, że oskarżony dopuścił się innego
czynu, oprócz objętego aktem oskarżenia – Czyn który ujawniony został na rozprawie nie może byd
czynem zarzucanym oskarżonemu w zmienionej w istotny sposób postaci, lecz czynem nowym,
o którego popełnieniu przez oskarżonego organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości wcześniej nie
posiadały informacji.

2) Oskarżyciel zarzuca na rozprawie popełnienie tego czynu i domaga się natychmiastowego
rozszerzenia postępowania o ten czyn (zarzut sformułowany w postaci ustnego oskarżenia) – treśd
umieszcza się w protokole rozprawy.

3) Oskarżony wyraża zgodę na rozpoznanie czynu w ramach nowego oskarżenia na tej samej rozprawie
– oświadczenia w tym przedmiocie nie może za niego złożyd jego obrooca i powinno ono zostad
umieszczone w protokole rozprawy. Zgoda musi byd wyraźna.

4) Nie zachodzi koniecznośd przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, co do nowego czynu

Pomimo spełnienia warunków, sąd nie jest zobowiązany, a jedynie ma prawo do rozpoznania na
rozprawie nowego zarzucanego czynu.

Ustny akt oskarżenia jest tylko propozycją dla sądu i oskarżonego, by szybciej i efektywniej rozstrzygnąd
o odpowiedzialności oskarżonego, a nie pełni funkcji inicjującej postępowanie.

Sąd może także odroczyd rozprawę, powodując czasowe wstrzymanie biegu procesu. Może to mied
miejsce wówczas, gdy oskarżony zgadza się na rozpoznanie nowego czynu, jednak nie wyraża zgody na
czynienie tego natychmiast, uznając, że winien mied czas na przygotowanie obrony. Wówczas nie ustaje
zawisłośd sprawy przed sądem o oba czyny, lecz oskarżyciel wnosi nowy, uzupełniający akt oskarżenia,
który umożliwia oskarżonemu przygotowanie obrony. W takim wypadku pisemny akt oskarżenia
powinien byd oskarżonemu doręczony przed rozprawą.

Przedmiotowe rozstrzygnięcie oskarżenia może wystąpid nie tylko w sprawach o przestępstwa ścigane
z oskarżenia publicznego, ale nadto w sprawach o przestępstwa prywatnoskargowe, a także wówczas

Strona | 13

gdy z subsydiarnym aktem oskarżenia wystąpił oskarżyciel posiłkowy; dotyczy to również innych
podmiotów uprawnionych do występowania przed sądem w charakterze oskarżyciela w postępowaniu
uproszczonym.

Wyjaśnienia oskarżonego

Po odczytaniu aktu oskarżenia przewodniczący poucza oskarżonego o prawie składania wyjaśnieo,
odmowy wyjaśnieo lub odpowiedzi na pytania, po czym pyta go o to:

1) Czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu
2) Czy chce złożyd wyjaśnienia i jakie

Jeżeli oskarżony decyduje się na składanie wyjaśnieo, należy mu umożliwid ich złożenie w warunkach
swobodnej wypowiedzi. Po jego relacji można zadawad pytania. *patrz etapy przesłuchania+

Do czasu zakooczenia pierwszego przesłuchania na rozprawie głównej, oskarżony któremu zarzucono
występek, może złożyd wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu kary (określonego
rodzaju i rozmiaru ewentualnie poddania go próbie) lub środka karnego bez przeprowadzania
postępowania dowodowego. Jest to tzw. wniosek o dobrowolne poddanie się karze (art. 387 K.p.k.)
[patrz zagadnienie poniżej+.

Oskarżony może składad wyjaśnienia, może jednak odmówid ich złożenia. W razie odmowy złożenia
wyjaśnieo lub oświadczenia przez oskarżonego, że pewnych szczegółów nie pamięta, albo złożenia
odmiennych wyjaśnieo niż poprzednio lub w innej spawie, odczytuje się na rozprawie protokół jego
wyjaśnieo, złożonych poprzednio w charakterze oskarżonego w tej lub innej sprawie. Odczytanie to
może mied miejsce jedynie w odpowiednim zakresie, tj. tylko w tej części, w której wyjaśnienia
oskarżonego są odmienne od wcześniej złożonych albo, co do której odmawia składania wyjaśnieo. Po
odczytaniu protokołu przewodniczący zwraca się do oskarżonego o wypowiedzenie się co do jego treści
i o wyjaśnienie zachodzących sprzeczności. Odmienności pomiędzy wyjaśnieniami oskarżonego muszą
byd wyraźne.

Odczytanie protokołu poprzednich wyjaśnieo jest nie tylko prawem, ale i obowiązkiem sądu, gdyż ich
nieodczytanie może prowadzid do niezgodnych z prawdą ustaleo faktycznych. Odczytaniu podlegają
ponadto protokoły wyjaśnieo oskarżonego sporządzone przed organami ścigania paostwa obcego,
w ramach pomocy prawnej lub w postępowaniu przed przejęciem ścigania.

Obowiązujące przepisy nie przewidują odczytania protokołu zeznao złożonych w charakterze świadka,
jeżeli ta osoba jest następnie przesłuchiwana jako oskarżony, świadek bowiem jest zobowiązany do
składania zeznao, a w dodatku pod groźbą kary. Odczytanie protokołu zeznao, jakie oskarżony złożył
w postępowaniu przygotowawczym w danej sprawie w charakterze świadka nie jest dopuszczalne.

Dobrowolne poddanie się karze

!

Do czasu zakooczenia pierwszego przesłuchania na rozprawie głównej, oskarżony któremu zarzucono
występek, może złożyd wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu kary (określonego
rodzaju i rozmiaru ewentualnie poddania go próbie) lub środka karnego bez przeprowadzania
postępowania dowodowego. Jest to tzw. wniosek o dobrowolne poddanie się karze (art. 387 K.p.k.).

Sąd może przychylid się do wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego tylko wtedy gdy
jednocześnie:

Okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości

Postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte

Strona | 14

Nie sprzeciwiają się temu prokurator oraz pokrzywdzony

Może byd następstwem porozumienia się stron procesowych. Sąd może uzależnid uwzględnienie
wniosku oskarżonego od zaproponowanych przez siebie zmian. Zmianom tym mogą sprzeciwid się
strony oraz pokrzywdzony. Jeżeli sąd uzna to za celowe, może odroczyd posiedzenie, wyznaczając
stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą
dokonania uzgodnieo, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza rozprawę. Przychylając się do
wniosku, sąd może uznad za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty
przedłożone przez stronę.

Jeżeli wniosek oskarżonego został złożony przed rozpoczęciem rozprawy, sąd rozpoznaje go na
rozprawie, chyba że sprawa toczy się w trybie uproszczonym. W tym trybie możliwe jest jedynie
wydanie wyroku skazującego, nie zaś warunkowo umarzającego postępowanie karne. W razie
nieuwzględnienia wniosku i braku podstaw do zastosowania tej instytucji, sąd prowadzi dalej
postępowanie dowodowe na zasadach ogólnych.

Sąd może za zgodą obecnych stron przeprowadzid postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli
wyjaśnienia oskarżonego, przyznającego się do winy, nie budzą wątpliwości. Zgoda stron na
ograniczenie postępowania dowodowego powinna byd wyraźna i odnotowana w protokole rozprawy,
zaś brak zgody jednej ze stron eliminuje dopuszczalnośd stosowania tej instytucji.

