nr 4, pax
dziernik 2010
nr 4, pax
dziernik 2010
Witajcie w czwartym numerze e-magazynu dla
subskrybentów newslettera MaciejWielobob.pl!
Ten numer naszego e-magazynu poS
więcimy
ajurwedzie. Ajurweda jest praktycznie
nierozerwalnie powiązana z jogą, dlatego też
zdecydowałem się przekazać Wam materiał,
który wskazuje na te powiązania. Zachęcam do
lektury, w razie pytań S
miało piszcie na
[e-mail]
MACIEJ WIELOBÓB - NAJBLIŻSZE WARSZTATY
WARSZTATY Z MACIEJEM WIELOBOBEM W NAJBLIŻSZYM CZASIE:
http://maciejwielobob.pl/?page_id=16
23-24 padx
dziernika 2010 - warsztaty i seminarium w Krakowie
7 listopada 2010 - warsztat we Wrocławiu
20-21 pax
dziernika 2010 - seminarium i warsztaty w Krakowie
11-12 grudnia 2010 - seminarium i warsztaty w Krakowie
SZKOLENIE NAUCZYCIELSKIE Z MACIEJEM WIELOBOBEM:
http://maciejwielobob.pl/?page_id=20
Magazyn dla subskrybentów newslettera
AJURWEDA
Ajurweda  dosłownie wiedza (lub nauka) o życiu  prawdopodobnie najstarsza medycyna S
wiata ma
wiele do zaoferowania jodze. Wywodzą się z tego samego x
ródła, jakim jest najstarsza indyjska filozofia 
sankhja, przy czym joga postawiła sobie za cel pracę nad uspokojeniem umysłu, natomiast ajurweda  nad
zdrowiem i harmonią organizmu. OczywiS
cie tych zagadnień nie da się rozdzielić, dlatego właS
nie warto
przyjrzeć się punktom, w których te dziedziny się zbiegają, jak również obszarom, w których mogą się
wzajemnie uzupełniać.
W jodze do czasów Krishnamacharyi, poza skromnymi wątkami w tekstach S
redniowiecznych i
póx
niejszych, nie rozwijano tematyki leczniczej. Ajurweda, z racji swojego przedmiotu i celu, rozwijała
zarówno diagnostykę, jak i koncepcje terapeutyczne. Co ciekawe, o ile w jodze znamy niewiele istotnych
tekstów (Jogasutry i Jogabhaszja, Yoga-Yagnavalkya Sanhita, Hatha joga pradipika, Gheranda sanhita, Siva
sanhita + niektóre Upaniszady i Bhagavadgita), o tyle w ajurwedzie od około 2 tysięcy lat p.n.e. regularnie
pojawiają się teksty z tej dziedziny, dzięki czemu mamy bardzo bogate piS
miennictwo na temat diagnostyki,
profilaktyki i leczenia w ajurwedzie. Dr Ganesh Mohan żartuje, że o ile teksty jogiczne nie zajmą nawet
jednej półki, to na piS
miennictwo z klasycznej ajurwedy nie wystarczy jeden regał.
Krishnamacharya znał to bogactwo ajurwedy i dlatego przełożył niektóre koncepcje ajurwedyjskie na język
jogi, zaczynając prawdziwą terapię jogą. Warto zwrócić uwagę na fakt, że zarówno jedna jak i druga
dziedzina stawiają sobie za cel uwolnienie od cierpienia (dukham), jak również upartują x
ródła cierpienia w
tym samym czynniku  braku S
wiadomoS
ci (avidya).
"Drzewo sankhji
Filozofia sankhji dokonuje opisu S
wiata w formie 25 jakoS
ci (tattv). OczywiS
cie opisu tego nie należy
rozumieć dosłownie  w sankhji i jodze traktuje się go jako pewnego rodzaju schemat  strukturę dynamiczną
procesu medytacji, z kolei ajurweda  jako x
ródła swoich koncepcji diagnostycznych i terapeutycznych,
szczególnie koncepcji 3 dosz i 20 właS
ciwoS
ci.
To, co warto zapamiętać z niniejszej koncepcji (przedstawionej na poniższym diagramie) to fakt, że w
sankhji (a co za tym idzie także w jodze i ajurwedzie) przyjmuje się, iż realnie istnieją 2 podstawowe zasady
rzeczywistoS
ci:
" Prakriti (aktywna, ewoluująca Natura lub Materia, w tym także materia subtelna np. umysł),
" Purusza (pasywny Duch).
