Słowniczek  geomorfologia  wykład III
Budowa fałdowa - powstaje tam, gdzie warstwy skalne uległy deformacjom, lecz nie została przerwana ciągłość warstw.
Budowa monoklinalna - warstwy skalne są odchylone od poziomu, lecz pierwotny układ skał nie został zaburzony (skały nie
zostały sfałdowane). Taka budowa geologiczna powstaje na obszarach nierównomiernie wypiętrzanych.
Budowa płytowa - występuje tam, gdzie skały osadowe leżą poziomo. Ten pierwotny układ skał nie został zaburzony przez
ruchy tektoniczne.
Budowa zrębowa - występuje tam, gdzie warstwy skalne zostały przerwane i przesunięte w pionie lub poziomie. Miejsce
przerwania ciągłości warstw to uskok.
Góra Świadek  wzniesienie wypreparowane z cofającej się kuesty występujące na peryferiach obszaru.
Izoklina  linia biegnąca na mapie wzdłuż miejsc o takiej samej wartości inklinacji.
Jar - forma ukształtowania terenu w postaci wydłużonego zagłębienia o wąskim dnie i stromych zboczach. Powstaje najczęściej
w wyniku erozyjnego działania wody. Może też być formą wykształconą poprzez aktywność osuwisk. Zwykle jary są niewielką
formą terenu, związaną z korytem potoku, lub o suchym dnie, które jedynie okresowo wypełnia się wodą podczas opadów. Jary
najczęściej występują w lasach, na terenach o pewnym spadku, co sprzyja postępowaniu erozji. Są naturalnymi składnikami
krajobrazu.
Jokulhlaup  powódz
glacjalna.
Kaldera - duże, owalne zagłębienie na szczycie wulkanu powstałe w efekcie:
1) zniszczenia górnej części stożka wulkanicznego wskutek wybuchu o dużej sile (np. Katmai, Alaska),
2) zapadnięcia się obszaru nad częściowo opróżnioną komorą wulkaniczną,
3) stopniowego niszczenia szczytu wulkanu.
Maar - krater wulkaniczny eksplozywny, tj. powstały wskutek wybuchu gazów wulkanicznych. Często wypełniony wodą, w
wyniku czego powstaje jezioro o charakterystycznym okrągłym kształcie, średnicy od kilkuset metrów do kilku kilometrów i
bardzo głębokie.
Odporność skał  (wynikająca z ich składu chemicznego i mineralnego) polegająca na przeciwstawianiu się działaniu procesów
niszczących (denudacji).
Planez  wyrównane formy powstałe na skutek erozji wulkanicznej.
Polje  duże, kotlinowate zagłębienie o wyrównanym dnie, ograniczonym ze wszystkich stron wyraz
nymi zboczami;
charakterystyczny element rzez
by krasowej. Połączone uwały.
Próg strukturalny  kuest - stromy, asymetryczny stopień lub próg powstały na obszarze o budowiemonoklinalnej wskutek
różnej odporności warstw skalnych na denudację (erozja selektywna). Typowa kuesta - progi Basenu Paryskiego. Składa się z :
krawędzi, czoła progu, zaproża, podnóża.
Skała - naturalny zespół jednego lub wielu różnych minerałów, powstały w wyniku określonych procesów geologicznych lub
kosmologicznych (magmatyzmu, metamorfizmu, sedymentacji i in.), tworzący podstawowy składnik skorupy ziemskiej. Rodzaj
skały określa się na podstawie jej składu mineralnego, struktury skały oraz tekstury skały, co ściśle wiąże się z procesami, przy
udziale których powstawała. Ze względu na skład mineralny wyróżnia się skały: monomineralne (jednomineralne) i
polimineralne (wielomineralne), natomiast ze względu na genezę powstawania rozróżnia się: skały magmowe, osadowe i
metamorficzne. Skały magmowe i metamorficzne określane są jako skały krystaliczne. Badaniem skał zajmuje się petrografia.
Uwał - zagłębienie będące wynikiem połączenia kilku lejów krasowych, jednak mniejsze niż polje. W procesie rozwoju uwału
następuje całkowita likwidacja oddzielających leje grzęd oraz stopniowe wyrównywanie dna uwału.
Wulkany czynne - stale lub sporadycznie objawiające swoją działalność.
Wulkany drzemiące - ich działalność została zaobserwowana, jednak od dłuższego czasu jej nie okazywał.
Wulkany wygasłe - ich działalność nie została zaobserwowana w czasach historycznych.
Opracował: Krzysztof Kożyczkowski