mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Pojęcie administracji publicznej



Administracja publiczna, traktowana przedmiotowo
może być utożsamiana z określoną działalnością
(funkcja i powinność) określaną mianem
administrowania.



W ujęciu podmiotowym administracja publiczna
składa się z wielu organów, urzędów, instytucji,
urzędników powiązanych ze sobą w różny sposób.



Podmiot prawa nazywany administracją nie istnieje,
podmiotem zbiorowym, występującym w tej
generalnej roli jest państwo, które dzieli tę funkcję

z innymi podmiotami.

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok



Państwo jest pierwotnym podmiotem administracji,
który dysponuje własnym pierwotnym władztwem



postawione przed nim zadania wykonuje poprzez
wykorzystanie własnych organów, (tymi własnymi
organami państwa są organy administracji rządowej)



do wykonywania zadań wykorzystuje także mniej lub
bardziej samodzielne podmioty. Gdy one są pod
względem organizacyjnym i prawnym usamodzielnione, to
określamy je osobami prawnymi prawa
publicznego

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Sposoby definiowania administracji

publicznej

Administracja publiczna jest definiowana min. jako:



działalność państwowa, która nie jest
ustawodawstwem, ani wymiarem sprawiedliwości



system podmiotów utworzonych i wyposażonych w
kompetencje do prowadzenia działalności
organizatorskiej i kierowniczej



zespół działań, czynności i przedsięwzięć
organizatorskich i wykonawczych prowadzonych w
celu realizacji interesu publicznego przez różne podmioty,
organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych
prawem formach.

Podmioty administracyjne

i administrujące

Podmioty administracyjne – to organy administracji

publicznej, powołane do wykonywania zadań z zakresu

administracji.
Podmioty administrujące:



rozumiane szeroko – to wszystkie podmioty

spełniające (także ubocznie) funkcje administrowania.



rozumiane wąsko – to podmioty, które realizują

zadania z zakresu administracji, przekazane im przez

organy państwowe. Funkcje administrowania dla tych

podmiotów nie są racją ich bycia, wykonują je obok

swoich zasadniczych działań, niebędących

administrowaniem.

Przekazywanie

zadań administracyjnych

Odstępowanie zadań administracyjnych jest wypełnieniem
zasad demokratycznego państwa prawa tj. zasady :



decentralizacji (przekazanie uprawnień ze szczebla
administracji rządowej na szczebel samorządu
terytorialnego, którego samodzielność i uprawnienia są
ustawowo zagwarantowane)



subsydiarności (zasada, według której każdy szczebel
władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie
mogą być skutecznie zrealizowane przez szczebel niższy
lub same jednostki działające w ramach społeczeństwa),
zwaną też zasadą pomocniczości

Podmioty administracji publicznej

Do podmiotów administracji publicznej zalicza się:

1.

organy administracji rządowej

2.

korporacje prawa publicznego (samorządy)

3.

upoważnione podmioty prawa prywatnego

Klasyfikacja ta wyodrębnia dwa rodzaje podmiotów:



utworzone w celu wykonywania funkcji
administracji (samorządy)



wykonujące funkcję administracji dodatkowo –
obok swoich zadań podstawowych (np. zakłady
administracyjne)

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Podmioty administracji publicznej

wg. Ochendowskiego

Administracja

rządowa

Upoważnione

podmioty prawa

prywatnego

Administracja

zdecentralizowana

Administracja

centralna

Adm.

zespolona

Terenowa

administracja

rządowa

Adm.

niezespolona

Samorząd

terytorialn

y

Samorząd

specjalny

Zakłady

publiczne

Fundacje

Samorząd

powiatowy

Samorząd

gminny

Samorząd

województwa

Samorząd

zawodowy

Samorząd

gospodarczy

Pojęcie organu administracji publicznej



To człowiek lub grupa ludzi (piastun)



Znajdujący się w strukturze organizacyjnej państwa
lub samorządu terytorialnego



Powołany w celu realizacji norm prawa
administracyjnego, w sposób i ze skutkami właściwymi
temu prawu (władztwo)



Działający w granicach przyznanych mu przez
prawo kompetencji

Podstawowym zadaniem organu administracji jest
sprawowanie administracji publicznej, a kompetencja
jego podstawową cechą, najistotniejszym wyróżnikiem

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Cechy organu administracji



działanie w imieniu i na rachunek państwa, albo w
imieniu i na rachunek jednostek samorządu
terytorialnego



działanie w ramach przyznanych przez prawo
kompetencji



wyposażenie we władztwo administracyjne



wyodrębnienie organizacyjne

Kompetencja

organu administracji publicznej

Kompetencja to konstrukcja, która łączy prawo z prawną formą
działania administracji.



