Rozdział 11

CŁA I PROCEDURY CELNE

Cło jest jednym z najważniejszych narzędzi polityki handlowej. Jest to opłata pobierana

przez państwo w określonej z góry wysokości w związku z przewiezieniem towaru przez

granicę. [ważne: jest pobierana w momencie przekroczenia granicy celnej (np. w urzędzie we

Wrocławiu), a nie fizycznie na przejściu granicznym]. Cło wpływa na podwyższenie ceny

towaru co w konsekwencji wpływa na kształtowane się popytu i podaży na ten towar.

Wyróżnia się cła: importowe, eksportowe i tranzytowe. Największe znaczenie mają

importowe i ich celem jest ochrona produkcji krajowej oraz poziomu cen wew. czy też

poprawa bilansu płatniczego i handlowego. Cła eksportowe stosuję się rzadko, gdy na rynku

krajowym występuje niedobór towarów i należy ograniczyć ich eksport lub państwo chce

uzyskać dodatkowe korzyści z ich eksportu. Cła tranzytowe już właściwie nie istnieją.

Innym kryterium podziału ceł jest sposób ustalanie ich wysokości. Wyróżniamy cła: ad

valorem – w procentach w stosunku do ceny towaru; specyficzne – w stosunku do ilości

towaru wyrażonej w odpowiednich jednostkach miary i wagi; kombinowane – ustalane

zarówno od wartości jak i ilości towarów.

REGULACJE PRAWNE W OBSZARZE CELNYM OBOWIĄZUJĘCE W PL PO AKCESJI DO UE

Podstawy prawne

Podstawowym dokumentem ustawodawstwa celnego w UE jest Wspólnotowy Kodeks Celny

(dalej WKC) przyjęty 12.10.1992 r.

Struktura WKC

•

Przepisy ogólne (definicje, prawa i obowiązki, odwołania)

•

Przepisy proceduralne (przywóz i wywóz towarów, procedury celne)

•

Przepisy celne (taryfa celna, pochodzenie towarów, wartość, ulgi i dług celny)

Elementy kalkulacyjne

Należności celne są ustalane wg: stanu towaru, jego wartości celnej, stawki celnej

Do elementów kalkulacyjnych zaliczmy:

•

Stawkę celną (właściwą w dniu zgłoszenia celnego)

•

Wartość celną towaru

•

Pochodzenie towaru

Taryfa celna i rodzaje stawek celnych

W celu przejrzystości taryfy celnej należy sklasyfikować towary. Wyróżnia się 3 systemy

klasyfikacji towarów:

•

Wg wysokości stawek celnych

•

W porządku alfabetycznym

•

Wg właściwości towarów:

Pierwotny materiał towaru

Faktyczny stan, skład chemiczny. zawartośc określonych składników w

momencie kontroli celnej

Przeznaczenie towaru

Faza produkcji, w której towar się znajduje

Istnieją towary wolne od cła:

•

Przedmioty osobistego użytku oraz rzeczy personelu dyplomatycznego

•

Mienie osób przesiedlających się za granice

•

Zabytki i dzieła sztuki przeznaczone do zbiorów publicznych

•

Przedmioty osobistego użytku lub służące do wykonywania zawodu

Najczęsciej wystepują taryfy celne wielokolumnowe, w tym dwukolumnowe. W jednej są

stawki autonomiczne dla wszystkich krajów, w drugiej stawki dla krajów, z którymi są

podpisane odpowiednie porozumienia handlowe i są to stawki preferencyjne (konwencyjne).

Wspólna taryfa celna UE

Przystąpienie PL do UE równało się likwidacji cła w handlu między jej członkami oraz z

nakazem przyjęcia i stsowania Wspólnej Taryfy Celnej UE ( Common Custom Tariff - CCT)

oraz jej rozszerzonej wersji – Zintegrowanej Taryfy Celnej Wspólnoty Europejskiej (TARIC)

Każdy towar jest oznaczony odpowiednim kodem cyfrowym na podstawie osmiocyfowej

scalonej nomenklatury (combined nomenclature - CN), która jest rozwinięciem ONZ-

owskiego szesciocyfrowego Zharmonizowanego Systemu Oznaczania i Kodowania Towarów -

HS. Kod ten pozwala na sklasyfikowanie towaru i nadanie mu odpowiedniej stawki celnej.

