EKONOMIA
Popytowe determinanty dochodu
narodowego
Dr Jacek Strojny
Politechnika Rzeszowska
Katedra Ekonomii
Bud. L-29, Pok. 252D
Tel. [phone] (sekr. KE)
E-mail: [e-mail]
WWW: http://jacekstrojny.sd.prz.edu.pl/
Podażowe determinanty dochodu narodowego
Produkcja potencjalna  wielkość produkcji, którą wytworzyłaby
gospodarka, gdyby wszystkie czynniki produkcji zostały w pełni
wykorzystane
Podejście popytowe (J.M. Keynes)  produkcja w gospodarce
wyznaczana jest przez stopień wykorzystania zdolności
wytwórczych, który to zależy z kolei od popytu na dobra. Ujęcie
popytowe uwzględnia analizy krótkookresowe
Podejście podażowe (A. Marshall) produkcja w gospodarce zależy
Podejście podażowe (A. Marshall) produkcja w gospodarce zależy
od zdolności wytwórczych gospodarki (pracy, kapitału, ziemi).
Ujęcie podażowe uwzględnia analizy długookresowe
© Copyright by Jacek Strojny
2
Składniki globalnego popytu
Popyt globalny obejmuje następujące elementy:
Wydatki na dobra konsumpcyjne
Wydatki na dobra inwestycyjne
Wydatki rzÄ…dowe
Eksport netto
APp=C+I+G+(Ex-Im)
APp  Popyt globalny (zagregowany)
C  Konsumpcja
I  Inwestycje
I  Inwestycje
G  Wydatki
Ex  Eksport
Im  Import
© Copyright by Jacek Strojny
3
Konsumpcja jako składnik globalnego popytu
Gospodarstwa domowe przeznaczajÄ… uzyskane dochody na dwa
cele:
Konsumpcja (C)
Oszczędności (S)
Y=C+S
Y  Dochód narodowy
C  Konsumpcja
C  Konsumpcja
S  Oszczędności
© Copyright by Jacek Strojny
4
Funkcja konsumpcji
Funkcja konsumpcji opisuje poziom zamierzonych wydatków
konsumpcyjnych przy określonym poziomie dochodu narodowego
(C=Ca+kskÅ"Y)
Hipoteza dochodu absolutnego (J.M. Keynes)  wielkość
wydatków konsumpcyjnych zależy od poziomu bieżących
dochodów. W miarę wzrostu dochodu wzrastają wydatki, ale w
coraz mniejszym stopniu
Przeciętna skłonność do konsumpcji (C/Y)  stosunek wydatków
Przeciętna skłonność do konsumpcji (C/Y)  stosunek wydatków
konsumpcyjnych do dochodu narodowego  spada wraz ze
wzrostem dochodu
Krańcowa skłonność do konsumpcji  stosunek przyrostu
konsumpcji do przyrostu dochodu (ksk = "C/"Y)
© Copyright by Jacek Strojny
5
Popyt zagregowany APp(0): gospodarstw domowych
120
110
100
Oszczędności
90
80
70
Dezoszczędności
APp(0)=C=10+0,8Y
60
50
40
30
20
20
C =10
Ca=10
10
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120
Dochód narodowy (Y)
Opis wykresu:
Ca  Konsumpcja autonomiczna (=10)
ksk  Krańcowa skłonność do konsumpcji (=0,8)
APp(0)  Popyt zagregowany (=C=Ca+kskÅ"Y)
C  Konsumpcja przy danym poziomie dochodu narodowego
Y  Dochód narodowy
y
ródło: Opracowanie własne.
© Copyright by Jacek Strojny
6
Konsumpcja (C)
Funkcja oszczędności jako determinanta
konsumpcji i inwestycji
Funkcja oszczędności określa poziom zamierzonych
oszczędności przy różnych poziomach dochodu narodowego
(S=Sa+ ksoÅ"Y)
Przeciętna skłonność do oszczędzania (S/Y)  wskazuje jaką
część dochodu przeznacza się na oszczędności  wraz ze
wzrostem dochodu rośnie
Krańcowa skłonność do oszczędzania (kso)  stosunek
przyrostu oszczędności do przyrostu dochodu (k ="S/"Y)
przyrostu oszczędności do przyrostu dochodu (kso="S/"Y)
© Copyright by Jacek Strojny
7
Wykres funkcji oszczędności
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
S=-10+0,2Å"
Å"Y
Å"
Å"
10
0
0
-10
-20
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120
Dochód narodowy (Y)
Opis wykresu:
Sa  Oszczędności autonomiczne (=-10)
kso  Krańcowa skłonność do oszczędzania (=0,2)
S  Oszczędności przy danym poziomie dochodu narodowego
Y  Dochód narodowy
y
ródło: Opracowanie własne.