Skazanie bez rozprawy

!

Prokurator może umieścid w akcie oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie
uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego za występek zagrożony karą nieprzekraczającą
10 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzania rozprawy, jeżeli:

Okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości

Postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.

Jeżeli zachodzą powyższe warunki, a w świetle zebranych dowodów wyjaśnienia podejrzanego nie
budzą wątpliwości, dalszych czynności dowodowych w postępowaniu przygotowawczym można nie
przeprowadzad. Przeprowadza się jednak czynności, co do których zachodzi niebezpieczeostwo, że nie
będzie można ich przeprowadzid na rozprawie.

Uzasadnienie aktu oskarżenia można ograniczyd do wskazania powyższych warunków.

Porównanie dobrowolnego poddania się karze (art.
387 K.p.k.) i skazania bez rozprawy (art. 355 K.p.k.)

!

art. 355

art. 387

Prokurator w akcie oskarżenia

Oskarżony we wniosku

Występek zagrożony karą nieprzekraczającą

10 lat pozbawienia wolności

Występek

Posiedzenie

Rozprawa

Porozumienie z pokrzywdzonym zostało już

zawarte

Porozumienie z pokrzywdzonym ma dopiero

byd zawarte

Strona | 15

Czynności zlecone prokuratorowi przez sąd w trakcie
rozprawy (art. 397 K.p.k.)

Jeżeli dopiero w toku rozprawy ujawnią się istotne braki postępowania przygotowawczego, a ich
usunięcie przez sąd uniemożliwiałoby wydanie prawidłowego orzeczenia w rozsądnym terminie, zaś
przeszkód tych nie można usunąd stosując przepis art. 396 (w ramach pomocy prawnej – sędzia
wyznaczony lub sąd wezwany), sąd może przerwad albo odroczyd rozprawę zakreślając oskarżycielowi
publicznemu termin do przedstawienia dowodów, których przeprowadzenie pozwoliłoby na usunięcie
dostrzeżonych braków.

Oskarżyciel publiczny w celu zebrania brakujących dowodów może przedsięwziąd osobiście,
a prokurator także zlecid Policji dokonanie niezbędnych czynności dowodowych.

Oskarżyciel publiczny w wypadku niemożności dotrzymania zakreślonego terminu może zwrócid się do
sądu o jego przedłużenie.

Jeżeli oskarżyciel publiczny w wyznaczonym terminie nie przedstawi stosownych dowodów, sąd
rozstrzyga na korzyśd oskarżonego wątpliwości wynikające z nieprzeprowadzenia tych dowodów.

Zwrot sprawy do uzupełnienia postępowania
przygotowawczego (art. 345 K.p.k.)

Sąd przekazuje sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia, jeżeli akta sprawy
wskazują na istotne braki tego postępowania, zwłaszcza na potrzebę poszukiwania dowodów, zaś
dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności.

Przekazując sprawę prokuratorowi sąd wskazuje kierunek uzupełnienia, a w razie potrzeby także
odpowiednie czynności, jakie należy przedsięwziąd.

Na postanowienie sądu służy stronom zażalenie.

Postępowania szczególne

Wyrok zaoczny

Wyrokowanie zaoczne stanowi zmodyfikowaną postad postępowania uproszczonego. Konstrukcja ta ma
charakter fakultatywny. Warunki wyrokowania zaocznego (obok zachowania przesłanek ogólnych
i szczególnych decydujących o dopuszczalności postępowania uproszczonego):

1) Niestawienie się zarówno oskarżonego, jak i jego obroocy na rozprawie, o której zostali prawidłowo
powiadomieni oraz brak wniosku oskarżonego o odroczenie rozprawy, który byłby połączony
z usprawiedliwieniem jego niestawiennictwa,

2) Możliwośd odczytania wyjaśnieo oskarżonego.

Okolicznośd wyłączająca możliwośd wydania wyroku zaocznego (negatywna przesłanka): potrzeba
orzeczenia tytułem środka zabezpieczającego innego środka, niż przepadek przedmiotów. Orzeczenie
innego środka wymaga obecności oskarżonego.

Strona | 16

Nie jest wyrokiem zaocznym:

Wyrok wydany na rozprawie, na której wprawdzie nie stawił się oskarżony, nie usprawiedliwiając
swojej nieobecności, ale był obecny jego obrooca.

Wyrok wydany na rozprawie kontynuowanej pod nieobecnośd oskarżonego, który po złożeniu
wyjaśnieo opuścił salę rozpraw bez zezwolenia przewodniczącego lub wydany pomimo jego
nieobecności w sytuacjach określonych w art. 377 K.p.k.

W każdym wypadku niestawiennictwa oskarżonego na rozprawie prowadzone w postępowaniu
uproszczonym odczytuje się uprzednio złożone przez niego wyjaśnienia. Można też dokonad tzw.
rekwizycyjnego przeprowadzenia dowodu z art. 396 § 2-4 K.p.k.

Treścią wyroku zaocznego może byd każde rozstrzygniecie. Oznacza to że przede wszystkim, że oprócz
skazania, wyrokiem zaocznym można również oskarżonego uniewinnid lub umorzyd postępowanie.

Sprzeciw: Wyrok zaoczny podlega z urzędu doręczeniu oskarżonemu. W terminie 7 dni od doręczenia
odpisu wyroku zaocznego oskarżony może wnieśd sprzeciw usprawiedliwiając swą nieobecnośd na
rozprawie. Sprzeciw przysługuje jedynie oskarżonemu. Wniesienie sprzeciwu nie wyczerpuje sposobów
zakwestionowania wyroku zaocznego, bowiem od tego orzeczenia stronom przysługuje zwyczajny
środek odwoławczy w postaci apelacji.

Odmowa przyjęcia sprzeciwu: jeśli został wniesiony po terminie lub przez osobę nieuprawnioną,
a także gdy nie wskazano w nim okoliczności usprawiedliwiających nieobecnośd na rozprawie i brak ten
nie został usunięty w terminie 7-dniowym.

Decyzja o przyjęciu lub odmowie przyjęcia sprzeciwu od wyroku zaocznego należy do prezesa sądu. Na
zarządzenie prezesa sądu o odmowie przyjęcia sprzeciwu jako zamykające drogę do wydania wyroku
przysługuje zażalenie.

Nieuwzględnienie sprzeciwu: sąd wydaje postanowienie o nieuwzględnieniu sprzeciwu, jeżeli uzna
nieobecnośd oskarżonego za nieusprawiedliwioną. Postanowienie to podlega zaskarżeniu zażaleniem.

Jeżeli oskarżony wniósł sprzeciw, a nie połączył z nim wniosku o uzasadnienie wyroku na piśmie,
nieprzyjęcie sprzeciwu powoduje, że wyrok zaoczny staje się prawomocny, chyba że nie upłynął jeszcze
ów 7-dniowy termin do wniesienia wniosku o uzasadnienie lub został on złożony przez inny uprawniony
podmiot. Natomiast w razie nieprzyjęcia lub nieuwzględnienia sprzeciwu, z którym połączono wniosek
o uzasadnienie wyroku zaocznego na piśmie, sąd jest zobowiązany sporządzid uzasadnienie, które
następnie doręcza się oskarżonemu.

