Produkcja zwierzęca
Chów zwierząt dostarcza 50-90% całego dochodu rolnictwa w krajach wysoko rozwiniętych i 10-40% w pozostałych krajach. Do głównych zwierząt hodowlanych zaliczamy: bydło, trzodę chlewną, drób, owce, konie, wielbłądy, kozy, osły.
Chów zwierząt może być ekstensywny lub intensywny w zależności od poziomu rozwoju regionu, warunków przyrodniczych czy tradycji. Ekstensywny chów zwierząt występuje przede wszystkim w krajach opóźnionych w rozwoju gospodarczym lub posiadających wielkie powierzchnie pastwisk(m.in. w Australii, Środkowej Azji, Afryce i Ameryce Płd.). Wzrost produkcji osiąga się przez wzrost pogłowia. Intensywny chów zwierząt dominuje w krajach rozwiniętych i polega na stosowaniu nowoczesnych metod hodowli (dobór materiału genetycznego, wykorzystanie roślin pastewnych oraz pasz treściwych, mechanizacja chowu zwierząt).
BYDŁO
Bydło ma największe znaczenie spośród wszystkich zwierząt hodowlanych. Przodkowie bydła to : a)tur europejski i indyjski
b)zebu – bydło garbate ( bardziej odporne na suszę)
Podstawą rozwoju hodowli jest:
Dogodna baza paszowa w postaci pastwisk i łąk (pampa, preria, step)
Ważna jest bliskość źródeł wody nadających się pojenia
Na wielkość pogłowia bydła wpływa również kształtowanie się podaży roślin pastewnych uzyskiwanych z pól i przemysłu; jest to szczególnie ważne w przypadku hodowli krów, która zlokalizowana jest w pobliżu miast – nie ma tu bogatej bazy paszowej naturalnej, dlatego trzeba podawać krowom pasze treściwe ( pochodzenia rolniczego lub przemysłowego)
Rozwój hodowli bydła uzależniony jest także od możliwości eksportu mięsa lub żywca wołowego oraz mleka i jego przetworów. Znaczenie odgrywa wielkość i dynamika popytu na te produkty jak również wyposażenie w urządzenia umożliwiające ich magazynowanie i transport
W kilku przypadkach hodowla uzależniona jest względami religijnymi (Indie, Bangladesz). W Indiach tzw. „święte krowy” – zwierzęta stanowią tam jedynie siłę pociągową, źródło nawozów oraz skóry (padnięte).
W gorącym klimacie równikowych hodowlę uniemożliwia mucha tse-tse
Ostatnio (lokalnie) na wielkość hodowli ma wpływ choroba „wściekłych krów”
Rozwój transportu, bazy przechowalniczej mięsa i mleka ( chłodnie) sprawił ze mniej ważna staje się bliskość rynku
W strefie klimatów zwrotnikowych i podzwrotnikowych kontynentalnych bydło potrzebuje dużo paszy o wysokiej jakości
Hodowla bydła dostarcza mięsa, mleka, skór, kostki na mączki kostne, nawozu; bydło wykorzystywane jest również jako siła pociągowa.