To wyposażenie organu przez prawo, w zdolność do
podejmowania działań prawnych w imieniu administracji
publicznej (państwa)



To uprawnienie i jednocześnie obowiązek korzystania z
określonej formy działania, należącej do działań
administracyjnych



Posiadając kompetencję w określonym zakresie organ ma
obowiązek czynić z niej użytek

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Kompetencja

organu administracji publicznej



co do zasady kompetencja jest wyznaczana ustawowo,

tym samym organy bez upoważnienia ustawowego

nie mogą jej sobie przekazywać



przekazanie kompetencji może nastąpić na

podstawie przepisów prawa (np.

ustawa o

sam.gminnym.doc

. Najczęstszymi sposobami są: zlecenie

ustawowe, porozumienia, powierzenia

zlecenie

wykonania zadań pomocy społecznej.doc



Kompetencja nie jest tożsama z zadaniami

organu które dotyczą ogólnego celu, jaki wyznaczony

jest organowi przez przepisy prawa, cel ten osiąga

wykorzystując ogół kompetencji.

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Właściwość

organu administracji publicznej

Jeżeli realizacja kompetencji administracyjnej polega na
rozpoznawaniu i rozstrzyganiu spraw w postępowaniu
administracyjnym, czyli na stosowaniu norm prawa
administracyjnego za pomocą aktów konkretyzujących jego
normy (decyzji administracyjnych), kompetencję tę nazywamy
właściwością.



Właściwość jest procesowym i praktycznym wymiarem
kompetencji administracyjnej, pozwala odpowiedzieć na
pytanie, jaki podmiot administracji i jaki organ jest powołany
do załatwiania spraw administracyjnych danego rodzaju.

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Rodzaje właściwości



Rzeczowa – oznaczająca kompetencję do załatwiania

spraw wyodrębnionych ze względu na ich treść (np.

WKU jest właściwy w sprawach powszechnego

obowiązku obrony, albo (art. 17….

ustawa o pomocy

społecznej.pdf



Miejscowa – oznaczająca kompetencję organu

rozciągającą się na określone terytorium (np. wojewoda

jest właściwy miejscowo w sprawach zaistniałych na

terenie województwa)

RM w spr.WSzW i WKU.doc



Instancyjna – zbliżona do właściwości rzeczowej,

oznacza kompetencję do rozstrzygania spraw w

konkretnej – pierwszej lub drugiej instancji

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Organ administrujący

Kompetencja będąca podstawową cechą organu
administracji publicznej może zostać wolą ustawodawcy
przekazana podmiotowi, który nie jest ani organem
administracji, ani nawet organem państwowym i nie
jest powołany do sprawowania administracji, a do
wykonywania innych zadań.



Podmiot, który ma kompetencję administracyjną

przyznaną mu przez ustawę nazywa się organem

(podmiotem) administrującym

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Organ administrujący

Organem administrującym jest każdy podmiot;



któremu prawo, (a pod tym pojęciem należy rozumieć
państwo),



przydaje (wyposaża) funkcję administrowania, lub
któremu prawo stwarza podstawy dla przydania funkcji
administrowania, a przydanie to nastąpiło (np. art. 25 .

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Organy administrujące

Do organów administrujących można zaliczyć:



kierowników państwowych osób prawnych i innych
państwowych jednostek organizacyjnych (rektorów
szkół wyższych)



Agencje rządowe, banki państwowe, (np.

np. Agencja

Rynku Rolnego lub

WAM

Roz.MON statut WAM.doc



Kierowników jednostek organizacyjnych
samorządu terytorialnego i organy tych jednostek
(np. kierownika gminnego ośrodka pomocy społecznej)

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Organy administrujące



odpowiednio upoważnione organy wykonawcze
jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego (np.
sołtys , zarządy osiedla, dzielnicy)



spółki prawa publicznego, fundacje prawa
publicznego

o fundacji CBOS.doc



organy organizacji społecznych i innych
społecznych podmiotów organizacyjnych (np.
zarządy spółdzielni mieszkaniowych, związki kombatanckie)



podmioty prywatne, jeżeli wykonują zadania z
zakresu administracji publicznej,

(np. dyrektorzy

niepublicznych: szkół, zakładów opieki zdrowotnej, zakładów
oczyszczania miasta itp.)

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Podziały organów administracji

publicznej

Według kryterium miejsca w hierarchii



Naczelne –

organy o właściwości ogólnokrajowej, zwierzchnie

wobec pozostałych organów administracji, powoływane
bezpośrednio przez Prezydenta RP lub po uprzednim wyborze
przez Sejm (Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes RM, Ministrowie,
Przewodniczący komitetów w składzie RM – nazwy tej używają
niektóre ustawy)



Centralne –

obejmują kompetencją obszar całego

państwa, tworzone w drodze ustaw, powoływane przez organy
naczelne – podległe Sejmowi – np. GIODO, GIP, podległe
Prezesowi RM np. Prezesi - GUS, UOKiK, UZP, Szefowie ABW,
AW, CBA, podległe ministrowi np.. – Główni Inspektorzy
Weterynarii, Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Prezesi – ARR, KRUS

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Podziały organów administracji

publicznej

Według kryterium miejsca w strukturze władzy
publicznej:



Rządowe (np. Rada Ministrów, wojewoda), wykonujące
zadania państwa, nieprzekazane innym podmiotom



