ŚLĄSKA WYŻSZA SZKOŁA MEDYCZNA W KATOWICACH

2011

DERMATOLOGIA

fotodermatozy

•

podział promieniowania ultrafioletowego

•

UVC (200-280 nm)

•

krótkie promieniowanie

•

prawie całkowicie pochłaniane przez warstwę
ozonową

•

niszczy mikroorganizmy (stosowane w celach
bakteriobójczych, np. do sterylizacji powietrza).

•

produkowane sztucznie np. przez lampy
ksenonowe lub rtęciowe

•

bardzo szybko wywołuje rumień

•

działanie drażniące na spojówki i rogówki oka

•

UVB (280-320 nm)

•

5% prom. UV docierającego do Ziemi

•

posiada wysoką energię i silne działanie rumieniotwórcze

•

odpowiedzialne za oparzenia słoneczne i pigmentację skóry

•

promienie nie przechodzą przez szyby okienne ani przez chmury

•

przenika przez wodę i szkło kwarcowe

•

najsilniejsze działanie w godzinach od 10 do 15

•

latem natężenie UVB jest największe

•

wnika płytko w skórę do poziomu naskórka

•

rumień lub oparzenie pojawiają się po 12-24 godzinach od ekspozycji

•

maksymalny efekt działania po 24-48 godzinach

•

drażni spojówki i rogówkę (znacznie mniej niż U VC)

•

może przyczyniać się do rozwoju zaćmy

•

powoduje obniżenie odporności immunologicznej organizmu (immunosupresję)

•

UVA (320-400 nm)

•

tak zwane „długie promieniowanie"

•

zawartość UVA w prom. słonecznych jest 500-1000 razy większa niż UVB

•

95% całego promieniowania ultrafioletowego docierającego do Ziemi

•

UVA podział na: U VI (340-400 nm) i UVA2 (320-340 nm)

•

nie powoduje rumienią i oparzeń, wywołuje opaleniznę

•

UVA jest równie niebezpieczne jak UVB - odpowiada za fotostarzenie się skóry i
rozwój nowotworów skóry.

•

przenika przez szyby okienne, samochodowe, chmury.

•

natężenie UVA jest prawie identyczne przez cały dzień

•

ma takie samo działanie niezależnie od pogody czy pory roku

•

wnika głęboko - do poziomu skóry właściwej

•

powoduje reakcje fotouczulające

Zagrożenia związane z nadmierną

ekspozycją na słońce

•

powstanie ostrych odczynów: opalenizny, oparzenia

słonecznego lub odczynów przewlekłych

•

najszybciej zauważalnym efektem nadmiernej

ekspozycji jest rumień

•

za reakcję rumieniotwórczą (rozszerzenie naczyń)

- odpowiada głównie UVB, osoby z problemami

naczyniowymi powinny stosować filtry ochronne

•

UVB posiada o wiele większą energię niż UVA

Odległe niekorzystne efekty działania

promieniowania słonecznego

•

słoneczne starzenia się skóry (photoaging) = przedwczesne starzenia (premature
aging) - przewlekły procesem zapalnym, różniący się od przebiegu naturalnego procesu
starzenia się skóry, dochodzi do uszkodzeń skóry, które nie miałyby miejsca bez udziału
promieniowania UV (rogowacenie słoneczne, rozwój nowotworów skóry, elastoza
słoneczna).

•

kancerogeneza - UVA i IUB powoduje uszkodzenia DNA, które mogą być punktem
wyjścia nowotworów skóry, w tym czerniaka

•

immunosupresja - osłabienie układu odpornościowego - zwiększona ilość infekcji
bakteryjnych czy wirusowych po intensywnym nasłonecznianiu + zwiększone ryzyko
rozwoju nowotworów

Najważniejsze zasady bezpiecznego korzystania

ze słońca

•

kremy z filtrem - przez cały rok - min. SPF 10-15, latem SPF 20-30

•

skłonność do przebarwień, trądzikiem różowatym, teleangiektazjami,
zwiększone ryzyko raka skóry, fotodermatozy, leki fotouczulające SPF 50+.

