METODY AKTYWIZUJ
CE
W PRACY Z DZIECKIEM
W WIEKU
PRZEDSZKOLNYM
AHE Trzcianka  2009/2010
Sylwetka ucznia kończącego edukację
szkolnÄ…&
¨ð Znudzony
¨ð ZniechÄ™cony
¨ð Nie lubi siÄ™ uczyć
¨ð Nie lubi szkoÅ‚y
¨ð Nie lubi nauczycieli
¨ð Nie lubi& ..
Jak to możliwe?
¨ð Paradoks edukacji szkolnej& przychodzÄ…
dzieci chcące się uczyć& wychodzą znudzone
i zniechęcone&
¨ð SzkoÅ‚a bardzo czÄ™sto  zabija w dzieciach, ich
naturalną ciekawość poznawczą świata
¨ð Dlaczego tylko uczniowie I klasy cieszÄ… siÄ™ z
pierwszego dzwonka& .
Podtrzymywanie ciekawości
poznawczej dzieci:
¨ðWyraz
nie określone cele nauczania,
właściwa organizacja zajęć, ukazywanie
korzyści płynących z uczenia się
¨ðStosowanie metod aktywizujÄ…cych,
sprzyjajÄ…cych rozwijaniu samodzielnego,
krytycznego myślenia oraz budzeniu
zainteresowań.
¨ðTworzenie wÅ‚aÅ›ciwej atmosfery w grupie
¨ðWspieranie dziecka  dostosowywanie
wymagań do możliwości dziecka,
docenianie osiągnięć  II  złote zasady
Prof. Anny Brzezińskiej
Pierwsza zasada:
¨ðJeżeli dziecko nie radzi sobie z
zadaniem, problemem lub jakimkolwiek
elementem procesu edukacyjnego
nauczyciel musi natychmiast zwiększyć
zakres udzielanej dziecku pomocy
Druga zasada:
¨ðJeżeli dziecko zaczyna sobie radzić
nauczyciel natychmiast musi zmniejszyć
zakres udzielanej mu pomocy i wycofać
siÄ™ na dalszy plan, pozwalajÄ…c dziecku
samodzielnie działać
¨ð W procesie edukacji najlepiej sprawdza siÄ™
zasada ZA
OTEGO ÅšRODKA, tak dobieramy
środki, metody, sposoby, techniki
wspomagania i wspierania, aby ich ilość,
różnorodność, złożoność była optymalna z
punktu widzenia psychologii rozwoju dziecka
Trzy sposoby prawidłowego myślenia
1. Myślenie krytyczno  analityczne
2. Myślenie twórczo  syntetyczne
3. Myślenie praktyczno - kontekstualne
Cechy charakterystyczne uczniów
Analityczne Twórcze Praktyczne
Wysokie stopnie Stopnie średnie i niskie Stopnie średnie i niskie
Wysokie wyniki testów Średnie wyniki testów Średnie i niskie
Lubi szkołę Czuje się ograniczony przez Szkoła go nudzi
szkołę
Lubiany przez nauczycieli Postrzegany jako uczeń Postrzegany jako
kłopotliwy niezwiązany ze szkołą
 pasuje do szkoły Niezbyt pasuje do szkoły Niezbyt pasuje do szkoły
Wykonuje polecenia Nie lubi wykonywać poleceń Lubi wiedzieć jakim celom
służy zadanie
Widzi niedostatki koncepcji Lubi proponować własne Lubi pragmatycznie
idee stosować idee
Urodzony  krytyk Urodzony  marzyciel Typ  zdroworozsÄ…dkowy
Często lubi być Lubi sam sprawować nad Lubi znajdować polecenia w
kontrolowany sobÄ… kontrolÄ™ naturalnym otoczeniu
Umiejętności poznawcze niezbędne do
wykonywania zadań
1. Rozpoznawanie i zdefiniowanie problemu
2. Wybór procesu  wybranie lub odkrycie
zbioru procesów etapów docierania do celu
3. Prezentacja informacji  sformułowanie
rozwiÄ…zania
4. Sformułowanie strategii- wyborowi procesów
musi towarzyszyć sformułowanie strategii
pozwalającej ustawić te procesy w kolejności
w której oddziałują na prezentację
5. Oszacowanie dostępnych zasobów  czas i
zasoby przeznaczone na wykonanie zadania
są ograniczone. Ważne jest więc zatem
optymalne dobranie ilości czasu pozwalające
na wykonanie zadania
6. Sprawdzanie przebiegu procesu rozwiÄ…zania
 sprawdzanie co jest już zrobione, co
aktualnie jest robione i co trzeba jeszcze
zrobić
Metody nauczania to:
¨ð Systematycznie stosowane sposoby pracy
