Promotor 11/05

www.elamed.com.pl/promotor

27

W Rozporządzeniu Ministra Go-

spodarki, Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 28 kwietnia 2003 r. w spra-
wie szczegółowych zasad stwier-
dzania posiadania kwalifikacji przez
osoby zajmujące się eksploatacją
urządzeń i sieci (Dz.U. nr 89/2003,
poz. 828) stwierdza się, że eksplo-
atacją urządzeń, instalacji i sieci
mogą zajmować się osoby, które
spełniają wymagania kwalifikacyjne
w zakresie obsługi, konserwacji,
remontów, montażu i kontrolno-
-pomiarowe. Osoby te powinny
ponadto poddać się wymaganym
dla danego stanowiska badaniom
lekarskim oraz muszą zostać prze-
szkolone w zakresie znajomości
przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy (instruktaż wstępny ogólny,
instruktaż stanowiskowy, szkolenie
okresowe), zgodnie z Rozporządze-
niem MGiP (Dz.U. nr 180/2004,
poz. 1860 ze zm.).

Zgodnie z Rozporządzeniem

Ministra Gospodarki z dnia 17 wrze-
śnia 1999 r. w sprawie bezpieczeń-
stwa i higieny pracy przy urządze-
niach i instalacjach elektrycznych
(Dz.U. nr 80/1999, poz. 912 ze zm.)
prace przy urządzeniach i insta-
lacjach elektroenergetycznych,
w zależności od zastosowanych
metod i środków zapewniających
bezpieczeństwo pracy, mogą być
wykonywane:
• przy całkowicie wyłączonym

napięciu,

• w pobliżu napięcia,
• pod napięciem.

Przed przystąpieniem do wyko-

nywania prac przy urządzeniach
i instalacjach elektroenergetycz-
nych wyłączonych spod napięcia
należy:
• zastosować odpowiednie zabez-

pieczenie przed przypadkowym
załączeniem napięcia,

• wywiesić tablicę ostrzegawczą

w miejscu wyłączenia obwodu
o treści: „Nie załączać”,

Ocena ryzyka

zawodowego

na stanowisku elektromontera

Ryszard Bryła

• sprawdzić brak napięcia w wyłą-

czonym obwodzie,

• uziemić wyłączone urządzenia.

Uziemienia należy wykonać tak,
aby miejsce pracy znajdowało
się w strefie ograniczonej uzie-
mieniami, a co najmniej jedno
uziemienie powinno być widocz-
ne z miejsca pracy. W razie wie-
lostronnego zasilania uziemienia
powinny być wykonane od każdej
strony,

• zabezpieczyć i oznaczyć miejsce

pracy odpowiednimi znakami
i tablicami ostrzegawczymi.

Charakterystyka
stanowiska pracy

Elektromonter wykonuje nastę-

pujące czynności:
• konserwuje urządzenia i in-

stalacje elektryczne wewnątrz
budynków i na zewnątrz,

• montuje, kontroluje i naprawia

urządzenia i instalacje elek-
tryczne,

• zakłada linie napowietrzne, wy-

konuje przyłącza do budynków,

• układa kable elektroenerge-

tyczne,

• obsługuje elektronarzędzia

oraz maszyny i urządzenia
elektryczne,

• dokonuje pomiarów elektrycz-

nych.
Elektromonter może podejmo-

wać prace bez polecenia lub na
polecenie ustne (proste czynności
lub czynności ujęte w instrukcjach
stanowiskowych) i na polecenie
pisemne (m.in. przy urządzeniach
pod napięciem, w pobliżu urzą-
dzeń pod napięciem, w pomiesz-
czeniach zagrożonych pożarem
lub wybuchem). Niektóre prace
zlecone do wykonania elektromon-
terowi, zgodnie z Rozporządzeniem
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 28 maja 1996 r. (Dz.U.
nr 62/1996 r., poz. 288), powinny
być wykonywane przez dwie osoby.
Wykaz takich prac zobowiązany
jest przygotować pracodawca.

Metodyka oceny
ryzyka zawodowego

Oceny ryzyka zawodowego do-

konano tutaj dwoma metodami:
wg PN-N-18002/2000 i RISK SCO-
RE. Opis tych metod przedstawiliśmy
w poprzednich numerach „Promoto-
ra”, m.in. w „Promotorze” 9/05. Na-
leży traktować je jako przykładowe,
gdyż przydzielony zakres czynności
na określonym stanowisku może się
zmieniać w zależności od specyfiki
konkretnego zakładu pracy.

