Dochód Narodowy
Dochód narodowy jest największym agregatem w każdej gospodarce
narodowej. Jest on powszechnie wykorzystywany jako miernik poziomu i
dynamiki rozwoju gospodarczego.
Określając dochód narodowy należy przede wszystkim
Określając dochód narodowy należy przede wszystkim
zaznaczyć, iż jest to miara produkcji wytworzonej w danym czasie, za
pomocą czynników produkcji należących do obywateli danego kraju i
wyrażona jest w cenach tych czynników (bez określenia miejsca ich
użytkowania). Dochód narodowy to inaczej produkt narodowy netto
wytworzony w gospodarce
Tabela: Podstawowe rachunku dochodu narodowego
Produkt Narodowy Brutto Produkt Narodowy Netto Produkt krajowy Brutto Dochód narodowy
Dochód netto z własności za Dochód netto z własności za
DN = PNN  podatki pośrednie
granicą granicą
PNN = PNB  - amortyzacja
Wydatki państwa
Inwestycje
Podatki pośrednie
PKB = PNB  dochód netto z
Eksport netto
własności
granicą
Konsumpcja
Amortyzacja Amortyzacja Amortyzacja
Powyższe zestawienie w bardzo uproszczony sposób przedstawia
najważniejsze kategorie używane w rachunku dochodu narodowego.
Natomiast możemy wyróżnić siedem następujących kategorii
dochodu narodowego:
" Produkt Krajowy Brutto,
" Produkt Narodowy Brutto,
" Produkt Narodowy Netto,
" Produkt Narodowy Netto,
" Dochód narodowy wg cen wytwórczych,
" Osobisty dochód ludności,
" Dyspozycyjny dochód ludności,
" Metoda wartości dodanej.
Obliczenia dochodu narodowego dokonuje się przez odjęcie
amortyzacji od PKB w cenach czynników produkcji.
DN = PKB - Am
Inaczej dochód narodowy można określić jako ilość pieniędzy, jaką
gospodarka ma do dyspozycji na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej
sumy pieniędzy, które przeznacza się na sfinansowanie amortyzacji oraz
utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie.
Wykres: Dochód Narodowy (ceny bieżące) w latach 2006-2010
1368317
1400000
1296194
1243822
1134554
1200000
1018836
1000000
800000
wartość
600000
400000
200000
0
2006 2007 2008 2009 2010
lata
Opracowanie na podstawie: Roczniki Statystyczne RP z lat 2006,2007,2009,2010 GUS Warszawa.
Jak da się zaobserwować na powyżej zaprezentowanym
wykresie widać wzrost dochodu narodowego na przestrzeni
badanego okresu. Jest to korzystna tendencja, ponieważ
wzrostowi dochodu narodowego towarzyszą wyższe realne
dochody ludności i poprawa poziomu życia, choć nie zawsze
odbywa to się w sposób automatyczny i nie wszyscy
odczuwają to jednakowo.
Produkt Krajowy Brutto
Produkt Krajowy Brutto (PKB) jest miarą produkcji wytworzonej
przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego
kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.
PKB w cenach rynkowych jest miarą produkcji krajowej łącznie z
podatkami pośrednimi na dobra i usługi. PKB w cenach bazowych
jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich.
PKB w cenach rynkowych jest więc wyższy od PKB w cenach
PKB w cenach rynkowych jest więc wyższy od PKB w cenach
bazowych o wielkość podatków pośrednich (pomniejszoną o sumę
ewentualnych dotacji do dóbr i usług).