ROZMIESZCZENIE HODOWLI
W rozmieszczeniu hodowli bydła można wyróżnić 4 obszary:
Azja Południowo-Wschodnia: chów uwarunkowany jest kulturowo ( święte krowy)
Europa: wynika on ze sprzyjających warunków przyrodniczych, pasz i popytu
USA: region północno – wschodni od Atlantyku po Środkowy Zachód ( kierunek mleczny), związany z uprawa kukurydzy, i region obejmujący zachód i południe (kierunek mięsny), czyli obszary prerii
Południowo- wschodnia Brazylia (pampa)
TYPY UŻYTKOWE BYDŁA:
mleczny - średnia wielkość, sylwetka trójkątna, temperament energiczny, głowa i szyja drobne, słabo uwidocznione mięśnie, wyraźne kości, wymię kształtu miskowatego, skrzynkowatego zawieszone sromobrzusznie, późno dojrzewające,
mięsny -), niskie, mała głowa, krótka szyja, sylwetka w prostokąt, krótkie nogi, tułów wałeczkowaty, wysokie przyrosty 900 - 1500 g dziennie, cienki kościec, wcześnie dojrzewa, ciele przebywa przy matce ok. 6 m-cy, b.mała mlecznóść do 1500l mleka,
kombinowany - mięsno-mleczny (czarno-biała, czrewono-biała, czerwono-biała niemiecka), mleczno-mięsny (polska czerwona, żółta niemiecka), cechy pośrednie między 1 i 2, ok. 3-7 tys 1 mleka, przyrosty 550-700 g
wszechstronny - (simentalska, czeska pstra), typ trochę przejściowy, rosłe i ciężkie, duża głowa, mocny kościec, wymię średnio rozwinięte,
roboczy - (siwa stepowa, siwa stepowa węgierska).
UDZIAŁ W ŚWIATOWEJ PRODUKCJI:
Brazylia 14,3 %
Indie 13,9 %
Chiny 8,0 %
USA 7,1 %
Argentyna 3,8 %
Sudan 2,9 %
EKSPORTERZY MIĘSA:
USA, Meksyk, Australia, Argentyna, Brazylia, Nowa Zelandia, Dania, Irlandia, Francja
IMPORTERZY MIĘSA:
Kraje Południowej Europy, kraje arabskie
CECHY HODOWLI:
Ekstensywna hodowla opiera się na rozległych obszarach pastwisk. Zorientowana jest na produkcję mięsa. Dominuje w Brazylii, Argentynie, USA, Rosji, Kazachstanie, Australii, krajach Afryki. Obsada bydła poniżej 30 szt. / 100 ha
Średnio intensywna opiera się na uprawach roślin pastewnych i wykorzystaniu pastwisk naturalnych. Dominuje w krajach skandynawskich, Europie Środkowej i Południowej, Wenezueli, Nowej Zelandii. Obsada bydła to 30-60 szt./100 ha
Intensywna hodowla bydła opiera się na intensywnej produkcji pasz oraz wykorzystaniu maszyn. Ma charakter mleczny i mleczno mięsny. Cechuje ja duża obsada bydła, ponad 160 szt./100 ha. Dominuje w Europie Zachodniej, Australii, niektórych obszarach Chin.
Obsada hodowli bydła czyli ilość sztuk na 100 ha użytków rolnych
Świat = 27,3 szt./100 ha użytków rolnych
Bangladesz 260 szt.
Indie 122 szt.
Holandia 200 szt.
Dania 200 szt.
Niemcy 86
Brazylia 69
Polska 31,2
Średnia mleczność krów na świecie wynosi 2207 kg/rok/1krowa
Największą mleczność osiągają: Korea Południowa 9064 kg, Szwecja 7759 kg, USA 8226 kg, Dania 7516 kg, Polska 3902 kg
Najmniejszą Sudan 408 kg, Kenia 491 kg, Brazylia 1407 kg, Indie 946 kg, Pakistan 1182 kg.
Produkcja mleka na jednego mieszkańca: Nowa Zelandia 3657 kg, Irlandia 1616 kg, Dania 892 kg, Polska 311 kg
Średnia obsada bydła w Polsce wynosi 32.
Województwa z najwyższą obsada: podlaskie 61szt./100ha, mazowieckie 45, wielkopolskie 40, kujawsko-pomorskie 40, łódzkie 38.