‰

Promotor 11/05

28

www.elamed.com.pl/promotor

Lp.

Zagrożenie

Możliwe źródła zagrożeń

Możliwe skutki

zagrożenia

Przed oceną

Środki profilaktyczne

Po realizacji zadań

Uwagi

o realiza-
cji zadań

Cię
żk

ość (C)

Pra
wdopodo-

bieństw

o (P)

R

yzyk
o

(R)

Cię
żk

ość (C)

Pra
wdopodo-

bieństw

o (P)

R

yzyk
o

(R)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1.

Upadek na

tym samym

poziomie.

Śliskie i nierówne powierzchnie, zatara-

sowane przejścia.

Złamania

kończyn,

zwichnięcia,
potłuczenia.

S

S

S

Utrzymywać porządek na stanowisku pracy.

Zabezpieczyć właściwy stan dróg transportowych.

S

M

M

2.

Upadek

na niższy

poziom.

Prace montażowe i naprawcze wykony-

wane na wysokości.

Złamania,

zwichnięcia, po-

tłuczenia, urazy

wewnętrzne,

śmierć.

D

S

D

Stosować odpowiednio dobrane i zabezpieczone

drabiny oraz pomosty robocze. W razie konieczności

stosować sprzęt zabezpieczający, m.in. słupołazy

i uprzęże bezpieczeństwa. W razie potrzeby stosować

asekurację, prowadzoną przez drugiego pracownika.

S

M

M

3.

Pyły

i odpryski.

Wiercenie, szlifowanie i cięcie mate-

riałów.

Urazy oczu,

choroby układu

oddechowego.

S

S

S

Stosować okulary ochronne, osłony twarzy i półmaski.

M

M

M

4.

Uderzenie

spowo-

dowane

ruchomymi

przedmio-

tami.

Zły stan narzędzi ręcznych (tępe ostrza,

źle oprawione rękojeści). Brak lub

uszkodzone osłony ruchomych elemen-

tów maszyn i urządzeń. Niezamierzone
uruchomienie maszyny lub urządzenia.

Obrażenia ciała,

śmierć.

D

S

D

Stosować prawidłowo oprawione narzędzia ręczne.

Rozmiary i typy narzędzi dobierać do rodzaju wykony-

wanej pracy. Przestrzegać właściwego zamocowania

osłon ruchomych elementów maszyn i urządzeń. Prze-

nosić na inne miejsce elektronarzędzia po uprzednim

wyłączeniu ich spod napięcia. Przestrzegać właściwe-

go zamocowania osłon ruchomych elementów maszyn

i urządzeń. Zachować szczególną ostrożność.

D

M

S

5.

Praca w wy-

muszonej

pozycji ciała.

Prace instalacyjne i remontowe wyko-

nywane na wysokości (drabiny, słupy

elektryczne czy podesty) oraz na tym

samym poziomie.

Zwyrodnienia

kostno-sta-

wowe.

S

S

S

Stosować odpowiednią rotację pracowników przy

wykonywaniu prac wymagających wymuszonej pozycji

ciała. Stosować odpowiednie do zagrożeń i ergono-

miczne ochrony osobiste, m.in. nakolanniki, przy

pracach uzasadniających korzystanie z tego rodzaju

wyposażenia.

S

M

M

6.

Słabe

oświetlenie.

Niedostateczne oświetlenie naturalne.

Brak lub źle dobrane źródła światła. Źle

dobrane oprawy oświetleniowe.

Osłabienie lub

uszkodzenie

wzroku.

S

S

S

Dbać o właściwe oświetlenie naturalne stanowisk
pracy, m.in. poprzez zapewnienie czystości okien,

świetlików i naświetli. Stosować zgodne z normami

sztuczne oświetlenie stanowisk pracy. Oprócz oświe-
tlenia ogólnego stosować oświetlenie stanowiskowe.

M

M

M

7. Pożar.

Źle dobrane parametry instalacji el.

Niedbale wykonane prace instalacyjne.

Materiały łatwo palne umieszczone

obok rozgrzanych przedmiotów lub obok

urządzeń elektrycznych.

Oparzenia,

śmierć.

D

M

S

Prace wykonywać ściśle według zatwierdzonego pro-

jektu robót. Stosować właściwie dobrane zabezpiecze-

nia nadprądowe. Wyposażyć stanowisko w wymagany

sprzęt ppoż. Zachować szczególną ostrożność.

S

M

M

8.

