Temat: Pieniądz, banki i polityka pieniężna.

I. Pieniądz
Pieniądz pełni szereg różnych funkcji, a w szczególności jest środkiem wymiany, tzn. ułatwia wymianę towarów
na rynku, jest środkiem płatniczym – wykorzystujemy go w celu realizacji płatności, jest tzw. środkiem
tezauryzacji – środkiem gromadzenia majątku, jest miernikiem wartości – mierzymy nim wartość towarów.
PODAŻ PIENIĄDZA – jest to ilość pieniądza w obiegu gospodarczym. W praktyce bankowej są stosowane różne
miary podaży pieniądza, np. miara obejmująca pieniądz gotówkowy + depozyty na rachunkach bieżących. Jest
wielkością kontrolowaną, ustalaną, regulowaną przez bank centralny. Może on ją zwiększać lub zmniejszać.
POPYT PIENIĄDZA – to zapotrzebowanie na pieniądze zgłaszane przez podmioty.
Motywy popytu na pieniądz:
a) tzw. popyt transakcyjny na pieniądz – zapotrzebowanie zgłaszane na pieniądz w celu dokonywania transakcji;
im większy dochód tym większy popyt transakcyjny na pieniądz.
b) popyt spekulacyjny na pieniądz – to zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty w celach spekulacyjnych, a
więc w celu kupowania innych aktywów (gdy nadarzy się dobra okazja); majątek może występować w różnych
formach: nieruchomości, akcje, obligacje, pieniądze.
Motywy te różnią się przede wszystkim stopniem płynności.
STOPIEŃ PŁYNNOŚCI – to okres w jakim można dokonać zamiany danego aktywa na inną formę aktywów.
Aktywem o najwyższej płynności SA pieniądze, dlatego też podmioty zgłaszają popyt spekulacyjny na pieniądz,
aby dokonać szybkiej transakcji (szybki zakup innych aktywów gdy nadarzy się okazja).

Keynes uzależnia wielkość popytu spekulacyjnego od bankowej stopy procentowej. Jeśli stopy procentowe rosną,
to maleje popyt spekulacyjny. Gdy rosną stopy procentowe to korzystnie jest trzymać pieniądze w banku. Gdy
stopy procentowe maleją, to popyt spekulacyjny rośnie.

II. Banki i system bankowy
System bankowy – to system obejmujący Bank Centralny oraz różnorodne banki komercyjne.
Bank Centralny to bank państwowy, stąd też może prowadzić politykę państwa. Banki komercyjne to w
większości banki prywatne ( wyjątkiem jest Bank Gospodarstwa Krajowego, gdyż jest w całości państwowy).
Banki komercyjne to podmioty gospodarcze nastawione na zysk.

Funkcje banków:

a) przyjmowanie wkładów

Wkładca (osoba „wnosząca” wkład do banku) trzymając wkład w banku oczekuje od banku przechowania wkładu,
oddania po jakimś czasie wkładu i uzyskania odsetek określonych przez stopę procentową od wkładów.
Istnieją wkłady na żądanie (awista), terminowe (miesięczne, roczne, kilkuletnie), a stopy dla różnych okresów są
różne. Każdy bank komercyjny ustala samodzielnie wysokość stóp procentowych od wkładów. Zauważmy, że im
wyższe stopy procentowe tym wyższe koszty działalności banku komercyjnego.

b) udzielanie kredytów i pożyczek

Różnica między kredytem, a pożyczką polega na tym, że kredyty mają ściśle sprecyzowany cel ich wykorzystania
przez kredytobiorcę. Natomiast pożyczki nie są uwarunkowane konkretnym celem wykorzystania.
Udzielając pożyczek i kredytów bank oczekuje zwrotu kwoty pożyczki bądź kredytu oraz oczekuje otrzymania
odsetek określonych przez stopę procentową od pożyczek i kredytów. Każdy bank komercyjny sam ustala
wysokość stóp procentowych od pożyczek i kredytów. Zauważmy, że odsetki od pożyczek i kredytów są
elementem przychodów pieniężnych banku. Stąd też im wyższe stopy procentowe od pożyczek i kredytów, tym
wyższe (ceteri paribus) przychody pieniężne banku.

