PORADNIK

METODYCZNY

DLA NAUCZYCIELA

W TECHNIKUM ROLNICZYM

I SZKOLE POLICEALNEJ

Jolanta Cybulska

PRODUKCJA

ZWIERZ}CA

Produkcja Zwierzeca_Poradnik TYT.indd 1

10-05-10 11:15:39

Projekt okładki: Joanna Plakiewicz

Redakcja: Barbara Gers

Redaktor prowadzący: Stanisław Grzybek

© Wydawnictwo REA, Warszawa 2010

ISBN 978-83-7544-254-0

Wydawnictwo REA s.j.
01-217 Warszawa, ul. Kolejowa 9/11
tel./fax: [phone]

http://www.rea-sj.pl
e-mail: [e-mail]

Podręcznik i wszystkie pomoce dydaktyczne są chronione prawem.

Każdorazowe ich wykorzystanie w innych niż zastrzeżone prawem przypad-
kach wymaga pisemnego zezwolenia wydawnictwa.

Skład: WMC s.c.; Warszawa ul. Frascati 1; [e-mail]

3

Spis treści

1. Wstęp

5

2. Podstawa programowa kształcenia w zawodzie technik rolnik

7

I. Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie

7

A. Opis kwalifi kacji absolwenta

7

B. Specyfi czne wymagania kształcenia w zawodzie

9

II. Podział godzin na bloki programowe

12

III. Bloki programowe

12

BLOK: Produkcja roślinna

12

BLOK: Produkcja zwierzęca

15

BLOK: Techniczny

18

BLOK: Ekonomiczny

20

3. Plany nauczania dla zawodu technik rolnik

25

4. Wskazówki dotyczące realizacji programu nauczania

przedmiotu produkcja zwierzęca

27

5. Wskazówki dotyczące realizacji programu nauczania zajęć

praktycznych z przedmiotu produkcja zwierzęca

29

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć

edukacyjnych ucznia

31

7. Metody nauczania

34

8. Plan wynikowy

42

9. Przykładowe scenariusze zajęć

70

10. Przykładowe testy sprawdzające wiedzę

91

11. Wykaz literatury

135

4

5

1. Wstęp

Poradnik metodyczny dla nauczyciela obejmuje najważniejsze zagadnienia

niezbędne do nauczania przedmiotu produkcja zwierzęca. W poradniku można
znaleźć wymagania, które powinien spełnić zarówno nauczyciel, jak i ucznio-
wie, którzy w przyszłości będą prowadzić własną działalność rolniczą lub zo-
staną pracownikami przedsiębiorstw i instytucji rolniczych.

Poradnik zawiera odpowiedzi na wiele pytań, które zadają sobie nauczy-

ciele, przygotowując scenariusze lekcyjne i dobierając odpowiednie metody
nauczania. W poradniku przedstawione są metody, m.in. aktywizujące, które
powinny wyzwalać w uczniach twórcze myślenie oraz doskonalić umiejętności
praktyczne niezbędne dla przyszłego hodowcy lub pracownika instytucji rol-
niczych. Kolejne rozdziały poradnika podpowiadają, jak pracować z uczniami,
jak oceniać pracę uczniów, jak dokonać ewaluacji nauczania. Przedstawione
scenariusze lekcji można realizować w podanej postaci lub wzbogacać wła-
snymi pomysłami. Poradnik metodyczny skierowany jest głównie do tych na-
uczycieli, którzy poszukują nowych metod i rozwiązań, chcą osiągnąć sukces
dydaktyczny poprzez stawianie sobie i uczniom wysokich wymagań edukacyj-
nych.

Pakiet edukacyjny do przedmiotu produkcja zwierzęca zawiera pod-

ręcznik składający się z trzech części i poradnik metodyczny dla nauczyciela,
będący pomocą podczas nauczania tego przedmiotu w technikum i szkole po-
licealnej, a także w nauczaniu modułowym.

W Poradniku metodycznym zamieszczono:

– wstęp;
– podstawę programową kształcenia w zawodzie technik rolnik;
– plan nauczania dla zawodu technik rolnik;
– wskazówki o realizacji programu nauczania przedmiotu produkcja zwie-

rzęca;

– wskazówki o realizacji programu nauczania zajęć praktycznych z przed-

miotu produkcja zwierzęca;

– propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia;
– metody nauczania;

6

– przykładowe scenariusze zajęć;
– plan wynikowy;
– testy sprawdzające wiedzę;
– wykaz literatury.
Podręcznik Produkcja zwierzęca składa się z następujących części:

Część pierwsza – rozdziały: Anatomiczne i fi zjologiczne podstawy użytko-

wania zwierząt gospodarskich. Podstawy żywienia zwierząt, rodzaje i wartość
pasz. Higiena produkcji zwierzęcej. Pokrój zwierząt i podstawowe założenia
technologii produkcji.

Część druga – rozdziały: Technologiczne podstawy chowu bydła. Techno-

logiczne podstawy chowu owiec i kóz. Technologiczne podstawy chowu trzody
chlewnej. Chów i użytkowanie drobiu. Chów i użytkowanie koni.

Część trzecia – rozdziały: Produkcja zwierzęca w gospodarstwie ekolo-

gicznym. Podstawy genetyki i hodowli zwierząt. Formalno-prawne podstawy
chowu zwierząt, profi laktyki weterynaryjnej oraz obrotu zwierzętami i pro-
duktami zwierzęcymi.

Autorka

7

2. Podstawa programowa kształcenia

w zawodzie technik rolnik

Zawód: technik rolnik SYMBOL CYFROWY 321[05]

I. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWO-ORGANIZACYJNE KSZTAŁCENIA

W ZAWODZIE

A. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA

W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:

1) określać miejsce i znaczenie rolnictwa w gospodarce oraz oceniać per-

spektywy rozwojowe i zagrożenia;

2) analizować i oceniać warunki przyrodnicze, ekonomiczne i społeczne

produkcji rolniczej;

3) określać wpływ środowiska, oraz zabiegów agrotechnicznych i zootech-

nicznych na wzrost i rozwój roślin uprawnych i zwierząt gospodarskich;

4) dobierać i wykonywać zabiegi uprawowe i pielęgnacyjne oraz nawozić

rośliny uprawne;

5) projektować zmianowania roślin, uwzględniające czynniki przyrodnicze

i ekonomiczne;

6) wykorzystywać wiadomości z anatomii, fi zjologii i właściwości użytko-

wych zwierząt gospodarskich oraz ich ras w działalności produkcyjnej;

7) określać wymogi zoohigieniczne w pomieszczeniach inwentarskich;
8) ustalać zapotrzebowanie pokarmowe i układać dawki pokarmowe dla po-

szczególnych grup zwierząt;

9) rozpoznawać grupy roślin i zwierząt gospodarskich i charakteryzować

ich znaczenie gospodarcze;

10) projektować i organizować przykładowe technologie produkcji roślinnej

i zwierzęcej;

11) projektować, organizować i stosować ekologiczne metody produkcji rol-

niczej;

12) pielęgnować, użytkować i zagospodarowywać użytki zielone;

8

13) przestrzegać norm jakościowych i zasad standaryzacji produktów rolni-

czych oraz zasad bezpieczeństwa żywności;

14) określać przeznaczenie oraz charakteryzować budowę, zasady działania

i zastosowanie maszyn, urządzeń i pojazdów używanych w rolnictwie;

15) obsługiwać podstawowe maszyny i urządzenia stosowane w produkcji

roślinnej i zwierzęcej;

16) przestrzegać zaleceń zawartych w instrukcjach obsługi i użytkowania

maszyn oraz urządzeń rolniczych;

17) planować, organizować i wykonywać podstawowe zabiegi agrotechniczne

za pomocą sprzętu technicznego;

18) dobierać środki techniczne do kompleksowej mechanizacji procesów pro-

dukcyjnych w gospodarstwie rolnym;

19) prowadzić i obsługiwać ciągnik rolniczy w zakresie niezbędnym do uzy-

skania prawa jazdy kategorii T;

20) wskazywać zagrożenia ekologiczne powodowane działalnością rolniczą

oraz określać ich skutki dla środowiska i sposoby zapobiegania;

21) planować i organizować procesy produkcji roślinnej i zwierzęcej w go-

spodarstwie rolnym;

22) prowadzić uproszczoną rachunkowość i kalkulację;
23) stosować programy komputerowe wspomagające prowadzenie działalno-

ści rolniczej;

24) wykorzystywać instrumenty marketingu w utrzymaniu znaczenia przed-

siębiorstwa rolniczego oraz planowaniu jego rozwoju;

25) rozwiązywać problemy w twórczy sposób;
26) podejmować odpowiednie decyzje w procesie zarządzania i kierowania

gospodarstwem rolnym;

27) zarządzać przedsiębiorstwem rolniczym lub działem takiego przedsię-

biorstwa, a także podejmować działalność gospodarczą;

28) oceniać jakość wykonanej pracy, jej bezpieczny przebieg oraz wpływ na

środowisko przyrodnicze;

29) reagować na zmiany zachodzące na rynku pracy;
30) przystosowywać się do nowych zadań;
31) skutecznie komunikować się z innymi uczestnikami procesu pracy;
32) stosować przepisy kodeksu pracy, dotyczące praw i obowiązków pracow-

nika i pracodawcy;

33) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw-

pożarowej, ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa żywności;

34) udzielać pomocy przedlekarskiej ofi arom wypadków przy pracy;

9

35) przestrzegać przepisów o ochronie zwierząt i przepisów o zwalczaniu

chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz
o Inspekcji Weterynaryjnej;

36) organizować doskonalenie zawodowe własne i pracowników;
37) korzystać z różnych źródeł informacji technicznej i ekonomicznej oraz

doradztwa specjalistycznego.

Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na

rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego,
jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych z podstaw przedsiębiorczości.

B. SPECYFICZNE WYMAGANIA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE

1. Wymagania psychofi zyczne właściwe dla zawodu:

1) sprawność fi zyczna;
2) zainteresowanie przyrodą, produkcją rolniczą i ochroną środowiska;
3) spostrzegawczość i zdolność prowadzenia obserwacji;
4) cierpliwość, systematyczność i dokładność;
5) szybkość w podejmowaniu decyzji.

2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik rolnik powinien być

przygotowany do wykonywania zadań zawodowych związanych z wy-
twarzaniem i sprzedażą produktów rolniczych, a zwłaszcza do:

1) planowania organizacji gospodarstwa rolnego;
2) organizowania procesów produkcji i pracy w gospodarstwie rolnym;
3) wykonywania zabiegów składających się na technologie produkcji rol-

niczej;

4) prowadzenia uproszczonej rachunkowości, obliczania opłacalności

produkcji rolniczej oraz stosowania zasad marketingu.

3. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik rolnik może samodziel-

nie prowadzić indywidualne gospodarstwo rolne. Może też podejmować
pracę w rolniczych przedsiębiorstwach produkcyjnych i usługowych,
a także samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą.

4. Zawód technik rolnik jest zawodem szerokoprofi lowym, umożliwiającym

wstępną specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa spe-
cjalizację, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego rynku pracy i zainte-

10

resowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć: ogrodnictwa
ekologicznego, rynku rolnego, podstaw agrobiznesu, obsługi ruchu tury-
stycznego na wsi, organizacji przetwórstwa spożywczego w gospodar-
stwie rolnym, podstaw ogrodnictwa, usług technicznych na wsi, marke-
tingu produktów rolniczych, spółdzielczości wiejskiej.

5. Szkoła realizująca kształcenie w zawodzie technik rolnik powinna posia-

dać następujące pracownie:

1) produkcji roślinnej;
2) produkcji zwierzęcej;
3) techniki rolniczej;
4) ekonomiczną.

Pracownie powinny składać się z sali ćwiczeń i zaplecza magazynowo-so-

cjalnego. W sali ćwiczeń należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela
i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów (jedno- lub dwuosobowych).
Każda pracownia powinna być wyposażona w:

1) środki techniczne, takie jak: telewizor, magnetowid, radio, rzutnik pisma,

rzutnik przezroczy, zestaw komputerowy, drukarkę, kopiarkę;

2) materiały dydaktyczne, takie jak: fi lmy, przezrocza, foliogramy, fazogra-

my, programy komputerowe, plansze;

3) tekstowe źródła informacji, takie jak: podręczniki, inne książki niezbędne

do kształcenia w zawodzie, czasopisma fachowe, instrukcje do ćwiczeń,
katalogi, prospekty.

Pracownia produkcji roślinnej powinna być ponadto wyposażona w:

1) okazy naturalne roślin, chwastów i szkodników;
2) atlasy roślin, chorób, chwastów i szkodników;
3) zielniki roślin uprawnych i chwastów, próbki nasion;
4) próbki nawozów i środków ochrony roślin;
5) przyrządy pomiarowe do określania czynników klimatycznych i gle-

bowych;

6) przykładowe karty technologiczne.

Pracownia produkcji zwierzęcej powinna być ponadto wyposażona w:

1) przekroje, modele i atrapy zwierząt gospodarskich;
2) atlasy ras zwierząt;
3) próbki pasz;

11

4) przyrządy pomiarowe do określania czynników zoohigieniczych w po-

mieszczeniach dla zwierząt oraz jakości produktów;

5) apteczkę weterynaryjną z wyposażeniem;
6) przykładowe karty technologiczne.
Pracownia techniki rolniczej powinna być ponadto wyposażona w:

1) sprzęt pomiarowy;
2) przekroje, modele i katalogi pojazdów, maszyn i narzędzi oraz ich czę-

ści;

3) instrukcje obsługi maszyn i sprzętu rolniczego;
4) próbki materiałów eksploatacyjnych.

Pracownia ekonomiczna powinna być ponadto wyposażona w:

1) kodeks pracy oraz teksty wybranych przepisów prawa gospodarczego

i fi nansowego;

2) poradniki;
3) komputerowe programy użytkowe w wersji szkoleniowej;
4) dokumenty księgowe;
5) środki techniczne, takie jak: telefon, faks, kalkulatory;
6) materiały biurowe.

Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w szkolnych pracowniach,

warsztatach i gospodarstwach pomocniczych, centrach kształcenia praktycz-
nego i centrach kształcenia ustawicznego oraz w indywidualnych gospodar-
stwach rolnych i w gospodarstwach rolnych grup i związków producentów rol-
nych, spółdzielniach rolniczych.

6. Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikające z opisu kwalifi kacji

absolwenta, zawierają cztery bloki programowe:

1) produkcja roślinna;
2) produkcja zwierzęca;
3) techniczny;
4) ekonomiczny.

12

II. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE

Nazwa bloku

programowego

Minimalna liczba godzin w okresie kształcenia w%*

Podbudowa

programowa:

gimnazjum

Podbudowa

programowa:

zasadnicza

szkoła

zawodowa,

zawód: rolnik

Podbudowa

programowa: liceum

ogólnokształcące, liceum

profi lowane, technikum

uzupełniające, liceum

ogólnokształcące,

technikum uzupełniające

Produkcja roślinna

20

20

20

Produkcja zwierzęca

20

20

20

Techniczny

15

10

15

Ekonomiczny

15

20

15

Razem

70**

70**

70**

* Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla

młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej).

** Pozostałe 30% godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez auto-

rów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku
pracy, w tym na specjalizację.

III. BLOKI PROGRAMOWE

BLOK: PRODUKCJA ROŚLINNA

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) defi niować pojęcie siedlisko i klasyfi kować jego czynniki;
2) charakteryzować czynniki klimatyczne i określać ich wpływ na wegeta-

cję roślin;

3) przewidywać przebieg pogody na podstawie pomiarów czynników kli-

matycznych, obserwacji zjawisk meteorologicznych oraz prognoz i map
pogody;

13

4) charakteryzować czynniki mające wpływ na powstawanie gleby oraz

czynniki, które przyczyniają się do jej degradacji;

5) systematyzować i wartościować gleby, ze szczególnym uwzględnieniem

gleb, które występują w okolicy szkoły;

6) analizować właściwości gleby pod kątem ich przydatności do produkcji

roślinnej;

7) dobierać rośliny uprawne do określonych warunków klimatycznych i gle-

bowych danego regionu;

8) określać cele i zadania uprawy roli;

9) uzasadniać celowość wykonywania poszczególnych uprawek;

10) charakteryzować narzędzia służące do wykonywania uprawek przed-

siewnych, pielęgnacyjnych i pożniwnych;

11) dobierać uprawki lub zespoły uprawek oraz narzędzia rolnicze do wa-

runków glebowych i wymagań poszczególnych grup, gatunków i odmian
roślin uprawnych;

12) wykonywać i oceniać podstawowe zabiegi uprawowe narzędziami, cią-

gnikami i maszynami rolniczymi z zachowaniem zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy;

13) uzasadniać potrzebę wykonywania zabiegów melioracyjnych oraz okre-

ślać ich wpływ na produkcję rolniczą i środowisko;

14) dobierać metody i sposoby, a także maszyny i urządzenia do regulowania

stosunków powietrzno-wodnych na użytkach rolnych;

15) prowadzić eksploatację i konserwację urządzeń wodno-melioracyjnych,

z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy;

16) określać wpływ poszczególnych pierwiastków na wzrost, rozwój i plono-

wanie roślin uprawnych;

17) charakteryzować nawozy organiczne i uzasadniać ich wpływ na właści-

wości gleby;

18) analizować przemiany zachodzące w nawozach organicznych w czasie

przechowywania oraz w glebie;

19) dobierać nawozy organiczne i stosować je pod rośliny uprawne z wyko-

rzystaniem narzędzi i maszyn do nawożenia organicznego, z zachowa-
niem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy;

20) rozpoznawać nawozy mineralne, a także charakteryzować zasady ich sto-

sowania oraz oddziaływanie na rośliny i glebę;

21) planować nawożenie mineralne roślin, z zachowaniem zaleceń stacji che-

miczno-rolniczych i wykorzystaniem map zasobności gleb;

14

22) dobierać i stosować nawozy mineralne pod rośliny uprawne, wykorzystu-

jąc właściwe urządzenia i maszyny do nawożenia mineralnego, z zacho-
waniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowi-
ska;

23) uzasadniać potrzebę ochrony roślin uprawnych;
24) rozpoznawać i charakteryzować choroby, szkodniki i chwasty, jako czyn-

niki zmniejszające plonowanie roślin uprawnych;

25) dobierać i stosować właściwe w danych warunkach metody, sprzęt i środ-

ki ochrony roślin, z zachowaniem szczególnej ostrożności oraz przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy;

26) integrować metody ochrony roślin, z uwzględnieniem skuteczności zabie-

gów oraz ochrony środowiska;

27) określać i charakteryzować kierunki i metody hodowli roślin upraw-

nych;

28) charakteryzować specyfi kę prowadzenia plantacji nasiennych;
29) oceniać i przygotowywać materiał siewny roślin uprawnych;
30) charakteryzować i przygotowywać do pracy maszyny i sprzęt do siewu

i sadzenia;

31) wykonywać prace siewne, z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy;

32) defi niować pojęcia z zakresu zmianowania;
33) analizować czynniki zmianowania;
34) projektować przykładowe zmianowania roślin w zależności od warun-

ków klimatyczno-glebowych gospodarstwa rolnego;

35) defi niować pojęcia dotyczące technologii produkcji roślin uprawnych;
36) określać cechy biologiczne i wymagania siedliskowe roślin uprawnych;
37) projektować i analizować przykładowe technologie produkcji na gruntach

ornych:

a) roślin okopowych,
b) zbóż,
c) roślin przemysłowych,
d) roślin pastewnych;

38) dobierać i eksploatować sprzęt i maszyny do zbioru i przechowywania

roślin, z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy;

39) określać znaczenie gospodarcze łąk i pastwisk;
40) rozpoznawać i charakteryzować roślinność użytków zielonych;
41) projektować i analizować technologie produkcji pasz na użytkach zielo-

nych;

15

42) charakteryzować sposoby zagospodarowania, użytkowania i pielęgnacji

łąk i pastwisk oraz niezbędny sprzęt;

43) dobierać i eksploatować maszyny do pielęgnacji zbioru i konserwacji pasz

z użytków zielonych, z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy;

44) projektować organizację produkcji roślinnej w gospodarstwie;
45) produkować i przechowywać produkty roślinne, zgodnie z normami ja-

kościowymi i przepisami bezpieczeństwa żywności, oraz prowadzić ich
sprzedaż.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia ujęte są w następujących działach programowych:

1) meteorologia

rolnicza;

2) gleboznawstwo;

3) uprawa

roli;

4) melioracje;

5) nawożenie;

6) ochrona roślin uprawnych;

7) hodowla roślin i nasiennictwo;

8) podstawy

zmianowania;

9) technologie produkcji roślin uprawnych;

10) użytki zielone;

11) organizacja produkcji roślinnej w gospodarstwie;

12) ekologiczne metody produkcji roślinnej;

13) jakość zdrowotna i bezpieczeństwo produktów roślinnych;

14) przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej

i ochrony środowiska, dotyczące produkcji roślinnej oraz eksploatacji maszyn
i urządzeń rolniczych.

BLOK: PRODUKCJA ZWIERZĘCA

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) objaśniać zasady funkcjonowania narządów, układów i całego organizmu

zwierzęcego;

16

2) wskazywać rolę i znaczenie poszczególnych narządów i układów w funk-

cjonowaniu organizmu zwierzęcego;

3) wskazywać topografi ę ważniejszych narządów i układów w ciele zwie-

rząt;

4) wyjaśniać znaczenie składników organicznych i nieorganicznych w ży-

wieniu zwierząt;

5) dokonywać podziału pasz i wskazywać ich wartość pokarmową;
6) rozpoznawać pasze i wykazywać różnice między poszczególnymi rodza-

jami pasz;

7) konserwować, przechowywać i przyrządzać pasze dla zwierząt;
8) określać czynniki wpływające na zdrowie i produkcyjność zwierząt;
9) charakteryzować i analizować wymogi zoohigieniczne mikroklimatu po-

mieszczeń inwentarskich;

10) charakteryzować wpływ chowu i hodowli zwierząt na środowisko;
11) rozpoznawać, charakteryzować i oceniać różne typy użytkowe i rasy by-

dła, owiec, trzody chlewnej, koni i drobiu;

12) planować i organizować rozród zwierząt gospodarskich;
13) charakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji zwierząt w okresie kar-

mienia mlekiem matki;

14) charakteryzować sposoby żywienia i pielęgnacji młodych zwierząt;
15) dobierać i przygotowywać pasze dla różnych gatunków dorosłych zwie-

rząt gospodarskich;

16) charakteryzować użytkowanie mleczne i określać warunki specjalizacji

gospodarstw w produkcji mlecznej krów, owiec i kóz;

17) charakteryzować rodzaje użytkowania mięsnego różnych gatunków zwie-

rząt gospodarskich;

18) wymieniać i charakteryzować pozostałe rodzaje użytkowania zwierząt

gospodarskich oraz uzasadniać celowość ich utrzymania;

19) dobierać odpowiednie żywienie w zależności od rodzaju użytkowania

zwierząt (normy, dawki pokarmowe, preliminarz pasz);

20) dobierać rodzaje uprzęży, w zależności od użytkowania koni, ze szczegól-

nym uwzględnieniem użytkowania rekreacyjno-sportowego;

21) omawiać sposoby utrzymania i pielęgnacji różnych gatunków zwierząt

gospodarskich;

22) charakteryzować i oceniać pomieszczenia dla różnych gatunków zwie-

rząt hodowlanych;

23) zadawać pasze i usuwać odchody, z uwzględnieniem doboru urządzeń

technicznych i warunków bezpiecznej obsługi;

17

24) dobierać gatunki, typy użytkowe i rasy zwierząt hodowlanych w zależno-

ści od potrzeb regionalnych i możliwości zbytu produktów pochodzenia
zwierzęcego;

25) projektować i analizować przykładowe technologie produkcji wybranych

gatunków zwierząt i kierunki użytkowania;

26) charakteryzować przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania chorobom

zwierząt;

27) udzielać pierwszej pomocy chorym zwierzętom;
28) określać cechy użytkowe i hodowlane zwierząt oraz selekcjonować i od-

powiednio dobierać pary do krzyżowania;

29) znakować i identyfi kować ważniejsze gatunki zwierząt oraz rozróżniać

rodzaje i sposoby prowadzenia dokumentacji hodowlanej;

30) przestrzegać przepisów o ochronie zwierząt i przepisów o zwalczaniu

chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz
o Inspekcji Weterynaryjnej;

31) projektować i organizować produkcję zwierzęcą w gospodarstwie;
32) produkować i przechowywać produkty zwierzęce, z zachowaniem norm

jakości zdrowotnej i bezpieczeństwa żywności, oraz prowadzić ich sprze-
daż.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia ujęte są w następujących działach programowych:

1) budowa narządów i układów organizmu zwierzęcego;
2) czynności życiowe zachodzące w organizmach żywych;
3) wpływ racjonalnego żywienia na zdrowie i produkcyjność zwierząt;
4) przemiany biochemiczne składników pokarmowych w organizmie zwie-

rzęcym;

5) kryteria podziału pasz i mierniki wartości pokarmowej;
6) charakterystyka pasz;
7) lokalizacja budynków inwentarskich i wpływ czynników klimatyczno-

-glebowych na zdrowie i produkcyjność zwierząt;

8) mikroklimat w pomieszczeniach inwentarskich;
9) rasy zagraniczne i krajowe zwierząt gospodarskich;

10) rozród zwierząt gospodarskich;
11) odchów i żywienie różnych gatunków i grup zwierząt gospodarskich;
12) utrzymanie i pielęgnacja zwierząt gospodarskich;

18

13) użytkowanie mleczne i znaczenie produktów przetwórstwa mleczarskiego;
14) użytkowanie mięsne różnych gatunków zwierząt gospodarskich;
15) inne rodzaje użytkowania zwierząt gospodarskich;
16) technologie produkcji zwierzęcej;
17) ekologiczne metody produkcji zwierzęcej;
18) rozpoznawanie ważniejszych chorób, stosowanie właściwej profi laktyki

i pomoc w nagłych wypadkach;

19) zadania i organizacja pracy hodowlanej;
20) organizacja produkcji zwierzęcej w gospodarstwie;
21) przepisy o ochronie zwierząt i przepisy o zwalczaniu chorób zakaź-

nych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji
Weterynaryjnej;

22) jakość zdrowotna i bezpieczeństwo produktów zwierzęcych.