O ile niezmienny purusza jest naszym prawdziwym Ja, o tyle w jodze, ajurwedzie i terapii jogą pracujemy
wyłącznie nad elementami prakriti (do których należy także umysł).
3.
Magazyn dla subskrybentów newslettera
(1) purusza (2) prakriti nieprzejawiona
(3) prakriti przejawiona
S
wiadomoS
ć intuicyjna  buddhi
(mahat)
(4) ja  działające (ego)  ahankara
(5) umysł (6-10) (11-15) (16-20) (21-25)
manas 5 zmysłów 5 narządów elementy subtelne żywioły
jnanendriya/ działania tanmatra mahabhuta
buddhindriya karmendriya
ucho mowa boski dx
więk przestrzeń
skóra ręka boskie czucie powietrze
oko noga boska barwa ogień
język narz. rozmnażania boski smak woda
nos narząd boski zapach ziemia
wydalania
3 dosze
Koncepcja 5 żywiołów, będącą częS
cią przedstawionego powyżej "drzewa sankhji", jest niezwykle
istotna dla ajurwedy. Warto zwrócić uwagę na fakt, aby nie traktować nazbyt dosłownie okreS
leń takich jak
"ziemia", "woda" etc. Gdy odwołujemy się do terminu "ziemia" nie mamy na myS
li gleby, a zestaw
właS
ciwoS
ci takich jak stabilnoS
ć, twardoS
ć, ciężkoS
ć, suchoS
ć. Podobnie "woda" odnosi się do jakoS
ci
wilgoci, płynnoS
ci czy zimna, "powietrze"  suchoS
ci, zimna, mobilnoS
ci itd.
Klasyfikacja 5 żywiołów nie wystarcza jednak do opisu złożonoS
ci organizmu człowieka, dlatego
ajurweda grupuje właS
ciwoS
ci i funkcje organizmu w inny sposób. W tej kalsyfikacji sugeruje się 3 grupy
właS
ciwoS
ci, nazywane doszami. 3 dosze to: związana z żywiołem powietrza Vata, ognista Pitta oraz Kapha,
reprezentująca właS
ciwoS
ci ziemi i wody. Wspólnym mianownikiem wszystkich dosz jest element
przestrzeni (czasem okreS
lany jako eter). Najważniejszymi właS
ciwoS
ciami vaty jest suchoS
ć, lekkoS
ć i (do
pewnego stopnia) zimno; główną funkcją vaty jest ruch, mobilnoS
ć. Gorąco jest najważniejszą właS
ciwoS
cią
pitty, dlatego też jej funkcją jest metabolizm. Z kolei kapha związana jest z takimi kluczowymi
właS
ciwoS
ciami jak: zimno, stabilnoS
ć, wilgoć, a podstawową jej funkcją jest utrzymywanie strukturalnej
integralnoS
ci organizmu.
4.
Magazyn dla subskrybentów newslettera
20 właS
ciwoS
ci
OczywiS
cie jest niezliczona iloS
ć rozmaitych właS
ciwoS
ci natury, ale w ajurwedzie uważa się, że jest
20 najważniejszych. WłaS
ciwoS
ci te pogrupowane w 10 par przeciwieństw są podstawą systemu
diagnostycznego i leczniczego ajurwedy.
20 właS
ciwoS
ci w ajurwedzie
ciężki lekki
powolny szybki
zimny gorący
oleisty suchy
gładki szorstki
stały płynny
miękki twardy
statyczny ruchliwy (mobilny)
subtelny niesubtelny
mętny wyrax
ny
Podobnie jak omawiane już w tym rozdziale 5 żywiołów, również i 20 właS
ciwoS
ci nie należy brać
zbyt dosłownie, tylko obserwować jak objawiają się one w organizmie. Każda z tych właS
ciwoS
ci wytrącona
z równowagi generuje potencjalnie różne problemy. Np. suchoS
ć może objawiać się w stawie kolanowym
(strzelanie w stawach, degeneracja stawu), w układzie trawiennym (zaparcia), S
luzówce układu
oddechowego (podrażnienie S
luzówki). Podobnie zbyt dużo oleistoS
ci może objawiać się w zbyt dużej iloS
ci
mazi w stawach i niestabilnoS
ci stawów (szczególnie kolana), a w układzie pokarmowym w tendencji do
biegunek etc.