Uwzględnienie sprzeciwu otwiera drogę do ponownego rozpoznania sprawy. Nie powoduje ono jednak
automatycznej utraty mocy prawnej przez wyrok zaoczny. Do wywołania takiego skutku konieczne jest
stawienie się oskarżonego lub jego obroocy na rozprawie wyznaczonej w następstwie uwzględnienia
sprzeciwu. Gdy do tego dojdzie wyrok zaoczny traci moc z mocy prawa. Jeżeli natomiast oskarżony, ani
obrooca ponownie się nie stawią – wyrok zaoczny pozostaje w mocy.

Postępowanie nakazowe

W postępowaniu nakazowym znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy o postępowaniu
uproszczonym, jeżeli przepisy regulujące tryb nakazowy nie stanowią inaczej.

Strona | 17

Rezygnacja z rozprawy głównej jako zasadniczego etapu postępowania jurysdykcyjnego i otwarcie
w ten sposób drogi do rozstrzygnięcia przez sąd o przedmiocie procesu na posiedzeniu w formie
wyroku nakazowego.

Postępowanie nakazowe jest dopuszczalne, jeżeli wystąpią następujące szczególne przesłanki
dodatnie:
1) Sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym
2) Zachodzi wypadek pozwalający na orzeczenie za przestępstwo kary ograniczenia wolności lub kary
grzywny – wykluczone jest wymierzenie kary pozbawienia wolności w jakiejkolwiek postaci. Kara
ograniczenia wolności lub kara grzywny musi stanowid w ocenie sądu wystarczającą reakcję na
przestępstwo.
3) Sąd uznaje, na podstawie zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału dowodowego,
że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.

Przesłanki ujemne (postępowanie jest niedopuszczalne):
1) W stosunku do osoby pozbawionej wolności,
2) W sprawie z oskarżenia prywatnego,
3) Jeżeli oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy, lub zachodzi wątpliwośd co do jego
Poczytalności.

Wyrok nakazowy: Sąd wydaje wyrok nakazowy na posiedzeniu, które odbywa się bez udziału stron.
O rozpoznaniu sprawy w tym postępowaniu decyduje wstępnie prezes sądu, który kieruje sprawę na
posiedzenie sądu, jeżeli uzna, że rozstrzygnięcie sprawy może nastąpid w drodze wyroku nakazowego.

Wyrokiem nakazowym może orzec karę ograniczenia wolności w pełnych granicach jej wymiaru,
wyznaczonych w przepisach prawa karnego materialnego lub grzywny w wysokości do 100 stawek
dziennych albo do 200 000 złotych. Orzeczenie grzywny w większym rozmiarze stanowi rażące
naruszenie ustawy karnoprocesowej. Obok wymierzenia kary, w wypadkach przewidzianych w ustawie,
można orzec środek karny każdego rodzaju. Sąd może także orzec tylko środek karny, jeśli znajduje to
oparcie w K.k.

Jeżeli w ocenie sądu kara grzywny miałaby wykroczyd poza granice jej orzekania dopuszczalne
w postępowaniu nakazowym, powinien wydad postanowienie o skierowaniu sprawy do rozpoznania na
rozprawie w postępowaniu uproszczonym.

Wydając wyrok nakazowy sąd zasądza w całości roszczenie zgłoszone w powództwie cywilnym. Sąd
pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania, jeżeli materiał dowodowy zebrany w postępowaniu
przygotowawczym nie jest wystarczający do orzeczenia w ogóle lub o całości zgłoszonego roszczenia
cywilnego. Jeżeli powództwa nie wytoczono, sąd wydając wyrok nakazowy zasądza odszkodowanie
pieniężne na rzecz pokrzywdzonego z urzędu, chyba że materiał dowodowy nie pozwala na dokonanie
oceny w kwestii wystąpienia szkody lub jej wysokości.

Na strukturę treściową wyroku nakazowego składają się:
1) Oznaczenie sądu i sędziego, który wydał wyrok nakazowy,
2) Data wydania wyroku,
3) Imię i nazwisko oraz inne dane określające tożsamośd oskarżonego,
4) Dokładne określenie czynu przypisanego przez sąd oskarżonemu, ze wskazaniem zastosowanych
przepisów ustawy karnej,
5) Wymiar kary i inne niezbędne rozstrzygnięcia.

Wyrok nakazowy może nie zawierad uzasadnienia. Kwestia sporządzenia uzasadnienia zależy od oceny

Strona | 18

sądu.

Wyrok nakazowy zapada poza rozprawą, jego treśd udostępnia się publicznie przez złożenie odpisu
wyroku na okres 7 dni w sekretariacie, o czym należy uczynid wzmiankę w protokole posiedzenia. Odpis
wyroku nakazowego doręcza się oskarżycielowi, a oskarżonemu i jego obroocy łącznie z odpisem aktu
oskarżenia.

Sprzeciw: Wyrok nakazowy może byd zaskarżony sprzeciwem w terminie zawitym 7 dni od doręczenia
nakazu. Uprawnienie do wniesienia sprzeciwu przysługuje oskarżycielowi i oskarżonemu (także
obroocy).

Sprzeciw powinien odpowiadad ogólnym wymogom pisma procesowego. Nie jest konieczne
przytaczanie jakichkolwiek zarzutów. Sam fakt wniesienia sprzeciwu przez uprawniony podmiot
z zachowaniem terminu skutkuje utratą mocy prawnej przez wyrok nakazowy i koniecznością
rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych. Jeżeli jednak wnoszący sprzeciw podniesie w nim zarzuty
odnoszące się wyłącznie do rozstrzygnięcia o roszczeniu cywilnym wyrok nakazowy traci moc tylko
w części obejmującej to rozstrzygnięcie.

Prezes sądu odmawia przyjęcia sprzeciwu, jeżeli został wniesiony po terminie lub przez osobę
nieuprawnioną. Zarządzenie to podlega zaskarżeniu zażaleniem.

Skuteczne wniesienie sprzeciwu, powoduje ex lege utratę mocy wyroku nakazowego, nie wymaga
poświadczenia w drodze decyzji procesowej. W takim wypadku prezes sądu podejmuje czynności
zmierzające do wyznaczenia rozprawy, na której sprawa podlega rozpoznaniu od początku. Sędzia, który
wydał wyrok nakazowy, jest wyłączony od udziału w danej sprawie.

Sprzeciw może byd cofnięty do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej.
Cofnięcie sprzeciwu powoduje, że wyrok nakazowy odzyskuje moc prawną.

Wyrok nakazowy, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub sprzeciw cofnięto w terminie, staje się
prawomocny i podlega wykonaniu.

Wyrok nakazowy posiadający atrybut prawomocności może byd wzruszony w trybie kasacji podmiotów
szczególnych lub w trybie wznowienia postępowania.

Przesłanki postępowania przyspieszonego oraz jego
przebieg

!

Jednostopniowa redukcja formalizmu. W postępowaniu przyspieszonym stosuje się przepisy
o postępowaniu uproszczonym, jeżeli przepisy regulujące to postępowanie szczególne, zamieszczone
w rozdziale 54a K.p.k. nie stanowią inaczej. Postępowanie przyspieszone nie ma charakteru
obligatoryjnego.

PRZESŁANKI POSTĘPOWANIA PRZYSPIESZONEGO

Dodatnie przesłanki szczególne:
1) Popełnienie przestępstwa podlegającego rozpoznaniu w postępowaniu przyspieszonym – dotyczy
przestępstw, dla których wystarczającą formę postępowania stanowi dochodzenie, niezależnie od tego
czy pozostałe warunki dochodzenia zostały spełnione.

