Operator sprz

ę

tu ci

ęż

kiego

(834204)

Operatorzy i monterzy maszyn i urz

ą

dze

ń

2

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich

Publikacja opracowana w ramach projektu systemowego pn. „Rozwijanie zbioru
krajowych

standardów

kompetencji

zawodowych

wymaganych

przez

pracodawców”. Priorytet I PO KL, Działanie 1.1

Krajowy standard kompetencji zawodowych
Operator sprz

ę

tu ci

ęż

kiego (834204)

© Copyright by Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013

Kopiowanie i rozpowszechnianie mo

ż

e by

ć

dokonane za podaniem

ź

ródła

ISBN 978-83-7951-000-9 (cało

ść

)

ISBN 978-83-7951-296-6 (296)

Nakład 1000 egz.

Publikacja bezpłatna

Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
00-697 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 65/79, tel. [phone], fax [phone]
e-mail: [e-mail] http://www.crzl.gov.pl

Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Pa

ń

stwowego Instytutu Badawczego

26-600 Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. centr. (48) 364-42-41, fax [phone]
e-mail: [e-mail] http://www.itee.radom.pl

3

Spis tre

ś

ci

1. Dane identyfikacyjne zawodu .............................................................

4

1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfikacjach ...

4

1.2. Notka metodologiczna i autorzy ................................................

4

2. Opis zawodu ..........................................................................................

6

2.1. Synteza zawodu .......................................................................

6

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary wyst

ę

powania

zawodu ....................................................................................

6

2.3.

Ś

rodowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narz

ę

dzia pracy,

zagro

ż

enia, organizacja pracy) ................................................

7

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym przeciwwska-

zania do wykonywania zawodu ................................................

8

2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezb

ę

dne do podj

ę

cia pracy

w zawodzie ...............................................................................

8

2.6. Mo

ż

liwo

ś

ci rozwoju zawodowego, potwierdzania/walidacji

kompetencji ...............................................................................

9

2.7. Zadania zawodowe ...................................................................

9

2.8. Wykaz kompetencji zawodowych.............................................. 10
2.9. Relacje mi

ę

dzy kompetencjami zawodowymi a poziomem

kwalifikacji w ERK/PRK ............................................................. 10

3. Opis kompetencji zawodowych .......................................................... 11

3.1. Przygotowywanie do pracy i eksploatacji maszyn i urz

ą

dze

ń

technicznych Kz1 ..................................................................... 11

3.2. Przygotowywanie i realizowanie robót ziemnych i budowla-

nych Kz2 .................................................................................. 12

3.3. Wykonywanie prac zwi

ą

zanych z przygotowaniem i realizacj

ą

robót drogowych Kz3 ................................................................ 13

3.4. Kompetencje społeczne KzS ................................................... 14

4. Profil kompetencji kluczowych ............................................................ 15

5. Słownik .................................................................................................. 16

4

1. Dane identyfikacyjne zawodu

1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu

w klasyfikacjach:

Według Klasyfikacji zawodów i specjalno

ś

ci na potrzeby rynku pracy (KZiS 2010):

834204 Operator sprz

ę

tu ci

ęż

kiego

Grupa wielka 8 – Operatorzy i monterzy maszyn i urz

ą

dze

ń

(w Mi

ę

dzynaro-

dowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych ISCED 2011 – poziom 3).

Grupa elementarna 8342 – Operatorzy sprz

ę

tu do robót ziemnych i urz

ą

-

dze

ń

pokrewnych (w Mi

ę

dzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów

ISCO-8 odpowiada grupie 8342 Earthmoving and Related Plant Operators).

Według Polskiej Klasyfikacji Działalno

ś

ci (PKD 2007):

Sekcja F. Budownictwo, Dział 42.1. Roboty zwi

ą

zane z budow

ą

dróg ko-

łowych i szynowych, Dział 43.1. Rozbiórka i przygotowanie terenu pod
budow

ę

. Sekcja B. Górnictwo i wydobywanie, Dział 05.2. Wydobywanie

w

ę

gla brunatnego, Dział 08.1. Wydobywanie kamienia, piasku i gliny, Dział

08.92. Wydobywanie torfu. Uzasadnienie: Zawód wyst

ę

puje zarówno

w budownictwie, jak i w górnictwie.

1.2. Notka metodologiczna i autorzy

Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie: analizy

ź

ródeł

(akty prawne, klasyfikacje krajowe, mi

ę

dzynarodowe) oraz głównie wyników

bada

ń

analitycznych na 15 stanowiskach pracy w 5 przedsi

ę

biorstwach (

ś

rednie

– 2, małe − 3, w tym produkcyjne − 1, produkcyjno-handlowe − 1, usługowe − 3),
przeprowadzonych w marcu 2013 r.

Zespół Ekspercki:

•

Andrzej Szkutnik – Wytwórnia Sprz

ę

tu Komunikacyjnego PZL w

Ś

widniku,

•

Michał Pach – FUH GRYFPOL w Bardzicach,

•

Piotr Ziembicki – NOKU TOMRAD w Radomiu,

•

Tadeusz B

ą

kała – Przedsi

ę

biorstwo Wielobran

ż

owe TECH-POL w Puła-

wach.

Ewaluatorzy:

•

Robert Kielar – ZUH TREBOR w Rogo

ź

nie,

•

Henryk Grzesi

ń

ski – Zespół Szkół nr 4 w Tomaszowie Lubelskim.

