Stałe i zmienne czynniki produkcji.

1.

Czynniki produkcji: ziemia, praca, kapitał są klasyfikowane jako stałe i zmienne.

Czynniki zmienne to te, których ilość może być łatwo i szybko zmieniana. Zaliczamy do nich przede
wszystkim pracę, surowce, paliwo, energię, narzędzia ręczne. Zatrudniając więcej lub mniej czynników
zmiennych, firma może zmieniać wielkość produkcji w przeciągu kilku dni lub tygodni.

Czynniki stałe produkcji to te, których ilość nie może być szybko i łatwo zmieniana. Potrzeba względnie
dużo czasu aby je zbudować, zmontować i zainstalować. Są to przede wszystkim maszyny i urządzenia
przemysłowe, budynki, drogi dojazdowe, magazyny.

Krótki i długi okres czasu w ekonomii.

2.

W ekonomii rozróżnienie między krótkim i długim okresem opiera się na czasie potrzebnym firmie do

zmiany ilości czynników stałych, które wykorzystuje.

Okres krótki jest to czas, w którym ilość przynajmniej jednego czynnika produkcyjnego jest stała. W tej
sytuacji firma może zmieniać swoja produkcję jedynie przez zwiększenie lub zmniejszenie zużycia
czynników zmiennych (głównie pracę).

Długi okres jest to czas potrzebny firmie na zmianę ilości wszystkich czynników produkcyjnych, które

wykorzystuje, tj. stałych i zmiennych.

Pojęcie czynniki stałe ma zastosowanie tylko w krótkim okresie, natomiast w długim okresie wszystkie
czynniki produkcyjne są zmienne. Nie można określić krótkiego okresu liczbą dni czy tygodni, gdyż zależy
on od rodzaju przemysłu. W takich przemysłach jak hutnictwo, rafinacja ropy naftowej, produkcja
energii elektrycznej, krótki okres rozciąga się na kilkanaście lat, gdyż tyle potrzeba na wybudowanie
nowych zakładów.

Krótkookresowe zmiany wielkości produkcji- produkt całkowity, przeciętny i krańcowy.

3.

Zależność między wielkością nakładów zmiennego czynnika produkcji, czyli pracy, w wielkością produkcji
jest przedstawiana przy pomocy krzywej produktu całkowitego.
Produkt całkowity (Q lub TP) to całkowita ilość dóbr wyprodukowanych w danym okresie przez daną
liczbę pracowników.

Rysunek 1.: Krzywa produktu całkowitego

Zakładamy, że krzywa obrazuje produkcję przedsiębiorstwa połowu ryb. Kapitał naszej firmy- kuter i jego
wyposażenie- jest stały w krótkim okresie. Jedynie liczba pracowników ulega zmianie. W przedziale od 0
do 5 pracowników produkcja rośnie bardziej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu zatrudnienia.
Gdy zatrudniona zostaje coraz większa liczba pracowników, całkowita produkcja rośnie w dalszym ciągu,
ale w coraz mniejszym tempie aż do chwili, gdy zatrudnionych zostaje 15 pracowników. Zatrudnienie

Q= f(L)
Q=f(K,L)

Koszty produkcji, produktywność i wybór producenta w krótkim
okresie czasu (16-11-2012r.)

16 listopada 2012
08:20

Ekonomia i podstawy gosp. rynkowej Strona 1

ale w coraz mniejszym tempie aż do chwili, gdy zatrudnionych zostaje 15 pracowników. Zatrudnienie
większej liczby pracowników niż 15 zmniejsza produkcję całkowitą

Produkt przeciętny (AP, inaczej produktywność, wydajność):

AP=Q/L

Krańcowy produkt pracy (MPL):

MPL=delta(Q)/delta(L)

Rysunke 2.: Krzywa produktu krańcowego i przeciętnego.

W przedziale od 0 do 5 pracowników produkt krańcowy MPL i przeciętny zwiększają się. W przedziale od
5 do 7 krańcowy produkt pracy maleje, ale produkt przeciętny w dalszym ciągu rośnie. Punkt przecięcia
krzywej MPL i AP otrzymujemy wielkość zatrudnienia przy której wydajność pracy jest maksymalna.

Koszty

produkcji, ...