Strona | 19

Katalog przestępstw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu przyspieszonym uzupełniają
przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, jeżeli miały one charakter chuligaoski. Taki charakter
mają występki polegające na:

Umyślnym zamachu na zdrowie, na wolnośd, na cześd lub nietykalnośd cielesną, na
bezpieczeostwo powszechne, na działalnośd instytucji paostwowych, samorządu terytorialnego,
na porządek publiczny albo na umyślnym niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do
użytku cudzej rzeczy,

Publicznym działaniu sprawcy,

Działaniu podjętym bez powodu albo z oczywiście błahego powodu,

Zachowaniu okazującym rażące lekceważenie porządku prawnego.

2) Ujęcie sprawcy na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub bezpośrednio potem,
zatrzymanie oraz w ciągu 48 godzin doprowadzenie przez Policję i przekazanie do dyspozycji sądu
wraz z wnioskiem, o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym – ujęcie na gorącym uczynku ma
miejsce gdy schwytano podejrzanego w chwili usiłowania lub dokonywania przestępstwa, albo
bezpośrednio potem w pościgu. Ujęcie takie może byd udziałem każdego obywatela (obowiązek
niezwłocznego przekazania Policji) lub organu Policji.

Okres 48 godzin rozpoczyna bieg od momentu ujęcia sprawcy, jeżeli było ono bezpośrednim udziałem
Policji albo od przekazania sprawcy Policji przez osobę, która dokonała ujęcia obywatelskiego.
Zatrzymanego należy natychmiast zwolnid nie tylko wówczas, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, ale
również wtedy, gdy w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania nie zostanie on przekazany do dyspozycji
sądu wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym, albo sąd lub
prokurator wyda polecenie jego zwolnienia. Poza wymienionymi sytuacjami do zwolnienia
zatrzymanego powinno dojśd, jeżeli w ciągu 24 godzin od oddania go do dyspozycji sądu nie zdołano
rozpoznad sprawy, a sąd nie zastosował tymczasowego aresztowania.

Wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym, podlegający złożeniu wraz
z przekazaniem sprawcy sądowi, inauguruje postępowanie jurysdykcyjne bez potrzeby podejmowania
przez sąd jakiejkolwiek decyzji w tym zakresie. Jest on sporządzony na piśmie przez Policję. Policja
kieruje taki wniosek do sądu i zawiadamia o tym prokuratora. Wniosek ten zastępuje akt oskarżenia.
Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem o skazanie bez rozprawy (art. 335 § 1) albo jeżeli
podejrzany złożył wniosek o wydanie wyroku skazującego (art. 387 § 1) Policja przedstawia wniosek
o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym do zatwierdzenia prokuratorowi, który może
odmówid zatwierdzenia albo złożyd go do sądu, może też dołączyd wniosek o skazanie bez rozprawy.

Można odstąpid od zatrzymania i przymusowego doprowadzenia do sądu lub zwolnid zatrzymanego
zobowiązując go do stawienia się w sądzie w wyznaczonym miejscu i czasie w okresie
nieprzekraczającym 72 godzin od chwili zatrzymania albo oddania sprawcy w ręce Policji, ze skutkiem
wezwania. Wniosek o rozpoznanie sprawy przekazuje się w takim wypadku sądowi wraz z materiałem
dowodowym w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania albo oddania sprawcy w ręce Policji, aby sąd
mógł przystąpid do rozpoznania sprawy przed upływem 72 godzin od chwili zatrzymania albo oddania
w ręce Policji. – do występków chuligaoskich ma to zastosowanie tylko wyjątkowo, wtedy, gdy jest
pewnośd realizacji i nieutrudniania postępowania w inny sposób.

Ujemne przesłanki szczególne (art. 517g K.p.k.):

1) Niemożnośd rozpoznania sprawy w terminie 14 dniowym – nakaz niezwłocznego przystąpienia przez
sąd do rozpoznania sprawy (powinnośd wdrożenia procedury sądowej tak szybko jak to jest możliwe).
Koncepcja rozpoznania sprawy przez sąd w trybie przyspieszonym na pierwszej rozprawie w tym dniu,
w którym oskarżonego doprowadzono i oddano do dyspozycji sądu. Na wypadek braku takiej

Strona | 20

możliwości przewidziano dopuszczalnośd zarządzenia prezerw na okres nieprzekraczający łącznie 14
dni. W razie orzeczenia przerwy sąd orzeka w przedmiocie zastosowania środka zapobiegawczego.

Niemożnośd rozpoznania sprawy we wskazanym 14 dniowym terminie wyklucza prowadzenie
postępowania przyspieszonego. Ujawnienie tej okoliczności implikuje zmianę trybu postępowania
i kontynuowanie procesu sądowego w trybie uproszczonym. Jeżeli rozpoznanie sprawy w postępowaniu
uproszczonym byłoby niedopuszczalne, sąd przekazuje sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia
postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych, o czym należy zawiadomid pokrzywdzonego.

Zmiana trybu postępowania karnego, następuje także, gdy wyjdzie na jaw brak pozytywnych
przesłanek szczególnych dla tego trybu postępowania.

2) Koniecznośd uzupełnienia postępowania dowodowego przy jednoczesnym braku możliwości
dokonania niezbędnych czynności bez znacznych trudności przez sąd – w razie stwierdzenia
w postępowaniu przyspieszonym, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie jest niekompletny,
sąd powinien przeprowadzid niezbędne czynności zmierzające do usunięcia braków. Konsekwencją
wystąpienia tej przesłanki powinno byd przekazanie prokuratorowi w celu przeprowadzenia
postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych, o czym należy pokrzywdzonego zawiadomid.

3) Potrzeba wymierzenia kary powyżej ustalonych granic dla postępowania przyspieszonego –
przewidywane przez sąd możliwości wymierzenia kary powyżej 2 lat pozbawienia wolności jest ujemną
przesłanką, wyłączającą możliwośd procedowania w postępowaniu przyspieszonym. Wówczas
przekazuje się sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania na zasadach ogólnych.

We wszystkich przedstawionych sytuacjach, w których następuje przekazanie sprawy prokuratorowi
w celu przeprowadzenia postępowania na zasadach ogólnych sąd jest zobligowany do rozstrzygnięcia
w przedmiocie środka zapobiegawczego, co nie oznacza, aby musiał taki środek zastosowad.

PRZEBIEG POSTĘPOWANIA PRZYSPIESZONEGO

1. Postępowanie przygotowawcze
W postępowaniu przyspieszonym dochodzenie można ograniczyd do przesłuchania osoby podejrzanej
w charakterze podejrzanego (należy ją pouczyd o uprawnieniach i obowiązkach) oraz zabezpieczenia
dowodów w niezbędnym zakresie. Instytucji wszczęcia i zamknięcia dochodzenia można nie dokonywad.

Z reguły na takie dochodzenie będą się składały czynności procesowe konieczne dla zabezpieczenia
śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem. Powinno ono
także obejmowad czynności dochodzeniowe pozwalające na ocenę dopuszczalności prowadzenia
postępowania przyspieszonego.