Recenzenci:

•

Dawid Łoboda – TRANSKOP w Zenonowie k. Kowali,

•

Zdzisław Dr

ą

czkowski – MOTA ENGIL Central Europe S.A. w Lubartowie.

5

Komisja Bran

ż

owa (zatwierdzaj

ą

ca):

•

Roman Szewczyk (przewodnicz

ą

cy) – Regionalna Organizacja Pracodaw-

ców Lewiatan w Cz

ę

stochowie,

•

Sylwester Odziemczyk – Cech Rzemie

ś

lników i Przedsi

ę

biorców Bran

ż

y

Budowlanej w Lublinie,

•

Norbert Bro

ż

ek – Zwi

ą

zek Zawodowy In

ż

ynierów i Techników Zarz

ą

d Kra-

jowy w Warszawie.

Data zatwierdzenia:

•

17.10.2013 r.

6

2. Opis zawodu

2.1. Synteza zawodu

Operator sprz

ę

tu ci

ęż

kiego wykonuje roboty ziemne, budowlane i drogowe,

steruj

ą

c maszynami lub innymi urz

ą

dzeniami mechanicznymi.

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania,

obszary wyst

ę

powania zawodu

Zawód operator sprz

ę

tu ci

ęż

kiego jest okre

ś

leniem ogólnym dla operatorów

wielu ró

ż

nych maszyn i urz

ą

dze

ń

, a co si

ę

z tym wi

ąż

e – posiadaj

ą

cych ró

ż

ne

uprawnienia operatorskie. Operator sprz

ę

tu ci

ęż

kiego pracuje na budowach,

w terenie zamkni

ę

tym lub otwartym, steruj

ą

c maszyn

ą

robocz

ą

w ró

ż

nych wa-

runkach terenowych i technologicznych w nast

ę

puj

ą

cych gał

ę

ziach gospodarki:

budownictwo, kopalnictwo odkrywkowe i skalne. Maszyny i urz

ą

dzenia tech-

niczne stosowane przy robotach ziemnych, budowlanych i drogowych wyst

ę

pu-

j

ą

w trzech grupach, a mianowicie: maszyny do robót ziemnych (koparki jedno-

naczyniowe, koparko-ładowarki, koparko-spycharki, koparki wielonaczyniowe,
koparki drenarskie, koparki wielonaczyniowe ła

ń

cuchowe, spycharki, równiarki,

zgarniarki, ładowarki jednonaczyniowe, pogł

ę

biarki jednoczerpakowe pływaj

ą

-

ce, pogł

ę

biarki wieloczerpakowe pływaj

ą

ce, pogł

ę

biarki ss

ą

ce

ś

ródl

ą

dowe,

palownice, kafary, młoty spalinowe, urz

ą

dzenia wibracyjne do pogr

ąż

ania

i wyrywania, wiertnice do kotwi, wiertnice poziome z zasilaczem hydraulicznym,

ś

widroustawiacze słupów, maszyny do czyszczenia i renowacji rowów meliora-

cyjnych); maszyny do robót drogowych (zespoły maszyn do produkcji miesza-
nek bitumicznych, maszyny do rozkładania mieszanek bitumicznych, skrapiarki
do nawierzchni bitumicznych, repavery i remixery, remontery nawierzchni,
recyklery, frezarki do nawierzchni dróg, maszyny do produkcji, sortowania
i uszlachetniania kruszyw, zespoły maszyn do produkcji mieszanek betono-
wych, maszyny do stabilizacji gruntów, walce drogowe, od

ś

nie

ż

arki mecha-

niczne); maszyny ró

ż

ne i inne urz

ą

dzenia techniczne (wielozadaniowe no

ś

niki

osprz

ę

tów, wyładowarki wagonów, lokomotywki w

ą

skotorowe, maszyny do

oczyszczania i izolacji ruroci

ą

gów, betoniarki, pompy do mieszanki betonowej).

Wszystkie wymienione maszyny i urz

ą

dzenia nale

ż

y traktowa

ć

jako odr

ę

bne

stanowiska pracy operatora sprz

ę

tu ci

ęż

kiego, natomiast grupy maszyn jako

obszary wyst

ę

powania zawodu. Podstaw

ą

prawn

ą

, zgodnie z któr

ą

operator

maszyn roboczych mo

ż

e wykonywa

ć

swój zawód po spełnieniu odpowiednich

warunków, s

ą

aktualnie obowi

ą

zuj

ą

ce przepisy. Do obowi

ą

zków operatora sprz

ę

-

tu ci

ęż

kiego pracuj

ą

cego w okre

ś

lonych warunkach

ś

rodowiskowych i technolo-

gicznych nale

ż

y organizacja stanowiska pracy, wykonywanie obsługi technicznej

i przygotowywanie maszyn i urz

ą

dze

ń

technicznych do prac ziemnych i budowla-

nych, wykonywanie robót drogowych, ziemnych i budowlanych zgodnie z doku-
mentacj

ą

i we współpracy z innymi maszynami, sterowanie i nadzorowanie pracy

linii technologicznych zespołów maszyn do produkcji mieszanek betonowych,
produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw, mieszanek bitumicznych i in-

7

nych. Operator sprz

ę

tu ci

ęż

kiego mo

ż

e prowadzi

ć

jednoosobow

ą

działalno

ść

gospodarcz

ą

po spełnieniu okre

ś

lonych warunków prawnych.

2.3.