c) obsługa finansowa podmiotów

To dokonywanie rozliczeń transakcji zawieranych przez podmioty.
Podmioty gospodarcze mają swoje konta bankowe. Gdy podmiot A kupuje towar od podmiotu B, to transakcja jest
obsługiwana finansowo przez banki. Podmiot A daje zlecenie swojemu bankowi aby przekazał pewną sumę
pieniędzy podmiotowi B. Bank pobiera opłatę za wykonanie transakcji, a jest to element przychodów pieniężnych
banku.

PRZYCHDY – KOSZTY = ZYSK

odsetki pobierane opłaty odsetki wypłacane
od pożyczek i kredytów przez bank

Stopy procentowe od wkładów oraz od pożyczek i kredytów zmieniają się zawsze w tym samym kierunku, bo
bank komercyjny zorientowany jest na zysk. Rosną stopy procentowe od wkładów, to banki podnoszą stopy
procentowe od pożyczek i kredytów. Dokonują tego aby nie dopuścić do spadku zysków. Istnieje również sytuacja
odwrotna.

d) kreacja pieniądza

Jest to zjawisko polegające na tym, iż system bankowy posiada możliwość udzielania pożyczek i kredytów na
wielokrotnie przewyższające wkłady pierwotne wniesione do banku. Mówi się więc, że banki kreują pieniądz –
tworzą go z niczego.

1. Istota kreacji pieniądza

Kreacja pieniądza polega na tym, że system bankowy jako całość posiada możliwość udzielenia kredytów na
łączne kwoty przewyższające kilkakrotnie rozmiary wniesionych pierwotnie wkładów do systemu. Oznacza, że
banki mogą udzielić kredytów na znacznie większe sumy niż są wkłady. Banki kreują pieniądz, tworzą go z
niczego.

2. Rezerwa obowiązkowa

Rezerwa obowiązkowa – jest to część wkładów wniesionych do banku komercyjnego, które bank zobowiązany
jest trzymać w formie płynnej w celu zagwarantowania wypłacalności wszystkich wkładów.
Bankierzy już dawno zauważyli, że klienci banku nigdy nie przychodzą do banku po odbiór swoich wkładów w tym
samym czasie. Dlatego też, aby zapewnić wypłacalność każdego wkładu należy trzymać niedużą ich część, np.
15%, 20%.

Stopa rezerw obowiązkowych – to wskaźnik procentowy będący relacją kwoty rezerw obowiązkowych do kwoty
wniesionych wkładów. Współcześnie stopa rezerw obowiązkowych ustalana jest przez Bank Centralny, zaś banki
komercyjne są zobowiązane do przestrzegania tego ustalenia.

3. Mechanizm kreacji

Po wniesieniu wkładów do jakiegoś banku bank zachowuje w formie gotówkowej rezerwę od tego wkładu, która
zależy od stopy rezerw obowiązkowych. Zaś pozostałą część wkładu przeznacza na pożyczki lub kredyty.
Następnie jakiś podmiot A zaciąga pożyczkę (kredyt) i wykorzystuje ją na sfinansowanie transakcji – zakupu od
danego podmiotu B. Podmiot B wpłaca uzyskane pieniądze do banku jako kolejny wkład… itd.
Wynika z tego, że trwa proces kreacji pieniądza.

suma

Wkład

Rezerwa

20%

Kredyty (pożyczki)

1000

200

800

800

160

640

640

128

512

512

:
:

:
:
:

:
:
:

5000

1000

4000

Im stopa rezerw obowiązkowych wyższa tym skala zjawiska kreacji pieniądza mniejsza.

Czynniki wpływające na stopę kreacji pieniądza:



Stopa rezerw obowiązkowych;



Ilość klientów;



Niecałkowite wykorzystanie kredytu na realizację transakcji.

1

1. Rozmiary kreacji =

stopa rezerw obowiązkowych