Jeżeli zachodzą podstawy do zainaugurowania postępowania sądowego w trybie przyspieszonym
funkcjonariusz Policji sporządza na piśmie wniosek o rozpoznanie sprawy w tym postępowaniu i
przekazuje go do sądu wraz ze zgromadzonym materiałem dowodowym oraz zawiadamia niezwłocznie
prokuratora. Wniosek taki zastępuje akt oskarżenia (nie musi byd uzasadnienia). Prokurator musi jednak
zatwierdzid wniosek gdy zachodzą warunki do skazania bez rozprawy, albo gdy podejrzany złożył
wniosek o dobrowolne poddanie się karze. Wówczas prokurator może odmówid zatwierdzenia wniosku
Policji albo zatwierdzid i skierowad do sądu i wówczas może także dołączyd wniosek o skazanie bez
rozprawy.

Policja jest zobowiązana udzielid pokrzywdzonemu pisemnego pouczenia o uprawnieniu do złożenia
wniosku o nałożenie obowiązku naprawienia szkody o możliwości wniesienia sprzeciwu w sytuacji

Strona | 21

dobrowolnego poddania się karze przez oskarżonego oraz prawie do złożenia oświadczenia o działaniu
w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Każda osoba wezwana przez Policję w charakterze świadka, biegłego, tłumacza lub specjalisty jest
obowiązana stawid się we wskazanym terminie.

2. Postępowanie przed sądem
Przekazanie zatrzymanego wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym
pociąga za sobą niezwłoczne przystąpienie przez sąd od rozpoznania sprawy. Następuje tu wyłączenie
przepisów przewidujących wstępną merytoryczną kontrolę oskarżenia przez sąd.

Sąd rejonowy rozpoznaje sprawę w pierwszej instancji jednoosobowo. Sędzia ma w takim wypadku
prawa i obowiązki przewodniczącego. Nie znajduje zastosowania reguła, odwołująca się do skojarzenia
wpływu spraw z jawną dla stron listą sędziów.

Udział oskarżyciela publicznego i oskarżonego w rozprawie jest obowiązkowy.

W postępowaniu przyspieszonym w sprawach o przestępstwa w roli oskarżyciela publicznego występuje
wyłącznie prokurator. Policja zawiadamia prokuratora o terminie rozprawy.

Odpis wniosku o rozpoznanie sprawy, w postępowaniu jurysdykcyjnym, prezes sądu lub sąd doręcza
oskarżonemu oraz jego obroocy (jeśli został ustanowiony). Sąd powinien zapewnid oskarżonemu
kontakt z obroocą bez obecności osób trzecich.

W razie niestawiennictwa oskarżonego, jeżeli sąd uzna nieobecnośd za nieusprawiedliwioną, może
prowadzid rozprawę pod jego nieobecnośd, a wydanego wyroku nie uważa się za zaoczny.

Powództwo cywilne w tym trybie jest niedopuszczalne.

Wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku może byd zgłoszony ustnie do
protokołu rozprawy lub posiedzenia albo złożony na piśmie w terminie zawitym 3 dni od daty
ogłoszenia wyroku. Sąd sporządza uzasadnienie wyroku w terminie 3 dni od daty złożenia wniosku
o sporządzenie uzasadnienia. Termin do wniesienia apelacji wynosi 7 dni od daty doręczenia wyroku
z uzasadnieniem. W razie złożenia apelacji, akta przekazuje się niezwłocznie sądowi odwoławczemu,
który rozpoznaje sprawę najpóźniej w ciągu miesiąca.

W razie skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej
wykonania sąd jest zobowiązany, po wysłuchaniu stron, do rozstrzygnięcia w przedmiocie środka
zapobiegawczego, wyznacza zakres obligatoryjnego orzekania w kwestii tzw. międzyinstancyjnego
środka zapobiegawczego.

Skondensowaniu czynności procesowych podejmowanych w postępowaniu przyspieszonym służą
modyfikacje w zakresie terminów i czynności związanych z zaskarżeniem wyroku. Mamy następujące
rozwiązania:

1) Skrócenie do 3 dni terminu na wniesienie przez stronę wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie
uzasadnienia wyroku. Może on byd zgłoszony na piśmie jak i ustnie do protokołu.

2) Ograniczenie do 3 dni instrukcyjnego terminy do sporządzenia uzasadnienia wyroku, który biegnie od
daty złożenia wniosku w tej kwestii.

Strona | 22

3) Skrócenie do 7 dni terminu do wniesienia apelacji, który biegnie dla każdego uprawnionego od daty
doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.

4) Obowiązek niezwłocznego przekazania akt spawy wraz z apelacją sądowi odwoławczemu, chyba
że prezes sądu pierwszej instancji stwierdzi, iż środek odwoławczy został wniesiony po terminie, przez
osobę nieuprawnioną lub jest niedopuszczalny z mocy ustawy.

5) Rozpoznanie sprawy przez sąd odwoławczy powinno nastąpid w terminie instrukcyjnym jednego
miesiąca od otrzymania akt sprawy wraz z apelacją. Odpis apelacji prokuratora, obroocy lub
pełnomocnika doręcza się stronie przeciwnej wraz z zawiadomieniem o terminie rozprawy apelacyjnej.
Utrzymuje się zasada rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy w składzie trzech sędziów, to jednak
istnieje możliwośd zarządzenia przez prezesa sądu odwoławczego jej rozpoznania w składzie
jednoosobowym, jeżeli jest to uzasadnione szczególnymi okolicznościami.

Jeżeli sąd przy rozpoznawaniu środka odwoławczego w postępowaniu przyspieszonym ustali,
że zachodzi potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego co do istoty sprawy, może przekazad
sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego na zasadach
ogólnych.

Uchylenie wyroku wydanego w pierwszej instancji w postępowaniu przyspieszonym i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania implikuje zmianę trybu procesu sądowego i prowadzenie dalszego
postępowania przez sąd w trybie uproszczonym, a w razie niemożności prowadzenia w tym trybie (np.
dochodzenie nie było prowadzone do kooca postępowania przygotowawczego), sąd przekazuje sprawę
prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych.

Postępowanie odwoławcze

Granice środka odwoławczego i modyfikacje granic

!

GRANICE ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO
Granice środka odwoławczego stanowią zasadniczy czynnik decydujący o zakresie rozpoznania (kontroli)
sprawy w instancji odwoławczej.

Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach środka odwoławczego, a w zakresie szerszym o tyle,
o ile ustawa to przewiduje. Sąd odwoławczy jest obowiązany rozważyd wszystkie wnioski i zarzuty
wskazane w środku odwoławczym, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Według jednego poglądu granice środka odwoławczego wyznaczają cztery składniki zawarte
w skardze odwoławczej, a mianowicie:

- Zakres zaskarżenia,
- Zarzuty odwoławcze,
- Wnioski odwoławcze,
- Kierunek środka odwoławczego.

Drugie zapatrywanie przyjmuje, że granice środka odwoławczego tworzy zakres zaskarżenia, który
wyznaczają wnioski odwoławcze i zarzuty odwoławcze. Kierunek środka odwoławczego jest
składnikiem odrębnym w stosunku do granic środka odwoławczego, wpływającym na zakres
rozpoznania sprawy w instancji odwoławczej.

Strona | 23

Wydaje się, że podstawowym składnikiem kontroli odwoławczej jest zakres zaskarżenia. Zakres
zaskarżenia wyznaczają te składniki orzeczenia sądu pierwszej instancji, przeciwko którym jest
skierowany środek odwoławczy.

Odwołujący się może zaskarżyd całośd orzeczenia lub jego części, tzn. poszczególne jego rozstrzygnięcia.
W postępowaniu apelacyjnym zakres zaskarżenia ulega zmodyfikowaniu. Apelację wniesioną co do winy
uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku. Natomiast apelację co do kary uważa się za zwróconą
przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze.