Taryfa celna Unii określa głównie stawki konwencyjne, czyli te wynikając z porozumień

wielostronnych (na forum WTO), które są stosowane wobec wszystkich państw objetych

klauzulą najwyższego uprzywilejowania. Poziom tych stawek jest zazwyczaj niższy niż w PL.

TARIC

Jest ona traktowana jako baza danych obejmujących taryfę wspólnotową oraz całe

ustawodawstwo handlowe. Do gł. zadań należy transmisja ustawodawstwa UE do

administracji członków. Baza danych jest udostępniona do powszechnego uzytku (nawet dla

prywatnych podmiotów gospodarczych i państw trzecich). Oprócz stawek celnych obejmuję

ona: preferencje taryfowe, zawieszenie stawek, kontyngenty taryfowe, cła antysubwencyjne

i antydumpingowe, opłaty wyrównawcze itd.

Wartość celna towaru

Jest to wartośc transakcyjna towaru czyli cena faktycznie zapłacona lub nalezna za towar,

gdy został on przeznaczony do wwozy na obszar celny wspólnoty. Obejmuje m. in.:

•

koszty prowizji i pośrednictwa (bez prowizji od zakupu)

•

koszty pojemników

•

koszty transportu, ubezpieczenia oraz opłaty załadunkowe do miejsca ich

wprowadzenie na obszar celny Wspólnoty

•

koszty honorariów, opłaty licencyjne

Nie wlicza się następujących kosztów:

•

kosztów transportu towarów, które zostały poniesione po ich przybyciu do miejsca

wprowadzenie na obszar celny

•

należności za prace montażowe, instalacyjne, techniczne wykonane po przywozie

•

odsetek wynikających z umowy o finansowaniu zakupu przywiezionych towarów

•

opłat za prawo do kopiowania we Wspólnocie towarów przywiezionych

Bywa tak że podmiot zgłaszający import towarów nie jest w stanie podać ostatecznej

wartości celnej towaru. Aby wprowadzić towar na rynek Może przyjąc wartośc

prowizoryczną, która musi być zaakceptowana prze urząd celny. Termin na przekazanie

brakujących danych czy dokumentów nie może ostatecznie przekroczyć miesiąca od dnia

przyjęcia towaru.

Pochodzenie towarów

Jest to inaczej określona narodowość ekonomiczna towarów i określa się przez nią kraj

któremu można przypisać najbardziej znaczny udział w wytworzeniu towaru, a nie kraj

wywozu. Ogólnie powinien być to 60% udział w wytworzeniu produktu

Istnieją reguły niepreferencyjnego pochodzenia – towar nie podlega preferencyjnemu

traktowaniu we wspólnocie (w celu stosowania pozataryfowych środków polityki handlowej

np. cła antydumpingowe). Jednoznacznie określa to pochodzenie towarów, gdzie produkt

musiał być całkowicie uzyskany lub wyprodukowany w danym kraju. Takie towary to:

•

produkty mineralne tam wyobyte

•

rośliny i produkty roślinne tam zebrane

•

żywe zwierzęta tam urodzone i wyhodowane

•

produkty uzyskane przez polowanie lub połów tam

•

produkty wyrobione lub przetworzone na statkach pływajacyh pod banderą tego

kraju

•

odpady i pozostałości powstałe w danym kraju w wyniku procesów produkcyjnych

•

towary wytworzone w danym kraju wyłącznie z produktów wyżej wymienionych lub

ich pochodnych na dowolnym etapie przetwarzania

Gdy w produkcję jest zaangażowany więcej niż jeden kraj towar jest uznawany za

pochodzący z kraju gdzie podlegał ostatniej istotnej obróbce lub przetworzeniu.