Samorządowe – (np. sejmik województwa, wójt
gminy), wykonujący zadania państwa z zakresu
administracji publicznej, jako własne lub zlecone

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Podziały organów administracji

publicznej

Według kryterium składu osobowego:



Jednoosobowe –

monokratyczne, które mają do

pomocy całe zespołu urzędników, ale decydują
samodzielnie (np. wojewoda, Prezes Rady Ministrów)



Kolegialne – odpowiedzialność ponosi cały organ.
Wyróżnia się dwa rodzaje takich organów, te które
mają określoną liczbę członków i podejmują decyzje
poprzez głosowanie (potrzebne quorum np. rada gminy)
oraz takie, które mają sztywny skład i orzekają poprzez
działanie wszystkich członków np. komisja lekarska

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Podziały organów administracji

publicznej

Według relacji podporządkowania



Podległe hierarchicznie np. zespolona i niezespolona
administracja terenowa



Zdecentralizowane – np. organy samorządu
terytorialnego

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Podziały organów administracji

publicznej

Według sposobu ich kreowania



Pochodzące z wyborów – np. wójt, burmistrz,
prezydent miasta, rada gminy



Pochodzące z powołania – np. wojewoda powołany
przez Prezesa rady Ministrów



Kreowane z mocy prawa – np. przewodniczący
zarządu powiatu, którym z mocy prawa jest starosta

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Podziały organów administracji

publicznej

Według charakteru kompetencji;



Organy administracji ogólnej – np. Prezes Rady
Ministrów, wojewoda



Resortowe – np. minister kierujący działem
administracji (obrona narodowa, sprawy wewnętrzne)



Wyspecjalizowane - (np. Główny Inspektor
Farmaceutyczny,)

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Podziały organów administracji

publicznej

Według samodzielności decyzyjnej lub jej braku;



Organy decyzyjne – np. wojewoda, wójt gminy,

wojskowy komendant uzupełnień – mają kompetencje

do wydawania wiążących na zewnątrz aktów.



Organy pomocnicze – sołtys, rada osiedla. Nie

posiadają własnej kompetencji do samodzielnego

wykonywania zadań administracyjnych, wspomagają

organy poprzez inicjowanie, doradzanie, kontrolowanie



Organy opiniodawcze - np. kolegium opiniodawcze

przy wojewodzie.

Opinie wiążące i niewiążące, opinie z

własnej inicjatywy, na wniosek, na żądanie innego organu,

o ustroju

sądow powszechnych.doc

, opinie uzyskiwanie w drodze

referendum lub konsultacji społecznych.

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Podziały organów administracji

publicznej

Według funkcji procesowej w postępowaniu
administracyjnym;



Organy podstawowe, (I stopnia, I instancji – np.
wójt gminy, wojskowy komendant uzupełnień



Organy odwoławcze, (wyższego stopnia, II
instancji) – pełniące wyłącznie tę funkcję procesową
np. SKO

samorządowe kolegium odwoławcze.doc

lub

będące organem odwoławczym np.

ustawa o słuzbie

celnej.doc



Organy występujące, jako organ podstawowy, np.
organ naczelny - minister

mgr Violetta Cichaczewska-Ćwiok

Urząd

Pojęcie to występuje w literaturze i w aktach prawnych
w trzech znaczeniach:
1. wyodrębniony zespół kompetencji, czyli zbiór praw i

obowiązków związanych z określonym organem
administracji (np. urząd ministra, rektora, wojewody).

W tym znaczeniu utworzenie urzędu nie jest tożsame z

powołaniem organu, a oznacza wprowadzenie do aparatu
administracji publicznej nowej jednostki organizacyjnej,
natomiast z powołaniem organu będziemy mieli do
czynienie wówczas, gdyby ten urząd został obsadzony.

Urząd

2. To szczególna nazwa organu administracji (np. Urząd

Pracy, Celny, Skarbowy, Morski), jest to nazwa umowna, gdyż

organem jest - naczelnik, dyrektor. Pojęcie organu administracji

nie może być utożsamiane z samym urzędem.

3. Zorganizowany zespół osób i środków rzeczowych

przydanych organowi administracyjnemu do pomocy

w wykonywaniu jego funkcji. W tym znaczeniu urzędem

będzie urząd gminy, wojewódzki, ministerstwo, inspektorat

sanitarny, itp. Tak rozumiany urząd posiada swoistą strukturę

organizacyjną (wydziały, komórki itp.) Rozstrzygnięcia

podejmowane przez pracowników takiego urzędu

posiadających upoważnienie są rozstrzygnięciami organu.

Tworzenie samorządów

Art.15 ust.. 1 Konstytucji RP „ Ustrój terytorialny
Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację
władzy publicznej”.



Wypełnianie tego postulatu następuje poprzez budowanie
instytucji samorządowych, które powoływane są przez
przepisy prawa i którym prawo przydaje możliwość
sprawowania funkcji administracji publicznej.



Takie grupy społeczne i ich reprezentacje zaliczane są
podmiotów prawa publicznego (korporacje prawa
publicznego).