O zakresie zaskarżenia decyduje więc żądanie zawarte w skardze odwoławczej (wnioski odwoławcze),
tzn. to, czego domaga się skarżący, oraz art. 447 §1 i §2 K.p.k. (rozszerzony zakres zaskarżenia).

Odrębny problem stanowią zarzuty odwoławcze, stanowiące twierdzenia o uchybieniach,
zamieszczone w skardze odwoławczej. Sąd odwoławczy jest obowiązany rozważyd wszystkie wnioski
i zarzuty wskazane w środku odwoławczym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Oznacza to, że bez
względu na to, od kogo pochodzi środek odwoławczy, sąd odwoławczy powinien rozpoznad
zamieszczone w skardze wnioski i zarzuty. Sąd odwoławczy może ograniczyd rozpoznanie środka
odwoławczego tylko w ramach art. 436 K.p.k.

Przytoczenie w skardze odwoławczej zarzutów, nawet wtedy, kiedy strona nie jest do tego
zobowiązana, ma tę zaletę, że podlegają one rozpoznaniu przez sąd odwoławczy. Pozwalają one
stronom nakierowad kontrolę odwoławczą na wskazane przez nią uchybienia.

Zatem zakres zaskarżenia określa orzeczenie lub jego części, które podlegają badaniu w instancji
odwoławczej, natomiast podniesione zarzuty dotyczą tego z jakiego punktu widzenia w ramach
zakresu zaskarżenia badanie to następuje.

Kierunek środka odwoławczego jest także składnikiem, który nie może działad poza zakresem
zaskarżenia.

MODYFIKACJE GRANIC ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO
Granice środka odwoławczego mogą zostad zmodyfikowane ze względu na:

 Bezwzględne przyczyny odwoławcze (art. 439 K.p.k.),
 Rażącą niesprawiedliwośd orzeczenia (art. 440 K.p.k.),
 Poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej (art. 455 K.p.k.),
 Orzekanie w sprawie oskarżonego, co do którego nie wniesiono środka odwoławczego

(art. 435 K.p.k.),

 Rozpoznanie sprawy w ograniczonym zakresie (art. 436 K.p.k.)

KRÓTKIE OMÓWIENIE MODYFIKACJI GRANIC ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

BEZWZGLĘDNE PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE
„Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów…”
Art. 439 K.p.k. wymienia następujące bezwzględne przyczyny odwoławcze:

W wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź
podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40,

Sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej
rozprawie,

Sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd
szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego,

Sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu,

Strona | 24

Orzeczono karę, środek karny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie,

Orzeczenie zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez
którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu,

Zachodzi sprzecznośd w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie,

Orzeczenie zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej
samej osoby zostało już prawomocnie zakooczone,

Zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych art. 7 §1 pkt 5,6 i 8-11,

Oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obroocy w wypadkach określonych w art. 79 §1
i 2 oraz art. 80 lub obrooca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był
obowiązkowy,

Sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecnośd była obowiązkowa.

RAŻĄCA NIESPRAWIEDLIWOSD ORZECZENIA
Jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono zmianie na korzyśd
oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.

Nie wszystkie uchybienia mogące mied wpływ na treśd orzeczenia pozwalają na zastosowanie tego
przepisu lecz tylko uchybienia w stopniu rażącym, które wywołują w konkretnej sprawie stan
niesprawiedliwości zaskarżonego orzeczenia. A zatem należy się wypowiedzied za tezą, że rażącą
niesprawiedliwośd wywołuje każde uchybienie należące do przyczyn odwoławczych określonych w art.
438 pkt 2 K.p.k., jeżeli mogło mied wpływ na treśd orzeczenia.

Przepis art. 440 K.p.k. ma budowę dwuczłonową. Pozwala on na:

Zmianę zaskarżonego orzeczenia, która jest możliwa wyłącznie na korzyśd oskarżonego,

Uchylenie zaskarżonego orzeczenia.

Sąd odwoławczy, dokonując zmiany zaskarżonego orzeczenia, nie może orzekad w ramach tego przepisu
na niekorzyśd oskarżonego. A więc orzekanie przez sąd odwoławczy co do istoty sprawy na podstawie
tego przepisu jest możliwe tylko jednokierunkowo – na korzyśd oskarżonego.

Uchylenie orzeczenia nie jest orzekaniem ani na korzyśd, ani na niekorzyśd. Jeżeli sprawa zostaje
przekazana do ponownego rozpoznania, to orzekanie na korzyśd czy też niekorzyśd jest uzależnione od
tego, czy uchylony wyrok był zaskarżony na niekorzyśd czy też wyłącznie na korzyśd oskarżonego (art.
443 K.p.k.).

POPRAWIENIE BŁĘDNEJ KWALIFIKACJI PRAWNEJ CZYNU
Przepis art. 455 K.p.k. stanowi, że nie zmieniając ustaleo faktycznych, sąd odwoławczy poprawia
błędną kwalifikację prawną niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Z tego
sformułowania wyraźnie wynika, że przewidziane w tym przepisie poprawienie kwalifikacji prawnej
następuje na gruncie tych samych ustaleo faktycznych.

Poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyśd oskarżonego może nastąpid tylko wtedy, gdy wniesiono
środek odwoławczy na jego niekorzyśd. Uregulowanie to ma takie znaczenie, że w razie złożenia jedynie
środka odwoławczego na korzyśd oskarżonego nie jest możliwe poprawienie kwalifikacji prawnej na
niekorzyśd oskarżonego.

ORZEKANIE W SPRAWIE OSKARŻONEGO, CO DO KTÓREGO NIE WNIESIONO ŚRODKA
ODWOŁAWCZEGO
Sąd odwoławczy w ramach art. 435 K.p.k. może orzekad w sprawie współoskarżonego mimo
niewniesienia co do niego środka odwoławczego. Sąd odwoławczy może zatem orzekad w sprawie
oskarżonego, co do którego w ogóle nie wniesiono środka odwoławczego.

Strona | 25

Orzekanie, a zatem zmiana lub uchylenie zaskarżonego orzeczenia w ramach tego przepisu jest
możliwe tylko na korzyśd współoskarżonego i pod warunkiem, że uwzględniono wniesiony środek
odwoławczy na korzyśd oskarżonego, co do którego orzeczenie zostało zaskarżone środkiem
odwoławczym.

Uchylenie lub zmiana orzeczenia co do współoskarżonego wymaga istnienia tych samych przyczyn,
które zdecydowały o zmianie lub uchyleniu orzeczenia w sprawie oskarżonego, co do którego wniesiono
środek odwoławczy.

Nie ma też znaczenia to, czy brak środka odwoławczego co do współoskarżonego jest wynikiem
niewniesienia środka odwoławczego, gdy uprawnienie do zaskarżenia w ogóle mu nie przysługiwało, czy
jest następstwem cofnięcia wniesionego środka odwoławczego, czy wreszcie jest spowodowane tym,
że oskarżonemu w ogóle środek odwoławczy nie przysługiwał z mocy ustawy.

ROZPOZNANIE SPRAWY W OGRANICZONYM ZAKRESIE
Ograniczenie zakresu rozpoznania sprawy w instancji odwoławczej wynika z art. 436 K.p.k. Przepis ten
nie stwarza zakazu co do rozpoznania sprawy, lecz zawiera uprawnienie dla sądu odwoławczego.
W myśl tego przepisu sąd odwoławczy może ograniczyd rozpoznanie środka odwoławczego do
poszczególnych uchybieo:

a) Podniesionych przez strony w ramach zarzutów lub
b) Podlegających uwzględnieniu z urzędu,

jeżeli rozpoznanie sprawy w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie
pozostałych uchybieo byłoby:

Przedwczesne lub

Bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania.