Ś

rodowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narz

ę

dzia

pracy, zagro

ż

enia, organizacja pracy)

Operator mo

ż

e pracowa

ć

w bardzo ró

ż

nych warunkach – najcz

ęś

ciej na

otwartej przestrzeni (na placu budowy), w sterowniach wytwórni mas asfaltowych
lub betonowych i w kabinach maszyn do robót ziemnych. Praca na placu budowy
jest szczególnie uci

ąż

liwa. Operator styka si

ę

ze zmienn

ą

, cz

ę

sto zł

ą

pogod

ą

(upał, mróz, deszcz, wiatr), pyłem i kurzem, substancjami chemicznymi (

ś

rodki do

produkcji betonu), wysokimi temperaturami (asfalt podczas rozkładania ma tem-
peratur

ę

około 200ºC), hałasem miejscami przekraczaj

ą

cym dopuszczalne nor-

my, wibracjami,

ś

liskimi i niestabilnymi powierzchniami, ci

ęż

kimi przedmiotami

przenoszonymi na ró

ż

nych wysoko

ś

ciach. W czasie kontroli pracy zespołów

maszyn do produkcji mas betonowych lub zespołów maszyn do produkcji mas
bitumicznych operator mo

ż

e porusza

ć

si

ę

na ró

ż

nych poziomach, na du

ż

ych

wysoko

ś

ciach. Wej

ś

cie na osi

ą

gaj

ą

c

ą

wysoko

ść

30 m wie

żę

kafara jest dozwolo-

ne tylko z odpowiedni

ą

asekuracj

ą

. Operator cz

ę

sto pracuje w

ś

ród innych ci

ęż

-

kich urz

ą

dze

ń

i samochodów transportowych. Musi nieustannie zwraca

ć

uwag

ę

na ludzi znajduj

ą

cych

si

ę

w zasi

ę

gu pracy jego maszyny. Zdarza si

ę

,

ż

e

swoje

obowi

ą

zki wykonuje w warunkach wyj

ą

tkowo trudnych i niebezpiecznych; w nocy,

we mgle, na

ś

liskiej drodze. Prace drogowe i kolejowe wymagaj

ą

zwykle du

ż

ej

ostro

ż

no

ś

ci i specjalnego zabezpieczenia (ta

ś

my, bariery, sygnalizacja

ś

wietlna

lub d

ź

wi

ę

kowa) ze wzgl

ę

du na towarzysz

ą

cy im ruch poci

ą

gów, samochodów

i osób. Operator nara

ż

ony jest na przezi

ę

bienia i choroby reumatyczne, czynniki

biologiczne, alergie, choroby układu kostno-stawowego, choroby wrzodowe spo-
wodowane stresem. Cz

ę

sty kontakt z oparami asfaltu zawieraj

ą

cymi czteroetylen

sprzyja zatruciom powoduj

ą

cym nie

ż

yt oskrzeli, a tak

ż

e zachorowaniom na no-

wotwory. Najwi

ę

kszym zagro

ż

eniem w tym zawodzie s

ą

jednak katastrofy bu-

dowlane i wypadki (uszkodzenia linii wysokiego napi

ę

cia, kanalizacji, instalacji

gazowych, przewrócenie si

ę

maszyn, spadanie z du

ż

ej wysoko

ś

ci ci

ęż

kich

przedmiotów, niewypały, pora

ż

enia pr

ą

dem, wtargni

ę

cie wody itp.). Mog

ą

one

powodowa

ć

bardzo powa

ż

ne obra

ż

enia ciała, a nawet trwałe kalectwo lub

ś

mier

ć

. Organizacja robót zale

ż

y od ich rodzaju, technologii i obszaru działania.

Czas pracy jest z reguły stały, zgodny z obowi

ą

zuj

ą

cymi przepisami. Na ruchli-

wych, w

ę

złowych trasach komunikacyjnych lub gdy konieczne jest usuni

ę

cie

awarii, operatorzy mog

ą

pracowa

ć

w nocy. Tempo robót zale

ż

y tak

ż

e od pory

roku i pogody (du

ż

e nat

ęż

enie w ciepłych porach roku i zatrzymanie wielu robót

w temperaturze ni

ż

szej ni

ż

–20ºC). Operatorzy sprz

ę

tu do robót ziemnych

pracuj

ą

głównie w sezonie letnim, zima jest dla nich okresem urlopowym. Wy-

j

ą

tkiem w tej dziedzinie jest operator od

ś

nie

ż

arki mechanicznej, który prac

ę

wykonuje w miesi

ą

cach zimowych. Jednym z najwa

ż

niejszych elementów or-

ganizacji pracy w budownictwie jest zapewnienie bezpiecze

ń

stwa pracowników

(ubrania robocze i ochronne, wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za ostrzega-
nie przy pracach drogowych i kolejowych) i osób postronnych (tablice ostrze-

8

gawcze oraz informacyjne, sygnalizacja

ś

wietlna i znaki drogowe). Konieczne

jest tak

ż

e odpowiednie oznaczenie i wydzielenie budowy z otaczaj

ą

cej prze-

strzeni (ta

ś

my, o

ś

wietlone bariery, szczelne parkany) i nadzorowanie po godzi-

nach pracy (dozorca pilnuj

ą

cy sprz

ę

tu i materiałów oraz chroni

ą

cy przed obec-

no

ś

ci

ą

osób niepowołanych). Lokalizacje budów cz

ę

sto zmieniaj

ą

si

ę

, co wy-

maga od operatora dyspozycyjno

ś

ci, zgody na cz

ę

ste zmiany miejsca pracy

poza stał

ą

siedzib

ą

firmy nawet przez kilka miesi

ę

cy w sezonie. Operatorzy

u

ż

ywaj

ą

w pracy ubra

ń

roboczych i ochronnych: kombinezonów ocieplanych

i przeciwdeszczowych z elementami odblaskowymi, r

ę

kawic antywibracyjnych,

kasków ochronnych. Ze wzgl

ę

du na ró

ż

norodno

ść

maszyn i urz

ą

dze

ń

tech-

nicznych pod wzgl

ę

dem ich budowy, obsługi, sterowania, współpracy z innymi

maszynami, technologii wykonywania robót oraz BHP podczas ich eksploatacji
bardzo wa

