Barbara Weigl, Psychologia rozwojowa i osobowosci, APS 2005-2006

1

Wyklad X
Etapy rozwojowe – wiek przedszkolny. Zaniedbana piaskownica

Literatura:

o

Ogrodzinska Teresa (red.), (2000) Male dziecko – znaczenie wczesnej edukacji.

Warszawa, Polska Fundacja Dzieci i Mlodziezy

o

Szlendak Tomasz (2003) Zaniedbana piaskownica. Style wychowywania malych

dzieci a problem nierównosci szans edukacyjnych. Warszawa, Instytut Spraw
Publicznych

o

Zahorska Marta (red.), (2003) Edukacja przedszkolna w Polsce - szanse i zagrozenia.

Warszawa, Instytut Spraw Publicznych.

Podstawowe zadania Waznego Doroslego wobec malego dziecka (za Anna Brzezinska,
2004)

Dobre dzialania doroslego

Efekty widoczne w zachowaniu dziecka

Tworzenie bezpiecznego srodowiska

dziecko jest spokojne, ufne, ciekawe,
odwazne

Stymulowanie aktywnosci dziecka

dziecko jest aktywne, chetnie podejmuje
rózne dzialania

Ksztaltowanie kompetencji

dziecko duzo pyta, domaga sie odpowiedzi,
duzo wie i umie

Ksztaltowanie poczucia kompetencji

dziecko chetnie korzysta z tego, co wie i
umie, lubi to pokazywac

Ksztaltowanie poczucia wlasnej wartosci

dziecko jest zadowolone i dumne z tego, co
wie i umie

Rola wczesnej edukacji jest uzupelnianie niewystarczajacych (niezbyt kompetentnych,
bezradnych, raniacych) dzialan rodziców oraz tworzenie warunków pozwalajacych na
bardziej wszechstronny rozwój, niz moze to byc organizowanie w waskim (a zwlaszcza
ubogim kulturowo – nierównosci spoleczne!) srodowisku rodzinnym. Dodatkowym zadaniem
wczesnej edukacji jest wspieranie i ksztalcenie zagubionych, niepewnych lub malo
kompetentnych wychowawczo rodziców.

Rola wspierajacej wczesnej edukacji jest próba znalezienia równowagi – zarówno dla
dziecka jak i jego rodziców – pomiedzy:

o

obciazeniem (zadaniami, wymaganiami, oczekiwaniami spolecznymi)

o

zasobami (mozliwosciami, umiejetnosciami, wiedza)

o

zródlami wsparcia (najblizsza rodzina, grupa spoleczna, pomoca fachowców)

Znaczenie wczesnej edukacji

Edukacja przedszkolna jest systematycznie zaniedbywanym wymiarem polityki spolecznej w

Polsce. Nawet w obrebie polityki edukacyjnej poswieca sie jej stosunkowo malo uwagi.

Sytuacja taka trwa (z róznych powodów) od kilkudziesieciu lat.

W poczatkach okresu transformacji spoleczno-ustrojowej, od 1991 roku odpowiedzialnosc za

uslugi edukacyjne dla dzieci w wieku przedszkolnym zostala calkowicie przerzucona na

samorzady lokalne i organizacje prywatne, a panstwo wycofalo sie z tej sfery.

Barbara Weigl, Psychologia rozwojowa i osobowosci, APS 2005-2006

2

Takie dzialanie jest sprzeczne z wyrazna tendencja wystepujaca w panstwach Unii

Europejskiej zwracajacych coraz wieksza uwage na edukacje malych dzieci i traktujacych, w

coraz wiekszym stopniu, edukacje przedszkolna jako integralna czesc systemu

edukacyjnego.

Nacisk kladziony na jakosc edukacji zwiazany jest przede wszystkim z przeniesieniem

akcentu z funkcji opiekunczej instytucji edukacji przedszkolnej na

funkcje wychowawczo-

edukacyjna.

Tabela Wskaznik upowszechnienia wychowania przedszkolnego w roku szkolnym
2001/2002

Wiek dzieci

Wskaznik upowszechnienia
wychowania przedszkolnego

3 lata

4 lata

5 lat

6 lat

23,2 %

32,7 %

42,8 %

99,7%

Dane: Zestawienie PFDiM na podstawie danych GUS

Wizja dziecka

Dla dobrego rozwoju dzieci niezbedne jest zapewnienie im

nastepujacych doswiadczen:

Poczucie bezpieczenstwa – rozumianego jako poczucie komfortu psychicznego, poczucie

bycia akceptowanym, kochanym.

Poczucie wlasnej wartosci – aprobaty dla siebie samego i wlasnych dzialan zarówno w

grupie przedszkolnej, jak i w rodzinie.

Poczucie, ze zycie ma sens – ze warto jest zyc, ze doswiadczenia dzieci sa ciekawe,

wazne i prawdziwe, a nie banalne, niepowazne i sztuczne.