Tego rodzaju sytuacje mogą wystąpid, gdy zaskarżone orzeczenie podlega uchyleniu z mocy art. 439 §1
K.p.k. Rozważanie pozostałych uchybieo staje się wtedy najczęściej bezprzedmiotowe. Rozważanie
niektórych uchybieo, np. co do naruszenia prawa materialnego, może byd przedwczesne, jeśli okaże się,
że istnieją istotne zastrzeżenia co do ustaleo faktycznych (błędna ocena okoliczności faktycznych).

Dopuszczalność środka odwoławczego

Dopuszczalnośd środka odwoławczego jest ściśle związana z systemem dwuinstancyjności polskiego
procesu karnego. W myśl ogólnej normy wynikającej z treści art.. 425 K.p.k. środek odwoławczy
przysługuje od orzeczeo wydanych w pierwszej instancji. Od tej reguły istnieją wyjątki idące w dwóch
przeciwnych kierunkach:

- Po pierwsze, w toku postępowania odwoławczego od niektórych orzeczeo przysługuje zwyczajny

środek odwoławczy do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego, np. na
postanowienia sądu odwoławczego o przeprowadzeniu obserwacji oskarżonego w zakładzie
leczniczym, o zastosowaniu środka zapobiegawczego oraz o nałożeniu kary porządkowej,

- Zaskarżalnośd postanowieo i zarządzeo nie została przeprowadzona w całej rozciągłości.

Zaskarżeniu podlegają tylko określone kategorie postanowieo i zarządzeo, a niekiedy inne
czynności lub bezczynnośd organu. Oznacza to, że nie wszystkie postanowienia mogą byd
zaskarżone zażaleniem.

Kodeks postępowania karnego, przewidując możliwośd wniesienia środka odwoławczego w całości
lub w części przeciwko orzeczeniom wydanym w pierwszej instancji, dopuszcza możliwośd zaskarżania
poszczególnych rozstrzygnięd.

Strona | 26

Jednakże strona może godzid się z rozstrzygnięciem, mając równocześnie istotne zastrzeżenia co do
samego uzasadnienia.

Wyraźne ograniczenie w zakresie dopuszczalności zaskarżenia środkiem odwoławczym wynika z art. 425
§3 K.p.k. Przepis ten stanowi, że odwołujący się może zaskarżyd jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia
naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom.

Po stronie skarżącego musi zatem istnied uciążliwośd (gravamen), wynikła z wydanego orzeczenia,
Strona ogólnie uprawniona do wniesienia środka odwoławczego w konkretnym wypadku może
skorzystad z przysługującego jej prawa, jeżeli istnieje gravamen. Ograniczenie to nie dotyczy
oskarżyciela publicznego, który może wnosid środek odwoławczy zarówno na korzyśd, jak i na niekorzyśd
oskarżonego.

Skarga odwoławcza jest badana pod kątem jej dopuszczalności. W sądzie I instancji czyni to prezes sądu,
badając czy skarga wniesiona została w terminie lub przez osobę uprawnioną, albo czy jest
dopuszczalna z mocy ustawy. W razie stwierdzenia w tym zakresie uchybieo prezes sądu odmawia
przyjęcia środka odwoławczego. Sąd odwoławczy pozostawia bez rozpoznania przyjęty środek
odwoławczy, gdy zachodzą okoliczności wymienione w art. 429 §1 K.p.k. lub gdy przyjęcie środka
odwoławczego nastąpiło na skutek niezasadnego przywrócenia terminu.

Zakaz reformationis in peius oraz jego ograniczenia

Art. 434. § 1. Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyśd oskarżonego tylko wtedy, gdy wniesiono na
jego niekorzyśd środek odwoławczy, a także tylko w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa stanowi
inaczej. Jeżeli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika, sąd
odwoławczy może orzec na niekorzyśd oskarżonego ponadto tylko w razie stwierdzenia uchybieo
podniesionych w środku odwoławczym lub podlegających uwzględnieniu z urzędu.
§ 2. Środek odwoławczy wniesiony na niekorzyśd oskarżonego może spowodowad orzeczenie także na
korzyśd oskarżonego.
§ 3. Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyśd oskarżonego także w wypadku skazania
z zastosowaniem art. 343 (rozpoznanie wniosku o skazanie bez rozprawy) lub art. 387 (rozprawa
skrócona; dobrowolne poddanie się karze) Kodeksu postępowania karnego albo art. 156 Kodeksu
karnego skarbowego, jeżeli środek odwoławczy wniesiono na korzyśd oskarżonego, zaskarżając
rozstrzygnięcie co do winy lub co do kary lub środka karnego, objęte uprzednim porozumieniem.
§ 4. Określonego w § 1 zakazu orzekania na niekorzyśd oskarżonego nie stosuje się, jeżeli osoba,
względem której zastosowano przepis art. 60 § 3 lub 4 Kodeksu karnego, lub art. 36 § 3 Kodeksu
karnego skarbowego, odwołała swoje wyjaśnienia lub zeznania.
§ 5. Przepisów § 3 i 4 nie stosuje się w przypadku stwierdzenia przez sąd odwoławczy przyczyn
uzasadniających uchylenie orzeczenia, określonych w art. 439 § 1 (bezwzględne przyczyny odwoławcze).

Nadzwyczajne środki zaskarżenia

Kasacja strony

!

DOPUSZCZALNOŚD KASACJI
Strony mogą wnieśd kasację tylko od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kooczącego
postępowanie. Oznacza to, że strony nie mogą zaskarżyd, ani postanowieo sądu odwoławczego, ani
orzeczeo, które uprawomocniły się w sądzie pierwszej instancji, pomimo że kooczą postępowanie.

Strona | 27

Zaskarżeniu przez strony podlega zarówno wyrok utrzymujący w mocy, zmieniający albo uchylający
zaskarżony wyrok sądu I instancji, gdy w jego następstwie, sąd odwoławczy umarza postępowanie.
Wyrok uchylający wyrok sądu I instancji i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania nie jest
orzeczeniem kooczącym postępowanie, dlatego nie może byd zaskarżony w trybie kasacji. Samego
uzasadnienia wyroku oraz zarządzeo strony także nie mogą zaskarżyd w tym trybie.

W razie uchylenia prawomocnego wyroku o warunkowym umorzeniu postępowania lub orzekającego
karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, w wypadku ponownego orzeczenia o warunkowym
umorzeniu postępowania lub kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, na poczet okresu próby
zalicza się okres próby, który upłynął od uprawomocnienia się wyroku do daty jego uchylenia.

KIERUNEK KASACJI
Kasację na korzyśd można wnieśd jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub
przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Oznacza to, że niedopuszczalna jest kasacja strony po pierwsze, gdy orzeczoną karę pozbawienia
wolności warunkowo zawieszono; po drugie, gdy wymierzono karę łagodniejszą.

Kasację na niekorzyśd można wnieśd jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia
postępowania z przyczyn wskazanych w art. 17 §1 pkt 3 i 4 K.p.k. oraz z powodu niepoczytalności
sprawcy (art. 523 §3 K.p.k.). Wynika z tego przepisu, że nie jest możliwe wniesienie przez stronę kasacji
w celu surowszego ukarania, jak i w przypadkach umorzenia postępowania z powodów
niewymienionych w tym przepisie.