•

narciarze, alpiniści - krem o 15 SPF wyższy

•

ochrona przed UVB (SPF LSF IP) oraz UVA (IPD, PPD, PFA, PPF)

•

najskuteczniejsze - filtry chemiczne + fizyczne

•

wskaźniki filtrów nie sumują się

•

obfitym nakładanie filtra

•

nałożyć krem 20 minut przed wyjściem z domu, ponowna aplikacja - po 2
godzinach

•

dzieci do 1. roku życia - tylko filtry mineralne- fizyczne (dwutlenek tytanu oraz tlenek
cynku)

•

samoopalacze nie zabezpieczają nas przed szkodliwym działaniem słońca

•

żaden krem nie chroni nas w 100% przed słońcem, SPF 30 - pochłania około 97%
promieniowania, a SPF 60 - około 98,5%

•

krem wodoodporny skutecznie chroni przez 40-80 minut przebywania w wodzie

•

przed okresem opalania - przyjmować doustnie beta-karoten - nadaje skórze śniady
odcień, przyspiesza proces opalania (pobudzenie produkcji melaniny), jest zmiataczem
wolnych rodników

•

stosować kremy z

wit. A (wygładza skórę, redukuje zmarszczki i przebarwienia, poprawia

stopień napięcia i elastyczność skóry) i przeciwutleniacze jak:

wit. C (rozjaśnia skórę,

wpływa na rozrost włókien kolagenowych, ogranicza powstawanie zmarszczek),

wit. E

(chroni skórę przed oparzeniem, zapobiega przebarwieniom
u starszych osób, regeneruje uszkodzoną skórę, wspomaga działanie innych witamin),
prowitamina B5.

•

okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV

•

Filtry chemiczne

•

wnikają w powierzchowne warstwy naskórka

•

pochłaniają promieniowanie UV

•

Parsol (Avobenzone),

•

Mexoryl SX,

•

Mexoryl XL,

•

Tinosorb S,

•

Tinosorb M (posiada również właściwości filtrów mineralnych).

•

Filtry fizyczne

•

nie wnikają w głąb naskórka, tworzą na powierzchni warstwę ochronną - odbijają prom.
UV

•

dwutlenek tytanu,

•

tlenek cynku.

•

chronią przed UVB i UVA.

•

brak właściwości fotouczulających - polecane dla dzieci i osób z wywiadem atopowym

Filtry przeciwsłoneczne

Faktory ochronne

•

współczynnik wysokości ochrony przeciwsłonecznej

•

faktory, które określają stopień ochrony wyłącznie przed UVB:

•

SPF (Sun Protective Factor), odpowiedniki w innych językach: LSF, IR FB Si BF

•

filtry: octocrylene, etocrylene, octyl methoxycinnamate (parsol mcx), octinoxate,
cinoxate, amiloxalate, homosalate, octisalate, octyl salicylate, trolamine salicylate,
ensulizole, menthyl antranilate, benzophenons

•

zamiast symbolu faktora niekiedy można znaleźć skrót UVB.

•

l

iczba SPF = czas jaki możemy bezpiecznie spędzić na słońcu nie

narażając się na oparzenie słoneczne po nałożeniu danego preparatu

po 15 minutach przebywania na słońcu dochodzi do powstania rumienią na skórze. stosując
SPF 15 możemy przebywać bezpiecznie na słońcu 3 godziny i 75 minut (15x15 = 225 minut)

Kto powinien stosować blokery

słoneczne

•

Osoby zażywające leki lub stosujące kosmetyki o działaniu
fotouczulającym (np. tabletki antykoncepcyjne, leki nasercowe, retinoidy,
niektóre antybiotyki np. tetracykliny, zioła np. ziele dziurawca, perfumy)

•

Kobiety w ciąży (możliwość trwałych przebarwień hormonalnych)

•

Osoby z problemami naczyniowymi, trądzikiem różowatym

•

Osoby z trądzikiem pospolitym

•

Osoby chorujące na fotodermatozy

•

Osoby z grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia raka skóry

Faktory oznaczające stopień ochrony

anty-UVA

•

IPD (Immediate Pigmentation Darkening) - określający stosunek ilości
promieniowania UVA wywołującej reakcję na skórze chronionej i
niechronionej filtrem UVA, np. IPD 90 oznacza 90% ochrony przed UVA.

•

PPD (Persistant Pigmentation Darkening) - informuje ile razy zmniejszyła się
dawka promieniowania UVA absorbowana przez skórę

•

PFA (Protection Factor UVA).

•

PPF (PhototoxicProtection Factor).