Reguły preferencyjnego pochodzenia – mówią czy dany towar może korzystać we

Wspólnocie z preferencyjnych stawek w imporcie na jej terytorium. Preferencje mogą zostać

przyznane jednostronnie przez Wspólnotę (GSP – generalny system preferencji) lub na

podstawie indywidualnych porozumień z poszczególnymi państwami. Reguły te są określane

indywidualnie w poszczególnych regulacjach, nie ogólnie. Towarami pochodzącymi z danego

kraju są towary tam całkowicie uzyskane lub wyprodukowane oraz towary wystarczająco

przetworzone z materiałów niepochodzących z krajów objętych preferencją. Istnieją 3

kryteria wystarczającego przetworzenia:

•

zmiana pozycji taryfy wg nomenklatury HS (patrz wczesniej)

•

określony udział procentowy wartości dodanej w produkcie

•

zastosowany proces przetworzenia

Rozszerzeniem stosowania preferencji taryfowych są tzw. kumulacje pochodzenia –

zwalniają one materiały z określonych państw ze spełnienia wymogu przetworzenia.

Występują:

•

kumulacja dwustronna – między Wspólnotą a państwem, któremu przyznała

preferencje

•

wielostronna – co najmniej 3 państwa objęte umową o wolnym handlu

•

regionalna GSP – kumulacja wielostronna państw, którym przyznano preferencje GSP

•

pełna – przy określaniu pochodzenia, grupę krajów nią objętych traktuje się łacznie

(np. Europejski Obszar Gospodarczy)

Inne środki taryfowe

Oprócz stawek, wysokość ceł mogą regulować inne środki taryfowe:

•

zawieszenie poboru ceł (częściowe lub całościowe) – na określony czas

•

Kontyngent taryfowy – ilościowa lub wartościowa pula towaru dla której ustalono

obniżone stawki celne.

•

Plafon taryfowy – tak jak kontyngent, tylko że określona ilość lub wartość towaru

może zostać przekroczona gdy nastąpi to przed terminem zamknięcia plafonu

WIAŻĄCA INFORMACJA TARYFOWA (WIT)

Wiążące informacje taryfowe (WIT) są decyzjami rozstrzygającymi o klasyfikacji taryfowej

towarów, tj. ustalającymi właściwy kod Taryfy celnej dla określonego towaru. Aby ją uzyskać

należy złożyć odpowiedni wniosek, który musi zawierać informacje o produkcie. WIT musi

zostać wydana w przeciągu 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku i jest ważna 6 lat od daty

wydania. Traci ona ważność gdy: nastapi zmiana przepisów prawa wspólnotowego lub

zmiana jego interpretacji; została wydana na podstawie złych danych. W przypadku zmiany

WIT podmiot, któremu jej udzielono może korzystać ze starej WIT jeszcze przez 6 miesięcy.

Ponadto Komisja Europejska zadecydowała o utworzeniu komputerowego Systemu

Europejskiej Wiążącej Informacji Taryfowej (EBTI). Głównym celem tego jest wspólnotowe

zarządzanie WIT. EBTI umożliwia dostęp do wszystkich WIT ze wszystkich krajów

członkowskich w językach członków.

WIĄŻACA INFORMACJA O POCHODZENIU (WIP)

Jest wydawana przez Izbę Celną w Warszawie na wniosek zainteresowanej osoby. Dotyczy

towaru klasyfikowanego wg jednego kodu taryfy celnej i jednego kraju pochodzenia. Jest

ważna 3 lata od jej wydania i nie zastępuje dokumentów o pochodzeniu towarów. Traci

ważność gdy:

•

Jest niezgodna na poziomie Wspólnoty

•

Jest niezgodna w skali międzynarodowej (niezgodna z regulami WTO)

•

Została cofnięta lub zmieniona

W przypadku zmiany WIP podmiot, któremu jej udzielono może korzystać ze starej WIP

jeszcze przez 6 miesięcy.