Rozpoczęto nagrywanie dźwięku: 13:27 16 listopada 2012

Po przekroczeniu stanu zatrudnienia 7 pracowników produkt całkowity rośnie w dalszym ciągu ale w
coraz mniejszym tempie. Jest tak, ponieważ zaczyna działać prawo malejących przychodów krańcowych.
Prawo to mówi, że jeżeli kolejne jednostki danego czynnika wytwórczego zmiennego, np. pracy, są
zużywane wraz ze stałą ilością innego co najmniej jednego czynnika wytwórczego stałego, to w pewnym
momencie procesu produkcyjnego produkcja dodatkowa otrzymana z kolejnej jednostki czynnika
zmiennego zacznie maleć.
Dopóki produkt krańcowy ma wartość dodatnią, więcej pracy oznacza więcej produkcji, a krzywa
produktu całkowitego ma nachylenie dodatnie. Po zwiększeniu zatrudnienia ponad 15 pracowników
produkt krańcowy przyjmuje wartość ujemną i produkt całkowity zaczyna spadać. Aby zwiększyć
produkcję po osiągnięciu stanu 15 zatrudnionych, przedsiębiorstwo musi zwiększyć ilość czynników
stałych produkcji, czyli zakupić dodatkowy drugi kuter.

Koszty

produkcji, ...

Rozpoczęto nagrywanie dźwięku: 13:44 16 listopada 2012

Koszty produkcji
Kosztami są ceny, jakie firma musi zapłacić, jeżeli chce uzyskać budynki, maszyny, materiały, siłę roboczą
itp. do prowadzenia własnej działalności gospodarczej.
Klasyfikacja kosztów
Koszty stałe, zmienne i całkowite w krótkim okresie

1.

Firma swoje całkowite koszty (TC) dzieli na:
Całkowite koszty stałe(TFC) - to takie, które związane są ze stałymi czynnikami produkcji. Musza być

•

Ekonomia i podstawy gosp. rynkowej Strona 2

Firma swoje całkowite koszty (TC) dzieli na:
Całkowite koszty stałe(TFC) - to takie, które związane są ze stałymi czynnikami produkcji. Musza być
ponoszone nawet wtedy, gdy niczego się nie produkuje. Są one niezależne od wielkości produkcji. Są to
np. składki ubezpieczeniowe, opłaty za dzierżawę. Koszty zakupu ziemi i wyposażenia kapitałowego,
amortyzacja maszyn i budynków (zużycie moralne). Odsetki od kredytów zaciągniętych w bankach i
emitowanych obligacji

•

Całkowite koszty zmienne (TVC)- to takie, które zmieniają się wraz ze zmianą poziomu produkcji. TVC
firmy to place, materiały, surowce, energia, usługi transportowe itp., a także zaopatrzenie biurowe.

•

TC = TFC + TVC
Rysunek 1. Krzywa kosztów całkowitych, całkowitych stałych i całkowitych zmiennych

Rozpoczęto nagrywanie dźwięku: 14:09 16 listopada 2012

Koszty

produkcji, ...

Koszty przeciętne i krańcowe w krótkim okresie. Znajomość kosztów krańcowych i przeciętnych jest
bardzo istotna, gdyż pozwala ustalić przy jakiej wielkości produkcji przedsiębiorstwo będzie
maksymalizować zyski. Przeciętne koszty całkowite (ATC) są kosztami całkowitymi rozłożonymi na
wszystkie jednostki produktu
ATC= TC/Q
Przeciętne koszty całkowite dzielą się na:
Przeciętne koszty stałe (AFC): AFC= TFC/Q

•

Przeciętne koszty zmienne (AVC): AVC= TVC/Q

•

Przeciętne koszty całkowite, w zależności od danych jakie mamy, możemy różnie obliczać:

ATC= TC/Q= (TVC+TFC)Q= AFC+ AVC

Koszty krańcowe (MC) pokazują zmianę kosztów całkowitych spowodowaną wzrostem produkcji o
jednostkę i są związane tylko z kosztami zmiennymi, bo koszty stałe nie zmieniają się wraz ze wzrostem
produkcji.
Rysunek 2.: Relacja kosztu krańcowego do przeciętnych kosztów całkowitych, przeciętnych kosztów
zmiennych i przeciętnych kosztów stałych

TFC

TC

TVC

TVC

TC

TFC

Q

TC

TVC
TFC

Ekonomia i podstawy gosp. rynkowej Strona 3