Hałas

i wibracje.

Wiercenie i cięcie materiałów. Odgłosy

dochodzące z innych stanowisk pracy

i z ulicy.

Choroby

narządu słuchu,

zwyrodnienia

stawów.

S

S

S

Stosować w razie potrzeby ochronniki słuchu. Stoso-

wać sprawne technicznie elektronarzędzia.

S

M

M

9.

Zmienne

warunki

atmosferyczne.

Niskie lub wysokie temperatury, opady

deszczu lub śniegu.

Przeziębienie

lub przegrzanie

organizmu.

S

S

S

Wyposażyć pracownika w odpowiednią do warunków

atmosferycznych odzież ochronną. Zapewnić napoje

i posiłki profilaktyczne w czasie prac na otwartej prze-

strzeni lub w niekorzystnym mikroklimacie, zgodnie

z wymogami Rozporządzenia RM (Dz.U. nr 60/1996,

poz. 279).

S

M

M

10.

Stres.

Zbyt duże wymagania w stosunku

do możliwości pracownika. Prace

w nadgodzinach. Obawa o własne życie

i zdrowie podczas pracy w warunkach

zagrożenia. Konflikty międzyludzkie.

Choroby ogól-

noustrojowe,

nerwice.

S

D

D

Dostosowywać wymagania do możliwości psychofi-

zycznych pracownika. Przestrzegać norm dotyczą-

cych czasu pracy. Doskonalić metody instruktażu

i szkoleń, kładąc szczególny nacisk na sposoby

ograniczenia zagrożeń na stanowisku. Ustalić jasne

zasady wynagradzania, premiowania i nakładania kar

regulaminowych.

S

M

M

11.

Porażenie

prądem elek-

trycznym.

Prace naprawcze lub montażowe

przy urządzeniach elektrycznych

bez odłączenia napięcia

lub bez właściwego zabezpieczenia

przed przypadkowym załączeniem.

Śmierć.

D

S

D

Unikać prac prowadzonych pod napięciem, a jeśli są

one konieczne, to stosować środki do bezpiecznego

ich wykonywania. Stosować sprawny sprzęt ochronny

i nieuszkodzone narzędzia – drążki i kleszcze

izolacyjne, wskaźniki napięcia, rękawice dielektrycz-

ne, izolacyjne narzędzia monterskie. Zastosować

odpowiednie zabezpieczenie przed przypadkowym
załączeniem – zgodnie z instrukcją stanowiskową.

Omawiać zagadnienie podczas codziennych odpraw

z pracownikami.

D

M

S

Prace z użyciem lamp przenośnych

i elektronarzędzi w warunkach dużej

wilgotności lub dokonywane w metalo-

wych zbiornikach.

Śmierć.

D

S

D

Stosować w takich przypadkach zasilanie napięciem

bezpiecznym 24 V.

M

M

M

Kontakt z metalowymi obudowami ma-

szyn, urządzeń i elektronarzędzi, które

mogą znaleźć się pod napięciem.

Śmierć.

D

M

S

Kontrolować stan techniczny wyłączników różnicowo-

-prądowych. Sprawdzać ich działanie każdorazowo

przed przystąpieniem do pracy. Przeprowadzać

okresową kontrolę zerowań i uziemień. Stosować

elektronarzędzia wyposażone w sprawne uchwyty

wykonane z materiałów izolacyjnych. Nie eksploato-

wać elektronarzędzi na zewnątrz budynków podczas

opadów atmosferycznych.

S

M

M

Możliwość natrafienia na przewody

elektryczne pod napięciem, podczas

wiercenia wiertarką el. w ścianach.

Śmierć, urazy

ciała.

D

S

D

Wyłączać zagrożone obwody spod napięcia. Stosować

detektory napięcia. Korzystać z dokumentacji budow-

lano-montażowej.

S

M

M

Uszkodzenia izolacji przewodów wiodą-

cych prąd.

Śmierć.

D

S

D

Zabezpieczyć przewody przed przypadkowymi uszko-

dzeniami mechanicznymi. Kontrolować okresowo stan

izolacji przewodów.

S

M

M

Karta oceny ryzyka zawodowego dla elektromontera według PN-N-18002/2000

Promotor 11/05

www.elamed.com.pl/promotor

29

Karta oceny ryzyka zawodowego dla elektromontera według metody RISK SCORE

Lp.