USTALENIE KWOTY I POBÓR NALEZNOŚCI CELNYCH

Powstanie długu celnego i zabezpieczenie kwoty z niego wynikającej

Dług celny powstaje z chwilą objęcia towarów procedurą celną powodującą powstanie

obowiązku uiszczenia cła oraz dopuszczenie do obrotu na obszarze Wspólnoty. Organ celny

może zażądać złożenia zabezpieczenia gwarantującego pokrycie kwoty wynikającej z długu.

Może ono być w postaci depozytu w gotówce lub w postaci gwarancji, powinno jednak być

zgodne z przepisami państwa gdzie jest ono wymagane.

Dłużnikiem jest osoba uprawniona do dokonania zgłoszenia do procedury celnej lub osoba,

w której imieniu zgłoszenie zostało dokonane.

W momencie przyjęcia długu celnego następuje obliczenie wartości celnej towaru, ustalenie

jego klasyfikacji w taryfie oraz pochodzenia w celu doboru stawki. Organ celny nie pobiera

nalezności przewozowych gdy suma tych nalezności w imporcie nie przekracza w ruchu

podróżnych 1 EURO a w innych przypadkach 3 EURO oraz jeżeli upłynął termin

powiadomienia dłużnika (5 lat)

Zaksięgowane kwoty długu

Zaksięgowanie powinno zostać dokonane niezwłocznie po obliczeniu kwoty długu i nie

później niż 2 dni od dnia w którym towar został zwolniony.

Powiadomienie o długu celnym

Niezwłocznie po zaksięgowaniu kwoty długu, dłużnik powinien zostać o niej poinformowany.

Należy tez zwrócić zainteresowanemu jeden egzemplarz zgłoszenia celnego. Ten moment

jest też uważany za podanie do wiadomości dłużnika o zaległej kwocie.

Płatnośc długu celnego

W normalnym trybie powinna zostać ona zrealizowana w terminie 10 dni od dnia

powiadomienia dłużnika o kwocie należności. Za termin dokonania zapłaty uważa się:

•

Gotówka – dzień wpłacenia należności w kasie urzędu celnego lub na jego rachunek

w banku

•

Obrót bezgotówkowy – dzień obciążenia rachunku dłużnika na podstawie polecenia

przelewu

Dłużnik może skorzystać z odroczenia terminu płatności (płaci w innym terminie) gdy:

•

Nie narusza on przepisów prawa celnego

•

Daje gwarancję należytego wykonania obowiązków.

W obrocie towarowym z krajami trzecimi wobec wybranej grupy towarów (których

wprowadzenie lub wyprowadzenie z rynku wspólnotowego może powodować konieczność

opłacenia kwot wynikających z przepisów o ochronie rynku) stosuje się podatek akcyzowy.

W imporcie podstawą opodatkowania wtedy jest wartość celna powiększona o należne cło

oraz akcyzę. Występuje tutaj też podatek VAT, którego stawka w eksporcie towarów

wynosi 0% gdy podatnik przed złożeniem deklaracji podatkowej otrzyma dokument

potwierdzający wywóz towaru za granicę.

PRZEZNACZENIE CELNE

Towary po wprowadzeniu na obszar celny Wspólnoty muszą otrzymać przeznaczenie:

•

Objęcie towaru procedurą celna (najczęściej stosowane)

•

Wprowadzenie towaru do wolnego obszaru celnego lub składu wolnocłowego

•

Powrotny wywóz towaru

•

Zniszczenie towaru

•

Zrzeczenie się towaru na rzecz skarbu państwa

PROCEDURY CELNE W WKC

Zawieszające procedury celne odnoszą się do towarów niewspólnotowych, które są

poddanie następującym procedurom:

•

Tranzytu zewnętrznego

•

Składu celnego

•

Uszlachetnienia czynnego z zastosowaniem systemy zawieszeń

•

Przetwarzania pod kontrolą celną

•

Odprawy czasowej

Objęcie towarów procedurą zawieszającą wymaga złożenia zabezpieczenia.

Gospodarcze procedury celne:

•

Składu celnego

•

Uszlachetnienia czynnego

•

Przetwarzania pod kontrolą celną

•

Odprawy czasowej

•

Uszlachetniania biernego

Tu jest z kolei potrzebne pozwolenie organu celnego.