Województwa z najniższa obsadą: zachodniopomorskie 10, dolnośląskie 12, lubuskie 13
Charakterystyka hodowli w Polsce:
Hodowla na obszarze Niziny Wielkopolskiej i Pojezierza Kujawskiego wiąże się z intensywną uprawa zbóż i roślin pastewnych oraz z pasaniem wysłodków (przemysł cukrowniczy) i makuchów (przemysł olejarski). W pozostałych częściach kraju, szczególnie na Nizinie Podlaskiej, Mazowieckiej i w górach bydło wypasa się na dużych obszarach łąk i pastwisk. W Polsce dominuje mleczny kierunek hodowli. Mleczność polskich krów wynosi nieco ponad 3000 litrów/ rok i nie jest wysoka (USA – 7400, Szwecja-6700, Dania-6400, Holandia-6300). Roczna produkcja mleka wynosi 12 mld litrów, mięsa wołowego-320 mln ton, cielęciny-40 tys. Ton
TRZODA CHLEWNA
Hodowla trzody chlewnej wg wielkości pogłowia ustępuje hodowli bydła i owiec. Stanowi jednak podstawowa role w globalnej produkcji mięsa w 2002 roku mięso wieprzowe stanowiło aż 40 % światowej produkcji mięsa (wołowe i cielęce 25 %). Hodowla jest stosunkowo wysoko opłacalna co wynika z dużej sprawności organizmu świni w zamianie paszy na biało zwierzęce i szybkiej rotacji stada podstawowego. Mimo dużych walorów ekonomicznych i smakowych mięsa wieprzowego, hodowla trzody chlewnej napotyka liczne bariery:
Czynników obyczajowo – religijnych (tzn. w krajach muzułmańskich i społecznościach żydowskich zakaz spożywania)
Względnie mała wartość odżywcza mięsa wieprzowego
Choroby np. pryszczyca
Względnie szybkie psucie się wieprzowiny
Niedobór pasz pochodzenia rolniczego lub przemysłowego (dotyczy krajów rozwijających się)
Hodowli może sprzyjać :
To że świnie są właściwie wszystkożerne (np. ziemniaki, kukurydza, soja, odpadki itp.)
Opłacalność produkcji
Dostęp do pasz
Sposób gospodarowania ( intensywny czy ekstensywny)
Wyróżnia się następujące odmiany trzody chlewnej:
Mięsną (bekonową)
Mięsno-słoninową
Słoninową
Typowymi rejonami chowu świń są rejony intensywnej gospodarki mieszanej, zwłaszcza strefy umiarkowanej w rejonie uprawy ziemniaka, żyta, jęczmienia, kukurydzy, soi. W wielu krajach ekstensywny chów świń polega na wypasie zwierząt i karmieniu ich tylko roślinami.
Intensywna hodowla (zagrodowa), polega na stosowaniu odmian wysokoplennych, głównie bekonowych, żywieniu zwierząt paszami treściwymi celem szybkiego przyrostu masy zwierzęcej, właściwej opiece weterynaryjnej, higienie produkcji, mechanizacji żywienia, duża obsada zwierząt na 100 ha użytków rolnych. Przeciętnie hoduje się świnie przez 4 -5 miesięcy ( w ekstensywnej o kilka miesięcy dłużej).
Intensywność hodowli pokazuje obsada trzody chlewnej w przeliczeniu na 100 ha użytków rolnych: Holandia około 700 szt./100 ha, Belgia i Luksemburg 469 szt., Dania około 400 szt., Wietnam 235 szt.
Eksporterzy mięsa: USA, Dania, Holandia, Argentyna, Kanada
Importerzy mięsa: Wielka Brytania, Niemcy, Włochy, Rosja
Miarą intensywności trzody chlewnej jest szybkość rotacji pogłowia. W fermach hodowlanych wyhodowanie świni o wadze 110 kg trwa zaledwie pół roku. Rejony intensywnej hodowli związane są z klimatem umiarkowanym: Europa Zachodnia, USA, Argentyna.
Hodowla ekstensywna występuje głównie w klimacie tropikalnym: kraje Azji Wschodniej, ameryki środkowej, wschodnich wybrzeży Brazylii oraz w krajach Europy wschodniej, w Europie Północnej i Zachodniej chów trzody opiera się wykorzystaniu paszy z ziemniaków i żyta, w krajach Europy Południowej podstawową paszą jest kukurydza, w USA kukurydza i soja.
CHODOWLA TRZODY W POLSCE
Średnia obsada trzody w Polsce wynosi 104.