nauczyciela z uczniami, umożliwiające
osiągnięcie celów kształcenia
¨ð Jest to okreÅ›lony ukÅ‚ad czynnoÅ›ci pomiÄ™dzy
nauczycielem a uczniem, realizowany
świadomie w celu uzyskania założonych
zmian u ucznia
Metody aktywizujÄ…ce to:
¨ð Metody nauczania zwiÄ™kszajÄ…ce czynny udziaÅ‚
uczących się w zajęciach dydaktycznych i
ograniczajÄ…ce rolÄ™ nauczyciela do pomagania
uczącym się w realizacji celów kształcenia i
kontroli postępów
¨ð To pomoce i wskazówki, dziÄ™ki którym dzieci
poszerzają swoją wiedzę, pogłębia swoje
zainteresowania, rozwija nowe pomysły i nowe
idee
Wprowadzając metody aktywizujące zwłaszcza na
początkowym etapie edukacji musimy pamiętać:
¨ð Różnicach indywidualnych w zakresie rozwoju
poznawczego, emocjonalnego, społecznego dzieci
¨ð Preferencjach dzieci wynikajÄ…cych z ich indywidualnej
ścieżki rozwoju
¨ð Przestrzeganiu II  zÅ‚otych zasad
¨ð Zachowaniu zÅ‚otego Å›rodka przy zróżnicowaniu i iloÅ›ci
stosowanych metod aktywizujÄ…cych
¨ð Przestrzeganiu zasad ogólnych: nie wykluczamy dzieci z
zabawy, nie dzielimy dzieci na lepsze i gorsze, nie
zmuszamy dzieci do zabawy, dajemy przyzwolenie na
popełnianie błędów, uczestniczymy w zabawie
I. Metody integracyjne
¨ð Zorientowane na dziecko jako podmiot
¨ð OdprężajÄ… i relaksujÄ…, wprowadzajÄ… w dobry
nastrój i życzliwą atmosferę
¨ð ZapewniajÄ… poczucie bezpieczeÅ„stwa w
grupie i wzmacniają poczucie więzi i
tożsamości z grupą
¨ð PomagajÄ… uporzÄ…dkować problemy, uczÄ…
twórczego myślenia
¨ð UczÄ… efektywnej komunikacji i otwartoÅ›ci
1. Krasnoludek
¨ð Najprostsza technika integracyjna
¨ð Można jÄ… stosować wykorzystujÄ…c różne
przedmioty, jako element wprowadzajÄ…cy,
ogólnorozwojowy
¨ð Dobry sposób na uzyskiwanie informacji
zwrotnych
¨ð  krasnoludek to pomoc w rÄ™ku dziecka 
może to być piłka, grzechotka  coś czym
można do siebie rzucać lub podawać,
przyciąga wzrok i jest miłe dla dziecka
2. Pajęczynka lub kłębek
¨ð Nazwa pochodzi od efektu koÅ„cowego, który
powstaje w wyniku zabawy z kłębkiem nici
¨ð Można w ten sposób poznawać swoje imiona,
upodobania, mówić sobie coś dobrego
¨ð Można też uczyć siÄ™ tworzyć opowiadania
3. Graffiti
¨ð SÄ… to zabawy w niedokoÅ„czone zdania
¨ð WzmacniajÄ… i wytwarzajÄ… dobry klimat w grupie
¨ð Rozbudza twórcze myÅ›lenie
¨ð Np.:  Gdy dorosnÄ™, zostanÄ™& . ,  Kocham mojÄ…
mamę, bo&  ,  Powinniśmy jeść warzywa, bo& 
¨ð Najlepszy sposób na dzielenie siÄ™ wÅ‚asnymi
pomysłami, dostrzeganie różnych aspektów
tematu, a także przyjmowanie nowych
niezwykłych koncepcji i pomysłów
II Metody tworzenia i definiowania pojęć
¨ð PojÄ™cia sÄ… podstawowÄ… jednostkÄ…
organizujÄ…cÄ… wiedzÄ™ i strukturyzujÄ…cÄ… proces
logicznego myślenia
¨ð UmożliwiajÄ… tworzenie kategorii ogólnych i
szczegółowych
¨ð Ich wczesne ksztaÅ‚towanie ma krytyczne
znaczenie dla rozwoju poznawczego dziecka
1. Kula śniegowa
¨ð Zwana dyskusjÄ… piramidowÄ…
¨ð Polega na przejÅ›ciu od pracy indywidualnej do
pracy w całej grupie
¨ð Daje szansÄ™ każdemu dziecku na
sprecyzowanie swojego zdania i stanowiska
na zadany temat
¨ð Umożliwia nabywanie nowych doÅ›wiadczeÅ„
¨ð Pozwala dzieciom ćwiczyć i Å›ledzić proces
uzgadniania stanowisk
2. Burza mózgów
¨ð GieÅ‚da pomysłów, jarmark pomysłów
¨ð Polega na podawaniu różnych skojarzeÅ„ i
rozwiązań, które niesie błysk natchnienia i
wyobraz
nia.