© Copyright by Jacek Strojny
8
Oszcz
Ä™
dno
Å›
ci (
O
)
Inwestycje jako składnik popytu globalnego
Inwestycje  powiększanie lub utrzymywanie na dotychczasowym
poziomie zasobu rzeczowego (maszyn, urządzeń, budynków,
infrastruktury technicznej
Funkcja inwestycji jest zbudowana na porównaniu rynkowej stopy
procentowej z przewidywaną krańcową efektywnością kapitału lub
inwestycji
Efekt popytowy inwestycji  inwestycje powodujÄ… wzrost popytu
na dobra inwestycyjne (zwiÄ…zane z inwestycjÄ…) i konsumpcyjne
na dobra inwestycyjne (zwiÄ…zane z inwestycjÄ…) i konsumpcyjne
(związane z wydatkowaniem uzyskanych dochodów)
Efekt podażowy inwestycji  poprzez inwestycje zwiększają się
zdolności wytwórcze gospodarki
© Copyright by Jacek Strojny
9
Granica opłacalności inwestycji (Keynesowska
funkcja inwestycji)
30
Krzywa rentowności
25
projektów (Ri)
20
15
r1
10
r0
5
Projekty opłacalne
r2
0
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180
Liczba inwestycji (I)
Opis wykresu:
Ri  Krzywa rentowności
r0  Wyjściowa stopa procentowa (=10%)
r1  Podniesiona stopa procentowa (=15%)
r2  Obniżona stopa procentowa (=5%)
I  Liczba inwestycji
y
ródło: Opracowanie własne.
© Copyright by Jacek Strojny
10
i
Rentowno
ść
(
R
)
Stopa procentowa (
r
)
Determinanty inwestycji
Stopa procentowa  im wyższa stopa procentowa, tym droższe
finansowanie inwestycji
Koszty i efektywność wyposażenia kapitałowego  spadek
kosztów bądz
wzrost efektywności wyposażenia powoduje wzrost
inwestycji
Oczekiwania  optymistyczne oczekiwania co do przyszłości
skłaniają do zwiększania bieżących inwestycji
© Copyright by Jacek Strojny
11
Popyt zagregowany APp(1): gospodarstw domowych
i przedsiębiorstw
140
130
120
110
100
90
APp(0)=C=10+0,8Å"
Å"Y
Å"
Å"
80
APp(1)=20+0,8Å"
Å"Y
Å"
Å"
70
60
50
40
30
30
I =10
Ia=10
20
Ca=10
10
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140
Dochód narodowy (Y)
Opis wykresu:
Ca ;Ia  Popyt autonomiczny (=20): 1) konsumpcja autonomiczna (=10); 2) Inwestycje autonomiczne (=10)
ksk  Krańcowa skłonność do konsumpcji (=0,8)
APp(1)  Popyt zagregowany gospodarstw domowych i przedsiÄ™biorstw (=Ia+Ca+kskÅ"Y)
APp(0)  Konsumpcja gospodarstw domowych przy danym poziomie dochodu narodowego (C=Ca+kskÅ"Y)
Y  Dochód narodowy
y
ródło: Opracowanie własne.