BLOK: TECHNICZNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) czytać rysunki techniczne;
2) określać przydatność metali, drewna i tworzyw sztucznych w technice

rolniczej;

3) charakteryzować podstawowe rodzaje połączeń;
4) określać rolę osi, wałów i łożysk stosowanych w maszynach rolniczych;
5) określać rolę sprzęgieł i przekładni stosowanych w technice rolniczej;
6) charakteryzować ogólną budowę, działanie i zastosowanie pomp, ukła-

dów hydraulicznych i pneumatycznych;

7) określać zjawisko tarcia i jego wpływ na pracę maszyn;
8) objaśniać zjawisko korozji i jej wpływ na trwałość maszyn;
9) charakteryzować podstawowe metody zabezpieczania metali przed koro-

zją;

10) określać zasady przygotowania do pracy maszyn i narzędzi rolniczych,

z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy;

11) opisywać rodzaje, budowę i zasady użytkowania maszyn stosowanych

w produkcji roślinnej;

12) opisywać rodzaje maszyn i urządzeń stosowanych do przygotowania

pasz;

19

13) charakteryzować zasady obsługi i konserwacji urządzeń do doju i schła-

dzania mleka;

14) charakteryzować zasady działania urządzeń do usuwania odchodów;
15) opisywać najnowsze rozwiązania techniczne stosowane w budowie ma-

szyn i urządzeń rolniczych;

16) określać zasady użytkowania agregatów w podstawowych pracach rolni-

czych, z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy;

17) wykonywać podstawowe prace maszynami i zestawem maszyn rolni-

czych;

18) oceniać ilość i jakość pracy agregatów rolniczych;
19) wykonywać projekty procesów technologicznych w produkcji rolniczej;
20) korzystać z katalogu maszyn i części zamiennych przy planowaniu za-

opatrzenia;

21) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze

maszyn i urządzeń stosowanych w rolnictwie;

22) charakteryzować instalacje i urządzenia elektryczne stosowane w rolnic-

twie;

23) charakteryzować rodzaje niekonwencjonalnych źródeł energii i korzyści

wynikające z ich wykorzystania;

24) charakteryzować budowę, zasady działania i obsługę silników spalino-

wych;

25) charakteryzować budowę i zasady działania mechanizmów napędowych

pojazdów rolniczych;

26) określać zasady obsługi układu kierowania pojazdem rolniczym;
27) opisywać zasady obsługi, konserwacji i przechowywania pojazdów rolni-

czych;

28) określać zakres podstawowych przeglądów maszyn i ciągników rolni-

czych;

29) prowadzić i obsługiwać ciągnik rolniczy w zakresie niezbędnym do uzy-

skania prawa jazdy kategorii T;

30) udzielać pomocy przedlekarskiej ofi arom wypadków przy pracy.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia ujęte są w następujących działach programowych:

1) podstawy rysunku technicznego;
2) materiały stosowane w technice rolniczej;
3) rodzaje połączeń;

20

4) rodzaje przenoszenia napędów;
5) rodzaje pomp;
6) układy hydrauliczne;
7) układy pneumatyczne;
8) maszyny i urządzenia stosowane w produkcji rolniczej;
9) podstawowe wiadomości o silnikach spalinowych;

10) budowa i działanie pojazdów rolniczych;
11) akumulatory i ich obsługa;
12) eksploatacja i konserwacja pojazdów i maszyn rolniczych;
13) pomieszczenia inwentarskie oraz ich wyposażenie;
14) maszyny i urządzenia do transportu;
15) urządzenia elektryczne w rolnictwie;
16) niekonwencjonalne źródła energii;
17) agregaty i ich użytkowanie;
18) usługi techniczne dla rolnictwa;
19) producenci sprzętu rolniczego;
20) przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej

i ochrony środowiska, dotyczące eksploatacji maszyn i urządzeń rolni-
czych;

21) zasady udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypad-

kach;

22) przepisy o ruchu drogowym;
23) technika kierowania ciągnikiem rolniczym.

BLOK: EKONOMICZNY

1. Cele kształcenia

Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:

1) defi niować podstawowe pojęcia i kategorie ekonomiczne;

2) objaśniać podstawowe pojęcia dotyczące gospodarki rynkowej;

3) określać funkcje rolnictwa w gospodarce;

4) charakteryzować podstawowe czynniki produkcji i uzasadniać możliwo-

ści ich substytucji;

5) obliczać podstawowe wskaźniki substytucji czynników produkcji;

6) obliczać mierniki efektywności produkcji rolniczej;

21

7) rozróżniać rodzaje i właściwości technik wytwarzania w rolnictwie;

8) określać efekty inwestycji i obliczać efektywność inwestycji;

9) defi niować pojęcie i kategorie kosztów produkcji rolniczej;

10) obliczać koszty produkcji według różnych kryteriów;

11) obliczać opłacalność wybranych działalności produkcyjnych;

12) wyjaśniać cechy rynku rolnego i żywnościowego;

13) rozróżniać czynniki kształtujące popyt i podaż produktów rolniczych;

14) wyjaśniać zachowania konsumentów i producentów na rynku;

15) objaśniać pojęcia: elastyczność cenowa, dochodowa i mieszana popytu

oraz elastyczność podaży;

16) wyjaśniać mechanizm kształtowania się cen na produkty rolnicze i żyw-

nościowe;

17) objaśniać procesy integracyjne w agrobiznesie;

18) określać cele, zadania i narzędzia polityki rolnej;

19) określać cele i zadania rolnej polityki strukturalnej;

20) objaśniać produkcyjną funkcję dochodu z produkcji rolniczej i czynniki

kształtujące ten dochód;

21) obliczać dochód z produkcji rolniczej;

22) rozróżniać rodzaje podatków w rolnictwie;

23) obliczać podatki i opłaty w rolnictwie;

24) rozróżniać podmioty systemu fi nansowego;

25) określać rolę, funkcje i rodzaje kredytów bankowych;

26) sporządzać wniosek kredytowy i obliczać odsetki od kredytu;

27) określać instrumenty regulowania rynku rolnego i żywnościowego;

28) rozróżniać rodzaje ubezpieczeń i objaśniać ich funkcje;

29) rozróżniać i objaśniać rolę instytucji i organizacji działających na rzecz

wsi i rolnictwa;

30) objaśniać rolę infrastruktury w rozwoju obszarów wiejskich;

31) uzasadniać konieczność ochrony środowiska;

32) określać korzyści z handlu zagranicznego produktami rolniczymi i spo-

żywczymi;

33) przestrzegać przepisów dotyczących eksportu i importu produktów rolni-

czych i spożywczych;

34) wskazywać korzyści i zagrożenia dla polskiego rolnictwa związane z in-

tegracją z Unią Europejską;

22

35) objaśniać istotę marketingu w skali gospodarki narodowej i przedsiębior-

stwa;

36) określać pojęcie, znaczenie i kryteria segmentacji rynku;

37) charakteryzować decyzje związane z produktem, ceną, kanałem dystry-

bucji;

38) rozróżniać podmioty marketingu i określać ich zachowania marketingo-

we;

39) rozróżniać i objaśniać rodzaje komunikacji marketingowej;

40) analizować działalność wybranego rynku hurtowego i giełdy towarowej;

41) objaśniać procedurę zakładania przedsiębiorstwa;

42) defi niować pojęcie, cele i funkcje przedsiębiorstwa;

43) rozróżniać struktury organizacyjne przedsiębiorstwa;

44) określać działalność zaopatrzeniową, handlową, produkcyjną w przedsię-

biorstwie;

45) objaśniać rolę i zadania kadry kierowniczej w przedsiębiorstwie;

46) ustalać potrzeby i zasady doboru pracowników;

47) współtworzyć poprawne stosunki kadry kierowniczej i pracowników;

48) rozróżniać sposoby wynagradzania pracowników;

49) wyjaśniać różnice w zarządzaniu małym i dużym przedsiębiorstwem;

50) określać potrzeby fi nansowe przedsiębiorstwa i źródła pozyskania kapita-

łu;

51) wyjaśniać rolę planowania i kontroli w przedsiębiorstwie;

52) opracowywać strategie rynkowe dla przedsiębiorstwa;

53) klasyfi kować składniki majątkowe przedsiębiorstwa i źródła ich pocho-

dzenia;

54) sporządzać bilans przedsiębiorstwa;

55) sporządzać podstawowe dokumenty dotyczące działalności gospodar-

czej;

56) przeprowadzać spis z natury i wyceniać składniki majątkowe;

57) prowadzić uproszczoną rachunkowość w przedsiębiorstwie;

58) obliczać dochód z działalności gospodarczej;

59) prowadzić uproszczoną rachunkowość w gospodarstwie rolnym;

60) oceniać działalność przedsiębiorstwa na podstawie sprawozdań i wskaź-

ników fi nansowych;

61) opracowywać plan marketingowy przedsiębiorstwa;

23

62) opracowywać biznesplan przedsiębiorstwa;

63) stosować przepisy prawa pracy, prawa gospodarczego i prawa fi nansowe-

go, dotyczące produkcji rolniczej;

64) podejmować działania związane z poszukiwaniem pracy.

2. Treści kształcenia (działy programowe)

Treści kształcenia ujęte są w następujących działach programowych:

1) podstawowe pojęcia i kategorie ekonomiczne;

2) podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej;

3) czynniki produkcji w rolnictwie i ich substytucja;

4) techniki wytwarzania w rolnictwie;

5) proces intensyfi kacji produkcji rolniczej;

6) efektywność inwestycji;

7) koszty produkcji rolniczej;

8) opłacalność produkcji rolniczej;

9) zachowania konsumentów i producentów na rynku;

10) mechanizm kształtowania cen;

11) elastyczność popytu i podaży;

12) procesy integracyjne w agrobiznesie;

13) podstawy polityki rolnej: polityka strukturalna, dochodowa, podatkowa,

kredytowa, ubezpieczeń;

14) instrumenty polityki rolnej;

15) instytucje działające na rzecz wsi i rolnictwa;

16) ochrona środowiska;

17) rolnictwo polskie w procesie integracji międzynarodowej;

18) marketing w gospodarce narodowej i przedsiębiorstwie;

19) podstawy podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie;

20) system marketingowy w agrobiznesie;

21) decyzje marketingowe w przedsiębiorstwie;

22) rynki hurtowe i giełdy towarowe;

23) procedura zakładania przedsiębiorstwa;

24) podstawowe cele i funkcje przedsiębiorstwa;

25) przedsiębiorstwo i struktury w przedsiębiorstwie;

24

26) działalność w przedsiębiorstwie;

27) kadra kierownicza i pracownicy w przedsiębiorstwie;

28) podstawy rachunkowości;

29 zunifi kowany system rachunkowości gospodarstw rolnych;

30) uproszczone formy rachunkowości w małych przedsiębiorstwach;

31) rachunkowość zarządcza;

32) fi nansowanie działalności przedsiębiorstwa;

33) małe przedsiębiorstwo na rynku;

34) planowanie i kontrola w przedsiębiorstwie;

35) strategia przedsiębiorstwa na rynku;

36) plan marketingowy przedsiębiorstwa;

37) biznesplan przedsiębiorstwa;

38) wybrane zagadnienia z zakresu prawa pracy, prawa gospodarczego i pra-

wa fi nansowego dotyczące produkcji rolniczej;

39) przygotowanie do wejścia na rynek pracy.

25

3. Plany nauczania dla zawodu technik rolnik

Plan nauczania – technikum czteroletnie

Zawód: technik rolnik 321[05].
Podbudowa programowa: gimnazjum

Lp.

Przedmioty zawo-

dowe

Dla młodzieży

Dla dorosłych

Liczba godzin

tygodniowo

w czteroletnim

okresie

nauczania

Liczba go-

dzin tygo-

dniowo

w czterolet-
nim okresie

nauczania

Liczba godzin

w czteroletnim

okresie

nauczania

Klasy I – IV

Semestry I – VIII

Forma

stacjonarna

Forma

zaoczna

1

Produkcja roślinna

10

7

150

2

Produkcja zwie-

rzęca

8

6

130

3

Technika w rolnic-

twie

6,5

5

90

4

Przepisy ruchu

drogowego

1

1

30

5

Ekonomika w rol-

nictwie

7,5

5

110

6

Zajęcia praktyczne

15

10

90

7

Przedmiot specjali-

zacyjny

2

1

30

Razem godzin edukacyj-
nych przedmiotów

zawodowych

50

35

630

Praktyka zawodowa: łącznie 8 tygodni

26

Plan nauczania – technikum uzupełniające

Zawód: technik rolnik 321[05].
Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa

Lp.

Przedmioty

zawodowe

Dla młodzieży

Dla dorosłych

Liczba godzin

tygodniowo

w trzyletnim

okresie

nauczania

Liczba godzin

tygodniowo

w trzyletnim

okresie

nauczania

Liczba godzin

w trzyletnim

okresie

nauczania

Klasy I – III

Semestry I – VI

Forma

stacjonarna

Forma

zaoczna

1

Produkcja roślinna

8

7

10

2

Produkcja zwierzęca

7

6

90

3

Technika

w rolnictwie

5,5

4

60

4

Przedmiot

specjalizacyjny

2

2

30

5

Ekonomika

w rolnictwie

3,5

2,5

50

6

Zajęcia praktyczne

5

2,5

74

Razem

31

24

314

Praktyka zawodowa: łącznie 6 tygodni

Plany nauczania dla poszczególnych typów szkół określonych w kwalifi ka-

cji zawodów szkolnictwa zawodowego opracowuje się na podstawie ramowych
planów nauczania zamieszczonych w aktualnie obowiązującym rozporządze-
niu Ministra Edukacji Narodowej.

27

4. Wskazówki dotyczące realizacji programu

nauczania przedmiotu produkcja zwierzęca

Program nauczania przedmiotu produkcja zwierzęca zawiera wymagania,

które powinien uczeń zdobyć z zakresu chowu i hodowli zwierząt gospodar-
skich. Podczas realizacji haseł programowych i treści zawartych w jednostkach
lekcyjnych należy wykorzystać również inne przyrodnicze i techniczne zagad-
nienia z: biologii, produkcji roślinnej, chemii, techniki w rolnictwie, matema-
tyki i fi zyki.

Treści programu powinny być dostosowane do potrzeb regionu, rynku pracy

i zainteresowań ucznia.

Realizując tematykę dotyczącą technologii produkcji poszczególnych gatun-

ków zwierząt, należy zwrócić uwagę na: systemy żywienia zwierząt, rozród,
warunki utrzymania, higienę pomieszczeń inwentarskich i dobrostan zwierząt,
czynniki ekologiczne, jakość końcowej produkcji, wartość otrzymanego pro-
duktu oraz efekty ekonomiczne.

Cele kształcenia zawarte w programie można osiągnąć przez dobór akty-

wizujących metod nauczania. Niektóre z nich przedstawiono w Poradniku, np.
metodę dyskusji, burzę mózgów, metodę tekstu przewodniego, gier dydaktycz-
nych, puzzle (praca w grupach eksperckich), metodę projektów. Aktywizujące
metody kształcą i doskonalą logiczne myślenie, samodzielność, umiejętność
prezentacji, pokazu, oceniania, wnioskowania i zarządzania.

Oprócz tych metod na zajęciach stosuje się również ćwiczenia praktyczne,

laboratoryjne, programy komputerowe i inne.

Lekcje i zajęcia praktyczne należy prowadzić w pracowniach szkolnych do-

brze wyposażonych w uaktualnione środki dydaktyczne i urządzenia audio-
wizualne oraz w salach dydaktycznych przy pomieszczeniach inwentarskich,
a także podczas wycieczek dydaktycznych w terenie.

Nauczyciel może zlecić uczniom wykonanie projektu z zakresu wybranej

technologii produkcji w zależności od zainteresowań ucznia danym gatunkiem
zwierząt.

28

Proponowany podział materiału nauczania dla czteroletniego
technikum rolniczego

Lp.

Materiał nauczania

Proponowana liczba

godzin

1

Anatomiczne i fi

zjologiczne podstawy użytkowania

zwierząt gospodarskich

30

2

Podstawy żywienia zwierząt, rodzaje i wartość pasz

30

3

Higiena produkcji zwierzęcej

30

4

Technologiczne podstawy chowu bydła

50

5

Technologiczne podstawy chowu owiec i kóz

24

6

Technologiczne podstawy chowu trzody chlewnej

32

7

Technologiczne podstawy chowu koni

14

8

Technologiczne podstawy produkcji drobiu

14

9

Produkcja zwierzęca w gospodarstwie ekologicznym

15

10

Wybrane elementy hodowli zwierząt

16

11

Formalnoprawne podstawy chowu zwierząt, profi laktyki
weterynaryjnej oraz obrotu produktami

17

Razem

272

W programie nauczania uwzględniono przedmioty zawodowe, które obo-

wiązują uczniów technikum rolniczego. Należą do nich:

– produkcja roślinna
– produkcja zwierzęca
– technika w rolnictwie
– przepisy ruchu drogowego
– ekonomika w rolnictwie
– praktyczna nauka zawodu

29

5. Wskazówki dotyczące realizacji programu

nauczania zajęć praktycznych z przedmiotu
produkcja zwierzęca

Zajęcia praktyczne stanowią bardzo ważną część pracy dydaktyczno-wy-

chowawczej w procesie nauczania–uczenia się. Na zajęciach uczniowie zdo-
bywają umiejętności praktyczne na bazie wiedzy teoretycznej. Umiejętności
zawodowe kształtowane na zajęciach praktycznych uwzględnione są w szcze-
gółowych celach kształcenia. Na zajęciach praktycznych bardzo ważne jest
bezpieczeństwo, higiena pracy, ochrona przeciwpożarowa, ochrona środowi-
ska i bezpieczeństwo żywności. Uczeń przed przystąpieniem do realizacji
każdego tematu musi być przeszkolony w dziedzinie bhp na danym stanowi-
sku pracy. Treści programu realizowane są na zajęciach z produkcji roślinnej,
zwierzęcej i techniki w rolnictwie. W rolnictwie występuje sezonowość pro-
dukcji, dlatego szkoła i nauczyciele prowadzący powinni ustalić termin i for-
mę przeprowadzenia zajęć praktycznych. Zajęcia praktyczne mogą odbywać
się w gospodarstwach pomocniczych szkoły, w centrach kształcenia prak-
tycznego, w centrach kształcenia ustawicznego, w warsztatach szkolnych lub
innych gospodarstwach rolnych.

Zajęcia należy prowadzić w grupach do 12 osób, metodą ćwiczeń. Na zaję-

ciach powinien być przeprowadzony instruktaż wstępny, bieżący i końcowy.
W instruktażu wstępnym nauczyciel powinien zademonstrować najwięcej przy-
kładów czynności, zwracając uwagę na prawidłowość wykonania. Nauczyciel
powinien ograniczyć do minimum opis słowny, koncentrując się na pokazie.
Uczeń w tym czasie jest obserwatorem wykonywanych czynności.

Instruktaż bieżący jest kierowany przez nauczyciela, ale wszystkie czynno-

ści wykonuje uczeń zgodnie z instruktażem wstępnym.

Instruktaż końcowy obejmuje analizę wykonanej pracy. Nauczyciel ocenia

wykonaną przez uczniów pracę, wskazuje błędy i podaje sposób zapobiegania
im.

30

Na zajęciach praktycznych uczeń zdobywa kwalifi kacje zawodowe, które

doskonali na lekcjach i kolejnych zajęciach. Uczeń na zajęciach kształtuje
własną osobowość: odpowiedzialność za powierzoną pracę, rzetelność wyko-
nania, dbałość o narzędzia i maszyny rolnicze, a także racjonalne wykorzy-
stanie materiałów. Dąży, aby wykonana usługa lub wytwór był bardzo dobrej
jakości.

31

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny

osiągnięć edukacyjnych ucznia

W szkolnictwie przywiązuje się dużą wagę nie tylko do zdobycia wiedzy

ogólnej, ale także umiejętności praktycznych, które są niezbędne w pracy za-
wodowej, niezależnie od poziomu wykształcenia i wykonywanego zawodu.
W szkolnym systemie oceniania uczniów niezbędne są standardy wymagań
programowych.

Kontrolowanie postępu ucznia w nauce powinno być systematyczne, bo-

wiem tylko w ten sposób można rozpoznać i korygować trudności dydaktyczne
w miarę jak się pojawiają. W trakcie realizacji programu nauczania osiągnię-
cia ucznia można sprawdzać, przeprowadzając ustne i pisemne sprawdziany
wiadomości i umiejętności, testy osiągnięć szkolnych oraz obserwację pracy
ucznia podczas wykonywania ćwiczeń i zadań.

Przy ocenie wypowiedzi ustnych należy zwrócić uwagę na:

– poprawność merytoryczną,

– poprawność językową,

– precyzyjność i jasność wypowiedzi,

– bogactwo informacji i długość wypowiedzi.

Przeprowadzając testy osiągnięć ucznia, należy uwzględnić zdania za-

mknięte i otwarte.

W zadaniach zamkniętych uczeń wskazuje jedną z gotowych odpowiedzi:

– zadania z luką, które wymagają od ucznia wstawienia odpowiedniego

słowa;

– zadania wyboru wielokrotnego;

– zadania typu prawda–fałsz.

Zadania otwarte należy stosować ze względu na ich twórczy charakter.

W zadaniach tego typu uczeń samodzielnie formułuje i zapisuje odpowiedzi.

Wyróżniamy następujące zadania:

– zadania rozszerzonej odpowiedzi, które polegają na udzieleniu rozwi-

niętej odpowiedzi pisemnej;

32

– zadania krótkiej odpowiedzi, które polegają na udzieleniu odpowiedzi

w postaci jednego słowa, liczby, symbolu;

– zadania na dobieranie, które polegają na udzieleniu odpowiedzi wybra-

nej z listy wspólnej dla wiązki zadań.

Oceniając prace projektowe, proponuje się stosować następujące kryteria:

– logiczny układ pracy;

– zgodność treści z tematem;

– kolejność wykonywanych czynności produkcyjnych;

– poprawność merytoryczna i językowa;

– efekt ekonomiczny;

– własne propozycje;

– układ grafi czny opracowania.

Wiedza teoretyczna niezbędna przy wykonywaniu ćwiczeń czy ekspery-

mentów może być sprawdzana podczas instruktażu wstępnego przez dyskusję
lub pogadankę. Ważne jest zwrócenie uwagi na umiejętności praktyczne, któ-
re proponuje się sprawdzić przez obserwację czynności wykonywanych przez
ucznia podczas ćwiczeń.

Kryteria służące do oceny poziomu umiejętności praktycznych powinny

uwzględniać:

– przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, higieny pracy, ochrony przeciwpo-

żarowej, ochrony środowiska i bezpieczeństwa żywności;

– sposób przygotowania stanowiska pracy;

– poprawne wykonywanie czynności podczas ćwiczeń z zachowaniem od-

powiedniej kolejności i dokładności wykonywanych prac;

– użytkowanie materiałów, narzędzi i urządzeń zgodnie z instrukcją obsłu-

gi;

– oszczędność używanych materiałów;

– uporządkowanie stanowiska pracy po zakończeniu ćwiczeń;

– jakość wykonania określonej pracy lub produktu fi nalnego.

Nauczyciel powinien kontrolować poprawność wykonania ćwiczenia na

wszystkich etapach jego przebiegu. Uczeń samodzielnie sprawdza wyniki swo-
jej pracy według przygotowanego przez nauczyciela arkusza oceny. Następnie

33

według tego samego arkusza nauczyciel powinien dokonać oceny poprawności
i staranności wykonania pracy przez ucznia.

Na zakończenie realizacji działu tematycznego proponuje się zastosowanie

testu z zadaniami teoretycznymi i praktycznymi, a oceny ucznia należy doko-
nać według kryteriów oceniania.

Po zrealizowaniu całości materiału końcowa ocena powinna uwzględniać

wyniki wszystkich zastosowanych przez nauczyciela sposobów sprawdzania
osiągnięć ucznia.

Podczas nauczania przedmiotów zawodowych należy rozwijać zamiłowanie

do zawodu, doskonalić umiejętności oraz kształtować postawę etyczną ucznia
związaną z dobrostanem zwierząt i jakością produkowanej żywności.

34

7. Metody nauczania

Aby skutecznie przekazać wiedzę, nauczyciel w pierwszej kolejności okre-

śla temat i wskazuje cele, które chce osiągnąć w trakcie zajęć.

Następnie wybiera odpowiednią metodę pracy z uczniami. Na dzień dzisiej-

szy znamy dużo metod i form nauczania już sprawdzonych, przyjętych do re-
alizacji przez edukatorów, nauczycieli, lektorów. Problem w tym, którą metodę
lub metody wybrać i dostosować do:

– tematu lekcji;
– wieku uczniów;
– treści nauczania;
– poziomu intelektualnego odbiorcy;
– wiedzy i umiejętności uczniów;
– stanu bazy dydaktycznej szkoły;
– inwencji twórczej i wyobraźni samego nauczyciela;
– umiejętności podejścia nauczyciela do uczniów.
Jeśli wyżej wymienione czynniki zostaną należycie wykorzystane, wów-

czas możemy mówić o umiejętnym doborze odpowiednich metod i efektyw-
nym nauczaniu.

Istnieją tradycyjne metody nauczania i metody aktywizujące pracę

uczniów.

Metody tradycyjne – dominuje aktywność nauczyciela

Metody aktywne – dominuje aktywność ucznia

W metodach aktywnych nauczyciel jest koordynatorem przedstawionego

problemu. Z boku obserwuje pracę uczniów, pozwalając im na wykazanie się
inwencją twórczą i pomysłami.

W tradycyjnym nauczaniu kładzie się nacisk na zapamiętywanie wiedzy

encyklopedycznej. W nauczaniu aktywizującym główną rolę odgrywają umie-
jętności praktyczne, odkrywanie nowej techniki, a także wykorzystanie poten-
cjalnych możliwości przyrody.

35

Ważną cechą metod aktywizujących jest kształtowanie umiejętności komu-

nikacyjnych, np. techniki negocjowania, rozwiązywanie różnego rodzaju pro-
blemów, podejmowanie trafnych decyzji, właściwe zarządzanie określonymi
zasobami.

W metodach aktywizujących uczniowie w pewnym stopniu odpowiadają za

proces kształcenia. Uczniowie sami poszukują wiedzy, przetwarzają ją, zdo-
bywają nowe doświadczenia, tworzą nowy wyrób – wytwór swojej wyobraźni,
a na końcu oceniają jego przydatność: czy można go już wykorzystać w prak-
tyce, czy też należy poddać kolejnej obróbce lub udoskonaleniu?