ż

nym zadaniem operatora jest organizacja stanowiska pracy, na

któr

ą

wpływaj

ą

nast

ę

puj

ą

ce elementy (czynniki): posadowienie maszyny, loka-

lizacja maszyny w terenie, no

ś

no

ść

gruntu, pochylenie terenu, stateczno

ść

maszyny, warunki atmosferyczne, pora roku, technika pracy.

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne,

w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu

Prac

ę

operatora sprz

ę

tu ci

ęż

kiego, zale

ż

nie od rodzaju obsługiwanego

urz

ą

dzenia, mo

ż

na zaliczy

ć

do ci

ęż

kiej. Operator powinien by

ć

w pełni sprawny

fizycznie i ruchowo, do

ść

silny fizycznie, odporny psychicznie, gdy

ż

jest nara-

ż

ony na stres wynikaj

ą

cy z du

ż

ej odpowiedzialno

ś

ci i zagro

ż

enia wypadkami,

wytrzymały (praca w złych warunkach atmosferycznych, w przedłu

ż

onym cza-

sie, w nocy). Powinien mie

ć

sprawny układ kostno-stawowy (wibracje), odde-

chowy i krwiono

ś

ny (rozkładanie asfaltu w wysokich temperaturach, kontakt

z jego szkodliwymi oparami zawieraj

ą

cymi czteroetylen), dobr

ą

koordynacj

ę

wzrokowo-ruchow

ą

, gdy

ż

jego praca polega przede wszystkim na precyzyjnym

manipulowaniu ci

ęż

kimi maszynami. Przeciwwskazaniem do wykonywania

zawodu mog

ą

by

ć

zaburzenia równowagi i

ś

wiadomo

ś

ci (padaczka), wady

wzroku, których nie mo

ż

na skorygowa

ć

okularami, daltonizm, schorzenia słu-

chu, wady i choroby kr

ę

gosłupa (praca siedz

ą

ca), choroby serca i układu kr

ą

-

ż

enia, schorzenia układu oddechowego, alergie. O przydatno

ś

ci do pracy na

konkretnym stanowisku decyduje lekarz, oceniaj

ą

c stan zdrowia ka

ż

dego kan-

dydata na podstawie bada

ń

ogólnych, a w przypadku operatorów maszyn sa-

mojezdnych tak

ż

e psychotechnicznych (okulistycznych, laryngologicznych,

neurologicznych), obowi

ą

zuj

ą

cych zawodowych kierowców.

2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezb

ę

dne do podj

ę

cia

pracy w zawodzie

Osoby u

ż

ytkuj

ą

ce sprz

ę

t ci

ęż

ki to osoby pełnoletnie z wykształceniem zasad-

niczym zawodowym lub gimnazjalnym, podstawowym, po uko

ń

czeniu kursu

kwalifikacyjnego, oraz posiadaj

ą

ce prawo jazdy odpowiedniej kategorii, je

ś

li ope-

rator obsługuje maszyny samojezdne wł

ą

czaj

ą

ce si

ę

do ruchu drogowego (ko-

9

parki, zgarniarki, równiarki i in.). Maszyny robocze powinny by

ć

obsługiwane

wył

ą

cznie przez osoby, które uko

ń

czyły szkolenie i uzyskały pozytywny wynik

sprawdzianu przeprowadzonego przez uprawnion

ą

komisj

ę

. Coraz cz

ęś

ciej przy-

datna staje si

ę

umiej

ę

tno

ść

obsługi komputera (wpisywanie danych i kontrolowa-

nie pracy sterowanych komputerowo wytwórni mas betonowych i asfaltowych).

2.6. Mo

ż

liwo

ś

ci rozwoju zawodowego, potwierdzania/

/walidacji kompetencji

Operator sprz

ę

tu ci

ęż

kiego mo

ż

e uzyska

ć

uprawnienia operatora klasy III, II

lub I, w zale

ż

no

ś

ci od urz

ą

dze

ń

, w stosunku do których wymagane s

ą

klasy

uprawnie

ń

. Osoba, która posiada uprawnienia operatora klasy III, mo

ż

e podwy

ż

-

szy

ć

swoje uprawnienia do klasy II dopiero po przepracowaniu jednego roku.

Uprawnienia klasy I mo

ż

na uzyska

ć

, posiadaj

ą

c uprawnienia klasy II i dwuletni

ą

praktyk

ę

na tym stanowisku. Mo

ż

na równie

ż

awansowa

ć

na stanowisko bryga-

dzisty, mistrza lub kierownika robót, przy czym na tym ostatnim stanowisku wy-
magane jest

ś

rednie wykształcenie budowlane z uprawnieniami.