Tworzenie samorządów



Pierwotnym rodzajem samorządu jest samorząd

zawodowy. Jego formą były różnego rodzaju cechy

funkcjonujące w miastach, począwszy od wieków średnich

(cechy, gildie, – grupowały ten sam zawód).



Samorząd terytorialny pojawił się dopiero w formie

ukształtowanej w XIX w.

Art. 16. Konstytucji RP, ogół mieszkańców jednostek

zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa

wspólnotę samorządową.

Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy

publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań

publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną

odpowiedzialność.

Tworzenie samorządów

Art. 17. Konstytucji RP
W drodze ustawy można tworzyć samorządy
zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody
zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym
wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu
publicznego i dla jego ochrony.

W drodze ustawy można tworzyć również inne
rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać
wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności
podejmowania działalności gospodarczej.

Cechy samorządu



prawo do zarządzania swoimi sprawami (zapewnione

przez przepisy prawa)



wykonywanie samorządu - obligatoryjnie z mocy ustawy

(jeśli przynależność obligatoryjna lub z oświadczenia woli, jeśli

członkostwo dobrowolne)



wykonywanie zadań należących do administracji

publicznej (może być wyposażony we władztwo)



zarządzanie sprawami samorządu na zasadach

samodzielności (decentralizacji). Nadzór nad samorządem

sprowadza się tylko do legalności działania



posiadanie osobowości prawnej (określanej także

osobowością prawa publicznego), z czym wiąże się

wyodrębnienie kategorii praw majątkowych

Typologia samorządu

Samorząd powszechny – terytorialny. Tu kryterium

zamieszkania determinujące powstanie wspólnoty lokalnej

(terytorialnej). Przynależność następuje z mocy prawa; gmina,

powiat, województwo)
Samorząd specjalny - nazywane zbiorczo pozostałe kategorie

samorządu, ponieważ w ich skład nie wchodzą już wszyscy, ale

grupy osób wyodrębnione na podstawie szczególnego kryterium.

Inne kwalifikowane formy samorządu specjalnego

samorząd zawodowy – podstawą wyodrębnienia jest więź

zawodowa (przynależność obligatoryjna dla chcących wykonywać

dany zawód – np. zawody prawnicze, medyczne i pokrewne.
samorząd gospodarczy –reprezentujący interesy gospodarcze

zrzeszonych podmiotów w zakresie ich działalności wytwórczej,

handlowej, budowlanej lub usługowej w szczególności wobec

organów państwowych

Typologia samorządu



samorząd rolników – działający na rzecz rozwiązywania

problemów rolnictwa i reprezentujący interesy zrzeszonych w

nim podmiotów. Przynależność obowiązkowa dla

podejmujących działalność rolną i pokrewną



samorząd uczniowski i studencki – zajmuje się

prowadzeniem spraw studenckich, uczniowskich, w tym

socjalno-bytowych i kulturalnych studentów i uczniów.

Przynależność dobrowolna

prawo o szkolnictwie wyższym.doc

,

ustawa o systemie oświaty.doc



samorząd pracowniczy – uczestniczy w stanowieniu o

istotnych sprawach przedsiębiorstwa, wyrażaniu opinii,

podejmowaniu inicjatyw i zgłaszania wniosków oraz

sprawowanie kontroli działalności przedsiębiorstwa

samorząd

załogi przedsiebiorstwa.doc

Samorząd zawodowy



Jest powołaną przez ustawę organizacją skupiającą

osoby fizyczne wykonujące określony zawód

zaufania publicznego bądź pełniące szczególnie

odpowiedzialną służbę oraz realizujące zadania określone

w przepisach prawa i/lub w statucie danego samorządu

zawodowego.

Ma do spełnienia dwa podstawowe zadania:



reprezentowanie osób wykonujących zawód zaufania

publicznego,



sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem tego

zawodu w granicach interesu publicznego i dla jego

ochrony.

Samorząd zawodowy

Cechami osób wchodzących w skład samorządu zawodu zaufania

publicznego są dwa rodzaje zdolności



zdolność zawodowa, tzn. profesjonalne przygotowanie do

wykonywania zawodu



zdolność do wykonywania go na poziomie i w zakresie, który

może być uznany za wystarczający, aby spełniał kryteria

zaufania publicznego, (przestrzeganie norm deontologicznych,

kierowanie się interesem osób korzystających z usług)

Przynależność do samorządu zawodowego



jest obligatoryjna dla osób chcących wykonywać dany

zawód,

izby lekarskie.pdf



powstaje z mocy prawa w związku z mianowaniem na

dane stanowisko (komornicy, notariusze)

o komornikach

sądowych.pdf

Samorząd zawodowy

Samorząd zawodowy łączony jest zazwyczaj z

wykonywaniem wolnego zawodu, nie jest to jednak połączenie

adekwatne z unormowaniami prawnymi i istnieniem samorządu w

obrębie tych zawodów.
„Wolny zawód” – nie posiada definicji legalnej, niektóre ustawy

podejmują próbę ich określenia poprzez wyliczenie. Ustawa z dnia

20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od

niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne wymienia:

pozarolniczą działalność gospodarczą wykonywaną

osobiście przez: lekarzy, lekarzy dentystów, lekarzy weterynarii,

techników dentystycznych, felczerów, pielęgniarki, położne,

architektów, tłumaczy, nauczycieli w zakresie świadczenia usług

edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny, jeśli

działalność ta nie jest wykonywana na rzecz osób prawnych…”