Procedura diagnostyczno-lecznicza w ajurwedzie w niewielkim uproszczeniu wygląda tak:
diagnozuję które czynniki są w nadmiarze w organizmie i zajmuję się uzupełnieniem przeciwnej właS
ciwoS
ci
poprzez odpowiednią dietę, zioła, praktyki asan, pranajamy i medytacji. Najprostszym przykładem może być
osoba z tendencjami do kataru i/lub dużej iloS
ci S
luzu / flegmy w organizmie, której możemy polecić jedzenie
kasz (szczególnie gryczanej i jaglanej) i np. dosyć dynamiczną praktykę asan, zakończoną pranajamą
kapalabhati. Z kolei jeżeli ktoS
ma wysuszone stawy lub S
luzówki warto mu zalecić jedzenie ciepłych zup,
ograniczenie suchych pokarmów i praktyka bardziej statyczna, ale z rozlux
nionym ciałem.
W dietetyce ajurwedyjskiej rozwinięto z kolei koncepcję 6 smaków, którą również możemy
wykorzystywać do leczenia lub zapobiegania nierównowadze 20 właS
ciwoS
ci. Poniżej przedstawiam 6
smaków i żywioły i właS
ciwoS
ci, które są wzmacniane przez poszczególne smaki.
5.
Magazyn dla subskrybentów newslettera
Żywioł WłaS
ciwoS
ci
Smak
Ziemia, woda Oleisty, ciężki, zimny
Słodki
Ziemia, ogień Oleisty, lekki, gorący
KwaS
ny
Woda, ogień Oleisty, ciężki, gorący
Słony
Ogień, powietrze Suchy, lekki, gorący
Ostry
Powietrze, przestrzeń Suchy, lekki, zimny
Gorzki
Powietrze, ziemia Suchy, ciężki, zimny
Cierpki
OczywiS
cie jedzenie posiada także inne właS
ciwoS
ci, stąd warto zacząć przyglądać się swojemu
pożywieniu w kontekS
cie problemów zdrowotnych, które u nas występują. Złotą zasadą w zakresie
odżywiania jest oczywista rada, aby zawierać w swoim jedzeniu wszystkie smaki, ze szczególnym naciskiem
na gorzki i cierpki, które przeważnie zaniedbujemy, gdyż są mniej smaczne. Poniżej załączam tabelę, która
przedstawia przykładowe produkty dla każdego ze smaków.
Smak Przykładowe produkty
Słodki Cukier, miód, ryż, mleko, masło, marchew etc.
KwaS
ny Cytryny, ser, jogurt / kwaS
ne mleko, pomidory, kwaS
ne owoce etc.
Słony Sól
Gorzki Zielone, liS
ciaste warzywa (np. sałata), kurkuma, kozieradka
Ostry Chili, imbir, rzodkiewki etc.
Cierpki Grochy, soczewice, ziemniaki, gruszki, skórki cytrysów
6.
Magazyn dla subskrybentów newslettera
Konstytucja ajurwedyjska (prakriti)
Konstytucja psychofizyczna (prakriti) jest naszym naturalnym stanem (naszym naturalnym
rozkładem dosz), który nie zmienia się przez całe życzie. Nie wolno redukować prakriti tzn. wytrącać kogoS
z
naturalnego dla niego sposobu funkcjonowania, ponieważ doprowadzi to do choroby. Czasami błędnie
rozumiemy przywracanie czyjejS
równowagi, budując sztuczne modele. U każdego indywidualny rozkład
właS
ciwoS
ci jest indywidualny i on stanowi czyjąS
równowagę. Gdy np. zmusimy nadruchliwą osobę do
leżenia cały dzień to prawdopodobnie spowodujemy u niej stan mniej lub bardziej poważnej nierównowagi.
Dlatego właS
nie warto poznać swoją konstytucję ajurwedyjską ( wypełniając poniższy kwestionariusz i
sumując punkty w każdej kolumnie).