Województwa z najwyższą obsadą: wielkopolskie 222 szt./100 ha, kujawsko-pomorskie 197, łódzkie 135, opolskie 133, pomorskie 129
Województwa z najniższą obsadą: dolnośląskie 43 szt./100 ha, podkarpackie 44, lubelskie 50
Hodowla oparta jest na paszach naturalnych (ziemniaki, żyto, jęczmień) pogłowie podlega wyraźnym zmianom wyznaczonym przez cykl klimatyczny. W Polsce dominuje kierunek mięsny hodowli. Produkcja mięsa wieprzowego w Polsce wynosi 2,5 mln ton z czego znaczna część eksportujemy: półtusze do Rosji i Ukrainy, wędliny do krajów Europy Zachodniej i USA.
HODOWLA OWIEC
Rozpowszechniona jest w wielu regionach świata z wyjątkiem klimatu gorącego i wilgotnego. Owce hoduje się dla pozyskania wełny i skór, udój mleka stosowany jest na nieduża skalę i to w niektórych regionach hodowlanych. Owce zadowalają się uboższymi pastwiskami niż bydło. Od klimatu zależy jakość wełny, najlepszą wełnę mają merynosy wychodowane na suchych wzniesieniach w Hiszpanii. Około ¾ hodowli występuje w strefie naturalnych pastwisk tj. stepy i półpustynie – głównie owce wełniste. Druga odmiana są owce mięsne. W każdej z odmian jest wiele ras, dąży się do uzyskania optymalnej rasy środka wełnisto-mięsnej. Na rozmieszczenie owiec ma wpływ:
Opłacalność produkcji, sposób gospodarowania
Dostęp do pastwisk i wody
Rynek zbytu na wełnę, skóry i inne produkty
Względy religijne – w krajach arabskich ( gdzie nie spożywa się wieprzowiny rozwinęła się hodowla owiec)
Producenci wełny: Australia 27 %, Chiny 11,7 %, Nowa Zelandia 10,3 %, Rosja 3,8 %
Eksporterzy wełny: Australia, Nowa Zelandia, Argentyna, Iran, Turcja
Importerzy wełny: USA, Włochy, Francja, Japonia, Niemcy
Najstarsze i najbardziej rozpowszechnione jest pasterstwo koczownicze owiec. Najlepsza wełnę uzyskuje się tam gdzie są stosunkowo duże wahania temperatury. Na obszarach o chłodnym klimacie wełna jest gęstą, zbita; w krajach gorących rzadka lub krótka. Tam gdzie są znaczne dobowe amplitudy temperatur wełna owiec musi być na tyle długa i puszysta, przewiewna i ciepła aby zapewnić zwierzęciu właściwe warunki termiczne w ciągu całego roku.
W światowej hodowli występuje kilka odmian owiec: wełnista (np. merynosy) dająca mniej mięsa i o gorszych walorach smakowych: Australia, Nowa Zelandia, Chiny, Argentyna. Mięsna – słaba jakość runa, mięso chude i smaczne: kraje Arabskie, Południowej Europy, Mongolia. Owca domowa tzw. Karakuł, hodowana na skóry: Turcja, Grecja, Afganistan, Gruzja, Armenia.
CHODOWLA OWIEC W POLSCE
Średnia obsada owiec w Polsce wynosi 2,5 szt./100 ha. hodowla koncentruje się w następujących regionach: wielkopolskim, zielonogórskim, łódzkim na Nizinie Podlaskiej, Polesiu Lubelskim i w Karpatach, z większym nasileniem na Podhalu i w Bieszczadach.
W Polsce owce hoduje się głównie na wełnę. Wydajność wełny z jednej sztuki jest jednak niska (około 3kg), co czyni rodzima wełnę mało konkurencyjna w porównaniu z tanią importowaną z Australii i Nowej Zelandii. Chów owiec w Karpatach daje również pewna ilość skór i futer oraz mleka owczego z którego wytwarza się oscypki.