Rolą nauczyciela jest umiejętne oddziaływanie na uczniów swoją osobowo-

ścią, stworzenie przyjacielskiej atmosfery pracy grupowej na zasadzie wzajem-
nego zaufania, tolerancji i akceptacji. Nauczyciel sam jest twórcą różnych sytu-
acji dydaktycznych i pozwala uczniom zmierzyć się z zaistniałym problemem,
umie również umiejętnie podpowiedzieć, gdy uczeń nie potrafi sobie poradzić,
aby potem dalej kierować procesem dydaktycznym.

Metody aktywizujące w głównym stopniu oparte są na pracy grupowej,

gdyż pomysł jednego ucznia mobilizuje, wyzwala inwencję twórczą do nowych
odkryć u drugiego ucznia. Jest to koncepcja łańcuchowa, która zacieśnia kon-
takty międzyludzkie.

Wykaz metod i stopień przyswajania wiedzy

Wykład

5%

Czytanie

10%

Metody audiowizualne

20%

Pokaz–prezentacja

30%

Dyskusja 50%

Uczenie się przez działanie – wykonywanie
czynności

70-80%

Nauczanie innych

90%

W szkole rolniczej na lekcjach i zajęciach praktycznych preferuje się na-
stępujące metody nauczania: aktywizujące, praktyczne, eksponujące, pro-
gramowe.

• Wykład informacyjny

• Pogadanka

• Burza mózgów

36

• Różne formy dyskusji (np. debata)

• Metoda projektów

• Puzzle (zespoły eksperckie)

• Wycieczki dydaktyczne

• Metoda przewodniego tekstu

• Ćwiczenia

• Film dydaktyczny

Wykład informacyjny

Metoda ta polega na przekazywaniu słownym wiedzy przez wykładowcę,

bezpośrednio lub też pośrednio, określonemu audytorium w gotowej do zapa-
miętania postaci.

Pogadanka

Polega na rozmowie nauczyciela z uczniem, który jest już częściowo przygo-

towany do tematu lekcji lub też posiada pewną wiedzę na dany temat. Najczęściej
posługujemy się nią wtedy, gdy treści programowe wymagają przeprowadzenia
porównań, chcemy wykazać różnicę lub podobieństwa. Wyróżniamy następu-
jące rodzaje pogadanki: wstępną wprowadzającą nowe wiadomości i utrwala-
jącą.

Różne formy dyskusji

Dyskusja dydaktyczna polega na wymianie zdań, myśli, poglądów uczest-

ników grupy na określony temat. Wygłaszanie swoich poglądów popartych
logiczną argumentacją wymusza wypracowanie określonego stanowiska z za-
chowaniem szacunku dla przekonań innych.

Dyskusja związana z wykładem – ma na celu wyjaśnienie trudnych, skom-

plikowanych zagadnień uczących się. Nauczyciel stawia pytanie, uczniowie
odpowiadają i na podstawie uzyskanej od nich informacji zwrotnej może się
dowiedzieć o stopniu opanowania wiedzy.

Wielokrotna – nauczyciel przedstawia problem, a uczniowie w małych gru-

pach pracują pod kierunkiem lidera; w drugim etapie dyskusja ma charakter
plenarny, wnioski prezentuje się na forum i wybiera najlepsze rozwiązanie.
Dyskusja wielokrotna jest stosowana, gdy trzeba przeanalizować jakieś obszer-
ne zagadnienie.

37

Dyskusja okrągłego stołu polega na swobodnej wypowiedzi, wymianie po-

glądów, doświadczenia pomiędzy nauczycielem a uczniami. Funkcja nauczy-
ciela ogranicza się do współuczestnictwa i koordynowania dyskusji, tak aby
uczestnicy doszli do oczekiwanego wniosku.

Debata – polega na utworzeniu dwóch grup: zwolenników i przeciwników,

i podaniu do rozważenia trudnego i złożonego problemu. Uczniowie z każdej
grupy muszą przedstawić logiczne argumenty,,za’’ i,,przeciw’’ i w ten sposób
przekonać przeciwników do swoich poglądów. Metoda ta stanowi uporządko-
wany spór pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami danego problemu, uczy
precyzyjnego formułowania myśli oraz szacunku dla cudzych przekonań.

Metoda przewodniego tekstu

Stosowana jest na lekcjach, warsztatach, ćwiczeniach laboratoryjnych. Może

być stosowana w działaniach wytwórczych, technologicznych.

Metoda przewodniego tekstu sprawdza się na zajęciach poświęconych

kształtowaniu nowych umiejętności.

Uczeń lub grupa uczniów otrzymuje tekst przewodni do wykonania zadania

i ma również dostęp do materiałów pomocniczych, np. załączników, odczyn-
ników itp. Do tekstu są przyporządkowane pytania przewodnie lub polecenia,
ale są to tylko sugestie. Metoda przewodniego tekstu służy do rozwiązania pro-
blemu.

Plan takiej lekcji przedstawia się następująco:

1. Podanie tekstu i informacji związanej z wykazaniem problemu.
2. Planowanie – poszukiwanie danych, tworzenie własnych koncepcji, al-

ternatyw rozwiązania.

3. Ustalenia – wybór rozwiązania, opracowanie technologii.
4. Realizacja – opracowanie tematu, rozwiązanie zadania, wykonanie po-

prawnej dokumentacji.

5. Kontrola – weryfi kacja rozwiązania, sprawdzenie poprawności wykona-

nia.

6. Analiza, ocena – podsumowanie, propozycja wniosków, przydatność

praktyczna wyrobu, ocena jakości pracy i wyrobu, ocena osiągnięć
ucznia.

38

Puzzle

(Metoda grup eksperckich)

Metoda ta polega na współpracy w grupach uczniowskich. Każda grupa

otrzymuje tekst do analizy, który jest częścią danego tematu. Grupy mają prze-
dyskutować, utrwalić, rozpracować swoje materiały. Uczniowie muszą bardzo
dobrze zrozumieć tekst, aby móc przekazać zdobytą wiedzę innym uczniom.
Stają się ekspertami dla uczniów, którzy nie czytali tego tekstu. Mają określony
czas do nauczenia się. Dobierają się w inne grupy w ten sposób, żeby do każ-
dego nowego zespołu wszedł jeden ekspert, który czytał inną partię materiału.
Eksperci prezentują zdobytą wiedzę i przekazują w swoich nowych grupach.
Następnie ponownie wracają do pierwotnych grup i konfrontują swoje umie-
jętności. Sprawdzają, czy wszyscy nauczyli się wszystkiego (całej treści tema-
tu). Dyskutują i wyjaśniają niezrozumiałe pojęcia. Nauczyciel sprawdza, czy
uczniowie z poszczególnych grup opanowali całość materiału. Nauczyciel jest
w tej metodzie koordynatorem.

B B

B B

D D

D D

A B

C D

A B

C D

A A

A A

C C

C C

A B

C D

A B

C D

Zalety tej metody:

– każdy uczeń jest ekspertem ,,zdobytej wiedzy’’ w swojej grupie;
– uczeń słaby nie krępuje się swoich kolegów, jest dla nich ekspertem opa-

nowanego tekstu;

39

– uczy logicznego myślenia, zapamiętywania i utrwalania;
– uczy sposobu dyskutowania;
– uczy samodzielności, pewności siebie, odwagi.

Metoda projektu

Metoda projektu polega na tym, że uczniowie realizują określone zadanie

(projekt) na podstawie przyjętych wcześniej zasad:

• projekty powinny mieć charakter wielofunkcyjny, powinny łączyć wie-

dzę z różnych przedmiotów nauczania;

• decyzje dotyczące realizacji projektu (wraz z propozycją tematu) ucznio-

wie powinni podejmować sami, bez pomocy nauczyciela;

• uczniowie powinni samodzielnie zaplanować i wykonać poszczególne

elementy projektu;

• podczas opracowywania i realizacji projektu uczniowie powinni rozwią-

zywać różne problemy;

• uczniowie zdobywają informacje z różnych źródeł;
• wykonawcy projektu potrafi ą umiejętnie dokonać prezentacji opracowa-

nego projektu;

• słuchacze mogą wnosić uwagi do zaprezentowanego projektu, dokonując

udoskonaleń.

Samodzielność jest jednym z najważniejszych założeń metody projektów,

w decydujący sposób wpływa na poziom motywacji ucznia i poczucie odpo-
wiedzialności. Samodzielnością podczas wyboru tematu, zbierania informacji,
opracowania, wykonania zadnia, sprawozdania, wdrożenia.

Samodzielność jest wręcz warunkiem skuteczności uczenia się. W myśl po-

wiedzenia:

• to co usłyszę – zapomnę
• to co zobaczę – zapamiętam
• to co zrobię – będę umieć

Kompetencje nauczyciela podejmującego pracę metodą projektów powinny

dotyczyć dobrej znajomości procedury wykonania projektu, umiejętnego po-
dejścia do ucznia, znajomości zagrożeń w pracy nad projektem, umiejętności
motywowania. Konsultacje z nauczycielem uświadamiają uczniom prawidło-

40

wość wykonywania projektu lub wskazują błędy. Nauczyciel może zasugero-
wać pewne zmiany w projekcje lub podpowiedzieć inne rozwiązanie.

Instrukcja do metody projektu

1. Temat projektu
2. Cele edukacyjne
3. Czas wykonania projektu
4. Terminy konsultacji
5. Zadania dla grup
6. Kryteria oceny projektu
7. Sposób prezentacji projektu

Burza mózgów

Metoda ta polega na postawieniu na forum klasy jakiegoś problemu lub py-

tania. Uczniowie swobodnie podają różne pomysły na rozwiązanie – może być
ich bardzo dużo. Dalej następuje ich weryfi kacja i najlepsze pomysły zosta-
ją wybrane do realizacji. Metodę tę można zastosować wtedy, gdy w krótkim
czasie musimy rozwiązać problem o dużym stopniu trudności. Wynikiem tej
metody jest opracowanie wniosków, np. w postaci raportu – krótkiej, zwięzłej
i konkretnej informacji. Nauczyciel pełni rolę kierowniczą i wspomagającą.

Ćwiczenia

Ćwiczenia polegają na samodzielnym wykonaniu przez uczniów zadanych

czynności w celu utrwalenia wiedzy teoretycznej i zdobycia umiejętności prak-
tycznych niezbędnych w toku nauki i wynikających z potrzeb przyszłego za-
wodu. Metoda ćwiczeń wykorzystywana jest w trakcje zajęć lekcyjnych w pra-
cowniach, laboratoriach oraz warsztatach szkolnych.

Film edukacyjny

Rozwój technologii stworzył nowe możliwości przekazu. Film edukacyjny

– forma komunikacji przez obraz – jest często wykorzystywany przez nauczy-
cieli jako narzędzie dydaktyczne, które uzupełnia tradycyjną formę prowa-
dzenia lekcji. Pokaz fi lmu w czasie lekcji powoduje łatwiejsze przyswajanie
i utrwalenie wiedzy.

41

Wycieczka

Etapy wycieczki edukacyjnej

1. Określenie celów wycieczki.
2. Ustalenie trasy – zwiedzanie zaprojektowanych punktów dydaktycz-

nych.

3. Określenie czasu trwania.
4. Opracowanie harmonogramu wycieczki na każdy dzień.
5. Opracowanie kosztorysu wycieczki.
6. Przydzielenie obowiązku poszczególnym uczniom.
7. Przygotowanie regulaminu, programu i kart pracy wycieczki.
8. Przygotowanie listy niezbędnych rzeczy.
9. Ubezpieczenie uczestników.

Realizacja wycieczki

10. Rozwiązywanie zadań zawartych w karcie wycieczki.
11. Opracowanie raportu z wycieczki.

Podsumowanie

12. Ocena stopnia realizacji celów i atmosfery wycieczki.
13. Prezentacja raportu (sprawozdania) z wystawy fotografi cznej, slajdów, fi l-

mu edukacyjnego, opracowanie biuletynu.

14. Ocena efektów edukacyjnych wycieczki.
15. Ocena pracy uczestników.

42

8. Plan wynikowy

Plan wynikowy jest dokumentem nauczycielskim, opracowanym indywidu-

alnie przez nauczyciela, który przedstawia hierarchię wymagań edukacyjnych
i uwzględnia podstawę programową oraz program nauczania danego przedmio-
tu. Plan wynikowy przedstawiony w Poradniku niech posłuży jako przykład do
tworzenia własnego planu z uwzględnieniem dydaktycznych preferencji, po-
ziomu intelektualnego danej klasy, przedmiotowego systemu oceniania, liczby
godzin zajęć dydaktycznych i innych warunków, które wpływają na realizację
programu nauczania. Stworzenie uniwersalnego planu wynikowego możliwego
do zastosowania w każdych warunkach nie jest realne.

Plan wynikowy przedstawia uporządkowany wykaz efektów kształcenia

ucznia, zamierzonych przez nauczyciela z uwzględnieniem założeń realizowa-
nego programu nauczania. Wskazany jest również przy konstruowaniu narzę-
dzi pomiaru dydaktycznego i sprawdzaniu umiejętności uczniów. Jest to szcze-
gólnie przydatne dla nauczycieli, którzy rozpoczynają pracę w szkole i nie mają
doświadczenia w tym zakresie.

Przedstawione w planie zróżnicowane wymagania służą do oceny ucznia

i mogą być ustalane od 2 do 5 poziomów. Wymagania konieczne i podstawo-
we obowiązują wszystkich uczniów, osiągnięcie wymagań wyższych szczebli
zależne jest od poziomu uzdolnień ucznia i liczby godzin przewidzianych do
realizacji tematu.

Zaprezentowany plan wynikowy zawiera przewidywane osiągnięcia uczniów

określone na poziomie podstawowym, rozszerzającym i dopełniającym.

43

W Poradniku zastosowano trzystopniowy podział:

1. Poziom podstawowy – który zawiera wymagania konieczne i podstawo-

we.

2. Poziom rozszerzający – który zawiera wymagania konieczne, podstawo-

we i rozszerzające.

3. Poziom dopełniający – który zawiera wymagania konieczne, podstawo-

we, rozszerzające i dopełniające.

Pięciostopniowy podział poziomów wymagań

1. Poziom konieczny – na ocenę dopuszczającą
2. Poziom podstawowy – na ocenę dostateczną
3. Poziom rozszerzający – na ocenę dobrą
4. Poziom dopełniający – na ocenę bardzo dobrą
5. Poziom wykraczający – na ocenę celującą

Najczęściej spotyka się podział dwustopniowy

1. Poziom podstawowy – który zawiera wymagania konieczne i podstawo-

we.

2. Poziom ponadpodstawowy – który zawiera wymagania konieczne, pod-

stawowe, wymagania rozszerzające i dopełniające.

44

W

ymagania edukacyjne

Dział

Lp.

T

emat Podstawowe

Rozszerzające

Dopełniające

Śr

odki

dydak-

tyczne

Anatomiczne i fi zjologiczne podstawy użytkowania zwie-

rząt gospodarskich (30 godzin)

1

Budowa

i funkcje

układu

kostnego

Uczeń potrafi

:

– wyjaśnić

pojęcie

komórka,

tkanka , narząd

– wymienić

rodzaje

komó-

rek, tkanek, narządów

– wskazać

rodzaje

kości

– wymienić

elementy

budo-

wy morfologicznej kości

– wymienić,

jakie

funkcje

pełni szkielet w or

gani-

zmie

– nazwać

odcinki

kręgosłu-

pa

Uczeń potrafi

:

–

opisać budowę wewnętrzną kości

–

opisać budowę i rodzaje stawów

– wymienić

rodzaje

szkieletów

–

omówić miejsce i tkanki w or

gani-

zmie pełniące funkcje krwiotwórcze

–

opisać dzięki jakim elementom

kości przyrastają na długość i na

grubość

Uczeń potrafi

;

–

rozróżnić i wskazać na

modelu zwierzęcia połą-

czenia kostne ogranicza-

jące ruch

–

porównać główne wady

postawy i związane

z nimi choroby

Szkielety

zwierząt, poje-

dyncze kości,

zespoły kości,

czaszki z uzę-

bieniem

2

Budowa

i funkcje

układu

krwiono-

śnego

– wymienić elementy

, które

wchodzą w skład układu

krwionośnego

–

opisać skład i rolę krwi

– opisać budowę i cykl pracy serca

–

wskazać powiązania układu krwio-

nośnego z układem chłonnym

–

przedstawić schemat dużego i małe-

go obiegu krwi

– scharakteryzować

budowę

naczyń

krwionośnych i wymienić ich rodza-

je

– porównać funkcjono-

wanie układu krążenia

otwartego i zamkniętego

– odczytać

parametry

krwi

Plansze przed-

stawiające na-

rządy i układy

or

ganizmów

zwierzęcych,

fi lmy

eduka-

cyjne

Pr

opo

zy

cja nauc

zy

cielskiego planu w

ynik

ow

ego do pr

ze

dmiotu

Pr

oduk

cja z

w

ie

rz

ęc

a na pod

st

w

aw

ie

programu nauc

zania

: 3

21

[5

]/

T,

TU

,S

P/

M

Ei

N/RE

A/

20

06

.0

3.

14

45

3

Układ

oddecho-

wy

– nazwać narządy należące

do układu oddechowego

i opisać ich funkcje

– omówić fi

zjologię wymiany gazowej

– wskazać powiązania

układu oddechowego

z innymi układami

Plansze przed-

stawiające na-

rządy i układy

or

ganizmów

zwierzęcych

4

Budowa

i funkcje

układu

mięśnio-

wego

– wyjaśnić pojęcie mięsień,

podać rodzaje i przykłady

występowania

– wymienić

narządy

pomoc-

nicze mięśni

– wyróżnić

grupy

mięśni

szkieletowych

– omówić część ścięgnistą i mięśnio-

wą mięśnia szkieletowego

–

opisać kształty mięśni i zobrazować

wypowiedź przykładami

–

omówić grupy mięśni szkieletowych

–

omówić zmiany poubojowe zacho-

dzące w mięśniach

– narysować wewnętrzną

budowę mięśnia szkiele-

towego

– omówić

motorykę

pracy

mięśnia

– rozpoznać

mięśnie

przy-

datne dla przetwórstwa

i gastronomii

Modele zwie-

rząt, plansze

umięśnienia

zwierząt

5

Budowa

i funkcje

układu

nerwo-

wego

– omówić budowę komórki

nerwowej

– wymienić

rodzaje

komó-

rek nerwowych

– wskazać

części

mózgowia

– wyjaśnić

pojęcie

odruch

bezwarunkowy i warunko-

wy

– omówić z anatomicznego i fi

zjolo-

gicznego punktu widzenia układ

nerwowy

, w tym opisanie funkcji

rdzenia kręgowego

– omówić różnicę pomię-

dzy funkcjonowaniem

układu nerwowego

somatycznego a autono-

micznego

– zanalizować

drogi

przewodzenia impulsów

nerwowych

– rozpoznać

płaty

mózgo-

we z przyporządkowa-

niem im odpowiednich

ośrodków

Plansze przed-

stawiające na-

rządy i układy

or

ganizmów

zwierzęcych

46

6

Narządy

zmysłów

– wskazać narządy zmysłów

– wymienić

funkcje

narzą-

dów zmysłów

– opisać budowę poszczególnych

narządów zmysłów

– wyjaśnić na schemacie

proces formowania

obrazu

– wyjaśnić

działanie

ele-

mentów odpowiedzial-

nych za słuch i równo-

wagę

Plansze przed-

stawiające na-

rządy i układy

or

ganizmów

zwierzęcych

7

Układ

wydzie-

lania we-

wnętrz-

nego

– wyjaśnić pojęcie hormo-

nu i podać znaczenie dla

or

ganizmu

– wymienić

i

wskazać

rozmieszczenie gruczo-

łów dokrewnych w ciele

zwierzęcia

– przypisać gruczołom dokrewnym

najważniejsze hormony

–

opisać zasadę działania regulacji

hormonalnej i neurohormonalnej

– porównać przykłady

regulacji hormonalnej

wybranych procesów

życiowych

Plansze przed-

stawiające na-

rządy i układy

or

ganizmów

zwierzęcych

8

Budowa

i funkcje

układu

rozrod-

czego

– wymienić narządy układu

rozrodczego samic i sam-

ców

– wyjaśnić

pojęcie

dojrzało-

ści płciowej i rozrodczej

zwierząt gospodarskich

–

podać czas trwania ciąży

i przebieg porodu u po-

szczególnych gatunków

– omówić budowę i funkcję narządów

rozrodczych

–

wyjaśnić na schemacie cykl płciowy

zwierząt

–

opisać przebieg ciąży i porodu

– scharakteryzować

proces

wydziela-

nia mleka

– przedstawić wykorzysta-

nie układu rozrodczego

w bioinżynierii gene-

tycznej

Modele gip-

sowe układu

rozrodczego

zwierząt.

Film eduka-

cyjny

47

9

Budowa

i funkcje

układu

pokarmo-

wego

– wymienić odcinki przewo-

du pokarmowego

– wskazać

funkcje

układu

pokarmowego

– określić

funkcje

gruczo-

łów zaściennych

– wymienić

enzymy

żołąd-

kowe

– omówić różnice funkcjonalne

występujące pomiędzy żołądkami

jedno- i wielokomorowymi

– scharakteryzować

procesy

zacho-

dzące w jelicie cienkim i grubym

– porównać fi

zjologie

tra-

wienia u cieląt i zwierząt

dorosłych

Modele zwie-

rząt

10

Układ

wydalni-

czy

– wymienić narządy układu

wydalniczego i wskazać

jego funkcję

– opisać budowę nerek i pęcherza

moczowego

– omówić

mechanizm

wydzielania

i wydalania moczu

– omówić pracę nerek

w powiązaniu z układem

krwionośnym

Plansze przed-

stawiające

narządy wy-

dalnicze u róż-

nych gatunków

zwierząt

1

1

Budowa

i funkcja

układu

powłoko-

wego

– wymienić wytwory skóry

– wymienić

elementy

budo-

wy skóry i funkcje skóry

– omówić

budowę

włosa

i kopyta

– wyjaśnić

pojęcie

dekorni-

zacji

– omówić budowę i funkcję elemen-

tów skóry

–

wymienić rodzaje i scharakteryzo-

wać gruczoły skórne

–

opisać zabiegi pielęgnacyjne racic

i kopyta

– określić stan zdrowotny

zwierząt na podstawie

wyglądu skóry i okrywy

włosowej

Plansze przed-

stawiające na-

rządy i układy

or

ganizmów

zwierzęcych

48

Podstawy żywienia zwierząt, rodzaje i wartość pasz (30 godzin)

12

Skład

chemicz-

ny pasz

i prze-

miany

skład-

ników

pokar

-

mowych

w or

ga-

nizmie

zwierzę-

cym

– wyjaśnić pojęcie; program

żywieniowy

– wymienić

związki

chemiczne wchodzące

w skład paszy

– omówić właściwości i znaczenie

związków chemicznych w żywieniu

zwierząt

– przedstawić budowę

związków chemicznych

wchodzących w skład

paszy

Plansze, folio-

gramy

13

Podział,

rodzaje,

wartość

żywie-

niowa

i charak-

terystyka

pasz

– wyjaśnić pojęcia; pasza,

wartość pokarmowa

– wymienić

najczęściej

spo-

tykany podział pasz w za-

leżności od koncentracji

składników pokarmowych

–

podać przykłady pasz ob-

jętościowych soczystych,

suchych, treściwych,

produktów ubocznych

przetwórstwa rolno-spo-

żywczego, przemysłowe

mieszanki paszowe, kon-

centraty

, dodatki paszowe

–

ocenić jakość pasz metodą

or

ganoleptyczną

– wymienić pozostałe kryteria podzia-

łu pasz

– rozpoznać

i

scharakteryzować

pasze: objętościowe soczyste,

suche, treściwe, pasze pochodzące

z przetwórstwa rolno-spożywczego,

przemysłowe mieszanki paszowe,

koncentraty

, dodatki paszowe

–

wskazać różnicę pomiędzy mieszan-

ką pełnodawkową, uzupełniającą

i koncentratem

– uzasadnić celowość

produkcji mieszanek pa-

szowych i koncentratów

– wymienić

zawartość

składników pokarmo-

wych w przykładowych

mieszankach pełno-

dawkowych dla trzody

,

drobiu

–

określić wpływ i szko-

dliwość podawania pasz

złej jakości na zdrowie,

produkcyjność i jakość

produktów

Próbki pasz

objęto-

ściowych,

suchych,

mokrych

i treściwych

oraz dodatków

paszowych

49

14

Mierniki

wartości

pokarmo-

wej pasz.