Samorząd zawodowy

Na gruncie przepisów o spółce partnerskiej (art. 88
kodeksu spółek handlowych. Za wolne uznaje się
następujące zawody: adwokata, aptekarza, architekta,
inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera
ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera
papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego,
księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii,
notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika
patentowego, rzeczoznawcy majątkowego, tłumacza
przysięgłego.

Samorząd zawodowy

W Polsce istnieją następujące samorządy zawodów
zaufania publicznego:



adwokatów, aptekarzy, architektów, biegłych rewidentów,
doradców podatkowych, diagnostów laboratoryjnych,
inżynierów budownictwa, komorników, zawodowych
kuratorów sądowych, lekarzy i lekarzy dentystów, lekarzy
weterynarii, notariuszy, pielęgniarek i położnych,
prokuratorów, psychologów, radców prawnych,
referendarzy sądowych, rzeczników patentowych,
sędziów, urbanistów

Klasyfikacja samorządu zawodowego



Samorząd zawodów prawniczych – adwokacki,

sędziów, prokuratorów, radców prawnych, , notariuszy,

komorników sądowych, zawodowych kuratorów

sądowych, referendarzy sądowych,



Samorząd zawodów medycznych i pokrewnych –

lekarzy, lekarzy weterynarii, farmaceutów, pielęgniarek i

położnych, psychologów, diagnostów laboratoryjnych



Samorząd zawodów technicznych - architektów,

inżynierów budownictwa i urbanistów



Samorząd zawodów ekonomicznych i pokrewnych

– biegłych rewidentów i rzeczników patentowych,

doradców podatkowych, syndyków licencjonowanych

Sposoby (źródła) regulacji samorządu

zawodowego



Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej



Ustawy poświęcone konkretnym samorządom ( np. o
izbach aptekarskich)



Ustawy regulujące wykonywanie zawodu oraz ich
samorząd

o adwokaturze.pdf



Ustawy zawierające prawo materialne z danego zakresu i
uzupełnienie o sprawy samorządu ( np. prawo o
notariacie)



Normy etyki zawodowej (kodeksy etyki zawodowej)

Kodeks etyki psychologa.docx

Zadania samorządów zawodowych



Ustanawianie zasad etyki zawodowej i kontrola jej przestrzegania



Sprawowanie pieczy i nadzoru nad wykonywaniem zawodu



Sprawdzanie kwalifikacji zawodowych



Przyznawanie prawa wykonywania zawodu



Zapewnienie właściwego poziomu wykonywania zawodu



Reprezentacja zawodu



Ochrona interesów członków danego samorządu (np.
negocjowanie warunków pracy i płacy)



Współdziałanie z odpowiednimi organami administracji publicznej,
opiniowanie aktów normatywnych dotyczących danego zawodu



Prowadzenie szkoleń, aplikacji itp.

Formy działania samorządu zawodowego

1.

Formy niewładcze (reprezentacja, ochrona interesów zawodu)

2.

Formy władcze

a)

Uchwalanie statutów, zasad etyki zawodowej

b)

Uchwały w sprawie wpisu na listę osób uprawnionych do

wykonywania zawodu

c)

Uchwały dotyczące wyrażania zgody na wykonywanie zawodu

przez cudzoziemca (np. lekarza, stomatologa)

d)

Zezwolenia i wpisy do rejestru indywidualnych praktyk (np.

lekarskich)

e)

Akty stwierdzające nabycie prawa do wykonywania zawodu lub

jego pozbawienia

f)

Pociąganie do odpowiedzialności dyscyplinarnej (zawieszenie w

prawach wykonywania zawodu, pozbawienie tego prawa, kary

pieniężne)

Sąd dyscyplin.OIRPrawnych - orzeczenie.doc

Struktura organów

Zwykle dwustopniowa; występują one na szczeblu okręgu

oraz jako organy naczelne. Wyjątkowo są to organy występujące

tylko na stopniu centralnym, (np. Krajowa Izba Doradców

Podatkowych, Biegłych Rewidentów, Polska Izba Rzeczników

Patentowych)
Zazwyczaj na szczeblu okręgu występuje izba zrzeszająca

osoby wpisane na listę wykonujących zawód – dalej to zjazd

okręgowy, okręgowa rada, komisja rewizyjna, sąd dyscyplinarny

(lekarski).
Nadzór sprawuje odpowiednio:



Minister (np. w zawodach prawniczych właściwy ds.

sprawiedliwości, w zawodach medycznych – właściwy ds.

zdrowia)



Inny organ (np. Komisja Papierów Wartościowych w

przypadku doradców podatkowych)