Warunkiem

awansu zawodowego jest ci

ą

głe podnoszenie kwalifikacji oraz indywidualne

cechy i zdolno

ś

ci pracownika. Operator sprz

ę

tu ci

ęż

kiego mo

ż

e doskonali

ć

si

ę

zawodowo, poprzez kształcenie w ró

ż

nych formach, w zawodach z grupy 8342

Operatorzy sprz

ę

tu do robót ziemnych i urz

ą

dze

ń

pokrewnych.

2.7. Zadania zawodowe

Z1.

Organizowanie stanowiska pracy maszyny w okre

ś

lonych warunkach

ś

rodowiskowych i technologicznych zgodnie z zasadami BHP, ochrony

ppo

ż

., ergonomii, ochrony

ś

rodowiska (niezb

ę

dne kompetencje: Kz1,

Kz2, Kz3, KzS).

Z2.

Wykonywanie obsługi technicznej codziennej, handlowej i transportowej
(niezb

ę

dne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS).

Z3.

Wykonywanie robót drogowych, ziemnych, budowlanych, steruj

ą

c ma-

szyn

ą

lub urz

ą

dzeniem technicznym wg ustalonych procesów technolo-

gicznych (niezb

ę

dne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS).

Z4.

Wykonywanie robót przygotowawczych i towarzysz

ą

cych na terenie

budowy (niezb

ę

dne kompetencje: Kz2, Kz3, KzS).

Z5.

Wykonywanie remontów nawierzchni drogowej (niezb

ę

dne kompeten-

cje: Kz3, KzS).

Z6.

Przygotowywanie osprz

ę

tu roboczego maszyny do okre

ś

lonych prac

ziemnych i budowlanych (niezb

ę

dne kompetencje: Kz2, KzS).

Z7.

Wykonywanie robót drogowych lub ziemnych we współpracy z innymi
maszynami (niezb

ę

dne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS).

Z8.

Wykonywanie regulacji układów i elementów maszyn (niezb

ę

dne kom-

petencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS).

Z9.

Analizowanie dokumentacji budowy pod wzgl

ę

dem uzbrojenia terenu,

technologii wykonania i harmonogramu realizacji prac budowlanych,
ziemnych, drogowych (niezb

ę

dne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS).

10

Z10. Prowadzenie dokumentacji eksploatacji maszyny (niezb

ę

dne kompeten-

cje: Kz2, Kz3, KzS).

Z11. Sterowanie i nadzorowanie pracy linii technologicznych zespołów ma-

szyn do produkcji mieszanek betonowych; produkcji, sortowania i uszla-
chetniania kruszyw; produkcji mieszanek bitumicznych (niezb

ę

dne kom-

petencje: Kz3, KzS).

Z12. Przygotowywanie zespołu maszyn do produkcji mieszanek betonowych,

mas bitumicznych, produkcji, sortowania i uszlachetniania kruszyw (nie-
zb

ę

dne kompetencje: Kz3, KzS).

2.8. Wykaz kompetencji zawodowych

Kz1 – Przygotowywanie do pracy i eksploatacji maszyn i urz

ą

dze

ń

technicz-

nych (potrzebne do wykonywania zada

ń

: Z1, Z2, Z3, Z7, Z8, Z9).

Kz2 – Przygotowywanie i realizowanie robót ziemnych i budowlanych (po-

trzebne do wykonywania zada

ń

: Z1, Z2, Z3, Z4, Z6, Z8, Z9, Z10).

Kz3 – Wykonywanie prac zwi

ą

zanych z przygotowaniem i realizacj

ą

robót dro-

gowych (potrzebne do wykonywania zada

ń

: Z1, Z2, Z3, Z5, Z7, Z8, Z10,

Z11, Z12).

KzS – Kompetencje społeczne (potrzebne do wykonywania zada

ń

: Z1÷Z12).

2.9. Relacje mi

ę

dzy kompetencjami zawodowymi

a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK

Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zada

ń

w zawodzie su-

geruje si

ę

wykorzysta

ć

do opisu kwalifikacji na poziomie 3 wła

ś

ciwym dla wy-

kształcenia zasadniczego zawodowego w Europejskiej i Polskiej Ramie Kwalifi-
kacji. Poziom ten jest uzasadniony miejscem usytuowania zawodu w Klasyfika-
cji zawodów i specjalno

ś

ci (grupa wielka 8 i jej odpowiednik w ISCED 2011).

Osoba wykonuj

ą

ca zawód operatora sprz

ę

tu ci

ęż

kiego:

1) w zakresie wiedzy: zna podstawowe fakty, zasady, procesy i poj

ę

cia ogólne

w zawodzie operatora sprz

ę

tu ci

ęż

kiego; zna i rozumie podstawowe fakty,

poj

ę

cia i zale

ż

no

ś

ci w zawodzie oraz w szerszym zakresie elementarne

uwarunkowania prowadzonej działalno

ś

ci w bran

ż

y budowlanej;

2) w zakresie umiej

ę

tno

ś

ci: ma umiej

ę

tno

ś

ci wymagane do realizacji zada

ń

i rozwi

ą

zywania problemów zwi

ą

zanych z przygotowywaniem sprz

ę

tu ci

ęż

-

kiego do ró

ż

norodnych robót drogowych, ziemnych i budowlanych oraz wy-

konywaniem ró

ż

norodnych robót za pomoc

ą

sprz

ę

tu ci

ęż

kiego poprzez wy-

bieranie podstawowych metod, narz

ę

dzi, materiałów i informacji; potrafi wy-

konywa

ć

proste zadania według okre

ś

lonej technologii w bardzo zmiennych

warunkach; umie rozwi

ą

zywa

ć

typowe problemy dotycz

ą

ce współpracy w ze-

spole wieloosobowym, odbiera

ć

i formułowa

ć

wypowiedzi, tak

ż

e bardzo pro-

ste wypowiedzi w j

ę

zyku obcym.