PKB = K + I + G + En
K  konsumpcja
I  inwestycje
G  wydatki rządowe
En  eksport netto
W analizowanym okresie zarówno gospodarka polska, jak również gospodarka
światowa funkcjonowały w zmieniających się warunkach. Dwa pierwsze lata (2006-
2007) to okres pomyślnej koniunktury. W okresie tym notowano szybki wzrost PKB,
produkcji przemysłowej i zatrudnienia. Następowała także widoczna poprawa
efektywności gospodarowania mająca wyraz w szybkim wzroście wydajności pracy,
obniżce jednostkowych kosztów pracy oraz zwiększeniu produktywności majątku
trwałego. W kolejnych dwóch latach (2008-2009) gospodarka funkcjonowała w
warunkach globalnego kryzysu ekonomicznego. Nastąpiło spowolnienie tempa wzrostu
gospodarczego, spowolnienie a następnie spadek produkcji przemysłowej i spadek
zatrudnienia. Nie pozostało to bez wpływu na efektywność gospodarowania. Wskaz
niki
efektywności uległy gwałtownemu pogorszeniu. Wydajność pracy praktycznie nie
efektywności uległy gwałtownemu pogorszeniu. Wydajność pracy praktycznie nie
zmieniła się, wzrosły jednostkowe koszty pracy, zmniejszyła się produktywność
majątku. W roku 2010 negatywne tendencje występujące w gospodarce zostały
przełamane. Tempo wzrostu PKB przyspieszyło, nastąpił szybki wzrost produkcji
przemysłowej, istotnie obniżyło się tempo spadku zatrudnienia, zwiększyła się
efektywność gospodarowania. Odnotowano wzrost wydajności pracy, obniżkę
jednostkowych kosztów pracy i zwiększenie produktywności majątku trwałego.
Produkt Krajowy Brutto (ceny bieżące) w latach 2006-2010
PKB (ceny bieżące) w mln zł
1600000
1400000
1200000
1000000
800000
800000
600000
400000
200000
0
2006 2007 2008 2009 2010
PKB
1060194 1176737 1272838 1343657 1415362
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie: Roczników Statystycznych RP z lat 2006 - 2010 GUS Warszawa.
w mln zł
w mln zł
Wykres przedstawia wzrost Produktu
Krajowego Brutto w Polsce w latach 2006 -
2010. Jest to korzystna tendencja, ponieważ
wzrostowi PKB towarzyszą wyższe realne
dochody ludności i poprawa poziomu życia,
choć nie zawsze odbywa to się w sposób
choć nie zawsze odbywa to się w sposób
automatyczny i nie wszyscy odczuwają to
jednakowo.
Zmiany PKB (ceny stałe) w %
y
ródło: GUS, obliczenia DSA MG
PKB w 2010 roku był wyższy o 25,8% niż w roku 2005. Tempo
wzrostu gospodarczego w badanym okresie podlegało znacznym
wahaniom. Po wysokim, ponad 6-proc. wzroście PKB w latach 2006-2007,
w dwóch kolejnych latach (szczególnie w roku 2009) nastąpiło wyraz
ne
spowolnienie. Po upływie trzech kwartałów 2008 roku notowano jeszcze
wzrost PKB w wysokości sięgającej 6%. W IV kwartale gospodarka polska
odczuła negatywne skutki globalnego kryzysu ekonomicznego, tempo
wzrostu wyhamowało do 3,2%. W całym roku 2008 PKB zwiększył się o
wzrostu wyhamowało do 3,2%. W całym roku 2008 PKB zwiększył się o
5,1%. W trzech pierwszych kwartałach 2009 roku negatywne tendencje
były kontynuowane. W okresie tym PKB wzrósł o 1,1%. Poczynając od IV
kwartału sytuacja zaczęła się wyraz
nie poprawiać, tempo wzrostu
przyspieszyło do 3,2% co skutkowało wzrostem PKB w całym roku 2009 o
1,6%. Wzrost aktywności gospodarczej następował także w roku 2010,
kiedy to PKB zwiększył się o 3,9%.
Tempo wzrostu PKB w latach 2006-2010 (w %).
Średnioroczne tempo zmian w
okresie:
Treść 2010 2010/2005
2006-2007
2008-2009
(dobra
(dekoniunktura)
koniunktura)
PKB  świat 5,3 1,2 5,0 19,2
PKB - Unia Europejska 3,3 -1,7 1,8 5,1
PKB  Polska 6,5 3,3 3,9 25,8
y
ródło: GUS, Mały Rocznik Statystyczny, 2008 2011.
y
r dło: GUS, Mały Rocznik Statystyczny, 2008 2011.
PKB Polski w roku 2010 był o 25,8% wyższy od osiągniętego w 2005 roku.
Tempo wzrostu gospodarczego w badanym okresie podlegało znacznym wahaniom. W
okresie dobrej koniunktury (lata 2006-2007) średnioroczne tempo wzrostu wynosiło
6,5%, by w okresie dekoniunktury (lata 2008-2009) spowolnić do 3,3% średniorocznie.