Procedura tranzytu

WKC wyróżnia tranzyt wewnętrzny i zewnętrzny. Procedura tranzytu wewnętrznego

umożliwia przemieszczanie towarów wspólnotowych między dwoma punktami znajdującymi

się na terytorium obszaru celnego Wspólnoty Europejskiej przez terytorium kraju trzeciego

(np. Szwajcaria – kraj EFTA). Towary wtedy nie tracą swojego statusu celnego.

Procedura tranzytu wewnętrznego pozwala na przemieszczanie z jednego do drugiego

miejsca na obszarze celnym Wspólnoty (generalnie dot. Towarów, które przyjechały z

zagranicy do nas i bez wprowadzania do obiegu lecą dalej poza obszar Wspólnoty):

•

Towarów niewspólnotowych, niepodlegających należnościom przywozowym

•

Towarów wspólnotowych w celu uniknięcia sytuacji gdy produkty objęte środkami w

wywozie mogłyby unikać tych środków lub bezzasadnie z nich korzystać

Główny zobowiązany musi złożyć gwarancję pokrycia długu celnego np. poprzez

zryczałtowaną opłatę 7000 EUR lub 30% tej kwoty dla stale korzystających z tej procedury.

Skład celny

Może być rozumiany jako procedura lub obiekt. Jako procedura oznacza możliwość

przetrzymywania towarów w obiekcie składu. Mogą to być towary niewspólnotowe, które

podczas składowania nie podlegają należnością przywozowym ani środkom polityki

handlowej, lub towary wspólnotowe, którym przepisy dają możliwość korzystania w związku

z ich umieszczeniem w składzie ze środków stosowanych przy wywozie tego rodzaju

towarów. Termin składowania nie jest ograniczony w czasie.

Jako obiekt oznacza określone miejsce podlegające dozorowi celnemu, gdzie towary są

przetrzymywane na określonych warunkach. Obiekty dzielą się na prywatne i publiczne.

Prywatny służy do przechowywania towarów służących prowadzącemu ten skład, a

publiczny przechowuje towary każdej osoby krajowe. Pozwolenie na skład jest udzielane

tylko osobom mającym swoją siedzibę we Wspólnocie. 3 składy publiczne to:

•

Typ A – odpowiedzialność w razie nieprawidłowości procedur jest na prowadzącym

•

Typ B – odpowiedzialność spoczywa na korzystającym ze składu

•

Typ F – skład prowadzą władze celne

3 składy prywatne (korzystającym i odpowiedzialnym jest prowadzący):

•

Typ D – umożliwia zakończenie procedury składu poprzez dopuszczenie do obrotu z

zastosowaniem uproszczeń

•

Typ E – pozwala na składowanie towarów w miejscu innym niż skład celny

•

Typ C – obejmuje pozostałe przypadki, inne niż D i E

W składach przykładowo mogą być umieszczane towary objęte subwencjami. Dzięki temu

eksporterzy już w momencie umieszczenia ich w składach otrzymują dopłaty.

Przetwarzanie pod kontrolą celną

Jest realizowane poprzez wprowadzenie towarów niewspólnotowych na obszar celny

Wspólnoty bez stosowania wobec nich cła i środków polityki handlowej, poddanie ich

procesom przetwarzania i dopuszczenie do obrotu uzyskanych w ten sposób produktów z

zastosowaniem wobec nich nalezności wg stawek dla produktów przetworzonych. Aby

pozwolenie na tą procedurę zostało wydane musza być spełnione warunki:

•

Ustalenie, że towary przywożone wejdą w skład produktów przetworzonych

•

Po zakończeniu przetwarzanie nie będzie możliwe przywrócenie pierwotnego stanu

towaru bez poniesienia wysokich kosztów

•

Nie będzie to stanowić obejścia przepisów dot. Pochodzenia towarów

•

Nie będzie to wywierało ujemnego wpływu na interesy wspólnotowch producentów

podobnych towarów

Odprawa czasowa

Pozwala na wykorzystanie w obszarze celnym wspólnoty towarów niewspólnotowych

przeznaczonych do powrotnego wywozu. WKC rozróżnia odprawę czasową z całkowitym lub

częściowym zwolnieniem z cła. Stosuję się to dla towarów pozostających własnością osoby

zagranicznej, przeznaczonych do powrotnego wywozu a wykorzystywanych w celach

gospodarczych. Organ celny wyznacza termin do kiedy towar ten musi zostać wywieziony.