•

Filtry chroniące przed UVA: dwutlenek tytanu, tlenek cynku, Parsol
(Avobenzone), Mexoryl SX, Mexoryl XL, (Mexo- ryle chronią również przed
UVB), Tinosorb S, Tinosorb M

Fotodermatozy

•

podział:

•

nabyte idiopatyczne fotodermatozy

•

wielopostaciowe osutki świetlne:

•

świerzbiączka letnia,

•

opryszczki ospówkowate,

•

pokrzywka słoneczna,

•

przewlekłe zmiany posłoneczne:

•

przetrwałe odczyny świetlne,

•

wyprysk słoneczny,

•

actinic reticuloid

•

fototoksyczne zapalenie skóry

•

fotoalergiczne zapalenie skóry

•

fotodermatozy uwarunkowane genetycznie

•

dermatozy ulegające zaostrzeniu pod wpływem działania słońca

Wielopostaciowe osutki świetlne

(Polymorphie light eruption)

•

zmiany rumieniowe, grudkowe, pęcherzykowe

•

występujące pod wpływem działania słońca, najczęściej zlokalizowane w
miejscach odsłoniętych

•

prawdopodobnie w wyniku nadwrażliwości typu opóźnionego na antygeny
powstałe pod wpływem słońca

•

zmiany powstają po ekspozycji na słońce od 18 godzin do 5 dni

•

W zależności od zmian skórnych wyróżniamy

•

świerzbiączkę letnią (przeważają zmiany rumieniowe, obrzękowe)

•

opryszczki ospówkowate (grudki, pęcherzyki, strupy)

•

pojawiają się najczęściej w dzieciństwie

•

nawracają sezonowo w okresie wiosennym, a ustępują w okresie letnim

•

Różnicowanie:

•

Atopowe zapalenie skóry.

•

Fotoalergiczne zapalenie skóry.

•

Pokrzywka słoneczna.

Wielopostaciowe osutki świetlne

(Polymorphie light eruption)

•

Leczenie:

•

Miejscowe: preparaty przeciwświądowe, kortykosteroidy.

•

filtry UVA i UVB

•

„hartowanie" skóry - naświetlania PUVA lub UVB

wąskopasmowym

•

naświetlania rozpoczynać wczesną wiosną, od bardzo

małych dawek promieniowania, powoli je zwiększając

Wielopostaciowe osutki świetlne (Polymorphie light eruption)

Pokrzywka słoneczna

(Urticaria solaris)

•

rzadka odmiana pokrzywki

•

mechanizm - immunologiczny (fotoalergenami są cząsteczki

obecne w promieniowaniu)

•

zmiany mogą się pojawić w ciągu kilku minut od ekspozycji -

bąble pokrzywkowe

•

w miejscach odsłoniętych i chronionych ubraniem

•

Różnicowanie:

•

Protoporfiria erytropoetyczna.

•

Inne postaci pokrzywek.

•

Leczenie:

•

Ogólnie: leki przeciwhistaminowe w
wysokich dawkach.

•

naświetlania promieniowaniem UV we
wzrastających dawkach

Przewlekłe zmianyposłoneczne

(Chronic actinic dermatitis)

•

przewlekłe zapalenie skórny ze świądem, u osób eksponowanych przez długi czas na
działanie słońca

•

mech. immunologiczne powodują przewlekłą nadwrażliwości na światło - przewlekłego
posłonecznego zapalenia skóry

•

występują rzadko i dotyczą osób w wieku starszym

•

podział:

•

przetrwałe odczyny świetlne

•

wyprysk słoneczny

•

actinic reticuloid

•

Zmiany rumieniowe, wypryskowe, pogrubienie

skóry z obecnością głębokich bruzd i złuszczania

•

głównie w miejscach odsłoniętych (twarz, kończyny

górne),

ale i w miejscach osłoniętych.

•

Duża nadwrażliwość na promieniowanie słoneczne

- nawet niewielka jego ilość wystarcza do

wywołania nasilonych zmian

Przewlekłe zmianyposłoneczne (Chronic actinic dermatitis)

•

Różnicowanie:

•

Atopowe zapalenie skóry.

•

Reakcje fotoalergiczne.

•

Kontaktowe zapalenie skóry wywołane przez rośliny.