W 2010 roku negatywne tendencje zostały przełamane i PKB wzrósł o 3,9%. Światowy
PKB zwiększył się w badanym okresie o 19,2%, a PKB Unii Europejskiej o 5,1%.
Negatywny wpływ globalnego kryzysu ekonomicznego na PKB światowy i unijny był
znacznie silniejszy niż na krajowy. Średnioroczne tempo wzrostu globalnego PKB
obniżyło się z 5,3% w latach 2006-2007 do 1,2% w latach 2008-2009. Jeszcze gorszy
wynik był udziałem Unii Europejskiej gdzie odpowiednio po średniorocznym wzroście o
3,3% nastąpił średnioroczny spadek o 1,7%.
PKB per capita
PKB per capita to wielkość PKB (a więc wartość
wszystkich produktów i usług finalnych
wytworzonych w danym kraju, w danym roku przez
wszystkie podmioty gospodarki narodowej )
przypadająca na jednego mieszkańca danego kraju.
d  przeciętny dochód narodowy przypadający na mieszkańca (per capita)
Y  dochód narodowy liczony w cenach stałych
L  liczba ludności w danym kraju
P K B per c apita w latac h 2006 -
2010
40 000
35 000
PKB
30 000
per
25 000
capita
20 000
15 000
10 000
5 000
0
2006 2007 2008 2009 2010
L ata
PKB per capita
Rok 2006 2007 2008 2009 2010
Wielkość (w zł) 27 803 30 894 33 394 35 218 37 064
Żródło: Opracowanie własne.
Wartości (w zł)
Wartości (w zł)
" Wielkość PKB per capita w Polsce w
badanych latach wzrastała z roku na rok.
" Porównując rok 2010 z rokiem 2006 można
zauważyć, że wielkość PKB przypadająca
na jednego mieszkańca wzrosła o ponad
9 000zł.
9 000zł.
" Największy wzrost PKB per capita miał
miejsce w 2008 roku w porównaniu do roku
poprzedniego.
Poziom wskaz
nika PKB per capita w krajach UE w latach 2004 - 2010
y
ródło: Eurostat.
" Warto jednak zauważyć, że Polska w
porównaniu z innymi państwami Unii
Europejskiej ma stosunkowo niski wskaz
nik
PKB per capita.
" Polska zajmuje dopiero 23 miejsce w Unii
Europejskiej.
Europejskiej.
" PKB per capita w Polsce w roku 2004 wynosił
około 50%, natomiast w 2010 około 65%.
Wzrost gospodarczy to główny wskaz
nik,
który określa kondycję danej gospodarki oraz
tempo jej rozwoju. Wzrost gospodarczy
przedstawia się jako określoną wielkość
procentową, która obliczana jest za ostatni
okres rozliczeniowy (najczęściej rok) w
stosunku do okresu poprzedniego. Wartość ta
stosunku do okresu poprzedniego. Wartość ta
to różnica pomiędzy wysokościami produktów
krajowych brutto w dwóch okresach wyrażana
w procentach. Tak więc, wzrost gospodarczy
może być zarówno dodatni jak i ujemny.
Wzrost PKB w Polsce w latach 2006 - 2010
8,0%
6,8%
7,0%
6,2%
6,0%
5,1%
5,0%
3,8%
4,0%
3,0%
2,0%
1,6%
1,0%
0,0%
2006 2007 2008 2009 2010
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUS.
Dynamika PKB i czynniki wzrostu
Okres silnego wzrostu gospodarczego,
obejmującego wszystkie główne sektory (tj. usługi,
przemysł i budownictwo), zapoczątkowany w 2004 r.
kontynuowany był do połowy 2008 r. Impuls
wzrostowy związany był z wstąpieniem Polski do
Unii Europejskiej, a związane z tym zarówno
korzyści, jak i paradoksalnie obawy, przełożyły się na
korzyści, jak i paradoksalnie obawy, przełożyły się na
relatywnie wysokie wzrosty kwartalnego PKB na
początku tego okresu. Aktywność gospodarcza
osiągnęła maksimum w roku 2007, kiedy to wzrost
PKB w skali roku wyniósł 6,8%. Utrzymująca się w
poprzednich latach tendencja wzrostowa, w roku
2009 znacznie spowolniła.