© Copyright by Jacek Strojny
12
p
Popyt zagregowany (
Popyt zagregowany (
AP
)
Zmiana wydatków autonomicznych
Mnożnik inwestycyjny  informuje o tym, jak zmienia się dochód
narodowy pod wpływem zmiany autonomicznych wydatków
inwestycyjnych
"Y = mi Å" "I
" Å" "
" Å" "
" Å" "
mi = 1/(1-ksk)=1/kso
"Y = [1/(1-ksk)]Å""
" Å""
" Å""I
" Å""
"Y  Zmiana dochodu narodowego
"Y  Zmiana dochodu narodowego
mi  Mnożnik inwestycyjny
ksk  Krańcowa skłonnośćdo konsumpcji
© Copyright by Jacek Strojny
13
Równowaga inwestycji i oszczędności
30
20
Ia=10
Luka depresyjna
10
Luka ekspansywna
0
S=-10+0,2Å"
Å"Y
Å"
Å"
-10
-20
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180
Dochód narodowy (Y)
Opis wykresu:
Ia  Inwestycje autonomiczne (=10)
Sa  Oszczędności autonomiczne (=-Ca=-10)
kso  Krańcowa skłonność do oszczędzania (=1-ksk=0,2)
S  OszczÄ™dnoÅ›ci przy danym poziomie dochodu narodowego (=Sa+ksoÅ"Y)
Y  Dochód narodowy
y
ródło: Opracowanie własne.
© Copyright by Jacek Strojny
14
Oszcz
Ä™
dno
Å›
ci (O)
Oszczędności a inwestycje
Oszczędności to bierna strona akumulacji środków pieniężnych
niezbędnych do finansowania inwestycji, zaś wydatki inwestycyjne
to przejaw czynnego wykorzystania oszczędności
Rozbieżności miedzy inwestycjami a oszczędnościami mają
charakter ex ante
Oszczędności ex post zawsze równają się inwestycjom ex post
Zapasy  dobra trzymane w przedsiębiorstwie na potrzeby przyszłej
produkcji
© Copyright by Jacek Strojny
15
Paradoks zapobiegliwości
Wielkość mnożnika inwestycyjnego jest rosnącą funkcją krańcowej
skłonności do konsumpcji i malejącą funkcją skłonności do
oszczędzania
Paradoks zapobiegliwości  oszczędzanie na poziomie
indywidualnym jest pożądane. Na poziomie społeczeństwa
doprowadza do spadku dochodu i w efekcie do spadku
oszczędności (analiza krótkookresowa)
W długim okresie oszczędności stają się podstawą kredytów
W długim okresie oszczędności stają się podstawą kredytów
inwestycyjnych, sprzyjają budowaniu potencjału produkcyjnego i
wzrostowi dochodu.
© Copyright by Jacek Strojny
16
Wydatki rządowe jako składnik popytu globalnego
Państwo przeznacza uzyskane przychody z podatków na dwa
podstawowe cele:
Transfery społeczne (TR)
Wydatki państwa (G)
Należy przyjąć następujące założenia:
Wydatki państwa mają charakter autonomiczny (Ga)
Przychody państwa to podatki netto, pozostające po odjęciu transferów
(NT=T TR)
(NT=T TR)
Stopa podatkowa netto (t) zmniejsza dochód dyspozycyjny ludności
(DDL=YÅ"(1-t) )
© Copyright by Jacek Strojny
17
Determinanty wydatków rządowych
Dochody budżetowe  wzrost dochodów powoduje wzrost
wydatków rządowych
Polityka budżetowa  podejście do równowagi budżetowej:
Polityka zrównoważonego budżetu  wydatki nie większe niż
dochody
Polityka deficytu budżetowego  wydatki większe niż dochody
© Copyright by Jacek Strojny
18
Popyt zagregowany APp(2) i APp(3): gospodarstw
domowych, przedsiębiorstw i państwa
170
160
150
140
130
APp(3)=30+0,8Å" Å"Y
Å"(1-0,1)Å"
Å" Å"
Å" Å"
120
110
100
90
APp(0)=C=10+0,8Å"
Å"Y
Å"
Å"
APp(2)=30+0,8Å"
Å"Y
Å"
Å"
80
70
60
50
Å"Y
40 APp(1)=20+0,8Å" Ga=10
Å"
Å"
30
I =10
Ia=10
20
20
10
Ca=10
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170
Dochód narodowy (Y)
Opis wykresu:
Ca ;Ia;Ga  Popyt autonomiczny (=30): 1) konsumpcja autonomiczna (=10); 2) inwestycje autonomiczne (=10); 3)
autonomiczne wydatki rzÄ…dowe (=10)
ksk  Krańcowa skłonność do konsumpcji (=0,8)
APp(3)  Popyt zagregowany gospodarstw domowych, przedsiÄ™biorstw i paÅ„stwa (=Ga+Ia+Ca+ksk(1-t)Å"Y)
t  Stopa opodatkowania (=10%)
APp(2)  Popyt zagregowany gospodarstw domowych, przedsiÄ™biorstw i paÅ„stwa:(=Ga+Ia+Ca+kskÅ"Y)
APp(1)  Popyt zagregowany gospodarstw domowych i przedsiÄ™biorstw (=Ia+Ca+kskÅ"Y)
APp(0)  Konsumpcja gospodarstw domowych przy danym poziomie dochodu narodowego (C=Ca+kskÅ"Y)
Y  Dochód narodowy
y
ródło: Opracowanie własne.