System

normo-

wania

i daw-

kowania

pasz dla

zwierząt

– wyjaśnić pojęcie: straw-

ność pasz, bilans azotu,

bilans węgla, retencja

ujemna, retencja dodat-

nia, retencja równa zeru,

norma żywieniowa, dawka

pokarmowa

– wymienić

mierniki

okre-

ślające wartość pasz dla

bydła, trzody chlewnej

i drobiu

– wskazać

nowe

systemy

wartościowania pasz

i określić potrzeby po-

karmowe oraz wskazać

co one obejmują (INRA,

NEL)

– obliczyć współczynnik strawności

rzeczywistej

–

omówić metody badania strawności

–

wymienić czynniki wpływające na

strawność zależne od zwierzęcia

i rodzaju pasz

– wymienić

tradycyjne

jednostki

i mierniki wartości pasz

– przedstawić

przemiany

ener

getycz-

ne w or

ganizmie zwierzęcym

–

wymienić mierniki wartości ener

-

getycznej pasz dla trzody chlewnej

oraz drobiu, koni

–

omówić mierniki wartości pokarmo-

wej pasz w systemie tradycyjnym,

INRA, NEL

oraz opracować dawkę

pokarmową dla przykładowego

zwierzęcia

– obliczyć i wykazać róż-

nice pomiędzy współ-

czynnikiem strawności

a współczynnikiem

strawności rzeczywistej

– uzasadnić

prowadzenie

bilansu azotu i węgla

– obliczyć

ener

gię

netto

dla przeżuwaczy i trzody

chlewnej

– uzasadnić

celowość

obli-

czania stosunku odżyw-

czego

– zinterpretować

schemat

przemian białkowych

paszy według systemu

INRA

Normy żywie-

niowe dla po-

szczególnych

gatunków

,

foliogramy

,

komputerowe

programy

żywieniowe,

kalkulator

50

15

Konser

-

wowanie,

przecho-

wywanie

i przygo-

towanie

pasz do

skarmia-

nia

– wymienić sposoby susze-

nia pasz

– wskazać

kolejność

czyn-

ności podczas zakiszania

pasz

– wymienić

sposoby

przygotowania pasz do

skarmiania

– ocenić

or

ganoleptycznie

jakość pasz

– wymienić

rodzaje

wypa-

sów użytkowania pastwi-

skowego

– wskazać najkorzystniejsze metody

konserwowania pasz i przechowy-

wania

–

omówić zasady i sposoby produkcji

kiszonek i sianokiszonek

–

opisać proces fermentacji przy pro-

dukcji kiszonek

–

ocenić ruń pastwiska i wskazać

zabiegi pielęgnacyjne

–

wyjaśnić pojęcie obsada pastwiska

i obciążenia pastwiska

–

wymienić urządzenia na pastwisku

–

obliczyć dzienne i roczne zapotrze-

bowanie na pasze dla określonej

grupy wiekowej

– określić

możliwości

produkcyjne

pasz własnych oraz określić ilość

pasz z zakupu niezbędnych dla

określonej grupy zwierząt

– obliczyć obsadę i ob-

ciążenie pastwiska dla

przykładowego gospo-

darstwa

– zanalizować

wydajność

pastwiska w ciągu roku

– obliczyć

możliwości

produkcyjne i zakup

pasz w gospodarstwie

ekologicznym

– obliczyć

bilans

paszowy

na okres żywienia letnie-

go i zimowego

– obliczyć

powierzchnie

paszową dla 1 SD

Próbki pasz

konserwowa-

nych, folio-

gramy

, fi

lm

edukacyjny

,

kalkulator

Higiena produkcji

zwierzęcej (30 godzin)

16

Ada-

ptacja

i aklima-

tyzacja

– wyjaśnić pojęcia adaptacja

i aklimatyzacja

– wymienić

czynniki

klima-

tyczno-glebowe wpływa-

jące na zdrowie i produk-

cyjność zwierząt

– wyjaśnić wpływ czynników kli-

matyczno-glebowych na zdrowie

i produkcyjność zwierząt

–

omówić wpływ wypasu na zdrowie

i produkcyjność zwierząt

– rozplanować usytu-

owanie budynków

inwentarskich zgodnie

z miejscowym planem

zagospodarowania prze-

strzennego oraz zgodnie

z wymogami UE

Film eduka-

cyjny

, akty

prawne gminy

dotyczące

miejscowego

planu zago-

spodarowania

przestrzennego

51

17

Mikro-

klimat

w po-

miesz-

czeniach

inwentar

-

skich

– wymienić parametry

, które

wpływają na mikroklimat

pomieszczeń

– określić optymalne temperatury

, za-

lecaną wilgotność powietrza, oświe-

tlenie, wymianę powietrza, stężenie

gazów szkodliwych dla określonych

grup wiekowych poszczególnych

gatunków zwierząt

–

wymienić urządzenia do pomiaru

określonych parametrów

– zaplanować w budynkach

odpowiednie urządzenia

i sposoby ułatwiające

utrzymanie optymalnych

warunków mikroklima-

tycznych

– ocenić

mikroklimat

po-

mieszczeń inwentarskich

i wyciągnąć odpowied-

nie wnioski

Plansze, folio-

gramy

, zdjęcia,

slajdy

18

Materiały

budowla-

ne w po-

miesz-

czeniach

inwentar

-

skich

– wskazać, na co należy

zwrócić uwagę przy budo-

wie pomieszczeń inwen-

tarskich

– scharakteryzować cechy materiałów

budowlanych użytych do budowy

pomieszczeń inwentarskich

– ocenić wpływ materiałów

budowlanych na warunki

mikroklimatyczne po-

mieszczeń

Film eduka-

cyjny

19

Ekolo-

giczne

aspekty

chowu

zwierząt

gospo-

darskich

– wymienić zagrożenia dla

środowiska przy intensyw-

nej produkcji rolniczej

– scharakteryzować sposoby przecho-

wywania odchodów zwierzęcych

–

obliczyć powierzchnie płyty gnojo-

wej oraz zbiornika do przechowy-

wania gnojowicy przy określonej

liczbie zwierząt utrzymywanych

w gospodarstwie

– zaprojektować płytę gno-

jową dla przykładowego

gospodarstwa

Akty prawne

krajowe i UE,

dokumentacja

„Dostosowanie

gospodarstw

rolnych do

standardów

europejskich

UE”

52

Pokrój zwierząt i podstawowe założenia

technologii produkcji

20

Podstawy

oceny

zwierząt

gospo-

darskich.

T

echno-

logie

produkcji

zwierzę-

cej

– wyjaśnić pojęcia: pokrój,

wzorzec pokrojowy

,

kondycja, konstytucja,

temperament i ich typy

–

nazwać i wskazać po-

szczególne cechy pokrojo-

we zwierząt

– wyodrębnić

poszczególne

rodzaje technologiczne

produkcji zwierzęcej

– wskazać prawidłowe i wadliwe

cechy pokrojowe u poszczególnych

zwierząt

– scharakteryzować

poszczególne

typy kondycyjne, konstytucyjne

oraz określić wpływ temperamentu

na użytkowanie

–

opisać poszczególne rodzaje techno-

logii produkcji

– rozpoznać wady pokro-

jowe i ocenić ich wpływ

na użytkowanie zwierząt

gospodarskich

– rozpoznać

temperament

zwierzęcia i określić

jego wpływ na bezpie-

czeństwo obsługi

– sporządzić

przykłado-

wy rodzaj technologii

z uwzględnieniem

poszczególnych ciągów

i czynników ekonomicz-

nych

Plansze ze

wzorcami

i wadami po-

krojowymi

różnych gatun-

ków

T echnologiczne podstawy cho-

wu bydła (50 godzin)

21

Pocho-

dzenie

i zna-

czenie

gospo-

darcze

chowu

bydła

i typy

użytkowe

– wymienić przodków bydła

– omówić

znaczenie

gospo-

darcze chowu bydła

– wyjaśnić

pojęcie:

eksterier

– wymienić

typy

użytkowe

bydła

– wymienić

podstawowe

hodowane rasy bydła

z podziałem na kierunki

użytkowania

– wymienić przodków bydła żyjących

w Polsce i na innych kontynentach

oraz różnice w budowie pomiędzy

dzisiejszym bydłem a przodkami

– scharakteryzować

typy

użytkowe

–

scharakteryzować rasy w typie

użytkowym, mlecznym, mięsnym

i dwukierunkowym

– wyjaśnić, które części

ciała są oceniane przy

określonym typie użyt-

kowym

– rozpoznać

poszczególne

rasy bydła na zdjęciach

Albumy ras

zwierząt, fi

lm

edukacyjny

53

22

Rozród

bydła

– wyjaśnić pojęcia i określić

termin: dojrzałość płcio-

wa, rozpłodowa

– wymienić

poszczególne

elementy układu rozrod-

czego

– wskazać

czynniki

wpły-

wające na prawidłowy

rozród

– podać

optymalny

termin

krycia krów

– wskazać

najczęściej

spoty-

kany rodzaj krycia

– wymienić

etapy

porodu

– opisać

zasady

postępowa-

nia z cielętami po urodze-

niu

– wykazać

podstawowe

zasady żywienia cieląt

– wymienić

pasze

stosowa-

ne w żywieniu jałówek

– opisać czynniki wpływające na

rozród bydła

– omówić

wskaźniki

stosowane

w ocenie płodności bydła

–

opisać etapy cyklu płciowego, za-

płodnienia i ciąży

–

wskazać symptomy zbliżającego się

porodu

– scharakteryzować

okres

okołoporo-

dowy i czynności przygotowawcze

do porodu

– przedstawić

metody

odchowu

i zmiany w budowie zachodzące

podczas wzrostu cieląt

–

omówić systemy utrzymania cieląt

– scharakteryzować

systemy

utrzyma-

nia cieląt

–

systemy utrzymania cieląt przy

krowach mamkach

–

scharakteryzować chów i żywienie

krów mamek

– obliczyć wskaźniki

zapładnialności i procent

jałowości w stadzie

– omówić

czynności

przy

interwencji podczas

trudno przebiegającego

porodu

– zaplanować

kalendarz

pokryć

– przedstawić

etapy

roz-

woju żołądka i fi

zjologie

trawienia u cieląt

Film eduka-

cyjny

,

plansze przed-

stawiające

układ rozrod-

czy oraz fazy

porodu

54

23

Użytko-

wanie

mleczne

bydła

– podać stan pogłowia krów

mlecznych i średnią wy-

dajność mleczną w Polsce

– wymienić

podstawowe

elementy budowy wymie-

nia

– podać

skład

chemiczny

mleka

– podać

w

kolejności

czynności wykonywane

podczas doju

– wymienić

rodzaje

doju

– wyjaśnić

terminy:

laktacja,

krzywe laktacji

– określić

cechy

or

ganolep-

tyczne mleka

– wskazać

przyczyny

zmian

jakości mleka

– wymienić

sposoby

zapobiegania zapalaniu

wymienia (wymienić dzia-

łania profi

laktyczne

przy

zapaleniu wymienia)

– wymienić czynniki wpływające na

efektywność wytwarzania mleka

– scharakteryzować

budowę

wymie-

nia oraz zewnętrzne cechy świad-

czące o jego przydatności produk-

cyjnej

–

opisać zasady higieny doju oraz

postępowanie z mlekiem po udoju

–

uzasadnić prowadzenie oceny użyt-

kowości mlecznej krów

–

narysować wykresy i zinterpretować

krzywe laktacji

–

opisać, na czym polega ocena wy-

dajności mlecznej

–

wyjaśnić, na czym polega standary-

zacja wydajności (mleko

FCM)

– opisać

właściwości

fi zyczne,

che-

miczne i jakość higieniczną mleka

przeznaczonego do przetwórstwa

–

wymienić zmiany parametrów

technicznych właściwości mleka od

krów ze stanami zapalnymi wymion

– przedstawić proces

wytwarzania mleka

w gruczole mlecznym

– obliczyć

indeks

wymie-

nia

– obliczyć

jakość

laktacji,

za pomocą wskaźników

– uzasadnić

prowadzenie

dokumentów hodowla-

nych dotyczących oceny

mleczności

– omówić

etapy

technolo-

gicznej obróbki mleka

w zależności od kierun-

ku jego przetworzenia

Plansze z róż-

nymi typami

laktacji.

Sprzęt udojo-

wy

, kolektor

,

pulsator

, mo-

del wymienia,

fi lm

eduka-

cyjny

55

24

Użytko-

wanie

mięsne

– wskazać czynniki decy-

dujące o opłacalności

produkcji mięsa

– wymienić

przyżyciowe

i poubojowe metody oce-

ny wartości rzeźnej

– wyróżnić

trzy

podstawowe

systemy opasu,

– przedstawić

technologie

produkcji mięsa wołowe-

go

– opisać korzystne cechy ras bydła

mięsnego przydatne do produkcji

mięsa

–

omówić poubojowe metody oceny

wartości rzeźnej

– obliczyć

wydajność

rzeźną

– przedstawić

podział

technologiczny

tuszy na wyręby

– przestawić

przyżyciowe

metody

oceny mięsności

– przestawić

system

klasyfi

kacji

EU-

ROP

umięśnienia i otłuszczenia

– zakwalifi

kować

półtusze

na podstawie uformo-

wania umięśnienia tuszy

i wysklepienia profi

li

mięśni wg klasyfi

kacji

EUROP

–

ocenić tusze pod wzglę-

dem otłuszczenia wg

klasyfi

kacji

EUROP

Urządzenia do

pomiaru mię-

sności, plansze

z klasyfi

kacją

EUROP

, cza-

sopisma rol-

nicze

25

Systemy

utrzyma-

nia bydła

– wymienić systemy utrzy-

mania bydła mięsnego

– przedstawić

rodzaje

stano-

wisk i legowisk stosowa-

nych w chowie bydła

– wskazać

rodzaje

budyn-

ków dla bydła mięsnego

i mlecznego

– podać wymiary stanowisk dla bydła

mięsnego i mlecznego

–

opisać warunki spełniające dobro-

stan zwierząt

–

wymienić rodzaje dojarni i opisać

budynki dla poszczególnych grup

wiekowych

– omówić

mechanizację

zadawania

pasz i usuwania obornika w zależno-

ści od typu utrzymywania zwierząt

– podać wymiary części

legowiskowej dla bydła

w oborach ze stanowi-

skami uwięziowymi

i w kombi boksach

Film eduka-

cyjny

56

26

Pielęgna-

cja bydła

– omówić podstawowe za-

biegi higieniczne u bydła

– zaproponować metody poskramiania

przy zabiegach pielęgnacyjnych

– przedstawić

właściwą

technikę

czyszczenia skóry

– przeprowadzić korek-

cję racic i dekornizację

rogów

Narzędzia wy-

korzystywane

przy poskra-

mianiu bydła:

a) jarzmo pa-

chwinowo-

-krzyżowe;

b) jarzmo typu

cow-can’

t-kick

;

c) kleszcze

nosowe Harm-

sa, szczotka,

zgrzebło, ze-

staw do pielę-

gnacji racic

27

Efekty

ekono-

miczne

produkcji

mleka

i mięsa

– wymienić czynniki wpły-

wające na opłacalność

chowu bydła

– wymienić

rodzaje

kosztów

produkcji

– interpretacja wskaźników ekono-

micznych

–

obliczyć koszty bezpośrednie, po-

średnie i całkowite

– obliczyć

wartość

sprzedaży

–

obliczyć wartość nadwyżki bezpo-

średniej

–

obliczyć dochód rolniczy lub zysk

– obliczyć

koszty

jednostkowe

–

obliczyć powierzchnie paszowe wy-

nikające ze zużycia pasz własnych

– wyliczyć czas pracy i jej

wycenę w przypadku

rolnika oraz jego rodziny

– obliczyć

wskaźniki

opła-

calność produkcji mleka

i mięsa

– wyliczyć

koszty

produk-

cji pasz własnych

Kalkulator

,

cenniki pasz ,

formularze do

wypełnienia

57

T echnologiczne podstawy chowu owiec i kóz (24 godziny)

28

Hodowla

owiec

– wymienić gospodarcze

znaczenie chowu owiec

–

wymienić rasy i typy użyt-

kowe owiec

– wskazać

najczęściej

hodo-

wane rasy w Polsce

– wyjaśnić

podstawowe

ter

-

miny i czynności związa-

ne z rozrodem (stanówka,

sezon aktywności, rodzaje

krycia)

– wymienić

metody

odcho-

wu jagniąt

– wskazać

pasze

stosowane

w żywieniu poszczegól-

nych grup produkcyjnych

– omówić

podstawowe

zasa-

dy użytkowania mleczne-

go i mięsnego owiec

– wymienić

ogólne

warun-

ki pozyskiwania mięsa,

mleka wełny i skór

– wymienić

ogólne

warunki

utrzymywania owiec

– wskazać

zabiegi

pielęgna-

cyjne

– podać stan pogłowia owiec w Polsce

– scharakteryzować

poszczególne

rasy

i typy użytkowe

–

zaplanować system rozrodu stada

– scharakteryzować

czynności

zwią-

zane ze stanówką, wykotem

–

ułożyć dawkę dla poszczególnych

grup technologicznych

–

podać cechy właściwości mleka

owczego i technologie pozyskiwa-

nia mleka

– wymienić

właściwości

mięsa

owczego i rodzaje tuczu

–

opisać użytkowanie wełniste, kożu-

chowe i futrzarskie

–

omówić warunki utrzymania owiec

(mikroklimat pomieszczeń, rodzaje

i ich wyposażenie )

–

opisać or

ganizację pracy przy

obsłudze zwierząt, w tym higienę

zadawania pasz i usuwanie odcho-

dów

– omówić przyczyny

zmniejszenia się pogło-

wia owiec w Polsce

– zaplanować

odpowiedni

dobór ras do produkcji

mlecznej i mięsnej owiec

w danym regionie

– porównać

właściwo-

ści dietetyczne mleka

i mięsa owiec z innymi

gatunkami zwierząt

– sporządzić

kalkulacje

produkcyjne oraz obli-

czyć wynik fi

nansowy

z uwzględnieniem dota-

cji z budżetu krajowego

i UE

Albumy

, slaj-

dy

, gabloty

sortymentów

wełny

, normy

żywieniowe,

fi lmy

eduka-

cyjne

58

29

Hodowla

kóz

– wymienić stan pogłowia

kóz w Polsce

– wymienić

typy

użytkowe

i rasy kóz najczęściej

występujące w Polsce

– wyjaśnić

terminy

zwią-

zane z rozrodem; długość

ciąży

, stanówka, rodzaje

kryć

– wymienić

podstawowe

pa-

sze w żywieniu kóz zimą

i latem

– porównać właściwości dietetyczne

uzyskiwanych produktów od kóz

– scharakteryzować

typy

użytkowe

i rasy kóz najczęściej występujące

w Polsce i za granicą

–

wymienić sposoby odchowu koźląt

–

ułożyć dawkę pokarmową dla po-

szczególnych grup technologicznych

– scharakteryzować

użytkowanie

mleczne i mięsne, futrzarskie, weł-

niste i puchowe

–

omówić pielęgnację kóz oraz

pomieszczenia i sposoby usuwania

obornika

– sporządzić kalkulacje

or

ganizacyjno-ekono-

miczne w gospodarstwie

ekologicznym

– uzasadnić

utrzymywanie

kóz w gospodarstwie

ekologicznym

Albumy i slaj-

dy przedsta-

wiające rasy

,

normy żywie-

niowe, fi

lm

edukacyjny

T echnologiczne podstawy chowu trzo-

dy chlewnej (32 godziny)

30

Zna-

czenie

gospo-

darcze

i uwarun-

kowania

produkcji

trzody

chlewnej

– podać stan pogłowia

w Polsce i na świecie

– wymienić

przodków

świń

– wymienić

założenia

programu hodowlano-pro-

dukcyjnego dotyczące linii

matecznych i ojcowskich

– wymienić

rasy

trzody

chlewnej objęte w Polsce

hodowlą zarodową

–

wskazać rasy rodzime

świń objęte „Krajowym

programem ochrony

zasobów genetycznych

zwierząt gospodarskich”,

– omówić założenia programu hodow-

lano-produkcyjnego

– scharakteryzować

rasy

trzody

chlewnej objęte hodowlą zarodową

–

podać znaczenie ochrony ras rodzi-

mych świń

objętych „Krajowym

programem ochrony zasobów gene-

tycznych zwierząt gospodarskich”

– porównać umaszczenia

i pokrój ras świń obję-

tych hodowlą zarodową

w Polsce

– zanalizować

i

zinter

-

pretować wyniki oceny

użytkowości rozpło-

dowej loch objętych

hodowlą zarodową

Atlasy

, albu-

my

, slajdy z ra-

sami i typami

świń, fi

lm

59

31

Użytko-

wanie

rozpłodo-

we świń

– wyjaśnić pojęcia i określić

terminy: dojrzałość płcio-

wa, rozpłodowa, objawy

rui, długość ciąży

, poród,

czynności po porodzie

– wskazać

zabiegi

pielęgna-

cyjne i okresy krytyczne

w odchowie prosiąt

– posługiwać

się

kalenda-

rzem pokryć i oproszeń

– opisać postępowanie związane z po-

rodem, laktacją

– omówić

użytkowanie

rozpłodowe

knurów – inseminacja

– przedstawić

zasady

pielęgnowania

i odchowu prosiąt

– narysować wykres

cyklów rozrodczych

w ciągu roku,

– wyjaśnić

pojęcie

czę-

stotliwości oproszeń

i obliczyć na podstawie

tego wykresu

– porównać

częstotliwość

oproszeń w Polsce z kra-

jami UE

Film eduka-

cyjny

, modele

gipsowe opro-

szeń samicy

,

kalendarz

pokryć i opro-

szeń

32

Podstawy

żywienia

świń

– wskazać składniki pokar

-

mowe brane pod uwagę

przy bilansowaniu dawki

pokarmowej

–

wymienić pasze i ich ilo-

ści stosowane w żywieniu

świń poszczególnych grup

technologicznych

– wymienić

systemy

żywie-

nia świń

– ułożyć dawkę pokarmową dla po-

szczególnych grup produkcyjnych

–

podać zasady żywienia i utrzymania

poszczególnych grup produkcyjnych

(lochy prośne, lochy w laktacji,

prosięta, warchlaki, tuczniki, knury)

– ułożyć skład mieszanki

pełnoporcjowej o różnej

koncentracji ener

gii

– podać

zasady

utrzymania

trzody chlewnej zgodnie

z obowiązującymi prze-

pisami UE

Normy żywie-

niowe, kompu-

ter

, programy

służące do

układania

dawek pokar

-

mowych, kal-

kulator

, próbki

pasz

60

33

Or

ga-

nizacja

produkcji

w fer

-

mach.

W

arunki

utrzy-

mania

trzody

chlewnej

– wyjaśnić pojęcia: stado

świń, struktura stada,

grupa produkcyjna

– wymienić

systemy

produkcji (ze względu

na or

ganizację oproszeń

i or

ganizację cyklu pro-

dukcyjnego)

– wyjaśnić

pojęcie:

dobro-

stan świń

– wyjaśnić różnice pomiędzy pro-

dukcją w cyklu zamkniętym

i otwartym, w systemie taśmowym,

sezonowym

–

omówić zasady produkcji przemy-

słowej

– wskazać

najważniejsze

czynniki

warunkujące opłacalność produkcji

świń

– scharakteryzować

mięsność

tucz-

ników oraz zasady klasyfi

kacji

poubojowej tusz wieprzowych wg

klasyfi

kacji

EUROP

– przeprowadzić

kalkulację

kosztów

produkcji

–

omówić zasady utrzymania po-

szczególnych grup produkcyjnych

świń

– uzasadnić przydatność

określonego tuczu

mięsnego na jakość

produktu końcowego

– wskazać

ekonomiczne

i technologiczne para-

metry produkcji świń,

które powinny być

poddawane ciągłej kon-

troli w nowoczesnym

zarządzaniu produkcją

trzody chlewnej

– zaplanować

opłacalność

chowu ras objętych

„Krajowym progra-

mem ochrony zasobów

genetycznych zwierząt

gospodarskich”

Film eduka-

cyjny

.

Formularz do

obliczeń kal-

kulacyjnych

61

Chów i użytkowanie koni (14 godzin)

34

Rasy

koni,

zna-

czenie

gospo-

darcze

i społecz-

ne

– podać stan pogłowia koni

w Polsce i na świecie

– wymienić

części

ciała

konia

– wymieniać

rasy

koni

hodowanych w Polsce

(według podziału na gorą-

cokrwiste, zimnokrwiste,

prymitywne)

– wyjaśnić

pojęcia

rodowód,

kondycja, konstytucja

– wymienić

typy

(kierunki)

użytkowe koni

– wymienić

podstawowe

zasady postępowania

z koniem

– omówić

użytkowanie

roz-

płodowe (w tym: dojrza-

łość płciowa, rozpłodowa,

stanówka, długość ciąży)

– nazwać

grupy

wiekowe

młodych koni

– omówić

podstawowe

zasa-

dy żywienia koni (w tym

pojęcie obrok, mesz)

– wskazać

podstawowe

zasady pielęgnacji koni

– wymienić cechy identyfi

kacyjne

konia zawarte w paszporcie

–

rozpoznać wiek konia po zębach

–

podać zasady oceny pokroju, cho-

dów konia i cech psychicznych

–

rozróżnić poszczególne typ użytko-

wania koni

–

ocenić cechy użytkowe koni i oce-

nić konia na podstawie pochodzenia

(rodowód)

–

dobrać odpowiednią uprząż przy

użytkowaniu zaprzęgowym, wierz-

chowym i jucznym

– scharakteryzować

poszczególne

rasy

hodowane w Polsce

–

wyjaśnić, na czym polega specyfi

ka

procesu trawienia u konia

–

wymienić i opisać rodzaje i elemen-

ty uprzęży (uprząż szorowa, uprząż

chomątowa oraz rodzaje ogłowia)

–

omówić zasady wychowu źrebiąt

i młodzieży

–

wymienić pasze stosowane w ży-

wieniu koni oraz podać ich ilości

–

określić zasady pielęgnacji skóry

,

kopyt oraz technikę podkuwania

–

omówić typy pomieszczeń i warunki

mikroklimatyczne

–

ustalić zapotrzebowanie na składni-

ki pokarmowe u konia pracującego

– wymienić cechy identyfi

-

kujące konia

– rozpoznać

poszczególne

umaszczenia koni

– omówić

użytkowanie

terapeutyczne koni

– wyróżnić

dyscypliny

,

jakimi zajmuje się Świa-

towa Federacja Jeździec-

ka

– wymienić

składniki

kosztów miesięcznych

utrzymania konia

– sporządzić

miesięczny

koszt utrzymania konia

rekreacyjnego dla wła-

snych potrzeb

– wskazać

instytucje,

które

nadzorują hodowle koni

Albumy

,

atlasy

, slajdy

z rasami koni

przykładowe

dokumenty

– paszport,

przykładowe

rodzaje uprzę-

ży konia

przyrządy do

czyszczenia

koni, rodzaje

podków

, mapa

obrazująca

stadniny koni

w Polsce

z uwzględnie-

niem ras,

fi lm

eduka-

cyjny

62

Chów i użytkowanie drobiu (14 godzin)

35

Chów

i użyt-

kowanie

drobiu

– omówić pochodzenie kur

– wymienić

produkty

uzy-

skiwane od drobiu

– wymienić

typy

użytkowe,

rasy i mieszańce między-

rasowe

–

wymienić rasy i typy użyt-

kowe indyków

–

wymienić rasy i typy użyt-

kowe kaczek

–

wymienić rasy i typy użyt-

kowe gęsi

– określić,

kiedy

poszcze-

gólne gatunki drobiu osią-

gają dojrzałość płciową

i rozpłodową

–

wymienić i nazwać od-

cinki układu rozrodczego

ptaków

– przedstawić

ogólne

wa-

runki wylęgów

– opisać

budowę

jaja

– wskazać

rodzaje

pasz

stosowanych w żywieniu

– podać

systemy

żywienia

–

wyjaśnić, od czego zależy

wysokość produkcji nie-

śnej

– scharakteryzować rasy kur w zależ-

ności od typu użytkowego

– scharakteryzować

rasy

indyków

– scharakteryzować

rasy

kaczek

– scharakteryzować

rasy

gęsi

–

opisać proces tworzenia jaja

– scharakteryzować

odcinki

jajowodu

i określić rolę w procesie tworzenia

jaja

–

opisać warunki i czynniki wpływa-

jące na lęgi

–

ułożyć program świetlny dla kur

niosek

– zaproponować

systemy

żywienia

drobiu dla poszczególnych grup

produkcyjnych

– zanalizować

czynniki

wpływające

na użytkowanie nieśne

– omówić

użytkowanie

mięsne

– przedstawić

systemy

utrzymania,

typy i warunki pomieszczeń dla

drobiu

– zaplanować

wyposażenie

pomiesz-

czeń w urządzenia do zadawania

pasz i usuwania odchodów

– wymienić

czynniki

decydujące

o opłacalności produkcji kurcząt

brojlerów i kur niosek

– rozdzielić pisklęta ze

względu na płeć

– zaplanować

system

żywienia dla ptaków

w okresie wychowu

i reprodukcji

– zaplanować

żywienie

dla

ptaków rzeźnych w okre-

sie odchowu

– porównać

opłacalność

produkcji mięsa u po-

szczególnych gatunków

drobiu

– obliczyć

efektywność

ekonomiczną odchowu

kurcząt brojlerów za

pomocą Europejskiego

Wskaźnika W

ydajności

(EWW)