Wzrost poziomu PKB w 2009 roku był bardzo mały
(wyniósł zaledwie 1,6%), sytuacja ta spowodowana była
kryzysem gospodarczym. Polska mimo słabego wzrostu PKB
w tym roku poradziła sobie bardzo dobrze w porównaniu z
innymi krajami Unii Europejskiej.
Do odbudowy aktywności gospodarczej doszło już na
początku 2010 roku. W kolejnych kwartałach wzrost PKB
nabierał tempa. W ostatnim kwartale 2010 roku wzrost
nabierał tempa. W ostatnim kwartale 2010 roku wzrost
gospodarczy przyspieszył do 4,5%. Biorąc pod uwagę
niekorzystne warunki ekonomiczne jakie panowały na świecie,
osiągnięty wynik należy oceniać pozytywnie (tempem wzrostu
Polska ustępowała jedynie Szwecji i Słowacji). Wzrost PKB w
2010 roku wyniósł 3,8%.
Wzrost PKB w krajach Unii Europejskiej
w latach 2009  2010 (ceny stałe)
" Jak widać na wykresie wszystkie kraje Unii
Europejskiej poza Polską odnotowały w
2009 roku spadek PKB.
" Największy spadek PKB odnotowała
A
otwa, Litwa i Estonia.
" W roku 2010 Polska obok Szwecji i
" W roku 2010 Polska obok Szwecji i
Słowacji znajdowała się w pierwszej trójce
państw, które odnotowały największy
wzrost PKB.
Zmiany PKB w krajach Unii Europejskiej
w roku 2010 w porównaniu do roku
poprzedniego(ceny stałe) w %
Produkt Narodowy Brutto (ang. Gross National Product, także dochód
narodowy brutto) to miernik całkowitych dochodów osiąganych przez ogół
obywateli danego kraju, niezależnie gdzie zostały świadczone usługi przez
czynniki produkcji. Inaczej mówiąc PNB to PKB skorygowany o dochody netto
uzyskane z tytułu własności za granicą. PNB obliczamy go za pomocą
odpowiedniego wzoru
PNB= PKB - Dn
Tabela: Produkt Narodowy Brutto w tatach 2006-2010
2006 2007 2008 2009 2010
1060194 1176737 1272838 1343657 1415362
Ogółem
- 41 358 - 42 183 - 29 016 - 47 463 - 47 045
PNB 1 018 836 1 134 554 1 243 822 1 296 194 1 368 317
Produkt Narodowy Netto
Produkt Narodowy Netto (PNN) jest mniejszy od PNB o
wielkość amortyzacji. Wynika to z faktu, że część powstałej w
gospodarce narodowej produkcji brutto musi zostać
przeznaczona na odtworzenie zużytego kapitału. Nie może
być ona skierowana, ani na konsumpcję, ani na nowe
inwestycje powiększające zasób kapitału, ani na wydatki
państwa, ani na eksport.
państwa, ani na eksport.
PNN jest równoważny takiej ilości pieniędzy, jaką
dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po
odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy, wystarczającej do
sfinansowania amortyzacji i utrzymania istniejącego zasobu
kapitału na dotychczasowym poziomie.
PNN = PNB - Amortyzacja
Szacunek PKB według województw w 2010r.(mln zł)
Żródło: Szacunki BIEC
Osobisty Dochód Ludności
Osobisty Dochód Ludności (ODL) - jest tą częścią DNCW, która pozostaje po
potrąceniu nie rozdzielonych zysków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorstw Nz oraz
po spłaceniu podatku od dochodów przedsiębiorstw do budżetu państwa Tbc.
Jednocześnie osobisty dochód ludności jest powiększony o różnego rodzaju transfery z
budżetu państwa na rzecz ludności Bt (emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych,
wydatki na opiekę socjalną ubogich, stypendia itp.).
Transferem nazywamy przekazanie określonej sumy dochodów na rzecz ludności bez
bieżącego świadczenia usług.
Osobiste dochody ludności podlegają bezpośredniemu opodatkowaniu Tb. po
uregulowaniu podatków pozostaje dyspozycyjny dochód ludności (DDL).
ODL = DNCW  Nz  Tbc - Bt
DNCW  Dochód Narodowy wg Cen Wytwórczych
Nz - nie rozdzielone zyski
Tbc - podatek od dochodów przedsiębiorstw
Bt - transfery z budżetu państwa na rzecz ludności