Zagrożenie

Źródło zagrożenia

Możliwe skutki

zagrożenia

Przed oceną

Środki profilaktyczne

Po realizacji zadań

Uwagi

o

realizacji

zadań

Sk
utki (S)

Eks

pozy

cja (E)

Pra
wdopodo-

bieństw

o (P)

R

yzyk

o (R)

Sk
utki (S)

Eks

pozy

cja (E)

Pra
wdopodo-

bieństw

o (P)

R

yzyk

o (R)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1.

Upadek na

tym samym

poziomie.

Śliskie i nierówne

powierzchnie,

zatarasowane przejścia.

Złamania

kończyn,

zwichnięcia,
potłuczenia.

3

6

6

108

Śred-

-nie

Utrzymywać porządek na stanowisku pracy.

Zabezpieczyć właściwy stan dróg transportowych.

3

6

3

54

Małe

2.

Upadek

na niższy

poziom.

Prace montażowe

i naprawcze wykonywane

na wysokości.

Złamania,

zwichnięcia, po-

tłuczenia, urazy

wewnętrzne,

śmierć.

15

6

6

540

B.

duże

Stosować odpowiednio dobrane i zabezpieczone

drabiny oraz pomosty robocze. W razie konieczności

stosować sprzęt zabezpieczający, m.in. słupołazy

i uprzęże bezpieczeństwa. W razie potrzeby stosować

asekurację, prowadzoną przez drugiego pracownika.

3

6

3

54

Małe

3.

Pyły

i odpryski.

Wiercenie, szlifowanie

i cięcie materiałów.

Urazy oczu,

choroby układu

oddechowego.

3

6

10

180

Śred-

nie

Stosować okulary ochronne, osłony twarzy i półmaski.

1

6

3

18

B.

małe

4.

Uderzenie

spowodowane

ruchomymi

przedmiotami.

Zły stan narzędzi

ręcznych (tępe ostrza,

źle oprawione rękojeści).

Brak lub uszkodzone

osłony ruchomych

elementów maszyn i urzą-

dzeń. Niezamierzone

uruchomienie maszyny

lub urządzenia.

Obrażenia ciała,

śmierć.

7

6

7

252

Duże

Stosować prawidłowo oprawione narzędzia ręczne.

Rozmiary i typy narzędzi dobierać do rodzaju wykony-

wanej pracy. Przestrzegać właściwego zamocowania

osłon ruchomych elementów maszyn i urządzeń. Prze-

nosić na inne miejsce elektronarzędzia po uprzednim

wyłączeniu ich spod napięcia. Przestrzegać właściwe-

go zamocowania osłon ruchomych elementów maszyn

i urządzeń. Zachować szczególną ostrożność.

3

6

3

54

Małe

5.

Praca w wy-

muszonej

pozycji ciała.

Prace instalacyjne

i remontowe wykonywane

na wysokości (drabiny,

słupy elektryczne czy
podesty) oraz na tym

samym poziomie.

Zwyrodnienia

kostno-stawowe.

3

6

6

108

Śred-

nie

Stosować odpowiednią rotację pracowników przy wyko-

nywaniu prac wymagających wymuszonej pozycji ciała.

Stosować odpowiednie do zagrożeń i ergonomiczne

ochrony osobiste, m.in. nakolanniki, przy pracach uza-

sadniających korzystanie z tego rodzaju wyposażenia.

1

6

3

18

B.

małe

6.

Słabe oświe-

tlenie.

Niedostateczne oświetle-

nie naturalne. Brak lub

źle dobrane źródła świa-

tła. Źle dobrane oprawy

oświetleniowe.

Osłabienie lub

uszkodzenie

wzroku.

3

6

6

108

Śred-

nie

Dbać o właściwe oświetlenie naturalne stanowisk
pracy, m.in. poprzez zapewnienie czystości okien,

świetlików i naświetli. Stosować zgodne z normami

sztuczne oświetlenie stanowisk pracy. Oprócz oświetle-

nia ogólnego stosować oświetlenie stanowiskowe.

1

6

3

18

B.

małe

7.

Pożar.

Źle dobrane parametry

instalacji el. Niedbale

wykonane prace insta-

lacyjne. Materiały łatwo

palne umieszczone obok

rozgrzanych przedmio-
tów lub obok urządzeń

elektrycznych.

Oparzenia,

śmierć.

15

6

3

270

Duże

Prace wykonywać ściśle według zatwierdzonego pro-

jektu robót. Stosować właściwie dobrane zabezpiecze-

nia nadprądowe. Wyposażyć stanowisko w wymagany

sprzęt ppoż. Zachować szczególną ostrożność.