– wymienić

dyrektywy

dotyczące klatkowego

systemu utrzymania kur

– omówić

zmiany

prze-

pisów obowiązujących

w UE dotyczących tech-

nologii utrzymywania

kur w klatkach

Albumy

, atla-

sy

, slajdy ras

drobiu,

programy

do układania

receptur

, mie-

szanek i ukła-

dania dawek

pokarmowych,

komputer

63

Produkcja zwierzęca w gospodarstwie ekologicznym (15 godzin)

36

Regula-

cje praw-

ne doty-

czące

produkcji

zwierzę-

cej w rol-

nictwie

ekolo-

gicznym

– wyjaśnić, co to jest pro-

dukt ekologiczny

, rolnic-

two ekologiczne

– określić

zasady

etykieto-

wania produktów ekolo-

gicznych

– omówić

zasady

przesta-

wiania (konwersji) z rol-

nictwa konwencjonalnego

na rolnictwo ekologiczne

– opisać zasady prowadzenia gospo-

darstwa ekologicznego według

aktów prawnych

–

wyjaśnić główne cele produkcji

zwierzęcej w gospodarstwie ekolo-

gicznym

–

wymienić źródła informacji praw-

nych na temat rolnictwa ekologicz-

nego

– wymienić najnowsze

obowiązujące akty praw-

ne dotyczące rolnictwa

ekologicznego

– wskazać

instytucje,

które służą doradztwem

i nadzorują prowadzenie

gospodarstwa ekologicz-

nego

– przedstawić,

jakie

są

obecnie stosowane dopłaty

bezpośrednie do produkcji

ekologicznej w ramach

Programu Rozwoju Obsza-

rów W

iejskich

(PROW)

Plansze, slajdy

z oznaczeniem

produktów

ekologicznych,

czasopisma

rolnicze, bro-

szury informa-

cyjne z ODR

37

Gatunki

i rasy

zwierząt

przydat-

ne do

chowu

w go-

spodar

-

stwach

ekolo-

gicznych

– wymienić rasy bydła

mlecznego i mięsnego

przydatne do chowu

w warunkach produkcji

ekologicznej

– wymienić

rasy

świń

przydatne do chowu

w warunkach produkcji

ekologicznej

– wymienić

rasy

owiec,

kóz, koni, królików

, gęsi,

kur i pszczół przydatne

do chowu w warunkach

produkcji ekologicznej

– podać zasady sprzedaży produktów

ekologicznych z produkcji zwierzęcej

i pszczelarskiej

–

wskazać cechy ras zwierząt przy-

datnych do chowu w gospodarstwie

ekologicznym

– wymienić

stan

pogłowia

zwierząt

utrzymywanych w gospodarstwie

ekologicznym oraz ilość uzyskiwa-

nych produktów

–

opisać szczególnie cenne rasy bydła,

świń, owiec, kóz, koni, królików

, gęsi,

kur i pszczół przydatne do chowu

w warunkach produkcji ekologicznej

–

omówić zasady zakupu zwierząt do

gospodarstwa ekologicznego

– porównać efekty eko-

nomiczne gospodarstw

ekologicznych w kraju

i zagranicą

Atlasy

, albu-

my

, slajdy

z rasami zwie-

rząt utrzymy-

wanych w go-

spodarstwie

ekologicznym,

broszury infor

-

macyjne

64

38

W

arunki

chowu

zwierząt

w budyn-

kach i na

wybie-

gach oraz

potrzeby

zwierząt

wynika-

jące z ich

biologii

i zacho-

wania

– omówić warunki utrzyma-

nia zwierząt w pomiesz-

czeniach, na wybiegach

i pastwisku

– wskazać,

jaka

powinna

być obsada zwierząt na

1 ha przeliczeniowy oraz

podać limit nawożenia

azotu na 1 ha

– zaplanować obsadę zwierząt w go-

spodarstwie zgodnie z ,,Dyrektywą

azotanową’

’

–

podać minimalną powierzchnię dla

zwierząt w budynkach i na wybie-

gach dla poszczególnych gatunków

zwierząt

– wymienić

środki

dezynfekujące

i czyszczące dopuszczone do stoso-

wania w gospodarstwach ekologicz-

nych

– przedstawić najnow-

sze przepisy Rady UE

dotyczące utrzymania

poszczególnych gatun-

ków zwierząt w gospo-

darstwie ekologicznym

39

Żywienie

zwierząt

w gospo-

darstwie

ekolo-

gicznym

– wymienić pasze pochodze-

nia roślinnego i zwierzęce-

go stosowane w gospodar

-

stwie ekologicznym

– wskazać

pasze

stosowane

przy odchowie młodych

zwierząt

– wymienić pasze, które są niedozwo-

lone w żywieniu zwierząt

–

zaplanować systemy żywienia dla

poszczególnych gatunków zwierząt

–

wskazać stosowane w żywieniu

dodatki paszowe oraz środki pomoc-

nicze

– wyjaśnić szczególne

przypadki stosowania

pasz konwencjonalnych

z zakupu

Film edukacyj-

ny

, materiały

informacyjne

z ODR

65

40

Zapo-

bieganie

choro-

bom

i leczenie

– wymienić zasady higieny

i profi

laktyki

zdrowotnej

– wskazać

środki

lecznicze

stosowane w leczeniu

zwierząt w gospodarstwie

ekologicznym

– omówić warunki i zasady użycia

w leczeniu syntetycznych leków

i antybiotyków

– wymienić

zabiegi

okaleczające

zwierzęta dopuszczone ze względów

bezpieczeństwa i sanitarnych

– scharakteryzować zasto-

sowanie ziół w choro-

bach zwierząt

Film edukacyj-

ny

, materiały

informacyjne

z ODR

Podstawy genetyki i hodowli zwierząt (16 godzin)

41

Podstawy

genetyki

– zdefi

niować

pojęcia:

chów zwierząt, hodowla

zwierząt, genetyka, gen,

chromosom, allel, homo-

zygota, heterozygota, kod

genetyczny

, zmienność,

odziedziczalność

– opisać

budowę

komórki

– wymienić

rodzaje

komó-

rek

– podać

przykłady

cech

jakościowych i cech ilo-

ściowych

– opisać budowę chromosomu i wy-

różnić typy chromosomów

– przedstawić

szczegółową

budowę

DNA

–

omówić dziedziczenie cech ilościo-

wych i jakościowych

–

przedstawić na schemacie rozkład

zmienności cech oraz wyróżnić

rodzaje zmienności

–

omówić metody szacowania odzie-

dziczalności cech

–

wyjaśnić I i II prawo Mendla

–

omówić czynniki wpływające na

postęp hodowlany (genetyczny)

– wymienić liczbę chro-

mosomów w komórkach

poszczególnych gatun-

ków zwierząt

– odróżnić

osobniki

homo-

i heterozygotyczne na

podstawie zapisu alleli

– porównać

wskaźniki

odziedziczalności niektó-

rych cech użytkowych

i funkcjonalnych bydła,

świń, owiec, koni, drobiu

– oszacować

fenotyp

na

podstawie genotypu

Plansze, fi

lm

edukacyjny

66

42

Praca ho-

dowlana

– wyjaśnić pojęcia: remont

stada, wartość hodowlana,

genotyp, fenotyp, selekcja,

brakowanie, różnica se-

lekcyjna, inbred, depresja

inbredowa

–

wyjaśnić główny cel pracy

hodowlanej

–

wymienić, od czego zale-

ży postęp hodowlany

– wyjaśnić

rolę

heterozji

w hodowli zwierząt

– scharakteryzować poszczególne

etapy pracy hodowlanej: ocenę

wartości użytkowej, szacowanie

wartości hodowlanej zwierząt, wy-

bór (selekcja) najlepszych osobni-

ków

, dobór par zwierząt do rozpłodu

– kojarzenie

– scharakteryzować

metodę

szacowa-

nia wartości hodowlanej ,,

Metoda

BLUP”

–

wyjaśnić różnice pomiędzy po-

stępem hodowlanym a postępem

niegenetycznym

– zaprezentować na mode-

lu podstawowe pomia-

ry brane przy ocenie

pokroju zwierząt

– wymienić

cechy

funk-

cjonalne uwzględniane

przy ocenie zwierząt

–

porównać ocenę war

-

tości hodowlanej za

pomocą różnych warian-

tów metody BLUP

– obliczyć

indeks

selek-

cyjny

– porównać

różnice

pomiędzy rodzajami

selekcji

– przedstawić

najbardziej

korzystny rodzaj krzy-

żowania w produkcji

towarowej

– porównać

wartość

użytkową określonych

cech u ras tego samego

gatunku

Modele zwie-

rząt, przyrządy

zoometryczne

do pomiarów

67

43

Ozna-

kowanie

i identy-

fi kacja

zwierząt

– wskazać główne cele Sys-

temu Identyfi

kacji i Reje-

stracji Zwierząt (IRZ)

– wymienić,

jakie

gatunki

obejmuje system IRZ

– określić,

jakie

elementy

składają się na system

IRZ

– wymienić

sposoby

ozna-

kowania i identyfi

kacji

zwierząt

– opisać

poszczególne

znaki umieszczone na

kolczyku (część męska

i żeńska) u bydła, owiec

kóz i świń

– wyjaśnić

pojęcie

paszpor

-

tu dla zwierząt i podać

nazwę instytucji wydają-

cej dokument

– wyjaśnić oznakowanie zwierząt

zakupionych w UE lub krajach

trzecich

– scharakteryzować

oznakowania

i identyfi

kację

koni

– opisać, jakie znaki

grafi

czne muszą być

w paszporcie konia

– przedstawić

system

IACS

Wzory do-

kumentów

,

paszporty

,

materiały in-

formacyjne

ARMIR

kolczyki dla

różnych gatun-

ków zwierząt

68

Formalnoprawne podstawy chowu zwierząt, profi

laktyki weterynaryjnej oraz

obrotu zwierzętami i pr

oduktami (17 godzin)

44

Choroby

zwierząt

– wyjaśnić pojęcia enzootia,

epizootia, panzootia

– dokonać

podziału

chorób

– wyjaśnić

pojęcie

zoonozy

– wymienić

schorzenia

skóry

– wymienić

schorzenia

prze-

wodu pokarmowego

– wymienić

schorzenia

ukła-

du oddechowego

– wymienić

choroby

wymie-

nia

– wymienić

choroby

prze-

miany materii

– wymienić,

jakie

czynności

należy wykonać w nagłych

zachorowaniach zwierząt

– wskazać

czynności

związa-

ne z porodem

– wymienić

główne

przyczy-

ny niepłodności zwierząt

– wymienić

choroby

zakaźne

–

wymienić

choroby paso-

żytnicze

– wymienić

choroby

odzwie-

rzęce

– wyjaśnić

pojęcia

epizootio-

logia, parazytologia, zoo-

nozy

, pandemia, epidemia

– scharakteryzować schorzenia skóry

i sposoby zapobiegania

– scharakteryzować

schorzenia

przewodu pokarmowego i sposoby

zapobiegania

– scharakteryzować

schorzenia

układu

oddechowego i sposoby zapobiega-

nia

– scharakteryzować

schorzenia

wy-

mienia i sposoby zapobiegania

– wymienić

sposoby

zapobiegania

niepłodności

– omówić

sposoby

zapobiegania

i przeciwdziałania zaburzeniom

rozrodu

– scharakteryzować

choroby

zakaźne

oraz sposoby zapobiegania

–

wskazać urząd, który nadzoruje

i prowadzi monitoring chorób za-

kaźnych i inwazyjnych

–

opisać choroby pasożytnicze i spo-

soby zapobiegania

–

opisać choroby odzwierzęce oraz

sposoby zapobiegania

–

opisać systemy zapewniające jakość

produkcji zwierzęcej

– przedstawić ustawy

dotyczące dobrostanu

i zdrowia zwierząt

– przedstawić

akty

prawne

ustanawiające zasady hi-

gieny produkcji środków

spożywczych

– wymienić,

jakie

infor

-

macje powinna zawierać

dokumentacja dotycząca

sprzedaży zwierząt

–

przedstawić akty prawne

regulujące działania

producentów wyrobów

pochodzenia zwierzęce-

go

Film eduka-

cyjny

, zdjęcia

chorych zwie-

rząt, materiały

inspekcji wete-

rynaryjnej

69

45

Zasady

bezpie-

czeństwa

zdrowot-

nego

żywności

– wymienić wymagania

weterynaryjne dla gospo-

darstw utrzymujących

zwierzęta

– podać

systemy

zapew-

niające jakość produkcji

zwierzęcej

– zdefi

niować pojęcie: do-

brostan zwierząt

– wskazać

wymagania

sani-

tarne, jakie muszą spełniać

gospodarstwa zajmujące

się produkcją mleka

– wskazać,

jakich

zwierząt

nie można transportować

– scharakteryzować systemy zapew-

niające jakość produkcji zwierzęcej

–

ustalić zasady higieny przy pro-

dukcji środków spożywczych oraz

środków żywienia

–

określić ogólne warunki miejsca

skupu zwierząt

.– scharakteryzować warunki transpor

-

tu zwierząt żywych

–

omówić warunki transportu mięsa,

mleka, jaj i skór

– wskazać instytucje od-

powiedzialne za nadzór

weterynaryjny

– wskazać

choroby

leczone standardowo

i administracyjnie

– wymienić

dyrektywy

Unii Europejskiej doty-

czące ochrony dobrosta-

nu zwierząt

– wymienić

ustawy

doty-

czące transportu zwierząt

kręgowych

– sporządzić

dokumenta-

cję dotyczącą sprzedaży

zwierząt

Film eduka-

cyjny

, wzory

dokumentów

przewozo-

wych, ustawy

,

rozporządzenia

70

9. Przykładowe scenariusze zajęć

Scenariusz 1

Rozdział: Technologiczne podstawy chowu trzody chlewnej

Temat: Kalkulacja opłacalności produkcji tuczników

Czas realizacji: 2 godziny lekcyjne

Cel ogólny: Zdobycie umiejętności opracowania kalkulacji ekonomicznych
produkcji tuczników

Cele szczegółowe:

• kształtowanie umiejętności i zasadności opracowania kalkulacji ekono-

micznych;

• kształcenie umiejętności zestawienia składników przychodów i kosztów

produkcji;

• doskonalenie umiejętności analizy przykładowych kalkulacji;
• nabywanie umiejętności obliczania efektów ekonomicznych produkcji

żywca wieprzowego;

• wykorzystanie oceny wskaźników ekonomicznych w praktyce rolniczej.

Uczeń podczas lekcji wykonuje następujące czynności:

• Analizuje przykładową kalkulację produkcji żywca wieprzowego.
• Wskazuje składniki kalkulacji i ich ceny rynkowe.
• Oblicza efekty ekonomiczne (nowa kalkulacja) produkcji żywca wieprzo-

wego.

• Wskazuje i wyjaśnia wyniki produkcyjne żywca wieprzowego.
• Analizuje efekty ekonomiczne produkcji żywca wieprzowego i wyciąga

wnioski dla praktyki rolniczej.

71

Osiągnięcia. Po zakończeniu zajęć uczeń potrafi :

• Poprawnie opracować i obliczyć kalkulację produkcji żywca wieprzowe-

go.

• Ocenić wskaźniki produkcyjne i efekty ekonomiczne danej produkcji.

Metody i formy pracy

Analiza przykładowych opracowań w grupach dwuosobowych.

Dyskusja, pogadanka, wykład informacyjny, pokaz różnych opracowań,

ćwiczenia.

Praca indywidualna lub w grupach dwuosobowych.

Środki dydaktyczne

Materiały przykładowe – formularze kalkulacji produkcji żywca wieprzo-

wego, podręcznik, kalkulator, aktualne ceny środków produkcji, cennik żywca
wieprzowego, portfolio.

Część wstępna lekcji

• Nauczyciel wykonuje czynności administracyjno-organizacyjne.
• Nauczyciel metodą pogadanki wprowadza terminy stosowane w kalkula-

cji rolniczej.

Część główna

1. Nauczyciel wyjaśnia (na foliogramie) konstrukcję kalkulacji rolniczej.

(Zał.1)

2. Nauczyciel rozdaje przykładowe kalkulacje (ksero) do analizy w gru-

pach.

3. Uczniowie analizują przykładowe zadania. Dyskusja w grupach i na fo-

rum klasy.

4. Uczniowie otrzymują nowe zadania. Opracowanie własnych kalkulacji na

podstawie aktualnych danych – cen rynkowych.

5. Uczniowie obliczają (pod kierunkiem nauczyciela) efekty ekonomiczne.
6. Uczniowie analizują wskaźniki ekonomiczne i wyciągają odpowiednie

wnioski do praktyki rolniczej.

72

Część końcowa

• Jeśli wyniki efektów ekonomicznych w obliczeniach są ujemne, ucznio-

wie poszukują lepszych rozwiązań produkcyjnych i proponują je wprowa-
dzić.

• Praca domowa. Opracuj kalkulację produkcji żywca wieprzowego na

podstawie bieżących cen rynkowych środków produkcji i cen surowców
przygotowanych do sprzedaży. Oblicz wskaźniki ekonomiczne opłacal-
ności produkcji i wyciągnij wnioski.

Kalkulacja produkcji żywca wieprzowego zał.1

Założenie: 24 prosięta (tuczniki) odchowane rocznie od maciory. Ceny z 2009 r.

Lp.

Wyszczególnienie

j.m. Ilość

Cena/

/zł

Wartość

Plon

q

Pow.

pasz.

w ha

% udział

koszt

1 Produkcja:

2 Żywiec wieprzowy

(24x120kg)

kg 2880

4,5

2960

3 Żywiec brakowany

kg

90

3,0

270

4 Razem wartość produkcji

kg

13230

5 Koszty:

6 Remont stada

kg

50

5,0

250

2,74

7 Śruta zbożowa

dt

100

40

4000

45

2,22

43,81

8 Mieszanka pełnoporcj.

dt

2

100

200

2,19

9 Superkoncentrat

dt

8

150

1200

13,14

10 Leczenie, inseminacja

1

300

300

3,28

11 Robocizna

rb.g

200

10

2000

21,9

12 Razem koszty

bezpośrednie

7950

2,22

87,06

13 Dochód bezpośredni

– nadwyżka bezpośrednia

5280

73

14 Dochód bezpośredni z 1ha

pow. paszowej

6000

15 Koszt bezpośredni produkcji

1 kg żywca (bez żywca
brakowanego)

2,76

16 Do kosztów całkowitych

należy doliczyć:

17 Oprocentowanie kapitału

5% koszt. bezpośrednich

295

3,23

18 Koszty pośrednie:

(energia elektryczna,
amortyzacja budynku,
koszt ciągnika,
Opłaty administracyjno-
prawne) – 15% kosztów
bezpośrednich

885

9,69

19 Koszty całkowite

9130

100

20 ZYSK

4395

21 Zysk z 1 ha powierz.

paszowej

5493,75

22 DOCHÓD ROLNICZY

NETTO

6395

23 Dochód rolniczy netto z 1 ha

powierzchni pasz.

2880,63

24 Koszt całkowity produkt.

1 kg żywca

3,17

25

26

Wskaźnik opłacalności wg
kosztów bezpośrednich
Wskaźnik opłacalności wg
kosztów całkowitych

1,66

1,45

27

28

Koszt bezpośredni pro-
dukcji pokryje wartość kg
żywca
Koszt całkowity produkt.
pokryje wartość żywca

1766,67

2028,89

Pasze treściwe stanowią 64,4% wszystkich kosztów.

74

Scenariusz 2

Rozdział: Technologiczne podstawy chowu bydła

Temat lekcji: Rasy bydła

Czas realizacji: 2 godziny lekcyjne

Cele kształcenia

Cel ogólny: Rozróżnianie ras i charakterystyka typów użytkowych bydła

Cele szczegółowe:

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:

– wymienić i scharakteryzować najczęściej hodowane rasy bydła typu

mlecznego;

– wymienić i scharakteryzować najczęściej hodowane rasy bydła typu mię-

snego;

– wymienić i scharakteryzować najczęściej hodowane rasy bydła typu dwu-

kierunkowego;

– rozpoznać poszczególne rasy bydła.

Metody kształcenia: elementy wykładu, pogadanka, pokaz ras, ćwiczenia

z wykorzystaniem albumów lub zdjęć ras z katalogów.

Formy organizacyjne pracy uczniów: praca indywidualna, praca w gru-

pach po dwóch lub czterech uczniów.

Środki dydaktyczne:

– podręcznik,

– albumy, zdjęcia ras zwierząt,

– prezentacja slajdów z fotografi ami ras bydła, fi lm edukacyjny DVD.

Przebieg lekcji:

1. Czynności organizacyjne:

– sprawdzenie obecności uczniów,
– sprawdzenie wiedzy i umiejętności z zakresu zrealizowanego materia-

łu nauczania, np. pytań kontrolnych (nawiązujących do realizowanego
tematu zajęć) zawartych w podręczniku:

• Jakie występują podstawowe typy użytkowania bydła.

75

2. Realizacja tematu
Nauczyciel omawia poszczególne rasy bydła typu mlecznego, mięsnego

i dwukierunkowego.

Nauczyciel, omawiając poszczególne rasy bydła, prezentuje fotografi e

zwierząt na slajdach, fi lmie.

Uczniowie podzieleni na grupy otrzymują zadanie: zdjęcia zwierząt, na

podstawie których za pomocą albumów powinni określić, jaka to jest rasa
i do jakiego typu użytkowego należy ją przyporządkować.

Uczniowie w grupach rozwiązują zadanie otrzymane od nauczyciela.
3. Podsumowanie zajęć:

– uczniowie wymieniają podstawowe cechy ras bydła mlecznego, mię-

snego,

– uczniowie potrafi ą wymienić rasy hodowane w Polsce.

4. Ocena pracy uczniów

5. Zadanie pracy domowej:

– znaleźć informacje na temat najczęściej spotykanych ras w Polsce,

które są używane do krzyżowania towarowego.

Scenariusz 3

Rozdział: Technologiczne podstawy chowu bydła

Temat lekcji: Pielęgnacja bydła

Czas realizacji: 1 godzina lekcyjna

Cel ogólny: Zdobycie wiedzy o znaczeniu i zasadach pielęgnacji bydła

Cele szczegółowe:

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:

– wskazać zabiegi pielęgnacyjne, które szczególnie wpływają na efekty pro-

dukcyjne i dobre zdrowie zwierząt;

– wymienić czynności związane z pielęgnowaniem skóry;
– zapoznać się z budową kończyn i podać zasady wykonywania zabiegów

pielęgnacyjnych racic;

– wymienić cel i rodzaje dekornizacji.

76

Metody kształcenia: elementy wykładu, pogadanka, pokaz fi lmu eduka-

cyjnego.

Formy organizacyjne pracy uczniów: praca indywidualna, w grupach

dwuosobowych lub praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

– podręcznik, szczotki do czyszczenia skóry bydła, model gipsowy budowy

racicy (dolnej części nogi, podłużny przekrój racicy);

– demonstracja narzędzi, np. zestaw narzędzi do obcinania racic (specjal-

ne noże, cęgi, nożyce, dłuta, młotek, tarniki), zdjęcia z przeprowadzonej
prezentacji;

– fotografi e instruktażowe;
– fi lm instruktażowy.

Przebieg lekcji:

1. Czynności organizacyjne

– sprawdzenie obecności uczniów,
– sprawdzenie wiedzy i umiejętności z zakresu zrealizowanego materia-

łu nauczania, np. pytań kontrolnych (nawiązujących do realizowanego
tematu zajęć) zawartych w podręczniku.

2. Realizacja tematu

Pogadanka na temat znaczenia i zasad pielęgnacji zwierząt oraz pokaz
fi lmu instruktażowego.

Podział uczniów na dwie grupy i przydzielenie zadania.

Grupa 1 – ma za zadanie wymienić korzyści i sposoby pielęgnowania

skóry oraz wskazać celowość stosowania dekornizacji, dobierając od-
powiednie narzędzia.

Grupa 2 – ma za zadanie omówić technikę korekcji racic i dobrać odpo-

wiednie przyrządy.

Nauczyciel uzupełnia i ocenia wykonanie zadania.

3. Podsumowanie zajęć:

– uczniowie wymieniają podstawowe zabiegi pielęgnacyjne stosowane

w hodowli bydła

– uczniowie potrafi ą dobrać odpowiednie narzędzia do pielęgnacji skóry

i korekcji racic.

4. Ocena pracy uczniów i wpis do dziennika lekcyjnego.

77

Scenariusz 4

Rozdział: Technologiczne podstawy chowu owiec i kóz

Temat lekcji: Rozród owiec

Czas realizacji: 1 godzina lekcyjna

Cel ogólny: Zdobycie wiedzy i umiejętności o rozmnażaniu owiec

Cele szczegółowe:

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:

– wymienić, w jakim wieku występuje dojrzałość płciowa u owiec, a kiedy

dojrzałość rozpłodowa u maciorek i tryków;

– wyjaśnić termin stanówka i synchronizacja występowania cykli rujo-

wych;

– wymienić rodzaje krycia;
– opisać długość ciąży i podać zasady postępowania przed porodem, w cza-

sie porodu i po porodzie;

– wymienić i opisać trzy metody odchowu jagniąt;
– opisać, jakie zadania stoją przed hodowcą, aby mógł efektywnie prowa-

dzić produkcję.

Metody kształcenia: elementy wykładu, pogadanka, pokaz fi lmu eduka-

cyjnego.

Formy organizacyjne pracy uczniów: praca zbiorowa, praca grupowa.