¨ð Przeprowadza siÄ™ jÄ… w trzech etapach:
üð wytwarzania pomysłów
üð oceny i analizy zgÅ‚oszonych pomysłów
üð zastosowania pomysłów i rozwiÄ…zaÅ„ w
praktyce
3. Mapa pojęciowa
¨ð Mapa mentalna, mapa mózgu, mapa myÅ›li
¨ð SÅ‚uży do wizualnego opracowania pojÄ™cia z
wykorzystaniem rysunków, symboli, wycinków,
krótkich słów, zwrotów i haseł
¨ð Można jÄ… stosować w różny sposób  można
przy jej pomocy definiować pojęcia,
rozwiązywać problemy i planować działania
 + map pojęciowych:
¨ð uczÄ… samodzielnego zdobywania wiedzy
¨ð uczÄ… posÅ‚ugiwania siÄ™ poznanymi pojÄ™ciami
¨ð uczÄ… dokonywania klasyfikacji i uogólnieÅ„
¨ð uczÄ… uważnego sÅ‚uchania
¨ð angażujÄ… ucznia w różne dziedziny aktywnoÅ›ci
¨ð dajÄ… szansÄ™ wykazania siÄ™ uczniom o różnych
zdolnościach
¨ð stwarzajÄ… możliwoÅ›ci współpracy
¨ð uczÄ… zadawania pytaÅ„ i udzielania odpowiedzi
III. Metody hierarchizacji
1. Promyczkowe uszeregowanie
2. Diamentowe uszeregowanie
3. Piramida priorytetów
1. Promyczkowe uszeregowanie
¨ðJest to technika, która sÅ‚uży do
definiowania pojęć, określania cech,
zasad oraz hierarchizacji
¨ð CzÄ™sto nazwana jest sÅ‚onecznym
promyczkiem
2. Diamentowe uszeregowanie
¨ð Zwany technikÄ…  karo
¨ð UkÅ‚ad priorytetów przypomina ksztaÅ‚t diamentu/
karo
¨ð Struktura zmusza grupÄ™ do współpracy, zachÄ™ca
do podejmowania decyzji oraz osiÄ…gania
porozumienia drogÄ… negocjacji i kompromisu
¨ð Lista priorytetów może być podana przez
nauczyciela lub wypracowana przez grupÄ™
¨ð Liczba priorytetów może być różna w zależnoÅ›ci
od potrzeb i wieku dzieci
3. Piramida priorytetów
¨ð MetodÄ™ tÄ… stosujemy w dwóch przypadkach:
Øð jako sposób zaprezentowania dokonanych wyborów
Øð jako efekt pracy
¨ð Piramida priorytetów jest przydatna do realizacji
zagadnień wymagających ustalenia hierarchii
ważności.
¨ð Uczniowie w grupach opracowujÄ… kartki ze swoimi
pomysłami wybierając np. rysunki(może to być np.
odpowiedz
na pytanie zadane przez nauczyciela).
¨ðKartki te naklejajÄ… na plakacie, na którym
narysowana jest piramida
¨ðNajważniejsze hasÅ‚a umieszczane sÄ… na
samej górze, najmniej ważne u dołu.
¨ðPoszczególne grupy prezentujÄ… swoje
piramidy i tworzą jedną wspólną
¨ðMetoda ta stwarza okazjÄ™ do
dyskutowania i argumentowania.
IV. Metody twórczego rozwiązywania
problemów
1.  635
2. Rybi szkielet
3. Metoda trójkąta
4.  6 myślących kapeluszy
1.  635
¨ð To technika, dziÄ™ki której można rozwiÄ…zywać
różne problemy
¨ð Jest modyfikacjÄ… ,,burzy mózgów
¨ð Różni siÄ™ sposobem organizacji i
przeprowadzenia.
Øð 6 - oznacza liczbÄ™ osób lub grup
Øð 3 - oznacza liczbÄ™ rozwiÄ…zaÅ„
Øð 5 - oznacza liczbÄ™ tzw. rundek.