Samorząd gospodarczy

Do podstawowych aktów ustawowych regulujących zasady
funkcjonowania samorządu gospodarczego w Polsce można
zaliczyć następujące przepisy:



ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych



ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle



ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych



ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o samorządzie zawodowym
niektórych przedsiębiorców

Samorząd gospodarczy

Dobrowolne zrzeszenie przedsiębiorców reprezentujące

interesy gospodarcze zrzeszonych w nich podmiotów,

działające na rzecz przedsiębiorców, w szczególności w

kontaktach z organami władzy państwowej



brak obligatoryjnej przynależności do samorządu, jako

warunku prowadzenia działalności gospodarczej



brak kompetencji władczych tych samorządów (z

wyjątkiem władz izb rzemieślniczych, które posiadają pewne

kompetencje władcze)

Samorząd gospodarczy, jako instytucja prawa prywatnego

działa poprzez organizacje przedsiębiorców - izby gospodarcze

oraz organizacje samorządu gospodarczego rzemiosła

izby

gospodarcze.pdf

Izby gospodarcze

Zgodnie z ustawą izba gospodarcza jest organizacją
samorządu gospodarczego, reprezentującą interesy
gospodarcze zrzeszonych w niej podmiotów w zakresie
ich działalności;



przetwórczej, handlowej, budowlanej lub
usługowej, w szczególności wobec organów
państwowych.



mogą się w niej zrzeszać podmioty prowadzące
działalność gospodarczą za wyjątkiem osób
fizycznych wykonujących taką działalność jako uboczne
zajęcie zarobkowe.

Zadania izb gospodarczych



Są uprawnione do wyrażania opinii o projektach
rozwiązań odnoszących się do funkcjonowania
gospodarki oraz mogą uczestniczyć, na zasadach
określonych w przepisach prawa, w przygotowaniu
projektów aktów prawnych w tym zakresie, mogą też
dokonywać ocen wdrażania i funkcjonowania przepisów
prawnych dotyczących prowadzenia działalności
gospodarczej



Na wniosek lub za zgodą izby gospodarczej Rada
Ministrów może, w drodze rozporządzenia, powierzyć
tej izbie wykonywanie niektórych zadań zastrzeżonych
w przepisach prawa dla administracji państwowej

Regionalne izby gospodarcze



Izba gospodarcza może być utworzona, jeżeli taką
inicjatywę podejmie co najmniej 50 podmiotów
prowadzących działalność gospodarczą, zwanych dalej
"założycielami", na obszarze działania tworzonej izby,
obejmującym obszar województwa.



W przypadku, gdy terytorialny zakres działania izby będzie
przekraczać obszar województwa, liczba założycieli
powinna wynosić co najmniej 100.



Najwyższą władzą izby gospodarczej jest walne
zgromadzenie członków

Izby gospodarcze



Izba gospodarcza uzyskuje osobowość prawną z
chwilą wpisu do Krajowego Rejestru



Izby gospodarcze mogą na zasadzie dobrowolności
zrzeszać się w Krajowej Izbie Gospodarczej.



Dla wykonywania wspólnych zadań w zakresie promocji
handlu zagranicznego Krajowa Izba Gospodarcza tworzy
funkcjonalnie i organizacyjnie wyodrębnioną Polską Izbę
Handlu Zagranicznego

Samorząd gospodarczy rzemiosła

Rzemiosłem jest:



zawodowe wykonywanie działalności gospodarczej
przez osobę fizyczną, z udziałem kwalifikowanej pracy
własnej, w imieniu własnym tej osoby i na jej rachunek,



przy zatrudnieniu do 50 pracowników

Do rzemiosła nie zalicza się działalności: handlowej,
gastronomicznej, transportowej, usług hotelarskich, usług
świadczonych w wykonywaniu wolnych zawodów, usług
leczniczych oraz działalności wytwórczej i usługowej artystów
plastyków i fotografików

Samorząd gospodarczy rzemiosła

Do organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła
ustawa zalicza:



Cechy



Izby Rzemieślnicze



Związek Rzemiosła Polskiego

Wyżej wymienione organizacje mają osobowość prawną

ustawa o rzemiośle.pdf

Samorząd gospodarczy rzemiosła



Cechy zrzeszają rzemieślników według kryterium
terytorialnego lub według rodzaju działalności
gospodarczej



Izby rzemieślnicze zrzeszają cechy, spółdzielnie
rzemieślnicze, rzemieślników nienależących do cechów, a
także inne jednostki organizacyjne, jeżeli ich celem jest
wspieranie rozwoju gospodarczego rzemiosła.



Związek Rzemiosła Polskiego to ogólnopolska
reprezentacja izb rzemieślniczych oraz cechów o zasięgu
ogólnopolskim

Izby rzemieślnicze

Obok funkcji niewładczych polegających na reprezentowaniu
zrzeszonych organizacji i członków wobec organów władzy i
administracji publicznej oraz działanie na rzecz ich ochrony,
izby są wyposażone w funkcje władcze:



potwierdzanie posiadania kwalifikacji rzemieślnika.
Izby przeprowadzają egzaminy w zawodach
odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła i wydają
świadectwa czeladnicze, dyplomy mistrzowskie, tytuł
robotnika wykwalifikowanego albo zaświadczenia
potwierdzające posiadanie kwalifikacji w danym rodzaju
rzemiosła.