Środki dydaktyczne:

– podręcznik, plansza z terminami występowania rui u poszczególnych

ras,

– pokaz fi lmu edukacyjnego.

Przebieg lekcji:

1. Czynności organizacyjne:

– sprawdzenie obecności uczniów,
– sprawdzenie wiedzy i umiejętności z zakresu zrealizowanego materiału

nauczania, np. na podstawie pytań kontrolnych (nawiązujących do re-
alizowanego tematu zajęć) zawartych w podręczniku:

Jakie rasy owiec i typy użytkowe występują w Polsce?

Jakie typy użytkowe i rasy owiec występują w Twoim regionie?

78

2. Realizacja tematu

Nauczyciel omawia pojęcia związane z dojrzałością rozpłodową, sta-

nówką oraz rodzajami krycia owiec.

Pokaz

fi lmu edukacyjnego „Rozród owiec”

Podział

klasy

na

grupy.

Grupa 1. Na podstawie fi lmu omówić, jakie warunki mikroklimatyczne

powinno spełniać pomieszczenie przed porodem i po porodzie i w jaki
sposób przebiega poród maciorek.

Grupa 2. Jakie zabiegi przeprowadza się u jagniąt i w jaki sposób prowa-

dzić efektywność odchowu.

Grupa 3. Omówić odchów tradycyjny.
Grupa 4. Omówić odchów,, wczesne odsadzanie.”

Podsumowanie zajęć

– uczniowie wymieniają podstawowe terminy, takie jak: ruja, owulacja,

stanówka, krycie wolne, krycie z ręki – dozorowane, inseminacja owiec,
krycie haremowe-grupowe,

– uczniowie potrafi ą omówić, jak przebiega poród, postępowanie po poro-

dzie i metody odchowu.

3. Ocena pracy uczniów
Nauczyciel ocenia uczniów wg ustalonych kryteriów i uzasadniając, wpi-

suje jawnie oceny do dziennika.

Scenariusz 5

Rozdział: Podstawy genetyki i hodowli zwierząt

Temat lekcji: System Identyfi kacji i Rejestracji Zwierząt

Czas trwania: 1 godzina lekcyjna

Cele ogólne: Poznanie zadań Systemu Identyfi kacji i Rejestracji Zwierząt

Cele szczegółowe wpływają na osiągnięcia ucznia. Uczeń potrafi :

– znaleźć podstawę prawną Systemu IiRZ;
– określić celowość zakładania zwierzętom kolczyków;

79

– opisać wygląd kolczyka i odczytać oznaczenia na kolczyku – wyjaśnić, co

oznaczają;

– przyporządkować kolczyki poszczególnym gatunkom zwierząt;
– określić, za pomocą czego można dokonać indywidualnej identyfi kacji

każdej sztuki;

– umiejętnie, prawidłowo założyć znaczki na małżowiny uszne zwierzę-

cia.

Metody: wykład informacyjny, pokaz – obserwacja, ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów: praca indywidualna i zespołowa

Środki dydaktyczne:

• Podręcznik
• Komputer z dostępem do Internetu
• Materiały informacyjne z ARiMR
• Oryginalne kolczyki i paszporty z ARiMR
• Dokumenty związane z identyfi kacją zwierząt:

– zgłoszenie bydła do rejestru,
– zgłoszenie wniosku o przydzielenie puli numerów dla bydła,
– odpowiedź na wniosek o przydzielenie puli numerów dla bydła,
– zamówienie duplikatów kolczyków dla bydła, owiec, kóz,
– wniosek o wydanie duplikatu kolczyka lub duplikatu paszportu bydła

i inne.

Przebieg lekcji:

1. Czynności organizacyjne:

– czynności organizacyjno-administracyjne,
– nawiązanie do bieżącego tematu lekcji,
– przedstawienie tematu lekcji i celów kształcenia,
– nauczyciel poleca uczniom utworzenie zespołów.

2. Realizacja zadań

– zespoły uczniowskie otrzymują kolczyki dla bydła, owiec, kóz, świń,

a także paszporty dla tych samych gatunków i paszporty dla koni;

– uczniowie na podstawie wykładu informacyjnego nauczyciela, tekstu

podręcznikowego i oryginalnych kolczyków odtwarzają oznaczenia na
kolczykach;

80

– uczniowie na kartkach papieru rysują kolczyki, nanoszą na nie odpo-

wiednie znaki i numery, opisując je w postaci interpretacji znaków za
pomocą strzałek;

– nauczyciel koordynuje pracę uczniów;
– uczniowie przyporządkowują kolczyki, paszporty do poszczególnych

gatunków zwierząt;

– uczniowie wypełniają odpowiednią dokumentację związaną z identy-

fi kacją zwierząt, którą hodowcy przesyłają do ARiMR;

– nauczyciel demonstruje sposób założenia kolczyka na ucho zwierzę-

cia;

– lider każdego zespołu uczniowskiego dokonuje prezentacji swojego

zadania – opis kolczyka, przynależność do gatunku i wypełnianie do-
kumentacji do ARiMR.

3. Podsumowanie zajęć

Każdy uczeń dostaje karteczkę z 5 pytaniami.
– Co oznacza numer serii na znaczkach?
– Na jakiej podstawie rolnik może dostać paszport dla bydła?
– Jaką barwę mają kolczyki?
– Przedstaw celowość założenia kolczyków zwierzętom.
– Jaka instytucja wydaje paszport koniom?

Nauczyciel dokonuje oceny ucznia i jawnie wpisuje ocenę do dziennika.

Scenariusz 6

Rozdział: Technologiczne podstawy chowu trzody chlewnej

Temat lekcji: Zaprojektowanie płyty gnojowej i zbiornika na gnojówkę

Czas realizacji: 4 godziny na zajęciach praktycznych

Cele ogólne: Zaprojektować budowę płyty obornikowej i zbiornika na gno-
jówkę

Cele szczegółowe: Uczeń potrafi :

– przedstawić zasady Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej;
– przedstawić celowość projektowania płyty obornikowej i zbiornika na

gnojówkę;

81

– ustalić lokalizację płyty obornikowej i zbiornika na gnojówkę;
– ustalić parametry płyty obornikowej i zbiornika na gnojówkę:

• Ustalić maksymalną obsadę zwierząt w gospodarstwie.
• Obliczyć ilość produkowanego obornika i gnojówki.
• Ustalić wysokość ścian bocznych płyty obornikowej.
• Obliczyć powierzchnię płyty obornikowej.
• Obliczyć ilość produkowanej gnojówki.
• Obliczyć pojemność zbiornika na gnojówkę.
• Przedstawić sposób budowy płyty gnojowej i zbiornika na gnojówkę.
• Zamówić fi rmę do wykonania.
• Ustalić refundację kosztów z ARiMR, za okazaniem faktur kosztów

kwalifi kowanych.

• Uczeń zna parametry potrzebne do wyliczeń powierzchni płyty i po-

jemności zbiornika.

Metody nauczania i formy realizacji: metoda projektu, wykład informa-

cyjny; praca w grupach 4-osobowych (2 uczniów oblicza płytę obornikową, a 2
uczniów pojemność zbiornika).

Środki dydaktyczne: podręcznik Produkcja zwierzęca, część II, str. 289-

291, rozdział „Technologiczne podstawy chowu trzody chlewnej”, czasopi-
sma rolnicze, materiały z ARiMR, materiały informacyjne z ODR, komputer
z dostępem do Internetu, kalkulator.

Przebieg zajęć:

• Czynności administracyjno-organizacyjne.
• Nawiązanie do bieżącego materiału.
• Ustalenie zespołów roboczych uczniów.
• Instruktaż wstępny nauczyciela.
• Zbieranie informacji na wyżej podany temat.
• Zespoły opracowują własną instrukcję do opracowania projektu (nauczy-

ciel jest koordynatorem projektu).

• Zespoły 2-osobowe opracowują swoje zadania.
• Prezentacja projektów przez liderów grup.
• Dyskusja dotycząca opracowań na forum klasy.
• Wyjaśnianie wątpliwości – ewentualna poprawa zadań.
• Wspólna ocena opracowanych zadań i sposobu prezentacji.
• Nauczyciel wpisuje ocenę do dziennika.

82

Podsumowanie zajęć

Praca domowa: Nauczyciel rozdaje uprzednio przygotowane karteczki

z pytaniami.

1. Ustal obsadę zwierząt w gospodarstwie.
Gospodarstwo posiada 10 krów, 2 jałówki, 4 cielęta do 0,5 roku, 6 tuczni-

ków.

2. W jaki sposób obliczysz powierzchnię płyty obornikowej?
3. W jaki sposób obliczysz pojemność zbiornika na gnojówkę?
4. Co ile miesięcy należy usuwać obornik z płyty?

Ankieta anonimowa w skali ocen 1 –5

1. Oceń swój wkład w wykonanie zadania.
2. Oceń przydatność zebranych materiałów.
3. Oceń przydatność instruktażu wstępnego.
4. Czy atmosfera pracy sprzyjała realizacji projektu?

Scenariusz 7

Rozdział: Chów i użytkowanie drobiu

Temat: Opracowanie kalkulacji produkcji brojlerów kurzych

Czas realizacji: 4 godziny zajęć praktycznych

Cel ogólny: Obliczenie kalkulacji produkcji brojlerów kurzych

Cele szczegółowe: Uczeń potrafi obliczyć:

• wartość produkcji,
• koszty bezpośrednie i pośrednie,
• koszty całkowite,
• nadwyżkę bezpośrednią (dochód bezpośredni)
• dochód rolniczy netto,
• zysk,
• wskaźnik opłacalności wg kosztów bezpośrednich,

83

• wskaźnik opłacalności wg kosztów całkowitych,
• inne wskaźniki.

Metody i formy realizacji: wykład informacyjny, pogadanka, ćwiczenia,

dyskusja; praca w grupach 2-osobowych lub 3-osobowych.

Uwaga! Każda grupa może mieć inne dane (ceny) do rozwiązania zadania.

Przebieg zajęć

1. Czynności administracyjno-organizacyjne.
2. Nawiązanie do bieżącego materiału, przedstawienie celów kształcenia.
3. Zorganizowanie zespołów roboczych.
4. Instruktaż wstępny nauczyciela.
5. Instruktaż bieżący – nauczyciel koordynuje pracę uczniów.
6. Prezentacja wyników zadania przez liderów zespołów.
7. Instruktaż końcowy.
8. Wspólna ocena wykonanych zadań.
9. Dyskusja dotycząca merytorycznych wyników opracowanych zadań.

10. Nauczyciel ocenia pracę uczniów.

Kalkulacja produkcji brojlerów kurzych

Założenie: Stado liczy 1000 sztuk, ceny z 2010 r.

Lp.

Wyszczególnienie

J. M.

Ilość

Cena

[zł]

Wartość

[zł]

1

Żywiec kg

2000

4,50

9000

2

Koszty –
kurczęta (10% upadki)
pasze: 2,10 kg/kg żywca
treściwe pełnoporcj. (1,1kg/kg)
śruty zbożowe
koncentrat dla brojlerów
opieka weterynaryjna
robocizna

szt.

dt.

dt
dt

rbg

1112

22
20

2,2

100

1,00

130

40

200
300

10

1112

2200

800
440
300

1000

3

Razem koszty bezpośrednie

5852

4

Dochód bezpośredni

3148

84

5

Koszt bezpośredni 1 kg żywca

2,93

6

Oprocentowanie kapitału 4%
Koszty pośrednie (energia, amortyzacja budynku,
koszt ciągnika, opłaty administracyjno-prawne)
10% kosztów bezpośrednich

234,10

582,20

7

Koszty całkowite

6698,30

8

Zysk

2301,70

9

Dochód rolniczy netto

3331,70

10

Koszt całkowity produkcji 1 kg żywca

3349,15

11

Wskaźnik opłacalności wg kosztów bezpośrednich

1,53

12

Wskaźnik opłacalności wg kosztów całkowitych

1,34

13

Koszt bezpośredni produkcji pokryje wartość

1300,44

14

Koszt całkowity produkcji pokryje wartość

1488,50

Scenariusz 8

Rozdział: Technologiczne podstawy chowu bydła

Temat: Organizacja pozyskiwania mleka

Wielkość grupy: 10 – 12 osób

Miejsce realizacji: obora

Czas pracy: 4 godziny zajęć praktycznych

Środki dydaktyczne: regulamin bhp przy obsłudze zwierząt, plansza

przedstawiająca budowę wymienia lub model gipsowy z przekrojem wymienia,
cały zestaw udojowy, wiadra, przeddajacze, ręczniki jednorazowe do mycia
wymion, płytka do TOK, płyn do dezynfekcji strzyków, ciepła woda i środki
myjące, chłodziarka.

85

Cele ogólne:

– Uczeń zna budowę wymienia i fi zjologię wytwarzania mleka.
– Uczeń potrafi pozyskać mleko i właściwie postępować z mlekiem po udo-

ju.

Cele szczegółowe: Uczeń:

– zna zasady bhp przy obsłudze krów,
– zna budowę wymienia i fi zjologię produkcji mleka,
– potrafi przygotować stanowisko i krowę do doju,
– potrafi wykonać czynności przy poszczególnych fazach doju,
– potrafi uruchomić dojarkę,
– umie postępować z mlekiem po udoju,
– zwraca szczególną uwagę na higienę doju,
– umie ocenić swoją pracę podczas doju.

Przebieg zajęć:

1. Czynności organizacyjno-przygotowawcze:

– sprawdzenie obecności uczniów i posiadanie przez nich odpowiedniego

ubioru roboczego do zajęć praktycznych.

2. Podanie tematu i celu zajęć.

3. Przedstawienie zasad BHP.

4. Sprawdzenie (za pomocą pogadanki) wiedzy uczniów dotyczącej przy-

gotowania się dojarza do doju, przebiegu doju i postępowania z mlekiem
po udoju.

5. Instruktaż wstępny – nauczyciel omawia i przedstawia:

– czynności przed udojem i podczas doju,

– kryteria oceny pracy uczniów,

– przydziela zadania dla poszczególnych uczniów.

6. Instruktaż bieżący – wykonywanie samodzielnej pracy przez uczniów:

– właściwe uporządkowanie stanowiska i przygotowanie krowy do doju,

– przygotowanie się dojarza do doju krów (mycie rąk i założenie fartu-

chów),

– użycie przeddajacza i kontrola pierwszych porcji mleka (interpretacja

wyników T.O.K.),

– mycie i masaż wymienia,

86

– demonstracja podłączenia dojarki mechanicznej i założenia aparatu

udojowego,

– nauczyciel przedstawia zasadę działania dojarki i poszczególne ele-

menty jej budowy,

– dój właściwy (trwa 7–10 minut),
– masaż poudojowy i dodajanie,
– dezynfekcja strzyków,
– cedzenie i schładzanie mleka,
– mycie i dezynfekcja aparatu udojowego.

7. Instruktaż końcowy

– zwrócenie uwagi na prawidłowość wykonywanych czynności,
– zwrócenie uwagi na błędy najczęściej popełniane przez uczniów,
– uczniowie porządkują stanowiska pracy.

8. Zakończenie zajęć:

– ocena wykonywanych czynności przez poszczególnych uczniów

z uwzględnieniem poziomu uzyskanych umiejętności,

– wpisanie oceny do dzienniczków praktyk zawodowych,
– podanie tematu następnych zajęć.

9. Załączniki:

– dla nauczyciela „Kryteria oceniania uczniów” i tabela „Interpretacja

wyników TOK”

– dla uczniów „Arkusz roboczy dla ucznia”
– dla uczniów,, Ankieta ewaluacyjna”

Materiały pomocnicze

Interpretacja wyników TOK

Zał.1

Ozna-
czenie

wyników

Wynik

odczy-

nu

Opis zmian w mieszaninie mleka z od-

czynnikiem

Szacunkowa zawartość

komórek i elementów
komórkowych w 1 ml

mleka

_

ujemny

Mieszanina mleka z odczynnikiem nie
zmienia konsystencji, pozostaje płynna
i przyjmuje zabarwienie szaroniebieskie.

Od 0 – 200 000 komórek,
w tym ok.25% leukocytów
wielojądrzastych.

87

+

plus

Mieszanina przyjmuje zabarwienie sza-
roniebieskie, wykazuje jednak lekkie
zagęszczenie, które zanika po krótkim
czasie.

150 000 – 550 000 komó-
rek, w tym 30-40% leuko-
cytów wielojądrzastych.

1 (lub+)

słabo
dodatni

Mieszanina ulega silnemu zagęszczeniu,
lecz bez stworzenia żelu. Po chwili za-
gęszczenia mogą zanikać, a zabarwienie
mieszaniny przybiera lekko purpurowy
odcień.

400 000-1 500 000
komórek, w tym 40-60%
leukocytów wielojądrza-
stych.

2 (lub++)

wyraź-
nie do-
datni

Mieszanina gęstnieje natychmiast, a przy
ruchach okrężnych zbiera się w środku
dna naczynka, natomiast przy zaprzesta-
niu mieszania rozkłada się ponownie na
całym jego dnie; zabarwienie staje się
purpurowe.

800 000-5 000 000 komó-
rek, w tym 60-70% leuko-
cytów wielojądrzastych.

3

(lub+++)

silnie
dodatni

Silne zgęstnienie mieszanki oraz na-
tychmiastowe tworzenie się żelu, jej
powierzchnia staje się wypukła, lepkość
mieszaniny jest tak duża, że po zaprze-
staniu nie rozlewa się w naczynku, nie
pokrywa całego jego dna i przyjmuje
zabarwienie purpurowe.

Zazwyczaj powyżej
5 000 000 komórek, w tym
70-80% leukocytów wielo-
jądrzastych.

Zał.2

Wpływ temperatury i czasu przechowywania mleka na liczbę bakterii w 1ml mleka

Temperatura mleka po udoju °C

Czas przechowywania w godzinach

24 godziny

48 godzin

5°C

43 000

210 000

10 °C

89 000

1 950 000

20°C

4 000 000

25 000 000 000

88

Arkusz roboczy dla ucznia

Zał. 3

Nazwisko i imię

data:

Temat zajęć:

Zadania dla ucznia

Zapisz kolejność wykonywanych czynności przy obserwowanym lub samo-

dzielnie wykonywanym doju:

1. ………………………………...…….

2. ………………….…………………...

3. ………………………………………

4. ………………………………………

5. ………………………………………
6. …………………………..……………
7. ………………………….…………….
8. ………………………….…………….
9. ………………………….…………….

10. ………………………………………..

Porównaj kolejność wykonywanych przez siebie czynności z niżej podany-

mi i wyciągnij odpowiednie wioski:

1. Uporządkowanie stanowiska
2. Przygotowanie dojarza do doju
3. Płukanie aparatu udojowego
4. Zdajanie pierwszej kropli na przeddajacz i kontrola próby TOK
5. Mycie i wytarcie wymienia
6. Masaż poudojowy
7. Podłączenie aparatu udojowego – dój właściwy
8. Masaż poudojowy i dodajanie
9. Umiejętne zdjęcie kubków udojowych ze strzyków wymienia

10. Dezynfekcja strzyków
11. Cedzenie mleka
12. Schładzanie mleka

89

Wnioski: …………………………………………………………………………

………………………………………………………………..……………………

………………..……………………………………………………………………

Uwagi dotyczące wykonywania czynności: .....................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

Kryteria oceniania ucznia

Zał.4

Nazwisko i imię

Lp.

Nabyte umiejętności

Celujący

Bardzo

dobry

Dobry

Dosta-

teczny

Mierny

1. Znajomość zasad BHP

podczas doju

2. Płukanie sprzętu udojowego

przed dojem

3. Przygotowanie urządzenia

i aparatu udojowego

4. Zdajanie mleka na

przeddajacz i próba TOK

5. Mycie wymienia i masaż

przedudojowy

6. Dój właściwy

7. Masaż poudojowy i dodajanie

8. Dezynfekcja strzyków

9. Postępowanie z mlekiem po

udoju

10. Umiejętność podejmowania

decyzji i sprawność
wykonywania czynności

11. Zaangażowanie ucznia

w pracę i ogólna ocena zajęć

90

Ankieta ewaluacyjna dla ucznia

Zał.5

Oceń własną pracę, zainteresowanie tematem, zaangażowanie w czasie za-
jęć praktycznych w skali 5-punktowej.

1. Oceń nabycie umiejętności praktycznych podczas doju mechanicznego.

1

2

3

4

5

2. Czy temat zajęć wzbudził Twoje zainteresowanie?

1

2

3

4

5

3. Oceń swoje zaangażowanie na zajęciach praktycznych.

1

2

3

4

5

4. Oceń przydatność instruktażu wstępnego.

1

2

3

4

5

5. Czy atmosfera w grupie sprzyjała wykonywaniu poszczególnych czynno-

ści na zajęciach praktycznych.

1

2

3

4

5

91

10. Przykładowe testy sprawdzające wiedzę

Test I

Anatomia i fi zjologia zwierząt

Nazwisko i imię........................................................................... data......................

Czas odpowiedzi 45 minut. Aby uzyskać pozytywną ocenę, należy udzielić

40% poprawnych odpowiedzi. Ocena poszczególnych zadań będzie zróżnico-
wana od 0 do 8 punktów.

1. Anatomia zwierząt to nauka o................................................................ (1 pkt)

......................................................................................................................................

2. Fizjologia zwierząt to nauka o............................................................... (2 pkt)

......................................................................................................................................
3. Komórki somatyczne to: (1 pkt)

a) gamety
b) komórki gruczołowe
c) komórki tworzące tkanki, narządy, układy
d) komórki rozrodcze

4. Komórka zwierzęca jako najprostsza forma żywej materii. Jakie wykazu-

je przejawy życiowe? (3

pkt)

a) ……………….

b) ………………..

c) ………………..

5. Krew i chłonkę zalicza się do tkanki: (1 pkt)

a) nabłonkowej
b) oporowej
c) łącznej

92

6. Tkanka mięśniowa serca zbudowana jest z mięśni: (1 pkt)

a) gładkich
b) poprzecznie prążkowanych, a skurcze nie zależą od woli zwierzęcia
c) poprzecznie prążkowanych
d) gładkich, skurcze nie zależą od woli zwierzęcia

7. Neuryt: (1 pkt)

a) przewodzi neurony z ciała neuronów do narządów wykonawczych
b) odbiera impulsy z narządów zewnętrznych
c) tworzy zespół nerwów zatrzymujących informacje

8. Podaj lokalizację i położenie niżej wymienionych kości: (4 pkt)

a) długie
b) długie łukowe
c) krótkie
d) płaskie

9. Podaj 4 elementy wchodzące w skład budowy stawów (4 pkt)

a) …………………..
b) …………………...
c) ……………………
d) ……………………

10. Wymień kości kończyny przedniej: (7 pkt)

a) ……………………
b) ……………………
c) ……………………
d) ……………………
e) …………………….
f) ……………………..
g) …………………….
h) …………………….

11. Zaznacz 3 kości miednicy (3 pkt)

a) biodrowa
b) kulszowa
c) strzałkowa

93

d) łonowa
e) koronowa

12. Zmęczenie mięśni zależy od: (3 pkt)

a).................................................................................................................................

b).................................................................................................................................

c).................................................................................................................................

13. Podkowiaki wbija się w część................................................................. (1 pkt)

14. Przedstaw schemat dużego obiegu krwi.............................................. (3 pkt)

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

15. Przedstaw rolę składników morfotycznych krwi (3 pkt)

a) erytrocyty ………………………………………………….
b) leukocyty……………………………………………………
c) trombocyty………………………………………………….

16. Surowica krwi powstaje z........................................................................ (1 pkt)

17. Przedstaw funkcje krwi w organizmie: (6 pkt)

a).................................................................................................................................

b).................................................................................................................................

c).................................................................................................................................

d).................................................................................................................................

e).................................................................................................................................

f).................................................................................................................................

18. Przedstaw liczbę skurczów serca na minutę: (4 pkt)

a) konia..............................
b) krowy............................
c) owcy i kozy..................
d) świni.............................

94

19. Krążenie krwi odbywa się tylko w jednym kierunku................... (1 pkt)

.....................................................................................................................................

20. Rola śledziony............................................................................................. (2 pkt)

.....................................................................................................................................

21. Wymień odcinki układu oddechowego: (7 pkt)

a)............................................................ b)

..............................................................

c) ..................................

d) .................................... e) ......................................

f) .................................

g) ................................... h) ......................................

22. Przeciętna liczba oddechów na minutę wynosi u (4 pkt)

a) krowy …… …..b) konia……….
c) owcy ………… d) świni ………..

23. Wymień odcinki układu pokarmowego .............................................. (6 pkt)

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

24. Przedstaw schemat uzębienia krowy .................................................... (4 pkt)

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

25. Przedstaw proces trawienia w żołądku wielokomorowym .............. (4 pkt)

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

26. Przedstaw proces trawienia w żołądku jednokomorowym ............. (4 pkt)

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

27. Sok trzustki trawi ...................................................................................... (3 pkt)

.....................................................................................................................................

95

28. Organiczne składniki moczu to: ............................................................ (4 pkt)

.....................................................................................................................................

29. Wymień odcinki układu rozrodczego samicy ..................................... (6 pkt)

.....................................................................................................................................