11

3. Opis kompetencji zawodowych

Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefiniowanych

w badaniach na stanowiskach pracy.

Wykonanie zada

ń

zawodowych Z1, Z2, Z3, Z7, Z8, Z9 wymaga posiadania

kompetencji zawodowej Kz1.

3.1. Przygotowywanie do pracy i eksploatacji maszyn

i urz

ą

dze

ń

technicznych

Kz1

Wiedza – zna i rozumie podstawowe
fakty, zasady, procesy, poj

ę

cia ogólne

i zale

ż

no

ś

ci zwi

ą

zane z przygotowa-

niem do pracy, eksploatacj

ą

maszyny

i urz

ą

dzenia technicznego z grupy

sprz

ę

tu ci

ęż

kiego, w szczególno

ś

ci zna:

–

zasady i przepisy BHP, ochrony

ppo

ż

., ergonomii, ochrony

ś

rodo-

wiska w zakresie przygotowania
do pracy i eksploatacji maszyny
i urz

ą

dzenia technicznego;

–

zasady post

ę

powania w zakresie

udzielania pierwszej pomocy przed-
lekarskiej;

–

zasady bezpiecznej obsługi maszyn;

–

rodzaje dokumentów eksploatacyj-

nych maszyn i urz

ą

dze

ń

;

–

rodzaje, budow

ę

, zasady działania

i zastosowania urz

ą

dze

ń

i maszyn

elektrycznych;

–

zasady u

ż

ytkowania i obsługi

urz

ą

dze

ń

i maszyn elektrycznych;

–

rodzaje, budow

ę

ogóln

ą

i zasady

działania silników spalinowych;

–

rodzaje, budow

ę

i zasady działania

hydraulicznych układów nap

ę

do-

wych;

–

rodzaje i parametry techniczne ma-

szyn i urz

ą

dze

ń

technicznych;

–

budow

ę

i działanie mechanizmów

osprz

ę

tu roboczego, układów nap

ę

-

dowych;

–

budow

ę

i działanie kabin maszyn

roboczych;

Umiej

ę

tno

ś

ci – wykonuje niezbyt pro-

ste zadania zwi

ą

zane z przygotowa-

niem do pracy, eksploatacj

ą

maszyny

i urz

ą

dzenia technicznego z grupy

sprz

ę

tu ci

ęż

kiego, w szczególno

ś

ci

potrafi:

–

przestrzega

ć

zasad i przepisów

BHP, ochrony ppo

ż

., ergonomii,

ś

rodowiska w zakresie przygoto-

wania do pracy i eksploatacji ma-
szyny i urz

ą

dzenia technicznego;

–

udziela

ć

pierwszej pomocy przedle-

karskiej w nagłych wypadkach;

–

wykonywa

ć

obsług

ę

techniczn

ą

maszyn i urz

ą

dze

ń

technicznych;

–

wypełnia

ć

ksi

ąż

k

ę

maszyny bu-

dowlanej;

–

monitorowa

ć

proces eksploatacji

maszyny i urz

ą

dzenia technicznego;

–

odczytywa

ć

wskazania urz

ą

dze

ń

kontrolno-pomiarowych w kabinie
maszyny;

–

wykonywa

ć

podstawowe pomiary

wielko

ś

ci fizycznych w układach hy-

draulicznych, w instalacji elektrycz-
nej, w układzie nap

ę

dowym maszy-

ny i urz

ą

dzenia technicznego;

–

wykonywa

ć

regulacje oraz drobne

naprawy elementów i układów
w maszynie lub urz

ą

dzeniu tech-

nicznym;

–

wymienia

ć

osprz

ę

t roboczy w ma-

szynie budowlanej zgodnie z doku-
mentacj

ą

techniczno-ruchow

ą

ma-

szyny;

12

–

budow

ę

i zasady działania linii tech-

nologicznych do produkcji miesza-
nek bitumicznych, mieszanek beto-
nowych oraz do produkcji, sortowa-
nia i uszlachetniania kruszyw.

–

przygotowywa

ć

lini

ę

technologiczn

ą

do okre

ś

lonej pracy;

–

korzysta

ć

z dokumentacji eksplo-

atacyjnej.

Wykonanie zada

ń

zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z6, Z7, Z8, Z9, Z10 wymaga

posiadania kompetencji zawodowej Kz2.

3.2. Przygotowywanie i realizowanie robót ziemnych

i budowlanych Kz2

Wiedza − zna i rozumie podstawowe
fakty, zasady, procesy, poj

ę

cia ogólne

i zale

ż

no

ś

ci zwi

ą

zane z przygotowa-

niem i realizacj

ą

robót ziemnych i bu-

dowlanych, w szczególno

ś

ci zna:

–

zasady i przepisy BHP, ochrony

ppo

ż

., ergonomii, ochrony

ś

rodowi-

ska w zakresie wykonywania prac
zwi

ą

zanych z realizacj

ą

robót

ziemnych i budowlanych, stanowi-
skowe instrukcje BHP;

–

technologi

ę

robót ziemnych, bu-

dowlanych, drogowych;

–

organizacj

ę

placu budowy;

–

organizacj

ę

stanowiska

pracy

maszyny;

–

technik

ę

pracy osprz

ę

tem robo-

czym;

–

wydajno

ść

pracy maszyny;

–

dokumentacj

ę

budowy;

–

organizacj

ę

robót ziemnych na

budowie (projekt organizacji robót
ziemnych, dokumentacja robót);

–

zagadnienia współpracy w zespole

maszyn.