Samorząd gospodarczy rzemiosła

Związek Rzemiosła Polskiego istniejący od 1933 r., jest
najstarszą organizacją samorządu gospodarczego w
sektorze prywatnym w Polsce.



Stanowi on również największą tego typu strukturę,
zrzeszając ponad 300 tys. zakładów rzemieślniczych, które
zatrudniają ok. 1,5 mln osób.

W strukturze Związku Rzemiosła Polskiego funkcjonuje:



490 cechów,



271 spółdzielni rzemieślniczych,



27 izb rzemiosła i przedsiębiorczości (w tym 26
terytorialnych i jedna izba branżowa)

Samorząd rolniczy

Jedyny w Polsce samorząd gospodarczy, który ma
charakter obligatoryjny.
Z mocy prawa, członkami samorządu rolniczego są;



podatnicy podatku rolnego



podatnicy podatku dochodowego z działów specjalnych
produkcji rolnej



członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, posiadający w
tych spółdzielniach wkłady gruntowe

Cechą charakterystyczną samorządu rolniczego jest
również charakter władczy niektórych zadań przez niego
wykonywanych, (prowadzenie listy rzeczoznawców oraz
przyznawanie tytułów kwalifikacyjnych w zakresie rolnictwa)

Samorząd rolniczy

Izby mogą wykonywać zadania zlecone:



z zakresu administracji rządowej, przekazane ustawami
lub na podstawie porozumień z właściwymi organami
administracji rządowej.



z zakresu zadań własnych jednostek samorządu
terytorialnego, przekazane w drodze porozumienia przez
organy jst.



Ustawa o izbach rolniczych przewiduje reprezentację
krajową izb w postaci Krajowej Rady Izb
Rolniczych

ustawa o izbach rolniczych.pdf

Zrzeszenia niektórych przedsiębiorców

Zasady tworzenia i działania samorządu zawodowego

przedsiębiorców prowadzących działalność

gospodarczą w zakresie handlu, gastronomii, usług,

transportu oraz innych działalności reguluje ustawa o

samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców.

o

sam.zawodowym niekt.przedsiębiorców.pdf

Przedsiębiorcy spełniający te warunki mogą dobrowolnie

zrzeszać się w zawodowych samorządowych

organizacjach, takich jak



zrzeszenia handlu i usług



zrzeszenia transportu



oraz inne organizacje przedsiębiorców.

Zrzeszenia niektórych przedsiębiorców



Warunkiem utworzenia zrzeszenia jest powzięcie takiej

inicjatywy przez co najmniej 50 osób, a w przypadku

prowadzenia działalności w zakresie transportu – co najmniej

200 osób



Zrzeszenia mają wedle ustawy zajmować się utrwalaniem

więzi środowiskowych, postaw zgodnych z zasadami etyki i

godności zawodu, a także prowadzeniem na rzecz członków

działalności kulturalnej, oświatowej i socjalnej,

reprezentowaniem interesów członków wobec organów

administracji państwowej.



Ustawa daje możliwość powoływania przez zrzeszenia swoich

ogólnokrajowych reprezentacji. Obecnie taką funkcję

spełnia Naczelna Rada Zrzeszeń Handlu i Usług

Zakład administracyjny



jednostka organizacyjna, niebędąca organem państwa
(urzędem), ani organem samorządu



powołana do wykonywania zadań publicznych i uprawniona
do nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych



wyposażona w zespół środków osobowych (personel) i
rzeczowych, realizująca zadania publiczne, korzystająca z
władztwa zakładowego



świadcząca usługi w oparciu o specjalne kwalifikacje
personelu, co do zasady nie jest nastawiona na zysk



pozostająca pod nadzorem podmiotu administracji publicznej,
który ją utworzył

Jest formą wykonywania zadań administracji publicznej na zasadzie
zdecentralizowania

Władztwo zakładowe



stanowi zakres upoważnień dla organu zakładu do
jednostronnego kształtowania stosunków prawnych z
użytkownikami zakładu (odmiana władztwa
administracyjnego)



władztwo zakładowe dotyczy użytkowników zakładu
zwanych destynatariuszami



organy zakładu mają prawo do jednostronnego
kształtowania uprawnień i obowiązków
użytkowników (dla właściwej realizacji celu)



władztwo zakładowe może dotyczyć osób
trzecich (np. odwiedziny w szpitalu, zakładzie karnym,
dniach otwartych uczelni osoby niebędącej studentem)