30. Owulacja to: ................................................................................................ (2 pkt)

31. Podaj wiek osiągnięcia dojrzałości rozpłodowej u (4 pkt)

a) bydła
b) owiec
c) koni
d) trzody chlewnej

32. Zapłodnienie komórki jajowej odbywa się w (1 pkt)

a) pochwie
b) macicy
c) górnej części jajowodu

33. Cykl płciowy u bydła wynosi: (1 pkt)

a) 18 dni
b) 21 dni
c) 30 dni

34. Długość rui u krowy trwa: (1 pkt)

a) 10-18 godzin
b) 15-25 godzin
c) 20-30 godzin

35. Hormon progesteron: (1 pkt)

a) utrzymuje ciążę
b) przyspiesza owulację
c) powoduje zanik zarodka

36. Zatrzymanie łożyska u krowy może spowodować (2 poprawne odpowie-

dzi) (2 pkt)

a) bóle porodowe
b) schorzenie dróg rodnych
c) bezpłodność
d) zatrzymanie produkcji mleka

96

37. Oksytocyna powoduje: ............................................................................. (1 pkt)

38. Prolaktyna powoduje proces: ................................................................. (1 pkt)

39. Hormonem trzustki jest: (1 pkt)

a) progesteron
b) insulina i glukagon
c) wazopresyna

40. Tarczyca produkuje: (1 pkt)

a) tyroksynę i trójjodotyroninę
b) hormony gonadotropowe
c) adrenalinę

Klucz do rozwiązania testu I – Anatomia i fi zjologia zwierząt

1. nauka o wewnętrznej budowie ciała
2. o procesach życiowych zachodzących w organizmie
3. c
4. a) przemiana materii, b) pobudliwość i ruch c) rozmnażanie
5. c
6. b
7. a
8. a) w kończynach b) żebra c) kości kręgosłupa, nadgarstka, stopę d) czasz-

ki, łopatki

9. a) powierzchnie stawowe (główka i panewka) b) chrząstka stawowa, c)

torebka stawowa wypełniona mazistym płynem d) jama stawowa e) wię-
zadła stawowe

10. a) łopatka z chrząstką – staw ramienny b) kość ramienna – staw łokciowy

c) kość łokciowa i promienista d) kości nadgarstka e) kość nadpęcia f)
kość pęcinowa g) kość koronowa h) kość kopytowa (raciczna)

11. a, b, d
12. a) brak tlenu b) brak składników odżywczych c) ilość kwasu mlekowego
13. linię białą podeszwy kopyta
14. lewa komora serca– aorta– tętnice– naczynia włosowate tętnicze– naczy-

97

nia włosowate żylne– żyły górne i dolne (doczaszkowe, doogonowe, pra-
wy przedsionek, prawa komora)

15. a) przenoszą tlen b) wytwarzają przeciwciała, niszczą bakterie c) biorą

udział w krzepnięciu krwi

16. Surowica to płynna frakcja krwi pozbawiona krwinek, płytek krwi oraz

fi brynogenu

17. a) przenoszenie tlenu z płuc do tkanek – płynu tkankowego b) przenosze-

nie CO

2

z tkanek do płuc c) przenoszenie substancji odżywczych i budul-

cowych do tkanek d) przenoszenie produktów przemiany materii z tkanek
do narządów wydalniczych e) przenoszenie hormonów f) ochrona organi-
zmu przed bakteriami chorobotwórczymi

18. a) 25-40 b) 60-70 c) 70-80 d) 60-80
19. obwodu ciała w kierunku serca
20. wytwarza krwinki białe i przeciwciała, bierze udział w przemianie żela-

za, magazynuje krew (tutaj następuje rozpad erytrocytów)

21. a) nozdrza b) gardło c) krtań d) tchawica e) oskrzela główne f) oskrzeliki

g) przewodziki pęcherzyków h) pęcherzyki płucne

22. a) 10-30 b) 8-16 c) 12-30 d) 8-18
23. jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie (dwunastnica, jelito

czcze, jelito biodrowe), jelito grube (jelito ślepe, okrężnica, odbytnica)

24.

0 + 3 + 3 = 6

4 + 3+ = 10

25. żwacz, czepiec, księgi, trawieniec, w ciągu doby jest 10 okresów przeżu-

wania po 45 min

Enzymy rozkładają błonnik (1 g treści zawiera 10 mld bakterii) – bakte-
rie, pierwotniaki i wymoczki rozkładają za pomocą enzymów treść, która
fermentuje na niższe kwasy tłuszczowe – octowy, propionowy i masłowy.
Flora bakteryjna zamiera i stanowi źródło białka zwierzęcego.

26. pepsyna rozkłada białka proste na albumozy i peptony, kwas solny uczyn-

nia pepsynę i niszczy bakterie, podpuszczka ścina kazeinę w nierozpusz-
czalny w wodzie parakazeinian wapnia. Lipaza żołądkowa rozkłada
tłuszcze na glicerol i kwasy tłuszczowe

27. trzustka wytwarza sok trzustkowy (zawierający enzymy), dostaje się do

dwunastnicy, trawi białka, tłuszcze, węglowodany.

28. kwas moczowy, mocznik, kwas hipurowy, chlorek sodu, sole wapnia, fos-

forany, sole amonowe

29. wargi sromowe, pochwa, szyjka macicy, macica, jajowód, lejek jajowodo-

wy, jajniki

98

30. dojrzewanie komórki jajowej i pękanie pęcherzyków Graffa
31. a) – samica 15-18, samiec 14-16; b) – samica 14-18, samiec 12-15; c) – sa-

mica 3-4 lata, samiec 3 lata; d) – samica 8-12, samiec 10-12

32. c
33. b
34. c
35. a
36. b, c
37. skurcz mięśni gładkich i wydalanie mleka
38. produkcji mleka
39. b
40. a

Kryteria oceny

44-60 – 2 mierny

61-75 – 3 dostateczny

76-89 – 4 dobry

90-99 – 5 bardzo dobry

100-110 – 6 celujący

Test II

Podstawy żywienia zwierząt

Za każdą prawidłową odpowiedź można uzyskać 1 punkt. Aby otrzymać

pozytywną ocenę, należy odpowiedzieć na 40% przedstawionych pytań w te-
ście. Czas odpowiedzi 35 minut. Powodzenia.

Nazwisko i imię........................................................................... data......................

1. Związki organiczne to:

a) popiół surowy
b) węglowodany
c) wapń

99

2. Białko to składnik organiczny:

a) regulujący
b) budulcowy
c) kaloryczny

3. Głównym składnikiem energetycznym paszy są:

a) witaminy
b) białka
c) tłuszcze

4. Włókno surowe w paszy w organizmie zwierzęcia:

a) nie wywołuje uczucia sytości
b) pobudza ruchy perystaltyczne jelit
c) nie jest potrzebne do trawienia

5. Zapasowy węglowodan zwierzęcy to:

a) insulina
b) glicerol
c) glikogen

6. Komórki organizmu tworzą białka:

a) z witaminy D
b) aminokwasów
c) lipidów

7. Schorzenie „krzywicę” wywołuje:

a) nadmiar wapnia
b) niedobór wapnia
c) niedobór białka

8. Niedokrwistość (anemię) wywołuje:

a) niedobór miedzi
b) niedobór żelaza
c) niedobór cukrów

9. Witamina C nazywana jest:

a) budulcową
b) odpornościową
c) kaloryczną

10. Przy spalaniu 1 kg tłuszczu otrzymuje się średnio:

a) 9,5 kcal
b) 5,7 kcal
c) 4,2 kcal

100

11. Energia strawna to:

a) energia brutto
b) energia przemian
c) energia brutto – energia kału

12. Proces zakiszania odbywa się w środowisku:

a) tlenowym
b) beztlenowym
c) schłodzonym

13. Solanina to substancja:

a) trująca
b) wzrostowa
c) odżywcza

14. Siano zawiera:

a) 15 – 17% wody
b) 40 – 45% wody
c) 6 – 8% wody

15. W skład pasz treściwych pochodzenia gospodarczego wchodzą:

a) wysłodki suszone
b) śruty zbożowe
c) susz ze słomy motylkowej

16. Ześrutowane nasiona strączkowych działają:

a) zatwardzająco
b) hamująco na bakterie
c) trująco lub szkodliwie

17. Młóto to produkt uboczny:

a) przemysłu młynarskiego
b) przemysłu cukrowniczego
c) przemysłu browarniczego

18. Śruty poekstrakcyjne zawierają:

a) 20 – 55% białka ogólnego
b) 10 –15% białka ogólnego
c) 70 – 80% białka ogólnego

19. Premiksy to mieszanki:

a) białkowe

101

b) tłuszczowe
c) mineralno-witaminowe

20. Koncentrat „Prowit T” zawiera:

a) 150 g białka ogólnostrawnego
b) 380 g białka ogólnostrawnego
c) 500 g białka ogólnostrawnego

21. Pasze dietetyczne i mlekopędne to:

a) otręby jęczmienne
b) otręby pszenne
c) strączyny

22. Która z wymienionych pasz zawiera najwięcej skrobi:

a) ziemniaki
b) ziarno zbóż
c) młoda zielonka

23. Które bakterie powodują prawidłowy proces kiszenia pasz:

a) kwasu mlekowego
b) kwasu masłowego
c) kwasu octowego

24. Jednostka MJ służy do określenia zawartości w paszy:

a) białka
b) włókna
c) energii

25. Najwięcej białka zawiera:

a) śruta sojowa
b) bobik
c) otręby pszenne

26. Która z wymienionych pasz w żywieniu bydła ma działanie zatwardzające:

a) słoma owsiana
b) ziemniaki
c) słoma jęczmienna

27. Który ze sposobów zadawania karmy świniom jest najkorzystniejszy:

a) mieszanki treściwe podawane na sypko
b) mieszanki z ciętą zielonką podawane w postaci papki
c) forma zadawania jest obojętna

102

28. Która z wymienionych pasz nie zawiera włókna:

a) słoma jęczmienna
b) buraki pastewne
c) mleko

29. Pastwisko o wydajności 40 t z ha wyżywi rocznie na 1 ha:

a) 2 SD
b) 4 SD
c) 7 SD

30. Krowa o ciężarze 600 kg może zjeść dziennie:

a) 30 kg zielonki
b) 60 kg zielonki
c) 90 kg zielonki

31. W ziarnie zbóż procentowo występuje więcej skrobi niż w ziemniakach:

a) 2 razy
b) 3 razy
c) 4 razy

32. Pastwisko o dobrej wydajności dostarcza zielonej masy:

a) 200 dt/ha
b) 300 dt/ha
c) 400 dt/ha

33. Rośliny łatwo kiszące się to:

a) bobik niedojrzały
b) trawa pastwiskowa
c) kukurydza dojrzałość mleczno-woskowa

34. Która pasza stosowana jest najczęściej w żywieniu koni:

a) jęczmień
b) żyto
c) owies

35. Którą mieszankę zastosowałbyś w żywieniu brojlerów kurzych:

a) DK
b) CJ
c) DKA – starter

36. Największa wydajność pastwisk jest w miesiącu:

a) czerwcu
b) lipcu
c) sierpniu

103

37. W jakim stadium dojrzałości ziarna należy kosić kukurydzę przeznaczo-

ną na kiszonkę

a) mleczno-woskowej
b) woskowej
c) pełnej

38. Mieszanki uzupełniające to:

a) DKA – fi niszer
b) T – 2
c) Prowit T

39. Witamina płodnościowa to:

a) B12
b) D
c) E

40. W okresie wzrostu stosunek wapnia do fosforu powinien wynosić:

a) 1 : 1
b) 2 : 1
c) 3 : 1

Klucz do rozwiązania testu II – Podstawy żywienia zwierząt

Nr

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Odp.

b

b

c

b

c

b

b

b

b

a

c

b

a

a

b

a

c

a

c

b

Pkt

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Nr

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Odp.

b

b

a

c

a

c

b

c

b

b

b

b

c

c

c

a

a

b

c

b

Pkt

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Kryteria oceny

16-20 – 2 mierny

21-26 – 3

dostateczny

27-30 – 4 dobry

31-35 – 5 bardzo dobry

36-40 – 6 celujący

104

Test III

Chów i hodowla bydła

Za każdą prawidłową odpowiedź można uzyskać 1 punkt. Aby otrzymać po-

zytywną ocenę, należy uzyskać 40% maksymalnej liczby punktów. Prawidłowa
odpowiedź jest jedna. Czas odpowiedzi 35 minut. Powodzenia.

Nazwisko i imię ........................................................................... data......................

1. Wskaż rasę bydła o wysokiej mleczności:

a) czarno-biała
b) holsztyno-fryzyjska
c) charolaise
d) czerwono-biała

2. Wskaż rasę bydła mięsnego o małym otłuszczeniu, doskonałej jakości

mięsa i łatwych ocieleniach:

a) simentale
b) czerwono-biała
c) limousine
d) charolaise

3. Cechy liniowe pokroju bydła ocenia się między ekstremami biologiczny-

mi wg skali:

a) 9-punktowej
b) 10-punktowej
c) 15-punktowej
d) 100-punktowej

4. Każda cecha ogólnej oceny budowy ciała oceniana jest przez selekcjonera

w skali punktowej:

a) 30-100
b) 40-100
c) 50-100
d) 60-100

5. Ile zębów mlecznych i stałych ma bydło:

a) 20 i 30
b) 20 i 32

105

c) 18 i 32
d) 22 i 36

6. Dojrzałość hodowlaną jałówki osiągają w wieku:

a) 15-17 miesięcy i 75% ciężaru ciała dorosłej krowy
b) 16-18 miesięcy i 80% ciężaru ciała dorosłej krowy
c) 18-20 miesięcy i 80% ciężaru ciała dorosłej krowy
d) 18-20 miesięcy i 80% ciężaru ciała dorosłej krowy

7. Czas trwania rui u krowy wynosi:

a) 10-15 godzin
b) 15-18 godzin
c) 18-20 godzin
d) 18-24 godzin

8. Reinseminację stosuje się po pierwszym zabiegu:

a) 10-12 godzin
b) 12-14 godzin
c) 14-16 godzin
d) 16-18 godzin

9. Objętość ejakulatu buhaja wynosi:

a) 3 ml
b) 4 ml
c) 5 ml
d) 6 ml

10. Nasienie buhajów zamraża się w ciekłym azocie:

a) w temperaturze –150°C
b) w temperaturze –165°C
c) w temperaturze –175°C
d) w temperaturze –196°C

11. MOET jest to technika:

a) zamrażanie zarodków
b) oceniania pokroju krowy
c) superowulacja i przenoszenie zarodków
d) reinseminacja

12. Najlepszy okres unasieniania krowy podczas rui:

a) 5-10 godzin rozpoczęcia rui
b) 10-15 godzin rozpoczęcia rui

106

c) 10-18 godzin rozpoczęcia rui
d) 20-25 godzin rozpoczęcia rui

13. W siarze ciał odpornościowych (albumin, globulin) jest najwięcej:

a) zaraz po wycieleniu
b) 5 godzin po wycieleniu
c) 10 godzin po wycieleniu
d) 24 godziny po wycieleniu

14. Ciele rasy mlecznej po urodzeniu waży około:

a) 20 kg
b) 25 kg
c) 36 kg
d) 45 kg

15. Bezoary to:

a) kule włosowe w przewodzie pokarmowym cielęcia
b) pasze treściwe w przewodzie pokarmowym cielęcia
c) zielonki w przewodzie pokarmowym
d) słoma w przewodzie pokarmowym

16. W okresie odchowu cieląt najwyższą pozycję w kosztach stanowią pa-

sze:

a) 60-70%
b) 70-75%
c) 75-80%
d) 80-85%

17. Dobowe przyrosty jałówek hodowlanych powinny wynosić:

a) 600-650 gram
b) 650-700 gram
c) 700-750 gram
d) 750-800 gram

18. Najkorzystniejszy odczyn w żwaczu jest przy pH:

a) 6-6,2
b) 6,3-6,4
c) 6,5-6,8
d) 6,8-7,0

19. Korzystny wpływ na zawartość białka w mleku ma skarmianie pasz:

a) objętościowych suchych

107

b) wodnistych
c) treściwych
d) energetycznych

20. Powierzchnia paszowa dla jednej krowy wynosi rocznie:

a) 0,5 ha
b) 0,7 ha
c) 0,9 ha
d) 1 ha

21. Laktacja to:

a) okres wydzielania mleka
b) spadek wydajności mleka
c) podwyższenie wydajności mleka
d) pozyskiwanie mleka dobrej jakości

22. Mleko po udoju należy schłodzić do temperatury:

a) 3-4°C
b) 4-8°C
c) 6-9°C
d) 9-10°C

23. Aktualna norma dla mleka wynosi:

a) do 100 tysięcy bakterii i 400 tys. komórek somatycznych
b) do 100 tysięcy bakterii i 500 tys. komórek somatycznych
c) do 120 tysięcy bakterii i 400 tys. komórek somatycznych
d) do 120 tysięcy bakterii i 500 tys. komórek somatycznych

24. Panzootia to zasięg choroby:

a) na obszarze gminy
b) na obszarze powiatu
c) na obszarze województwa
d) na obszarze kraju lub kilku krajów

25. Dwie cyfry na znaczku identyfi kacyjnym zwierzęcia oznaczają:

a) numer serii
b) numer cyfry kontrolnej
c) kod kreskowy
d) numer zwierzęcia

26. Dzienne przyrosty opasów rasy charolaise wynoszą:

a) 800 g

108

b) 1000 g
c) 1200 g
d) 1400 g

27. System EUROP nie dotyczy:

a) umięśnienia
b) odtłuszczenia
c) kategorii zwierząt
d) budowy zwierząt

28. Nadwyżka bezpośrednia to:

a) wartość produkcji
b) koszty pośrednie
c) koszty bezpośrednie
d) wartość produkcji minus koszty bezpośrednie

29. Jaka obsada zwierząt obowiązuje w rolnictwie ekologicznym:

a) 0,5 – 1,5 SD/ha
b) 1 – 2 SD/ha
c) 1,5 – 3 SD/ha
d) 3 – 4 SD/ha

30. Mleko krowie zawiera białka:

a) 2,5% – 2,8%
b) 2,8% – 3%
c) 3,1% – 3,4%
d) 3,6% – 3,8%

31. Zawartość tłuszczu w mleku krów rasy jersey wynosi około:

a) 3,5%
b) 4%
c) 5%
d) 6%

32. Dawka obornika w gospodarstwie ekologicznym w przeliczeniu na azot

nie może przekraczać:

a) 150 kg azotu
b) 170 kg azotu
c) 200 kg azotu
d) 220 kg azotu

109

33. W okresie odchowu cieląt najwyższą pozycję w kosztach stanowią pasze

w ilości:

a) 60-70%
b) 70-75%
c) 75-80%
d) 80-85%

34. Optymalne parametry mikroklimatyczne dla krów dojnych wynoszą:

a) temperatura 8 – 16°C, wilgotność 75%
b) temperatura 6 – 7°C, wilgotność 70%
c) temperatura 10 – 16°C, wilgotność 80%
d) temperatura 10 – 16°C, wilgotność 90%

35. Dla przeżuwaczy dopuszcza się zakup pasz z gospodarstw konwencjonal-

nych (w przeliczeniu na suchą masę):

a) do 10%
b) 15%
c) 20%
d) 25%

36. Okres odchowu cieląt przy matce w gospodarstwie ekologicznym powi-

nien wynosić minimum:

a) 3 miesiące
b) 4 miesiące
c) 5 miesięcy
d) 6 miesięcy

37. W gospodarstwach ekologicznych podczas remontu stada można wpro-

wadzić z gospodarstw konwencjonalnych jałówki w liczbie nieprzekra-
czającej:

a) 5%
b) 10%
c) 15%
d) 20%

38. Próba TOK powinna być wykonywana:

a) po wyizolowaniu bakterii
b) przed każdym dojem
c) na podstawie badań krwi
d) na podstawie badań moczu

110

39. Ketoza wywoływana jest na skutek zaburzeń:

a) białkowych
b) energetycznych
c) witaminowych
d) mineralnych

40. Mastitis to choroba:

a) nóg
b) racic
c) wymienia
d) przewodu pokarmowego

Klucz do rozwiązania testu III – Chów i hodowla bydła

Nr

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Odp.

b

c

a

c

b

a

d

a

c

d

c

c

a

c

a

c

b

b

c

b

Pkt

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Nr

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Odp.

a

b

a

d

a

c

d

d

a

c

d

b

a

a

b

a

b

b

b

c

Pkt

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Kryteria oceniania przy 40 punktach

16-20 – 2 mierny

21-26 – 3

dostateczny

27-30 – 4 dobry

31-35 – 5 bardzo dobry

36-40 – 6 celujący

111

Test IV

Chów i hodowla bydła

Każda prawidłowa odpowiedź oceniana jest od 1 do 6 punktów. Aby otrzy-

mać pozytywną ocenę, należy uzyskać 40% maksymalnej liczby punktów.
Proszę o podanie właściwej odpowiedzi i uzupełnienie testu. Czas odpowiedzi
45 minut. Powodzenia.

Nazwisko i imię ........................................................................... data......................

1. Wymień rasy bydła mlecznego: 3 pkt

a) .................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................

c) .................................................................................................................................

2. Wymień rasy bydła mięsnego: 3 pkt

a) .................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................

c) .................................................................................................................................

3. Podaj prawidłowe parametry dojrzałości rozpłodowej krowy: 1 pkt

a) 12-14 miesięcy; 300 kg masy ciała
b) 14-16 miesięcy; 300 kg masy ciała
c) 16-18 miesięcy; 360 kg masy ciała

4. Nasienie buhaja przechowywane jest w kontenerze w temperaturze: 1 pkt

a) –190 °C
b) –196 °C
c) –200 °C

5. Podaj prawidłowe ułożenie płodu podczas porodu: 2 pkt

a) .................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................

112

6. Siara posiada właściwości: 3 pkt

a) .................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................

c) .................................................................................................................................

7. Udział pasz w kosztach całkowitych wynosi: 1 pkt

a) 50 – 60%
b) 60 – 70%
c) 70 – 80%

8. Najkorzystniejszy odczyn pH w żwaczu powinien być: 1 pkt

a) 4,5 – 5,5 pH
b) 5,5 – 6,0 pH
c) 6,3 – 6,4 pH

9. Podaj przykładową dawkę paszy dla krowy o masie ciała 600 kg, wy-

dajność dzienna 20 kg mleka i 4% tłuszczu w mleku. Okres żywienia
zimowy. 5 pkt

a) .......................................................... d) ..............................................................

b) .......................................................... e) ..............................................................

c) .......................................................... f) ..............................................................

10. Na wyżywienie jednej krowy w okresie 365 dni potrzebna jest powierzch-

nia paszowa: 1 pkt

a) 0,45 ha
b) 0,50 ha
c) 0,70 ha

11. Wymień krzywe 305-dniowej laktacji: 3 pkt

a) .................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................

c) .................................................................................................................................

12. Norma jakościowa dla mleka wynosi: 2 pkt

a) do 100 000 bakterii; do 400 000 komórek somatycznych

113

b) do 100 000 bakterii; do 600 000 komórek somatycznych
c) do 300 000 bakterii; do 600 000 komórek somatycznych

13. Podaj dzienne przyrosty w opasie półintensywnym: 1 pkt

a) .................................................................................................................................

14. Podaj skalę mięsności i otłuszczenia z opisem (legendą) 4 pkt

a) .................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................

15. W jaki sposób obliczysz? 6 pkt

a) nadwyżkę bezpośrednią
b) dochód rolniczy
c) opłacalność produkcji według kosztów całkowitych

16. Wymień choroby wymienia krów: 2 pkt

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

17. Opisz schorzenia cieląt: 5 pkt

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

18. Dzienne przyrosty w opasie intensywnym wynoszą: 1 pkt

a) 1000 g
b) 1400 g
c) 1600 g

19. Przedstaw rolę hormonów u krów: 3 pkt

a) oksytocyna – .......................................................................................................

b) prolaktyna – ........................................................................................................

c) progesteron – .......................................................................................................

20. Podaj optymalną temperaturę i wilgotność względną w oborze: 2 pkt

a) .................................................................................................................................

b) .................................................................................................................................

114

Klucz odpowiedzi do testu IV – Chów i hodowla bydła

1. cb, hf, jersey, guernsey, salersy mleczne,
2. charolais, limusine, piemontese, aberdin angus, simentale, bydło niebies-

kie belgijskie.

3. c
4. b
5. główkowe, pośladkowe
6. uodparniające, odżywcze, przeczyszczające.
7. a
8. c
9. siano 6 kg, kiszonka z kukurydzy 40 kg, śruta jęczmienna 2 kg, otręby

pszenne 1 kg, śruta z pszenżyta 2 kg, słoma jęczmienna 1 kg.

10. c
11. a) stroma, b) płaska, c) dwuwierzchołkowa.
12. a
13. 1000 – 1100 g
14. mięsności – SEUROP, otłuszczenia 1 – 5
15. a) od wartości sprzedaży (przychodu) odjąć koszty bezpośrednie

b) od przychodu odjąć wszystkie koszty, bez robocizny
c) przychody podzielić na koszty całkowite

16. mastitis objawowe i bezobjawowe, mechaniczne skaleczenia strzyków
17. a) schorzenia układu pokarmowego: biegunka; przyczyna: zimna siara

lub mleko podane w brudnych naczyniach, brudne strzyki. Należy podać
0,9% NaCl, siemię lniane, napar rumianku lub kory dębu. Biegunki wy-
stępują najczęściej do 1 tyg. życia, gdy ciele posiada małą odporność.

b) zapalenia płuc; przyczyna: przeciągi, zimne pomieszczenia. Chore cie-
lęta mają temperaturę, kaszel, wyciek z nosa.

18. b
19. a) powoduje wydalanie mleka, b) powoduje produkcję mleka, c) podtrzy-

muje ciążę

20. Temperatura 8-16°C, wilg. względna 60–80%

115

Kryteria oceniania przy 50 punktach

0-20 1 (niedostateczny)

21-26 2 (mierny)

27-32 3 (dostateczny)

33-38 4 (dobry)

39-45 5 (bardzo

dobry)

46-50 6 (celujący)

Test V

Technologiczne podstawy chowu owiec i kóz

Za każdą prawidłową odpowiedź można uzyskać 1 punkt. Aby otrzymać

pozytywną ocenę należy uzyskać 40% maksymalnej liczby punktów. Czas od-
powiedzi 40 minut. Powodzenia.

Nazwisko i imię........................................................................... data......................

1. Pogłowie owiec w Polsce liczy około:

a) 300 tys.
b) 400 tys.
c) 500 tys.
d) 700 tys.

2. Przedstawicielem owcy mlecznej jest rasa:

a) berrichion du cher
b) suffolk
c) wschodniofryzyjska
d) czarnogłówka

3. Przedstawicielem owcy mięsnej jest rasa:

a) romanowska
b) świniarka
c) teksel
d) owca górska

116

4. Przedstawicielem owcy o wysokiej plenności jest:

a) owca górska
b) cakiel górski
c) romanowska
d) pomorska

5. Owce o okrywie wełny mieszanej to:

a) polska owca górska, wrzosówka, świniarka
b) merynos polski i australijski
c) romanowska i olkuska
d) suffolk i czarnogłówka

6. Dojrzałość rozpłodowa u owiec wynosi:

a) 8-9 miesięcy, u późno dojrzewających 18 m-cy
b) 12 miesięcy
c) 16 miesięcy, u późno dojrzewających 18 m-cy
d) 20 miesięcy

7. Ruja u owcy trwa:

a) 24-36 godzin
b) 36-40 godzin
c) 40-50 godzin
d) 50-60 godzin

8. Cykl płciowy u owiec powtarza się co:

a) 10 dni
b) 17 dni
c) 20 dni
d) 21 dni

9. Stanówka trwa:

a) 2-3 tyg.
b) 3-5 tyg.
c) 6 tyg.
d) 10 tyg.