3 6

1

18

B.

małe

8.

Hałas i wi-

bracje.

Wiercenie i cięcie mate-

riałów. Odgłosy docho-

dzące z innych stanowisk

pracy i z ulicy.

Choroby

narządu słuchu,

zwyrodnienia

stawów.

7

6

3

126

Śred-

nie

Stosować w razie potrzeby ochronniki słuchu. Stoso-

wać sprawne technicznie elektronarzędzia.

3

6

3

54

Małe

9.

Zmienne

warunki at-

mosferyczne.

Niskie lub wysokie tem-

peratury, opady deszczu

lub śniegu.

Przeziębienie

lub przegrzanie

organizmu.

3

6

10

180

Śred-

nie

Wyposażyć pracownika w odpowiednią do warunków

atmosferycznych odzież ochronną. Zapewnić napoje i po-

siłki profilaktyczne w czasie prac na otwartej przestrzeni

lub w niekorzystnym mikroklimacie, zgodnie z wymogami

rozporządzenia RM (Dz.U. nr 60/1996, poz. 279).

3

6

3

54

Małe

10.

Stres.

Zbyt duże wymagania

w stosunku do możliwości

pracownika. Prace

w nadgodzinach. Obawa

o własne życie i zdrowie
podczas pracy w warun-

kach zagrożenia. Konflikty

międzyludzkie.

Choroby

ogólnoustrojo-

we, nerwice.

7

6

6

252

Duże

Dostosowywać wymagania do możliwości psychofi-

zycznych pracownika. Przestrzegać norm dotyczących

czasu pracy. Doskonalić metody instruktażu i szkoleń,

kładąc szczególny nacisk na sposoby ograniczenia

zagrożeń na stanowisku. Ustalić jasne zasady wyna-

gradzania, premiowania i nakładania kar.

3

6

3

54

Małe

11.

Porażenie

prądem elek-

trycznym.

Prace naprawcze

lub montażowe przy

urządzeniach el. bez odłą-

czenia napięcia lub bez

właściwego zabezpiecze-
nia przed przypadkowym

załączeniem.

Śmierć.

15

6

6

540

B.

duże

Unikać prac prowadzonych pod napięciem, a jeśli są

one konieczne, to stosować środki do bezpiecznego

ich wykonywania. Stosować sprawny sprzęt ochronny

i nieuszkodzone narzędzia – drążki i kleszcze izolacyjne,

wskaźniki napięcia, rękawice dielektryczne, izolacyjne

narzędzia monterskie. Zastosować odpowiednie zabez-

pieczenie przed przypadkowym załączeniem – zgodnie

z instrukcją stanowiskową. Omawiać zagadnienie

podczas codziennych odpraw z pracownikami.

7

6

3

126

Śred-

nie

Prace z użyciem lamp prze-

nośnych i elektronarzędzi

w warunkach dużej wil-

gotności lub dokonywane

w metalowych zbiornikach.

Śmierć.

15

6

3

270

Duże

Stosować w takich przypadkach zasilanie napięciem

bezpiecznym 24 V.

3

6

1

18

B.

małe

Kontakt z metalowymi

obudowami maszyn,

urządzeń i elektronarzę-

dzi, które mogą znaleźć

się pod napięciem.

Śmierć.

15

6

6

540

B.

duże

Kontrolować stan techniczny wyłączników różnicowo-

-prądowych. Sprawdzać ich działanie każdorazowo przed

przystąpieniem do pracy. Przeprowadzać okresową

kontrolę zerowań i uziemień. Stosować elektronarzędzia

wyposażone w sprawne uchwyty wykonane z materia-
łów izolacyjnych. Nie eksploatować elektronarzędzi na

zewnątrz budynków podczas opadów atmosferycznych.

7

6

1

42

Małe

Możliwość natrafienia

na przewody elektryczne

pod napięciem podczas

wiercenia wiertarką el.

w ścianach.

Śmierć, urazy

ciała.

15

6

3

270

Duże

Wyłączać zagrożone obwody spod napięcia. Stosować

detektory napięcia. Korzystać z dokumentacji budow-

lano-montażowej.

3

6

1

18

B.

małe

Uszkodzenia izolacji prze-

wodów wiodących prąd.

Śmierć.

15

6

3

270

Duże

Zabezpieczyć przewody przed przypadkowymi uszko-

dzeniami mechanicznymi. Kontrolować okresowo stan

izolacji przewodów.

3

6

3

54

Małe