Destynatariusze



to podmioty, które korzystają z usług zakładu

administracyjnego, użytkownicy



nawiązują stosunek administracyjno prawny z

zakładem albo z mocy ustawy (uczeń), albo z mocy

decyzji administracyjnej (pensjonariusz w domu pomocy

społecznej) albo z własnej inicjatywny (czytelnik w

bibliotece) albo na mocy wyroku sądowego (więzień,

pacjent zakładu odwykowego)



są związani obowiązkami wynikającymi z aktów

zakładowych (np. regulaminami), za ich naruszenie

odpowiedzialność dyscyplinarna



W niektórych zakładach destynatariusze mają prawo

tworzyć samorządy, np. szkoły, uczelnie

Rodzaje zakładów publicznych

Kryterium podziału

Rodzaje

Przykład

Sposób kreacji



na podstawie ustawy



na podstawie aktów administracyjnych



uniwersytet



stowarzyszenie

Stopień
dostępności



zakład otwarty



o ograniczonym zasięgu (półotwarty)



zamknięty



muzeum



szkoła wyższa



zakład karny

Dobrowolność
przynależności



zakład dobrowolny



zakład przymusowy



przychodnia



dom poprawczy

Rodzaj
świadczonych
usług



dziedzina oświaty



dziedzina kultury



dziedzina nauki



dziedzina wychowanie



dziedzina reedukacji



dziedzina ochrony zdrowia



dziedzina opieki społecznej



szkoły



biblioteka



szkoły wyższe



przedszkole



zakład karny



sanatoria, kliniki



domy dziecka

Samodzielność
prawna



pełna zdolność prawna (zakłady samoistne)



pozbawione zdolności cywilnoprawnej (zakłady

niesamoistne)



uniwersytety



zakłady świadczące usługi

dla ludności

Status podmiotu
tworzącego zakład



publiczne zakłady administracyjne



niepubliczne zakłady administracyjne

Inne podmioty administrujące

Przedsiębiorstwo państwowe



jest samodzielnym, samofinansującym się przedsiębiorcą,
którego właścicielem jest Skarb Państwa, posiada osobowość
prawną

(rząd prowadzi proces prywatyzacji przedsiębiorstw. W chwili

obecnej wg. Ministerstwa Skarbu Państwa funkcjonują nadal 49
przedsiębiorstwa, niektóre z nich są wyposażone w funkcje
publicznoprawne np..

- PP Porty Lotnicze - organ założycielski Minister Infrastruktury
- Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych w Otwocku-Świerku ,

Polska Żegluga Morska w Szczecinie, Polskie Ratownictwo Okrętowe w Gdyni ,
Państwowy Instytut Wydawniczy w Warszawie -organ założycielski minister
Skarbu Państwa

- Warszawskie Zakłady Zielarskie Herbapol w Pruszkowie - organ założycielski

wojewoda

Inne podmioty administrujące

Agencje



państwowe jednostki organizacyjne usytuowane na

szczeblu centralnym, przeznaczone do wykonywania

administracji publicznej w konkretnej, wyznaczonej

dziedzinie



tworzone przez ustawę lub organy administracji

w celu przeprowadzenia procesów innowacyjnych,

modernizacyjnych, prywatyzacyjnych oraz

restrukturyzacyjnych np. w dziedzinie rolnictwa, obrony

narodowej



mogą mieć status centralnego organu administracji np.

ARR,

agencja rynku rolnego.doc

państwowej osoby

prawnej lub spółek handlowych

Inne podmioty administrujące

Spółki prawa publicznego



Mają status podmiotów administrujących, wykonują
administracyjne zadania zlecone i to odróżnia je od
spółek prawa prywatnego



mogą być podmiotami państwowymi (np. niektóre;
uzdrowiska, przedsiębiorstwa komunikacji
samochodowej)



albo spółkami niepaństwowymi (np. samodzielny
publiczny zakład opieki zdrowotnej, posiadający
osobowość prawną)

Inne podmioty administrujące

Fundacja prawa publicznego



wyodrębniony podmiot prawny oparty na majątku

przeznaczonym przez jej właściciela na określone cele

użyteczne społecznie lub gospodarczo (ochrona zdrowia,

rozwój gospodarki, nauki, oświata, kultura, wychowanie,

sztuka, opieka społeczna, ochrona środowiska, zabytków)



mogą je tworzyć osoby prawne i fizyczne – pozostają

pod nadzorem ministra lub wojewody



fundacje utworzone ustawą lub umową

międzynarodową ( Fundacja CBOS, Fundacja Polsko-

Niemieckie Pojednanie, Zakład Narodowy Ossolińskich,

„Zakłady Kurnickie”

fundacja Zakład Narodowy

im.Ossolińskich.doc

Inne podmioty administrujące

Organizacje społeczne
Mogą im być zlecane funkcje administracyjne
polegające na upoważnieniu do stosowania prawa za
pomocą jednostronnych rozstrzygnięć np. (warunek
przynależności do koła łowieckiego, aby otrzymać
prawo polowania

Pr. łowieckie.doc

,

Prywatyzacja zadań publicznych jest najdalej idącą
formą decentralizowania administracji publicznej polega na
zmianie podmiotu wykonującego zadanie z publicznego na
niepubliczny (zakłady opieki zdrowotnej, prywatna opieka nad
zabytkami itp.)