© Copyright by Jacek Strojny
19
p
Popyt zagregowany (
Popyt zagregowany (
AP
)
Zmiana wydatków autonomicznych
Mnożnik zrównoważonego budżetu  mechanizm polegający na
tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam
wzrost podatków powoduje zwiększenie produkcji
"Y = mzb Å" "G przy czym:
" Å" "
" Å" "
" Å" "
1
mzb =
1-[kskÅ"(1-t)]
Å"
Å"
Å"
"Y  Zmiana dochodu narodowego
mzb  Mnożnik zrównoważonego budżetu
mzb  Mnożnik zrównoważonego budżetu
ksk  Krańcowa skłonnośćdo konsumpcji
t  Stopa podatkowa netto
© Copyright by Jacek Strojny
20
Odpływy i dopływy pieniądza w gospodarce
krajowej: S+NT=Ia+Ga
25
Ia+Ga=20 S+NT=-10+0,8Å" Å"Y+0,1Å"
Å"(1-0,1)Å" Å"Y
Å" Å" Å"
Å" Å" Å"
20
Deficyt budżetowy
15
Ia=10 Ga=10
Dezoszczędności
10
Oszczędności
5 NT=0,1Å"
Å"Y
Å"
Å"
Nadwyżka
0
budżetowa
-5
S=-10+0,2Å" Å"Y
S=-10+0,2Å" Å"Y
Å"(1-0,1)Å"
Å"(1-0,1)Å"
Å" Å"
Å" Å"
Å" Å"
Å" Å"
-10
-15
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180
Dochód narodowy (Y)
Opis wykresu:
Ia ;Ga  Popyt autonomiczny: 1) inwestycje autonomiczne (=10); autonomiczne wydatki państwa (=10)
Sa  Oszczędności autonomiczne (=-Ca=-10)
kso  Krańcowa skłonność do oszczędzania (=1-ksk=0,2)
S  OszczÄ™dnoÅ›ci przy danym poziomie dochodu narodowego (=Sa+ksoÅ"Y)
NT  WpÅ‚ywy podatkowe paÅ„stwa (=tÅ"Y)
t  Stopa opodatkowania (=10%)
Y  Dochód narodowy
y
ródło: Opracowanie własne.
© Copyright by Jacek Strojny
21
Inwestycje (
I
)
Oszcz
Ä™
dno
Å›
ci (
O
)
Podatki netto (
NT
)
Wydatki pa
Å„
Wydatki pa
Å„
stwa (
G
)
Eksport netto jako składnik popytu globalnego
Eksport netto (bilans handlowy) to różnica między eksportem a
importem (X=Ex-Im)
Nadwyżka handlowa  eksport większy od importu (Ex>Im)
Deficyt handlowy  import większy od eksportu (Ex Krańcowa skłonność do importu  część dodatkowej jednostki
dochodu narodowego, jaką podmioty krajowe chcą przeznaczyć na
dodatkowy import (ksi="Im/"Y)
© Copyright by Jacek Strojny
22
Determinanty eksportu netto
Stosunek cen towarów krajowych do cen towarów
zagranicznych  eksport netto spada, gdy ceny towarów
eksportowanych rosną szybciej niż ceny towarów zagranicznych
Wielkość krajowego dochodu narodowego  spadek eksportu
netto wynika ze wzrostu dochodu narodowego. Wraz ze wzrostem
dochodu wzrasta bowiem import towarów
Wysokość kursu walutowego  wzrost eksportu netto wynika ze
spadku kursu walutowego, który wpływa na wzrost eksportu i
spadku kursu walutowego, który wpływa na wzrost eksportu i
spadek importu
© Copyright by Jacek Strojny
23
Popyt zagregowany w gospodarce otwartej APp(4):
krajowy oraz zagraniczny (eksport)
140
130
120
110
100
APp(4)=70+[0,8Å" Å"Y
Å"(1-0,1)-0,4]Å"
Å" Å"
Å" Å"
90
80