Kapha
Vata Pitta
Szczupła R
rednia
Budowa GrubokoS
cista, masywna
R
rednia
Ciężka
Niska
Waga
Gładka, miękka, Zimna, blada,
Cienka, sucha,
Skóra
zaróżowiona, ciepła wilgotna, tłusta, gruba
zimna, szorstka
Przetłuszczające się,
Ciemne, suche, Przetłuszczające się,
Włosy
rude proste, łysienie,
cienkie, łamliwe kręcone, falowane, grube
blond,
Wrażliwe na S
wiatło,
Suche, aktywne,
Spokojne, duże,
Oczy
jasne, zielone
ciemne, małe
kochające, niebieskie
Czerwone lub żółtawe,
Gładkie, wilgotne, blade
Usta
Suche, spękane, ciemne
pełne
Wystające, duże, szpary
Delikatne dziąsła, zęby
Mocne dziąsła, zdrowe,
Zęby
między zębami, cienkie
S
redniej wielkoS
ci,
białe zęby
dziąsła
miękkie
Różowe, elastyczne, Grube, gładkie,
Paznokcie
Suche, szorstkie, łamliwe
błyszczące połyskujące
Zapadnięte, ze
Płaskie, gładkie Zaokrąglone lub pulchne
Policzki
zmarszczkami
Szczupły, płaski,
Zaokrąglony
Umiarkowany
Brzuch
zapadnięty
Stawy O przeciętnej mobilnoS
ci Duże, z dużą iloS
cią mazi
Zimne,  strzelające
7.
Magazyn dla subskrybentów newslettera
Kapha
Vata Pitta
Stały, o S
rednim
Nieregularny, skąpy Mocny
Apetyt
nasileniu, narasta powoli
Szybkie, powoduje Wydłużone, wytwarza
Trawienie
Nieregularne, gazy
gorąco się S
luz
Intensywne
Pragnienie Skąpe
Zmienne
Powolne wydalanie,
Twardy, z tendencją
Lux
ny
Stolec
gruby stolec
do zatwardzeń
AktywnoS
ć, ale nie Tendencja do siedzącego
AktywnoS
ć fizyczna NadaktywnoS
ć
przesadna trybu życia
Zawsze bardzo Powolna, czasami
AktywnoS
ć umysłowa Przeciętna
aktywny/a ociężała
Niepokój, lęk, Gniew, zazdroS
ć, Przywiązanie, chciwoS
ć,
Emocje
elastycznoS
ć determinacja spokój
Dobra krótkotrwała,
R
wietna długotrwała,
W sam raz
Pamięć
kiepska długtrwała
gorsza krótkotrwała
Wiele, aktywne, Płomienne, brutalne,
Sny Romantyczne, łzawe
pełne lęku szczegółowe
W niewielkich iloS
ciach,
Skąpy, przerywany Długi, głęboki
Sen
ale krzepiący
Szybka, niewyrax
na Ostra, trafiająca w sedno
Mowa Powolna, monotonna
Wydaje na dobra
Szybko wydaje pieniądze Dobry  oszczędzacz
Finanse
luksusowe
8.
Magazyn dla subskrybentów newslettera
Jako ciekawostkę przytoczę, że Ganesh Mohan podaje, iż około 50% osób ma dominującą pittę, 30% - vatę, a
20% kaphę. Poniższa tabela pokazuje jak poszczególne dosze są powiązane z 20 właS
ciwoS
ciami.
Pita Kapha
Vata
Suchy Oleisty Oleisty
lekki gorący ciężki
zimny lekki zimny
wyrax
ny płynny mętny
ruchliwy szybki stały
subtelny jasny powolny
szorstki niesubtelny
S
liski
statyczny
Warto pamiętać, że kwestionariusza nie wykonujemy po to, aby się zaszufladkować, a przede
wszystkim po to, aby dostrzec ewentualną nierównowagę w badanych przez test właS
ciwoS
ciach (tj. która z
właS
ciwoS
ci jest bardzo wysoka we mnie? - może to być oznaka nierównowagi. W zasadzie kwestionariusze
tego typu jak przedstawiony powyżej należy potraktować bardziej jako niezobowiązującą psychozabawę.
To, co jest istotne dla nas dla poznania swojej prakriti to to, aby rozpoznać naturalny dla siebie rozkład
właS
ciwoS
ci.
9.