Pomoc w zrozumieniu doswiadczen – dzieci potrzebuja sensownych doroslych, którzy

pomoga im zrozumiec ich wlasny swiat, ich przezycia i przybliza doswiadczenia innych ludzi.

Autorytetu – jasnych i sensownych granic – dzieci potrzebuja w swoim otoczeniu takich

doroslych, którzy sa autorytetem, którzy akceptuja swoje doswiadczenie, madrosc i wiedze,

potrafia wytyczyc jasne granice a jednoczesnie dac dziecku zrozumienie, bliskosc i

akceptacje nawet jesli postepuja niezgodnie z regulami.

Dobrych wzorców osobowych – potrzebuja osób, które moga stanowic dla nich model, na

którym moga sie wzorowac, potrzebuja osób, które potrafia jasno rozmawiac o wartosciach a

jednoczesnie postepuja zgodnie z tymi wartosciami.

Barbara Weigl, Psychologia rozwojowa i osobowosci, APS 2005-2006

3

Nierównosci edukacyjne

W okresie wczesnego dziecinstwa, z jednej strony mozliwosci rozwojowe dzieci sa

najwieksze, z drugiej zas najsilniejszy jest wplyw srodowiska, w którym dzieci sa

wychowywane. Wiek przedszkolny jest zasadniczym etapem tworzenia sie nierównosci

edukacyjnych, gdyz juz wtedy warunki wychowania dzieci sa wysoce zróznicowane i

prowadza do zróznicowanego poziomu umiejetnosci. Wiek przedszkolny jest tym

momentem, kiedy najskuteczniej i najlatwiej jest niwelowac róznice wynikajace z

wplywu srodowiska rodzinnego. Dlatego inwestycja w edukacje przedszkolna powinna

byc - i w niektórych krajach jest - zasadniczym elementem polityki wyrównywania szans

edukacyjnych.

Uwaza sie wrecz, ze zgodnie z zasada kompensacji, to dzieci wychowywane w gorszych

warunkach materialnych i spolecznych powinny miec dostep do lepszych uslug

edukacyjnych, tak by dorównac poziomowi umiejetnosci, który dzieci ze srodowisk

uprzywilejowanych wynosza w prosty sposób z domu.

Przyszlosc

Poczawszy od 2005 roku liczebnosc dzieci w wieku przedszkolnym zacznie rosnac.

Zapoczatkowany wówczas proces wzrostu populacji dzieci w wieku przedszkolnym bedzie

prawdopodobnie obserwowany az do 2015 roku na obszarze prawie calej Polski. Zgodnie z

prognoza demograficzna GUS populacja dzieci w wieku przedszkolnym powinna wzrosnac o

100 tysiecy w latach 2005 – 2010, a o kolejne 200 tysiecy do 2015 roku.

Wnioski i rekomendacje

dla Rzadu i Wladz Lokalnych (wg Raportu M. Zahorskiej, 2003)

1. Wskazniki upowszechniania w Polsce edukacji przedszkolnej dzieci w wieku 3- 5 lat

naleza do

najnizszych

w krajach Unii Europejskiej

2. Wystepuja

dramatyczne dysproporcje

w upowszechnianiu wychowania

przedszkolnego

miedzy miastem a wsia

3. Badania naukowe dowodza, ze okres przedszkolny ma

istotne znaczenie dla rozwoju

dziecka

, jego kariery szkolnej i losów zyciowych. Pozytywny wplyw przedszkoli jest

szczególnie znaczacy wsród dzieci ze srodowisk zaniedbanych

4. pozytywnej roli wychowania przedszkolnego mozemy mówic tylko wtedy, gdy

reprezentuje ono

odpowiednia jakosc

, a wiec jego programy sa nakierowane na

potrzeby rozwojowe dziecka. Przedszkole nie moze funkcjonowac jako przechowalnia
dla dziecka, którego matka pracuje

5. Na niski poziom upowszechniania wychowania przedszkolnego w Polsce zlozylo sie

wiele czynników, a przede wszystkim:

niedocenianie w polskim spoleczenstwie

znaczenia wychowania przedszkolnego oraz jego wysokie koszty

Barbara Weigl, Psychologia rozwojowa i osobowosci, APS 2005-2006

4

6. Siec przedszkoli w Polsce jest nierównomierna i rzadka, a

oferta alternatywnych

,

tanszych niz tradycyjne przedszkola,

form wychowania przedszkolnego bardzo

ograniczona i slabo znana

7. W latach 2005-20015 ustapia skutki utrzymujacego sie w Polsce od kilku lat nizu

demograficznego.

Populacja dzieci w przedziale wiekowym od 3 do 5 lat zacznie

wzrastac

, a proces ten bedzie prawdopodobnie obserwowalny na obszarze calej

Polski az do 2015 roku.