10. Czas trwania ciąży i odchowu tradycyjnego trwa:

a) 150 dni i 2 miesiące
b) 150 dni i 3 miesiące
c) 164 dni i 2,5 miesiąca
d) 164 dni i 3 miesiące

117

11. Łożysko u maciorki powinno być wydalone po porodzie:

a) 1,5-3 godz.
b) 3,5-5 godz.
c) 4-6 godz.
d) 6-8 godz.

12. Okrywa włosowa cienka występuje u owiec:

a) wrzosówek
b) górskiej
c) teksela
d) merynosa

13. Okrywa mieszana występuje u owiec:

a) górskiej
b) romanowskiej
c) czarnogłówki
d) merynosa

14. Maciorki dają wełny potnej w odroście rocznym około:

a) 5 kg
b) 6 kg
c) 7 kg
d) 8 kg

15. Wełna wchłania wodę i zawartość wilgoci w wełnie wynosi:

a) 5-10%
b) 10-22%
c) 22-30%
d) 30-40%

16. Owce o wełnie mieszanej strzyże się:

a) 1 raz w roku
b) 2 razy w roku
c) 3 razy w roku
d) 4 razy w roku

17. Maciorki strzyże się przed porodem nie później niż:

a) 5 miesięcy
b) 4 miesiące
c) 2 miesiące
d) 1 miesiąc

118

18. Dzienne przyrosty owiec mięsnych w tuczu intensywnym powinny wy-

nosić:

a) 150-200 g
b) 200-250 g
c) 250-300 g
d) 300-350 g

19. Nadwyżka bezpośrednia to:

a) wartość produkcji
b) koszty bezpośrednie
c) wartość produkcji minus koszty bezpośrednie
d) dochód rolniczy

20. Wydajność mleczna owiec fryzyjskich po odsadzeniu wynosi około:

a) 100 litrów
b) 200 litrów
c) 400 litrów
d) 700 litrów

21. Na produkcję 1 kg świeżego sera zużywa się mleka owczego:

a) 12 litrów
b) 8 litrów
c) 6 litrów
d) 5 litrów

22. Żentyca to:

a) bundz
b) oscypek
c) sfermentowana serwatka
d) sfermentowany ser

23. Mizdra to:

a) zewnętrzna powierzchnia skóry
b) wewnętrzna powierzchnia skóry
c) skóra wraz z włosem
d) środkowa powierzchnia część skóry

24. Skórki smuszkowe pozyskiwane są od jagniąt:

a) 2-3 dniowych
b) 70 dniowych
c) 10-20 dniowych
d) 30-40 dniowych

119

25. Dopuszczalna obsada owiec w gospodarstwie ekologicznym wynosi:

a) 5,5 sztuk/ha/rok
b) 8,5 sztuk/ha/rok
c) 13,3 sztuk/ha/rok
d) 17,5 sztuk/ha/rok

26. Przy żywieniu normowanym jagnięta powinny osiągnąć masę ciała 30 kg

w wieku:

a) 90-110 dni
b) 110-120 dni
c) 120-140 dni
d) 140-160 dni

27. Okólnik dla owiec to:

a) powierzchnia paszowa
b) rodzaj pomieszczenia
c) magazyn pasz
d) wybieg ogrodzony

28. Lassy to:

a) sprzęt
b) płotki
c) drabinki
d) drzwi owczarni

29. Selekcja to:

a) zmienność genetyczna
b) postęp hodowlany
c) wybór wydajnych, najlepszych sztuk na rodziców
d) ocena pokroju

30. Heterozja to:

a) wybujałość cech u potomstwa
b) obniżenie wartości cech
c) wyrównanie wartości cech
d) krzyżowanie gatunków

31. Listerioza to:

a) zakażenie krwi
b) zaleganie zwierząt
c) nadmierne opasanie
d) choroba owiec

120

32. Błotniarka moczarowa jest żywicielem ostatecznym choroby owiec:

a) toksoplazmozy
b) tularemii
c) choroby motyliczej
d) kołowacizny

33. Ciąża u kóz trwa średnio:

a) 140 dni
b) 150 dni
c) 160 dni
d) 170 dni

34. Kozę przed porodem należy zasuszyć na:

a) 1-1,5 miesiąca
b) 2 miesiące
c) 2-2,5 miesięcy
d) 3 miesiące

35. Rasa kóz o największej wydajności mleka:

a) sanneńska
b) burska
c) biała uszlachetniona
d) barwna uszlachetniona

36. Ciężar koźlęcia (jedynaka) zaraz po urodzeniu wynosi średnio:

a) 1 kg
b) 2 kg
c) 3 kg
d) 5 kg

37. Dekornizacja to:

a) znakowanie kóz
b) usuwanie strzyków
c) usuwanie zawiązków rogowych
d) pielęgnacja kóz

38. System alkierzowy utrzymania zwierząt to:

a) całoroczne utrzymanie zwierząt w budynkach
b) kubatura pomieszczeń
c) system przydomowy
d) wiata dla owiec

121

39. Bardzo cenną paszą mlekopędną dla owiec są:

a) ziemniaki
b) otręby pszenne
c) marchew
d) siano

40. Dzienne przyrosty koźląt w tuczu mięsnym wynoszą:

a) 100 g-150 g
b) 150 g-200 g
c) 250 g-300 g
d) 300 g-350 g

Klucz do rozwiązania testu V – Technologiczne podstawy chowu owiec i kóz

Nr

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Odp.

a

c

c

c

a

a

a

b

c

b

a

d

a

a

b

b

d

b

c

c

Pkt

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Nr

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

Odp.

d

c

b

a

a

c

b

d

b

a

d

c

b

c

a

c

c

a

b

b

Pkt

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

Kryteria oceniania przy 40 punktach

16-20 – (2) mierny

21-26 – (3)

dostateczny

27-30 – (4) dobry

31-35 – (5)

bardzo

dobry

36-40 – (6) celujący

122

Test VI

Technologiczne podstawy chowu owiec i kóz

Każda prawidłowa odpowiedź oceniana będzie od 1 do 6 punktów. Łączna

liczba punktów wynosi 70. Aby otrzymać pozytywną ocenę, należy odpowie-
dzieć na 40% maksymalnej liczby punktów. Jest to test wielokrotnego wyboru
i test uzupełnień (mieszany). Czas odpowiedzi 45 minut. Powodzenia.

Nazwisko i imię ........................................................................... data......................

1. Smuszki to skórki jagniąt:

(1 pkt)

a) Merynosowych 10-dniowych
b) Karakułowych 2-3-dniowych
c) Górskich 5-6-dniowych

2. Wydajność mleczna owcy nizinnej wynosi:

(1 pkt)

a) 200-300 litrów
b) 500-800 litrów
c) 1000-1200 litrów

3. Wymień 5 ras mięsnych owiec:

(5 pkt)

a) …………………………………………………….

b) …………………………………………………….

c) …………………………………………………….

d) …………………………………………………….

e) …………………………………………………….

4. Mleko owcze zawiera................% tłuszczu.

(1 pkt)

5. Roczna wydajność wełny u rasy merynos wynosi: (2 pkt)

maciorki ................

tryka ......................

123

6. Wyjaśnij pojęcie asezonalności u owiec:

(3 pkt)

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

7. Wymień rasę owiec najbardziej plenną i podaj wskaźnik plenności: (3 pkt)

......................................................................................................................................

8. Wymień rasę owiec o najwyższej mleczności i podaj, ile wynosi jej rocz-

na wydajność:

(3 pkt.)

......................................................................................................................................

9. Wymień asezonalne rasy owiec: (2 pkt)

a) ...................................................................

b) ...................................................................

c) ...................................................................

10. Podaj, ile wynosi:

(5 pkt)

a) Cykl płciowy ................................

b) Długość ciąży ...............................

c) Okres stanówki .............................

d) Ile tryk może pokryć maciorek w ciągu roku ............................................

e) Ile waży jagnię po urodzeniu ........................................................................

11. Podaj cechy charakterystyczne mleka owczego.

(2 pkt)

......................................................................................................................................

12. Wymień właściwości użytkowe wełny owczej.

(2 pkt)

......................................................................................................................................

13. Opisz sposób żywienia zimowego i letniego owiec:

(4 pkt)

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

124

14. Podaj temperaturę i wilgotność pomieszczenia dla owiec:

(2 pkt)

......................................................................................................................................

15. Wymień elementy wyposażenia owczarni:

(3 pkt)

......................................................................................................................................

16. W jaki sposób obliczysz nadwyżkę bezpośrednią w produkcji owczar-

skiej? (2 pkt)

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

17. Wymień rasy kóz hodowane w Polsce (5 pkt)

a) .........................................................

b) .........................................................

c) .........................................................

d) .........................................................

e) .........................................................

18. Dojrzałość rozpłodową kozy osiągają w wieku ........................... (1 pkt)
19. Sezon aktywności płciowej występuje w miesiącach ................................

i trwa około .................. dni

(2 pkt)

20. Ciąża u kóz trwa................. dni, jagnię waży................ kg (2 pkt)

21. Opisz postępowanie z koźlęciem po urodzeniu.

(5 pkt)

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

22. Koźlęta w okresie odchowu przyrastają.......................................... (1 pkt)

23. Wymień pasze stosowane w okresie zimowym i letnim. (5 pkt)

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

125

24. Przedstaw walory mleka koziego

(5 pkt)

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

25. Okres laktacji trwa ..................... dni, szczyt produkcji mleka przypada

w.............. tyg. laktacji, wydajność mleka w laktacji wynosi .......... (3 pkt)

Klucz do rozwiązania testu VI – Technologiczne podstawy chowu owiec i kóz

1. b
2. a
3. czarnogłówka, suffolk, texsel, ile de france, berriochon du cher
4.5– 6,5%
5. maciorki 5 kg, tryki 7 kg
6. samice wykazują popęd płciowy przez cały rok
7. romanowska 270 – 300%, owca olkuska ok.235%
8. wschodniofryzyjska w okresie laktacji daje 500-700 l, rekord 1200 l

Willstermach 700–1000 l,5-6% tłuszczu.

9. merynos, wrzosówka, ile de france.

10. a) 16-17 dni, b) 150 dni, c) 6 tyg. d) dorosły 30-40, młody 20-30 szt.
11. zawiera dwa razy więcej białka i tłuszczu niż mleko krowie, mniej wody,

ale posiada specyfi czny zapach, dlatego robi się sery owcze,

12. higroskopijność, ciepłochronność, odprężność, zdolność do spilśniania

(fi lcowania się wełny), ognioodporność.

13. zimowy – siano, buraki pastewne, marchew, dobra kiszonka, pasze tre-

ściwe, wysłodki buraczane, letni: pastwisko, lucerna, koniczyna, susze
z zielonek, pasze treściwe, w tuczu mieszanki pełnoporcjowe, słoma

14. 5-10°C, w czasie wykotów 12-15, wilgotność 70-80%, dopuszczalne stę-

żenia szkodliwych gazów CO

2

-0,01%,0,0026%, H

2

S-0,001% objętości,

świetlenie: powierzchni okien do podłogi 1: 15 – 1: 20

15. paśniki, korytka do dokarmiania jagniąt, poidełka, płotki przepędowe,

stół do bonitacji zwierząt, stół do sortowania wełny, waga do ważenia
jagniąt, waga mleczarska.

126

16. od wartości sprzedaży należy odjąć koszty produkcji.
17. biała i barwna uszlachetniona, saaneńska, regionalne: karpacka, sando-

mierska, burska.

18. 7-8 miesięcy, m.c. ok. 35-40 kg
19. od 15 sierpnia do 15 grudnia, trwa ok. 40 dni.
20. ok. 150 dni, 2-3 kg
21. należy wytrzeć pyszczek ze śluzu, odciąć pępowinę na długość 8 cm,

zdezynfekować jodyną i podsunąć koźlę do wylizania, a następnie przy-
stawić do wymienia matki.

22. 160 g –250 g
23. zielonki, okopowe, treściwe, liście, pędy, gałęzie wierzby, klonu, jarzębi-

ny, dębu, wiązu, grabu, gruszy, leszczyny, akacji, jesionu, brzozy, dzikie-
go bzu, jabłoń i lipa, dodatki mineralne.

24. Podstawowe białka mleka koziego są łatwiej strawne.

Mleko to zawiera w swoim składzie: α-laktoalbuminę i β-laktoglobulinę
oraz kazeinę α-S-1, której nie ma w mleku krowim, dlatego stanowi do-
skonały zamiennik mleka dla dzieci uczulonych na białko mleka krowie-
go, oraz wszystkie potrzebne człowiekowi aminokwasy. Dość znaczna
jest ilość witaminy A, B1, B2, kwasu pantotenowego oraz wapnia, potasu,
magnezu i fosforu, co sprzyja lepszej mineralizacji kośćca i zębów oraz
koncentracji hemoglobiny we krwi.

25. U kóz okres laktacji trwa 280–305 dni, 4-5 tyg. laktacji i trwa do 3 mie-

siąca, wydajność wynosi 400-650 kg

Kryteria oceniania przy 70 punktach

0 – 28 1 (niedostateczny)

30-37 2 (mierny)

38-45 3 (dostateczny)

46-54 4 (dobry)

55-63 5 (bardzo dobry)

64-70 6 (celujący)

127

Test VII

Hodowla koni

Każda prawidłowa odpowiedź oceniana będzie od 1 do 5 punktów. Łączna

liczba punktów 60. Aby otrzymać pozytywną ocenę należy uzyskać 40% mak-
symalnej liczby punktów. Test z wyboru i uzupełnień. Czas odpowiedzi 30
minut. Powodzenia

Nazwisko i imię ........................................................................... data......................

1. Wymień cechy identyfi kacyjne konia. (3 pkt)

a) .........................................................

b) .........................................................

c) .........................................................

2. Rejestry u koni to......................................................................... (2 pkt)

3. Koń dorosły posiada..........................................zębów. (1 pkt)

4. Do maści pojedynczych należy maść: (4 pkt)

a) .........................................................

b) .........................................................

c) .........................................................

d) .........................................................

5. Do maści złożonych należy: (3 pkt)

a) .........................................................

b) .........................................................

c) .........................................................

6. Odmiany to białe plamy na............................................................ (1 pkt)

128

7. Wymień rasy koni szlachetnych: (3 pkt)

a) .........................................................

b) .........................................................

c) .........................................................

8. Ruch konia ocenia się po chodach: (4 pkt)

a) .........................................................

b) .........................................................

c) .........................................................

9. Do celów hodowlanych oceny pokroju dokonuje się w skali .........................

.......................................................................... (2 pkt)

10. Wyróżnia się typy użytkowe koni: (3 pkt)

a) .........................................................

b) .........................................................

c) .........................................................

11. Koniki polskie są umaszczenia ............................................ (1 pkt)

12. Kantar jest przeznaczony wyłącznie do ............................ (1 pkt)

13. Uprząż chomątowa składa się z: (4 pkt)

a) .........................................................

b) .........................................................

c) .........................................................

d) .........................................................

14. Kiełznem dla konia jest........................................................ (1 pkt)

15. Podaj pełną nazwę WKKW............................................................................

....................................................................................................................... (2 pkt)

129

16. Pojedynczy wyścig nazywa się .............................................................. (1 pkt)

17. Podać cechy związane z rozrodem: (4 pkt)

a) .........................................................

b) .........................................................

c) .........................................................

d) .........................................................

18. Pasze dla koni to: (4 pkt)

a) .........................................................

b) .........................................................

c) .........................................................

d) .........................................................

19. Koń wypija dziennie............................................................... (2 pkt)

20. Rozczyszczanie kopyt polega na ..........................................................................

........................................................................................................................

(2 pkt)

21. Kiedy nie należy poić konia? (2 pkt)

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

22. Podaj wskaźnik oświetlenia w stajniach. (1 pkt)

......................................................................................................................................

23. Wymień główne składniki kosztów utrzymania koni. (4 pkt)

24. Wymień najczęściej występujące choroby koni. (5 pkt)

a) .......................................................... d) ..............................................................

b) .......................................................... e) ..............................................................

c) ..........................................................

130

Klucz do rozwiązania testu VII – Hodowla koni

1. a) płeć, wiek b) maść, odmiany c) oznaki, wicherki

2. wgłębienia w koronach zębów siecznych górnej i dolnej szczęki

3. samica 36 zębów, samiec 40 zębów

4. a) siwa, gniada b) kara, kasztanowata c) izabelowata d) bułana

5. a) dereszowata

b) srokata

c) tarantowata

6. głowie i kończynach dolnych

7. a) konie arabskie

b) konie angielskie c) konie półkrwi

8. a) w stępie

b) kłusie

c) galopie

9. w skali 100-punktowej

10. a) wierzchowy b) zaprzęgowy c) wszechstronnie użytkowy

11. myszatego

12. uwiązania konia w boksie

13. a) chomonta b) pasa nagrzbietnika c) podbrzusznika d) naszelnika

14. jest wędzidło

15. Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego

16. gonitwą

17. a) cykl płciowy trwa 21 dni

b) sezon kopulacyjny klaczy trwa od

lutego do lipca c) ciąża trwa 355 dni (11 miesięcy) d) ciężar źre-
bięcia 45-55 kg

18. a) owies, żyto wypocone, jęczmień, mieszanki treściwe uzupełniające

b) siano łąkowe

c) zielonka łąkowa, ewentualnie obrok

d) marchew

pastewna, Hipowit lub inne witaminowo-mineralne

19. 20-50 litrów wody 3 razy dziennie

20. zeskrobywaniu nadmiernie narośniętego trwałego rogu co 6-10 tygodni

21. po wykonaniu ciężkiej pracy, gdy koń jest spocony, zimną wodą

22. powyżej 1: 15

23. a) pasza b) praca ludzka c) usługi weterynaryjne d) rozczyszczanie i ku-

cie koni

24. a) ochwat b) mięśniochwat porażenny (choroba poświąteczna) c) nosa-

cizna d) morzyska e) zagwożdżenie lub nagwożdżenie

131

Kryteria oceniania przy 60 punktach

0

– 25 1 (niedostateczny)

26 – 32 2 (dopuszczający)

33 – 39

3

(dostateczny)

40 – 47 4 (dobry)

48 – 54 5 (bardzo dobry)

55 – 60

6

(celujący)

Test VIII

Chów i hodowla drobiu

Każda prawidłowa odpowiedź oceniana będzie od 1 do 6 punktów. Aby

otrzymać pozytywną ocenę, należy uzyskać 40% maksymalnej liczby punk-
tów. Łączna liczba punktów 56. Czas odpowiedzi 45 minut. Powodzenia.

Nazwisko i imię ........................................................................... data......................

1. Wymień rasy nieśne kur w Polsce i rozpowszechnione mieszańce:

(4 pkt)

a) ....................................................... b) ..............................................................

c) ....................................................... d) ..............................................................

2. Wymień rasy mięsne w Polsce i rozpowszechnione mieszańce: (4 pkt)

a) ....................................................... b) ..............................................................

c) ....................................................... d) ..............................................................

3. Wymień rasy typu ogólnoużytkowego kur i mieszańce międzyrasowe:

(6 pkt)

a) ....................................................... b) ..............................................................

c) ....................................................... d) ..............................................................

e) ....................................................... f) ..............................................................

132

4. Wymień rasy indyków: (3 pkt)

a) ....................................................... b) ..............................................................

c) ....................................................... d) ..............................................................

e) ....................................................... f) ..............................................................

5. Wymień rasy kaczek: (2 pkt)

a) ....................................................... b) ..............................................................

6. Wymień rasy gęsi: (4 pkt)

a) ....................................................... b) ..............................................................

c) ....................................................... d) ..............................................................

7. Dojrzałość płciową kury osiągają w wieku........................................................

(2 pkt)

8. Czas tworzenia się jaja w jajowodzie kury trwa................................................

(1 pkt)

9. Kaczki piżmowe dojrzałość płciową osiągają w wieku..................... (1 pkt)

10. Strusie osiągają dojrzałość płciową w wieku ...................................... (1 pkt)

11. Przedstaw budowę jaja kurzego ............................................................. (4 pkt)

......................................................................................................................................

12. Wymień odcinki układu rozrodczego ................................................... (5 pkt)

13. Podaj okres inkubacji: (6 pkt)

a) kur

............................ b) indyków............... c) kaczek ...........................

d) gęsi.............................. e) strusi ................... f) perlic .............................

14. Wymień pasze treściwe w żywieniu drobiu: (4 pkt)

a) ....................................................... b) ..............................................................

c) ....................................................... d) ..............................................................

133

15. Podaj parametry brojlerów kurzych: (3 pkt)

a) czas tuczu ............................................................................................................

b) ciężar końcowy ..................................................................................................

c) zużycie paszy na jeden kilogram przyrostu ................................................

16. Ile kur rasy ogólnoużytkowej przypada na jednego koguta? .......... (1 pkt)

17. Podaj czas użytkowania nieśnego kur: (2 pkt)

a) w stadach towarowych .....................................................................................

b) w systemie przyzagrodowym ..........................................................................

18. Średnie spożycie mięsa drobiowego na 1 mieszkańca w 2009 roku wynio-

sło ...................................................................................... (1 pkt)

19. Wydajność rzeźna indyków wynosi ........................... (1 pkt)

20. Temperatura ciała ptaków wynosi ............................. (1 pkt)

Klucz do rozwiązania testu VIII – Chów i hodowla drobiu

1. a) Leghorn, b) Lohmann, c) Hy – Line, d) Hisex White (uwaga! mogą być

inne),

2. a) Dominant White Cornish, b) Hybro PN, Hybro G, c) Arbor Acres, d)

Ross 308 Ross 508. (uwaga! mogą być inne)

3. Zielononóżka kuropatwiana, Polbar, Sussex, Rode island red, New hamp-

shire, Plymouth rock, White rock; Messa P, Messa 33, Tetra SL, ISA
brown. Do chowu półintensywnego przeznacza się mieszańce międzyra-
sowe: Astra D, Astra P, Astra W-1, Rossa 1, Rossa 2, Rossa 3, Mess 445.
(uwaga! można wybrać).

4. bronz standard, bronz szerokopierśne, białe szerokopierśne
5. Kaczki pekin, kaczki piżmowe
6. pomorska, biała włoska (kołudzka), zatorska, kielecka, podkarpacka, kar-

tuska

7. w 5– 6 miesiącu życia, tj. z chwilą zniesienia pierwszego jaja

134

8. 24– 26 godzin
9. w wieku 6-7 miesięcy

10. 2,5 roku samice, 3 lata samce
11. skorupa pokryta kutikulą, błona podskorupowa, błona obiałkowa, białko

– 4 warstwy, chalazy, żółtko, tarczka żółtkowa

12. jajnik, lejek jajowodu, jajowód – część białkotwórcza, cieśń maciczna,

część pochwowa

13. kury 21 dni, indyki 28 dni, kaczki 28 dni, piżmowe 35 dni, gęsi 30 dni,

perlice 28 dni, strusie 42 dni

14. zboża, śruty zbożowe, otręby pszenne, kukurydza, mieszanki pełnopor-

cjowe, śruty poekstrakcyjne, sojowa, rzepakowa

15. tucz 6-7 tygodni, ciężar końcowy 1,8 – 2,2 kg, zużycie paszy – 1,8 – 2

kg/1 kg przyrostu

16. kur lekkich 14-15, ogólnoużytkowych 12-13, ciężkich 8-11
17. a) w stadach towarowych – ok.1,5 roku, b) w systemie przyzagrodowym

2-3 lata

18. ok. 21 kg/mieszkańca
19. 80–83%
20. 40,5–41,5 ºC

Kryteria oceniania przy 56 punktach

0 – 23

1

(niedostateczny)

24 – 32 2 (dopuszczający)

33 – 37 3 (dostateczny)

38 – 42 4 (dobry)

43 – 49 5 (bardzo dobry)

50 – 56 6 (celujący)

135

11. Wykaz literatury

1. R.I. Arends, Uczmy się nauczać, WSiP, Warszawa 1995.
2. Z. Blajer, E. Bizior, Kształcenie praktyczne zawód technik rolnik, pro-

dukcja zwierzęca. Przykładowe konspekty, Centrum Doskonalenia
Nauczycieli Szkół Rolniczych, Brwinów 1997.

3. A. Górecka, Rozwój i kształtowanie zainteresowań, WSiP, Warszawa

1989.

4. E. Goźliński, Słowniczek nowych terminów w praktyce szkolnej, CODN,

Warszawa 1997.

5. H. Hamer, Klucz do efektywności nauczania. Poradnik dla nauczycieli.

Veda, Warszawa 1994.

6. K. Kruszewski, Sztuka nauczania-czynności nauczyciela, PWN,

Warszawa 1995.

7. Cz. Kupisiewicz, Dydaktyka ogólna, Warszawa 2000.
8. A. Mikina, Z. Sepkowska, Zanim staniesz się przedsiębiorczy, REA,

Warszawa 2001.

9. A. Mikina, B. Zając, Metody aktywizujące w kształtowaniu postaw przed-

siębiorczych uczniów, WCDNiKP, Łódź 2000.

10. A. Mikina, B. Zając, Metody aktywizujące w liceum profi lowanym,

ŁCDNiKP, Łódź 2002.

11. A. Mikina, Jak wdrażać metodę projektów? Poradnik dla nauczycieli

i uczniów gimnazjum, liceum i szkoły zawodowej, „Impuls”, Kraków
2000.

12. B. Niemierko, Pomiar wyników kształcenia, WSiP, Warszawa 1999.
13. B. Niemierko, Między oceną szkolną a dydaktyką, WSiP, Warszawa

1997.

14. B. Niemierko, Między oceną szkolną a dydaktyczną, Warszawa,1991.
15. S. Nalaskowski, Metody nauczania, Toruń 2000.
16. W. Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Akade-

mickie „Żak”, Warszawa 1998.

136

17. W. Okoń, Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa 1984.
18. W. Okoń, Nauczanie problemowe we współczesnej szkole, PWN, Warszawa

1987.

19. Program nauczania dla zawodu technik rolnik dopuszczony do użytku

szkolnego przez Ministra Edukacji i Nauki 321 [05]/T, TU, SP/MEIN/
REA/2006.03.04

20. Z. Sepkowska, Rola celów operacyjnych w konstruowaniu szkolnych sys-

temów kształcenia, ŁCDNiKP, Łódź 2000.

21. F. Szlosek, Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych, Instytut

Technologii Eksploatacji, Radom 1998.

22. M. Taraszkiewicz, Jak uczyć lepiej? Czyli refl eksyjny praktyk w działa-

niu, CODN, Warszawa 1996.

23. www.lex.pl.