Magazyn dla subskrybentów newslettera
3 przyczyny choroby wg ajurwedy
Najważniejszy tekst ajurwedy "Czaraka samhita" wyróżnia 3 podstawowe przyczyny złego zdrowia:
1. Błędne używanie zmysłów (szczególne widzenia, słyszenia i jedzenia):
a. niewystarczające (deprywacja sensoryczna)
b. nadmierne (np. przejadanie się)
c. niewłaS
ciwe (np. czytanie w ciemnoS
ciach)
2. Nieakceptowanie przemiany (parinama)
Nieakceptowanie zachodzących zmian (związanych z porami roku, etapami życia,
porami dnia, bieżącymi wydarzeniami).
3. Brak uważnoS
ci (prajna-aparadha)
Wg Czaraki jest to główna przyczyna chorób. Tu warto zauważyć, że joga także brak
S
wiadomoS
ci (avidya) uznaje za podstawową przyczynę cierpienia (kleS
ę).
3 filary ajurwedy i 3 S
rodki diagnozy
3 filary ajurwedy to:
1. Przyczyna choroby (hetu)
2. Symptomy (lingam)
3. Postępowanie lecznicze (aS
adam)
Nie możemy stosować postępowania leczniczego na podstawie samych objawów. Podobne objawy
będziemy leczyć w rozmaity sposób, zależnie od przyczyny, która wywołuje symptom.
3 S
rodki diagnozy to:
1. Oglądanie chorego (parS
ana)
2. Badanie palpacyjne (sparS
ana) /w tym także diagnoza z pulsu/
3. Zadawanie pytań (praS
ana)
Istotne czynniki w diagnozie chorego
"Czaraka samhita" każe zwracać uwagę w diagnozie chorego na następujące czynniki:
1. Które właS
ciwoS
ci są niezrównoważone u pacjenta?
2. Która dhatu (układ ciała: np. MięS
niowy, krwionoS
ny itd.) jest niezrównoważona?
3. Jakie jest agni (metabolizm)?
4. Jaka jest konstytucja ajurwedyjska pacjenta?
5. Jaki jest wiek pacjenta?
6. Siła osoby badanej
7. Czas (pora roku) i otoczenie
8. Jakie są nawyki i przyzwyczajenia pacjenta?
9. Dieta pacjenta
10. Stan umysłu pacjenta (stopień otwartoS
ci na leczenie).
10.
Magazyn dla subskrybentów newslettera
Brmhana i langhana
W ajurwedzie wyróżnia się 2 sposoby leczenia: brmhana [czyt. brimana] i langhana. Brmhana oznacza
leczenie przez zwiększanie, dodawanie; langhana  przez redukcję. Poniższy diagram przedstawia klasyczny
sposób rozumienia brmhana / langhana w ajurwedzie.
Langhana
Brhmana
Brać, zwiększać, dodawać Oddawać, usuwać, zmniejszać,
redukować
odżywienie ciała przez odpowiednią
dietę masaże i kąpiele olejowe
R
amana R
odhana
Uspokajanie Usuwanie,
oczyszczenie
np. (wyczyszczenie
poszczenie, z ciała,
ćwiczenia, usunięcie z
słońce. ciała)
np. pańcakarma
Jak widać większoS
ć terapii należy do grupy langhana (leczenia przez redukcję), szczególnie
obecnie, gdy większoS
ć problemów zdrowotnych bierze się od nadmiaru jakiegoS
czynnika (jedzenia,
stagnacji, jednostronnej aktywnoS
ci, cukru, stresu etc.).
W swojej książce "Yoga Makaranda" (napisanej ponoć w ciągu 3 dni w latach 30tych XX wieku)
Krishnamacharya dokonuje przełożenia idei brmhana / langhana na język jogi. Jego koncepcję
przedstawia poniższa tabela.
11.
Magazyn dla subskrybentów newslettera
Langhana
Brhmana
Wdech Wydech
Oddech
zatrzymanie oddechu zatrzymanie oddechu
(w asanach i pranajamie)
po wdechu po wydechu
AktywnoS
ć vs. pasywnoS
ć AktywnoS
ć PasywnoS
ć
Energetyka Energetyzowanie
Relaks
Asany Wygięcia w tył Skłony do przodu
Dynamika vs. statyka Dynamika Statyka
Termodynamika Rozgrzewanie
Chłodzenie
Dx
więk GłoS
ny i wysoki Cichy i niski
Efekt brmhana i langhana możemy ponadto uzyskać przez odpowiednią wizualizację.
12.