Exa=40
70
60
APp(3)=30+0,8Å" Å"Y
Å"(1-0,1)Å"
Å" Å"
Å" Å"
50
Ca+Ia+Ga=30
40
30
20
20
10
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140
Dochód narodowy (Y)
Opis wykresu:
Ca ;Ia;Ga  Krajowy popyt autonomiczny (=30): 1) konsumpcja autonomiczna (=10); 2) inwestycje autonomiczne
(=10); 3) autonomiczne wydatki rzÄ…dowe (=10)
Exa  Zagraniczny popyt autonomiczny - eksport (=40)
ksk  Krańcowa skłonność do konsumpcji (=0,8)
ksi  Krańcowa skłonność do importu (=0,4)
APp(3)  Popyt zagregowany gospodarstw domowych, przedsiÄ™biorstw i paÅ„stwa (=Ga+Ia+Ca+ksk(1-t)Å"Y)
APp(4)  Popyt zagregowany krajowy oraz zagranicy (=Exa+Ga+Ia+Ca+[kskÅ"(1-t)-ksi]Å"Y)
t  Stopa opodatkowania (=10%)
Y  Dochód narodowy
y
ródło: Opracowanie własne.
© Copyright by Jacek Strojny
24
Popyt
zagregowany
(AP
Zmiana wydatków autonomicznych
Mnożnik w gospodarce otwartej  mechanizm polegający na tym,
że wzrost dochodu narodowego powoduje wzrost popytu
konsumpcyjnego na dobra krajowe pomniejszony o krańcową
skłonność do importu
"Y = mgo Å" "Ex przy czym:
" Å" "
" Å" "
" Å" "
1
mgo =
1-[kskÅ"(1-t)-ksi]
Å"
Å"
Å"
"Y  Zmiana dochodu narodowego
mgo  Mnożnik gospodarki otwartej
ksk  Krańcowa skłonność do konsumpcji
t  Stopa podatkowa netto
ksi  Krańcowa skłonność do importu
© Copyright by Jacek Strojny
25
Odpływy i dopływy pieniądza w gospodarce
otwartej: S+NT+Im=Ia+Ga+Exa
110
100
S+NT+Im=-10+0,2Å" Å"Y+0,1Å" Å"Y
Å"(1-0,1)Å" Å"Y+0,4Å"
Å" Å" Å" Å"
Å" Å" Å" Å"
90
80
70
Ia+Ga+Exa=60
60
50
Nadwyżka handlowa Exa=40
40
Deficyt handlowy
30
20
Im=0,4Å"
Å"Y
Å"
Å"
10
0
-10
-20
-20
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180
Dochód narodowy (Y)
Opis wykresu:
Ia ;Ga  Krajowy popyt autonomiczny: 1) inwestycje autonomiczne (=10); autonomiczne wydatki państwa (=10)
Exa  Zagraniczny popyt autonomiczny  eksport autonomiczny (=40)
Sa  Oszczędności autonomiczne (=-Ca=-10)
kso  Krańcowa skłonność do oszczędzania (=1-ksk=0,2)
ksi  Krańcowa skłonność do importu (=0,4)
S  OszczÄ™dnoÅ›ci przy danym poziomie dochodu narodowego (=Sa+ksoÅ"Y)
NT  WpÅ‚ywy podatkowe paÅ„stwa (=tÅ"Y)
t  Stopa opodatkowania (=10%)
Y  Dochód narodowy
y
ródło: Opracowanie własne.
© Copyright by Jacek Strojny
26
gospodarczego
Odpływy i dopływy do systemu
Odpływy i dopływy do systemu
Funkcja zagregowanego popytu i równowaga
makroekonomiczna
Funkcja zagregowanego popytu określa poziom zmierzonych
łącznych wydatków na dobra przy różnych poziomach dochodu
narodowego (APp=Ca+Ia+Ga+Exa+[kskÅ"(1-t)-ksi]Å"Y)
Równowaga na rynku towarów  łączne zamierzone wydatki są
równe faktycznie wytworzonemu dochodowi narodowemu
(Y=APp=C+I+G+X)
© Copyright by Jacek Strojny
27