Uszlachetnienie czynne

Pozwala na poddanie towarów na obszarze Wspólnoty procesom uszlachetniania:

•

towarów niewspólnotowych przeznaczonych do powrotnego wywozu ze Wspólnoty

w postaci produktów kompensacyjnych (powstałe w procesie uszlachetniania) bez

stosowania wobec nich środków polityki handlowej - stosuję siętu system zawieszena

•

Towarów dopuszczonych do obrotu ze zwrotem lub umorzeniem należności jeżeli są

wywożone z obszaru celnego w postaci produktów kompensacyjnych – stosuję się tu

system cła zwrotnego

Procesami uszlachetniania są:

•

Przetwarzanie towarów

•

Obróbka towarów

•

Naprawa towarów

•

Wykorzystanie towarów (nawet niekompensacyjnych) jeśli umożliwiają lub ułatwiają

produkcję

Uszlachetnianie bierne

Procedura ta pozwala na czasowy wywóz towarów poza obszar celny w celu poddania go

procesom uszlachetniania, a następnie dopuszczenie go do obrotu z całkowitym lub

częściowym zwolnieniem od opłat przywozowych. Przewiduje też system wymiany towarów

polegający na zastąpieniu towaru innym towarem już naprawionym (dotyczy tylko towarów

wspólnotowych).

FORMY ZGŁOSZEŃ CELNYCH I ICH DOKUMENTACJA

Każdy towar podlegający procedurze celnej powinien zostać zgłoszony:

•

W formie pisemnej

•

Elektronicznej jeżeli zezwoli na to organ celny

•

W formie ustnej lub każdej innej czynności przez którą osoba rozporządzająca

towarami wyraża wolę objęcia ich procedurami zgodnie z przepisami

Zgłoszenie następuje na odpowiednim formularzu – Jednolity Dokument Administracyjny

(SAD). Służy on do zgłaszania towarów sklasyfikowanych w jednej pozycji celnej lub

pochodzących z jednego kraju. SAD-Bis natomiast jest dokumentem uzupełniającym

służącym w przypadku zgłoszenia do odprawy produktów z więcej niż jednej taryfy celnej nie

więcej jednak niż 99 pozycji produktów.

WOLNE OBSZARY CELNE (WOC) I SKŁADY WOLNOCŁOWE (SWOC)

Są one częściami obszaru celnego Wspólnoty w których:

•

Przy stosowaniu należności celnych przywozowych i środków polityki handlowej,

towary niewspólnotowe są traktowane jako znajdujące się poza obszarem celnym

Wspólnoty.

•

Wprowadzenie towarów wspólnotowych powoduje skutki takie same jak w wypadku

ich wywozu

WOC i SWOC mogą być zniesione na wniosek zarządzającego lub z urzędu gdy:

•

Wymagają tego zobowiązania międzynarodowe

•

Zarządzający narusza przepisy podatkowe lub celne

•

Nie zostanie podjęta w nich działalność w ciągu: WOC – 24 miesiące; SWOC – 12

Mogą do nich być wprowadzane towary wspólnotowe oraz pozawspólnotowe. Generalnie

nie wymaga to przedstawienia ich organowi celnemu chyba, że towary:

•

Są objęte już procedurą celną a wprowadzenie ich zakończy ją

•

W stosunku do których zapadła decyzja o zwrocie lub umorzeniu należności

przywozowych, zezwalając na umieszczenie w WOC lub SWOC

•

Korzystają ze środków stosowanych przy wywozie towarów