Umiej

ę

tno

ś

ci – wykonuje niezbyt

proste zadania zwi

ą

zane z realizacj

ą

robót

ziemnych

i

budowlanych,

w szczególno

ś

ci potrafi:

–

przestrzega

ć

zasad i przepisów

BHP, ochrony ppo

ż

., ergonomii,

ochrony

ś

rodowiska w zakresie

wykonywania prac zwi

ą

zanych

z realizacj

ą

robót ziemnych i bu-

dowlanych;

–

wykonywa

ć

prac

ę

maszynami

roboczymi na budowie w terenie
rozpoznanym pod wzgl

ę

dem wa-

runków geologicznych i grunto-
wych przez inwestora lub praco-
dawc

ę

;

–

wykonywa

ć

prac

ę

maszyn

ą

robo-

cz

ą

w strefie niebezpiecznej w s

ą

-

siedztwie podziemnych sieci (me-
diów) oraz napowietrznych linii
energetycznych;

–

organizowa

ć

stanowisko

pracy

maszyny w istniej

ą

cych warunkach

terenowych i technologicznych;

–

wykonywa

ć

prac

ę

maszyn

ą

lub

urz

ą

dzeniem technicznym, stosu-

j

ą

c odpowiedni

ą

technik

ę

pracy;

–

oblicza

ć

wydajno

ść

praktyczn

ą

maszyny lub urz

ą

dzenia technicz-

nego;

–

wykonywa

ć

pomiary i obliczenia

robót ziemnych;

–

współpracowa

ć

z innymi maszy-

nami podczas wykonywania robót
ziemnych i budowlanych;

13

–

okre

ś

la

ć

cechy fizyczne gruntu,

no

ś

no

ść

gruntu, rozpoznawa

ć

ka-

tegori

ę

gruntu, okre

ś

la

ć

pochyle-

nie terenu, oblicza

ć

bezpieczn

ą

odległo

ść

maszyny od kraw

ę

dzi

wykopu;

–

wykonywa

ć

roboty przygotowawcze

i towarzysz

ą

ce na terenie budowy.

Wykonanie zada

ń

zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z7, Z8, Z10, Z11, Z12 wy-

maga posiadania kompetencji zawodowej Kz3.

3.3. Wykonywanie prac zwi

ą

zanych z przygotowaniem

i realizacj

ą

robót drogowych Kz3

Wiedza – zna i rozumie podstawowe
fakty, zasady, procesy, poj

ę

cia ogólne

i zale

ż

no

ś

ci zwi

ą

zane z przygotowa-

niem i realizacj

ą

robót drogowych,

w szczególno

ś

ci zna:

–

zasady i przepisy BHP, ochrony

ppo

ż

., ergonomii, ochrony

ś

rodo-

wiska w zakresie prac zwi

ą

zanych

z realizacj

ą

robót drogowych;

–

elementy składowe drogi;

–

budow

ę

nawierzchni drogowej;

–

materiały do budowy nawierzchni

drogowych;

–

technologi

ę

robót drogowych;

–

zasady zag

ę

szczania statycznego

i wibracyjnego gruntu, asfaltu, kost-
ki brukowej, kamienia naturalnego;

–

budow

ę

r

ę

cznych urz

ą

dze

ń

dro-

gowych;

–

budow

ę

zespołu maszyn do pro-

dukcji mas betonowych, mas bi-
tumicznych, sortowania i uszla-
chetniania kruszyw;

–

budow

ę

maszyn do wykonywania

remontów nawierzchni drogowej
oraz utrzymania dróg;

–

przepisy

techniczno-budowlane

dotycz

ą

ce dróg publicznych.

Umiej

ę

tno

ś

ci – wykonuje niezbyt

proste zadania zwi

ą

zane z przygoto-

waniem i realizacj

ą

robót drogowych,

w szczególno

ś

ci potrafi:

–

przestrzega

ć

zasad i przepisów

BHP, ochrony ppo

ż

., ergonomii,

ochrony

ś

rodowiska w zakresie

wykonywania

prac

zwi

ą

zanych

z realizacj

ą

robót drogowych;

–

okre

ś

la

ć

współczynniki spulchnie-

nia i zag

ę

szczenia gruntu;

–

rozpoznawa

ć

rodzaj zag

ę

szcza-

nego materiału;

–

posługiwa

ć

si

ę

r

ę

cznymi urz

ą

dze-

niami drogowymi;

–

oblicza

ć

wydajno

ść

pracy maszy-

ny i urz

ą

dzenia;

–

dobiera

ć

typ maszyny do okre

ś

lo-

nej roboty drogowej;

–

wykonywa

ć

naprawy nawierzchni

drogowej;

–

rozpoznawa

ć

materiały do budowy

nawierzchni drogowej;

–

wykonywa

ć

roboty drogowe, ope-

ruj

ą

c odpowiednim typem maszy-

ny w zale

ż

no

ś

ci od zastosowanej

technologii robót;

–

przygotowywa

ć

lini

ę

technologiczn

ą

do produkcji wg zasad opracowa-
nych przez technologa do

ś

ci

ś

le

okre

ś

lonych prac;

–

sterowa

ć

prac

ą

linii technologicznej.