•

Leczenie:

•

„hartowanie" skóry

•

immunosupresja - w ciężkich przypadkach (cyklosporyna, azatiopryna,
sterydy)

•

Profilaktyka: ubrania ochronne, filtry przeciwsłoneczne

Przewlekłe zmianyposłoneczne (Chronic actinic dermatitis)

Fototoksyczne zapalenie skóry (Phototoxic dermatitis)

•

ostre zapalenie skóry wywołane działaniem słońca i substancji fotouczulającej -
skojarzonego działania UVA i wewnątrz- lub zewnątrzpochodnych substancji chemicznych

•

Substancje (działające miejscowo lub ogólnie) powodujące zwiększenie wrażliwości na
promienie UV:

•

zioła (np. dziurawiec)

•

rośliny (np. sumak jadowity, łopian, pasternak)

•

kosmetyki

•

perfumy.

•

leki (m.in. psoraleny, sulfonamidy, leki przeciwpadaczkowe, antykoncepcyjne, antybiotyki,
retinoidy)

•

niektóre związki chemiczne

Berloque dermatitis

•

zapalenie skóry w następstwie stosowania
kosmetyków zawierających olejek
bergamotowy (np. perfum, wody kolońskiej)
i UVA

•

jest to reakcja fototoksyczna

•

zmiany takie mogą też powstać pod
wpływem soku z limonki
i działania UVA

•

zmiany rumieniowe, pęcherze, układające się w smugowate

przebarwione pasma (w miejscach spływania substancji

fototoksycznej)

•

typowy - nawrót przebarwień w okresie kolejnej wiosny po

ponownym kontakcie z UVA

•

leczenie

•

usunięcie czynnika wywołującego

•

filtry UVA

Berloque dermatitis

Fotoalergiczne zapalenie skóry

(Photoallergic dermatitis)

•

zmiany wywołane działaniem fotoalergenu i promieniowania UVA

•

występuje znacznie rzadziej niż zapalenie fototoksyczne

•

substancje wywołujące:

•

leki (np. sulfonamidy, leki przeciwcukrzycowe, leki uspokajające)

•

preparaty zewnętrzne i kosmetyki (np. substancje zapachowe,
antyseptyki)

•

zmiany rumieniowe, pęcherze, grudki

•

miejsca eksponowane na słońce, a także osłonięte

•

różnicowanie:

•

reakcje fototoksyczne

•

AZS

•

leczenie:

•

miejscowo sterydy

•

profilaktyka: filtry przeciwsłoneczne + unikanie kontaktu z footoalergenem

Fotoalergiczne zapalenie skóry (Photoallergic dermatitis)

Fotodermatozy uwarunkowane

genetycznie

•

choroby uwarunkowane genetycznie, w których światło słoneczne powoduje
rozwój objawów

•

skóra pergaminowata i barwnikowa,

•

porfiria

•

zespół Blooma,

•

zespół ataksja-teleangiektazja,

•

zespół Rothmunda-Thompsona,

•

zespół Hartnupa,

•

zespół Cockayne'a,

•

bielactwo

•

Różnicowanie:

•

u niemowląt - porfirie, liszaj
rumieniowaty noworodków

•

Leczenie:

•

profilaktyka - całkowite unikanie słońca

•

ogólnie: retinoidy - zmniejszają ryzyko
rozwoju nowotworów

Porfiria skórna późna

(Porphyria cutanea tarda)

•

postać najczęstsza porfirii

•

wrodzone lub nabyte zab. syntezy porfiryn w wątrobie (wydalanie porfiryn w moczu i kale)

•

ch. wywołuje uszkodzenie wątroby pod wpływem cz. toksycznego

•

pojawia się między 40-70 r.ż.

•

łatwe pojawianie się pęcherzy w miejscach narażonych na urazy mechaniczne i w skórze
odsłoniętej + przebarwienia i odbarwienia

•

skóra ma wygląd pstry (liczne blizny po pęcherzach)

•

leczenie - Arechin - nasila wydzielanie porfiryn, upusty krwi, ochrona przed UVB, beta-
karoten

Dermatozy ulegające zaostrzeniu

pod wpływem słońca

•

choroby ze zwiększoną wrażliwość na światło słoneczne =
zaostrzenie objawów pod jego wpływem

•

toczeń rumieniowaty

•

trądzik różowaty

•

ch. Dariera

•

ch. wirusowe skóry (np. opryszczka).

•

nowotwory skóry

•

AZS

•

łuszczyca

•

trądzika zwykły

•

łojotokowe zapalenie skóry

•

liszaj płaski