¨ð Dzielimy klasÄ™ na 6 grup
¨ð Grupy siedzÄ… po obwodzie koÅ‚a
¨ð Każdej grupie rozdajemy ponumerowane od 1
do 6 formularze
¨ð Zadaniem poszczególnych grup jest wpisanie,
narysowanie, wybranie, trzech rozwiązań
problemu na formularzu
¨ð Na hasÅ‚o  START" grupy przekazujÄ…
formularze następnej grupie zgodnie ze
wskazówkami zegara
2. Rybi szkielet
¨ðnazwa tej techniki pochodzi od ksztaÅ‚tu
przypominajÄ…cego  rybi szkielet"
¨ðznana jest także jako ,,schemat przyczyn
i skutków "
Przygotowujemy na tablicy:
¨ð,,rybi szkielet" w gÅ‚owie którego wpisujemy
dowolny problem
¨ðdzieci za pomocÄ…  burzy mózgów "
ustalają główne czynniki, które mogą
stanowić powód takiego skutku i wpisują
je w tzw.  ości duże
¨ðdzielimy klasÄ™ na tyle grup ile jest  dużych
ości".
Schemat 1
Schemat 2
3. Metoda trójkąta
¨ð Ma charakterystyczny ukÅ‚ad - trójkÄ…t
odwrócony wierzchołkiem do dołu,
symbolizujący problem, który z jednej strony
ma swoje przyczyny - czyli siły podtrzymujące,
a z drugiej - siły hamujące przyczyny
¨ð Istota metody ogranicza siÄ™ do zdefiniowania
problemu, określenia przyczyn
podtrzymujących i wyszukiwania rozwiązań,
które by usunęły przyczyny podtrzymujące
sytuacjÄ™ problemowÄ…
4.  6 myślących kapeluszy
¨ðMetoda uczy współpracy w grupie, gdyż
uczniowie zgodnie ze swoimi
predyspozycjami muszą brać udział
w rozwiązywaniu problemów.
Kapelusz biały
¨ðto tzw. maÅ‚y komputerek
¨ð zajmuje siÄ™ wyÅ‚Ä…cznie faktami, liczbami i
ma do nich obojętne podejście.
¨ðNie wydaje żadnych opinii.
Kapelusz czarny
¨ðto tzw. pesymista
¨ðJeÅ›li padajÄ… różne opinie, to natychmiast
je krytykuje
¨ðWidzi braki, zagrożenia
i niebezpieczeństwa w proponowanym
rozwiÄ…zaniu
Kapelusz czerwony
¨ð to czÅ‚owiek kierujÄ…cy siÄ™ emocjami,
ktoÅ›, kto przekazuje swoje odczucia ,,na
gorÄ…co", kierujÄ…c siÄ™ intuicjÄ….
Kapelusz niebieski
¨ðto tzw. dyrygent orkiestry, ktoÅ›, kto
przewodniczy całej dyskusji
¨ðDo niego należy kontrolowanie przebiegu
spotkania, przyznawanie głosu
poszczególnym mówcom, jak też
podsumowanie dyskusji.
Kapelusz zielony
¨ðto tzw. innowator, osoba myÅ›lÄ…ca twórczo
¨ðZadaniem twórcy jest wskazywanie
zupełnie nowych oryginalnych pomysłów
Kapelusz żółty
¨ðto tzw. optymista, który widzi sprawy
w  różowych okularach
¨ðJest bardzo pozytywnie nastawiony,
wskazuje na zalety i korzyści danego
rozwiÄ…zania
¨ðDzieci siedzÄ… w krÄ™gu i losujÄ… sześć
przygotowanych kapeluszy, w przypadku
młodszych dzieci zaczynamy od jednego i
zmieniamy go
¨ðPrzygotowujemy rysunki prezentujÄ…ce
sposób myślenia każdego z kapeluszy
¨ðProsimy aby dzieci zaproponowaÅ‚y
rozwiÄ…zanie zgodne ze sposobem
myślenia poszczególnych kapeluszy
V. Metody pracy we współpracy
1. Układanki i puzzle
1. Układanki i puzzle
¨ð jej celem jest zachÄ™cenie do
szczegółowego, aktywnego opanowania
materiału poprzez aktywną pracę dzieci
¨ð Każdy uczestnik grupy powinien zostać
ekspertem, który przyczynia się do osiągnięć
całego zespołu.
¨ð Aby uzyskać pozytywny rezultat, każde
dziecko musi skorzystać z pomocy innego
ucznia, każde też musi pomóc innym
pozostałym.
Aby metody te były skuteczne:
¨ðZaangażowanie i twórczość
prowadzÄ…cego  metoda jest tylko
narzędziem, efekty zależą od osoby, która
te metody wykorzystuje
¨ðUtrzymanie porzÄ…dku w grupie -
prowadzący musi być przekonany, że
zapanuje nad grupÄ…
¨ðOrganizacja przestrzeni - możliwe
swobodne utworzenie w sali jednego
kręgu krzeseł dla wszystkich uczestników
¨ð Przygotowanie materiałów pomocniczych
- papier, flamastry, farby
¨ðGospodarowanie czasem - należy
zarezerwować czas na przeprowadzenie
metody i podsumowanie