14

Wykonanie wszystkich zidentyfikowanych w standardzie zada

ń

zawodo-

wych wymaga posiadania kompetencji społecznych KzS.

3.4. Kompetencje społeczne KzS:

–

ponosi odpowiedzialno

ść

za przygotowanie do pracy i eksploatacj

ę

maszyn

i urz

ą

dze

ń

technicznych z danej grupy maszyn sprz

ę

tu ci

ęż

kiego,

–

dostosowuje zachowanie do zmian w

ś

rodowisku pracy maszyn i urz

ą

dze

ń

z danej grupy maszyn sprz

ę

tu ci

ęż

kiego,

–

pracuje cz

ęś

ciowo samodzielnie i podejmuje współprac

ę

w zorganizowa-

nych warunkach pracy maszyn i urz

ą

dze

ń

z grupy sprz

ę

tu ci

ęż

kiego,

–

ocenia wpływ swoich działa

ń

realizowanych w ramach współpracy zespoło-

wej na maszynach i urz

ą

dzeniach z grupy sprz

ę

tu ci

ęż

kiego i ponosi odpo-

wiedzialno

ść

za ich skutki.

15

4. Profil kompetencji kluczowych

Ocen

ę

wa

ż

no

ś

ci kompetencji kluczowych dla zawodu operatora sprz

ę

tu ci

ęż

-

kiego przedstawia rys. 1.

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowane-

go w Mi

ę

dzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych – projekt PIAAC

(OECD).

1

2

3

4

5

Umiejętność obsługi komputera i wykorzystania Internetu

Umiejętności matematyczne

Umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania

Sprawność motoryczna

Planowanie i organizowanie pracy

Wywieranie wpływu/przywództwo

Komunikacja ustna

Współpraca w zespole

Rozwiązywanie problemów

Serie1

Zbędne

Mało ważne

Ważne

Istotne

Bardzo ważne

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu 834204 Operator sprz

ę

tu ci

ęż

kiego

16

5. Słownik

Zawód

−

zbiór zada

ń

(zespół czynno

ś

ci) wyodr

ę

bnionych w wyniku społecz-

nego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami
przez poszczególne osoby i wymagaj

ą

cych odpowiednich kwalifikacji

i kompetencji (wiedzy, umiej

ę

tno

ś

ci oraz kompetencji społecznych)

zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu
stanowi

ź

ródło dochodów.

Specjalno

ść

−

jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera cz

ęść

czynno

ś

ci o podobnym charakterze (zwi

ą

zanych z wykonywan

ą

funkcj

ą

lub przedmiotem pracy) wymagaj

ą

cych pogł

ę

bionej lub do-

datkowej wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci zdobytych w wyniku dodatkowego

szkolenia lub praktyki.

Zadanie
zawodowe

−

logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyra

ź

nie okre-

ś

lonym pocz

ą

tku i ko

ń

cu, wyodr

ę

bniony ze wzgl

ę

du na rodzaj lub

sposób wykonywania czynno

ś

ci zawodowych powi

ą

zanych jednym

celem, ko

ń

cz

ą

cy si

ę

produktem, usług

ą

lub decyzj

ą

.

Kompetencje
zawodowe

−

wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykona

ć

, odpowied-

nio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane s

ą

trzema zbiorami: wie-

dzy, umiej

ę

tno

ś

ci oraz kompetencji społecznych.

Wiedza

−

zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie

uczenia si

ę

, odnosz

ą

cych si

ę

do dziedziny uczenia si

ę

lub działalno-

ś

ci zawodowej.

Umiej

ę

tno

ś

ci

−

zdolno

ść

wykonywania zada

ń

i rozwi

ą

zywania problemów wła

ś

ci-

wych dla dziedziny uczenia si

ę

lub działalno

ś

ci zawodowej.

Kompetencje
społeczne

−

zdolno

ść

autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w

ż

yciu

zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju,
z uwzgl

ę

dnieniem kontekstu etycznego.

Kompetencje
kluczowe

−

wiedza, umiej

ę

tno

ś

ci i postawy odpowiednie do sytuacji, niezb

ę

dne

do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem,
integracji społecznej i zatrudnienia.

Standard
kompetencji
zawodowych

−

norma opisuj

ą

ca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania

zada

ń

zawodowych wchodz

ą

cych w skład zawodu, akceptowana

przez przedstawicieli organizacji zawodowych i bran

ż

owych, praco-

dawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych.

Kwalifikacja

−

zestaw efektów uczenia si

ę

(zasób wiedzy, umiej

ę

tno

ś

ci oraz kompe-

tencji społecznych), których osi

ą

gni

ę

cie zostało formalnie potwier-

dzone przez uprawnion

ą

instytucj

ę

.

Europejska
Rama
Kwalifikacji

−

przyj

ę

ta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji,

umo

ż

liwiaj

ą

cy porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w ró

ż

nych

krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyró

ż

niono 8 poziomów

kwalifikacji opisywanych za pomoc

ą

efektów uczenia si

ę

; stanowi

ą

one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji.

Polska Rama
Kwalifikacji

−

opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowane-

go rejestru kwalifikacji w Polsce.

Krajowy
System
Kwalifikacji

−

ogół rozwi

ą

za

ń

słu

żą

cych ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji

(potwierdzaniu efektów uczenia si

ę

) oraz zapewnianiu ich jako

ś

ci.