Wskazane wyżej ograniczenia wynikające z kierunku kasacji nie dotyczą uchybieo z art. 439 K.p.k.
(nienależyte obsadzenie sądu, sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu
szczególnego itd.). Oznacza to, że w wypadku wystąpienia uchybieo z art. 439 K.p.k. kasacja jest
dopuszczalna niezależnie od jej kierunku także pomimo zakazów wynikających z powołanych przepisów.
Ograniczenia te nie dotyczą także organów wymienionych art. 521 K.p.k. (Prokurator Generalny,
Rzecznik Praw Obywatelskich).

Warunkiem dopuszczalności wniesienia kasacji przez stronę jest uprzednie zaskarżenie orzeczenia
wydanego przez sąd pierwszej instancji. Przepis art. 520 §2 K.p.k. stanowi, że strona, która nie
zaskarżyła orzeczenia sądu pierwszej instancji, nie może wnieśd kasacji od orzeczenia sądu
odwoławczego, jeżeli orzeczenie sądu pierwszej instancji:

utrzymano w mocy lub

zmieniono je na korzyśd

Ograniczenie to nie ma zastosowania w razie wystąpienia uchybieo z art. 439 K.p.k. Strona może jednak
wnieśd kasację pomimo niezaskarżenia przez nią orzeczenia sądu pierwszej instancji, gdy sąd
odwoławczy na skutek wniesienia zwyczajnego środka odwoławczego, pochodzącego od innej strony,
orzekł na jej niekorzyśd.

TERMINY
Dla wniesienia kasacji przez stronę przewidziano zawity termin 30 dni, liczony od daty doręczenia jej
orzeczenia z uzasadnieniem. Wniesienie kasacji powinno byd poprzedzone złożeniem wniosku
o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem, który należy zgłosid w sądzie, który wydał orzeczenie,
w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku. Niezłożenie takiego wniosku pozbawia stronę
uprawnienia do wniesienia kasacji. Strona może w owym terminie 7 dni wnieśd kasację, nie składając
wniosku o doręczenie orzeczenia wraz z uzasadnieniem.

Strona | 28

SPOSÓB WNIESIENIA, WYMAGANIA
W każdej skardze kasacyjnej należy podad na czym polega zarzucone uchybienie (art. 526 §1 K.p.k.).
Kasacja strony, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinna byd sporządzona lub podpisana przez
obroocę lub pełnomocnika, będącego adwokatem lub radcą prawnym (art. 526 §2 K.p.k.).

Strona wnosi kasację do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego, którego wyrok
podlega zaskarżeniu (art. 525 §1 K.p.k.). Do kasacji strona dołącza dowód uiszczenia opłaty sądowej.
Nie dotyczy to prokuratora. Osoba pozbawiona wolności nie uiszcza opłaty przy wnoszeniu kasacji a
dopiero w wypadku pozostawienia kasacji bez rozpoznania lub oddalenia jej, zarządza się od niej opłatę.
Opłata ulega zwrotowi stronie, która ją uiściła, jeżeli kasacja została uwzględniona chociażby w części.

Wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem sądu - przesłanki

Podstawami wznowienia postępowania nazywamy przyczyny (powody), od których ustawa uzależnia
możliwośd wzruszenia prawomocnego orzeczenia w ramach wznowienia postępowania sądowego.
Przyczyny te określają przepisy art. 540, 540a i 542 §3 K.p.k.

Art. 540 K.p.k. przewiduje trzy odrębne podstawy wznowienia postępowania sądowego, a mianowicie:

- ex delicto (art. 540 §1 pkt 1 K.p.k.),
- de novis (art. 540 §1 pkt 2 K.p.k.)
- inne przyczyny (art. 540 §2 i 3 K.p.k.)

Podstawa ex delicto pozwala na wznowienie postępowania zarówno na korzyśd, jak i na niekorzyśd
oskarżonego. Wznowienie postępowania ex delicto może nastąpid, gdy w związku z postępowaniem
dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to wpłynąd na
treśd orzeczenia (art. 540 §1 pkt 1 K.p.k.). Do wznowienia postępowania na tej podstawie jest
konieczne:

ustalenie popełnienia przestępstwa,

istnienie związku między tym przestępstwem a treścią orzeczenia.

Podstawą może byd każde przestępstwo. Fakt popełnienia przestępstwa musi byd wyraźnie ustalony
prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że nie może zapaśd ze względu na przyczyny wymienione
w art. 17 §1 pkt 3-11 lub art. 22 K.p.k. Wniosek o wznowienie postępowania sądowego powinien
wskazad wyrok skazujący lub orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym stwierdzające niemożliwośd
wydania wyroku skazującego.

Podstawa de novis umożliwia w myśl art. 540 §1 pkt 2 K.p.k. wznowienie postępowania sądowego
wówczas, gdy po wydaniu orzeczenia ujawniają się nowe fakty lub dowody nieznane sądowi,
a wskazując na to, że:

a) skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze,
b) skazano go za przestępstwo, zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności

zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary, albo też błędnie przyjęto okoliczności
wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary,

c) sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne błędnie przyjmując popełnienie

przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.

Obowiązujący K.p.k. wprowadził dwie nowe podstawy wznowienia postępowania wyłącznie na
korzyśd oskarżonego. Postępowanie wznawia się na korzyśd oskarżonego, gdy:

Strona | 29

a) w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny

będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia postępowania (art. 540 §2 K.p.k.); to
uregulowanie zyskało na znaczeniu w świetle nowej Konstytucji RP, kiedy orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego stały się ostateczne,

b) potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego, działającego na mocy

umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską (art. 540 §3 K.p.k.); to
uregulowanie stało się potrzebne zwłaszcza w związku z orzeczeniami Trybunału Praw Człowieka
w Strasbourgu.

Wznowienie tych podstaw powinno de lege ferenda następowad z urzędu.

Dwie kolejne grupy podstaw, pozwalające na wznowienie postępowania zakooczonego
prawomocnym orzeczeniem sądu zamieszczono w art. 540a i art. 542 §3 K.p.k.

Przepis art. 540a K.p.k. przewiduje wznowienie jeżeli:

a) skazany, do którego zastosowano przepis art. 60 §3 lub 4 K.k. lub art. 36 §3 K.k.s., nie

potwierdził w postępowaniu karnym ujawnionych przez siebie informacji,

b) zachodzi okolicznośd określona w art. 11 §3 K.p.k.

W pierwszej grupie regulacja podstawy wznowienie dotyczy współoskarżonego, który na skutek
współpracy z organami ścigania uzyskuje łagodniejsze skazanie, a następnie w postępowaniu przed
sądem tych ujawnionych przez siebie informacji nie potwierdził.

W drugim wypadku od początku wejścia w życie obowiązującego K.p.k. zwracano uwagę na potrzebę
zapełnienia luki w ramach absorpcyjnego umorzenia postępowania karnego (art. 11 K.p.k.), w wypadku
uchylenia lub zmiany prawomocnego wyroku, z powodu którego postępowanie umorzono.

Wreszcie ostatnią grupę podstaw wznowienia postępowania sądowego stanowią uchybienia
określone w art. 439 §1 K.p.k. (bezwzględne przyczyny odwoławcze).