Podatek akcyzowy
Podstawowym aktem prawnym regulującym podatek akcyzowy w Polsce jest ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 29, poz.257 ze zm.), która kompleksowo reguluje problematykę systemu podatku akcyzowego, w tym również zagadnienia związane z oznaczaniem wyrobów akcyzowych znakami akcyzy.
Na mocy delegacji zawartych w ww. ustawie wydanych zostało również szereg aktów wykonawczych, które dotyczą m.in. kwestii stawek podatku akcyzowego, zabezpieczeń akcyzowych czy zwolnień z podatku akcyzowego.
Podatek akcyzowy jest uzupełnieniem podatku VAT, obciążającym dodatkowo sprzedaż lub sprowadzanie z zagranicy artykułów luksusowych oraz paliw. Podatek ten ma charakter cenotwórczy i jest wkalkulowany w cenę sprzedaży towarów. Jest, więc podatkiem, który obciąża konsumpcje, gdyż jego ciężar ponosi ostateczny nabywca towarów objętych akcyzą. Wyroby wyprodukowane w kraju i przeznaczone do eksportu nie są opodatkowane akcyzą.
Stawka akcyzowa- jest bardzo zróżnicowana i wynosi od 25% do 95% ceny sprzedaży, a nawet więcej w przypadku artykułów monopolowych.
Podatnikami podatku akcyzowego są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które dokonują czynności podlegających opodatkowaniu. Podatnikami są również podmioty:
1) nabywające lub posiadające wyroby akcyzowe, jeżeli od wyrobów tych nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości,
2) u których powstają nadmierne ubytki lub niedobory wyrobów akcyzowych zharmonizowanych,
3) będące zleceniobiorcami usług polegających na wytwarzaniu wyrobów akcyzowych w ramach umowy o dzieło lub innej umowy.
Zakres przedmiotowy opodatkowania
Opodatkowaniu podatkiem akcyzowym podlegają między innymi:
1) produkcja wyrobów akcyzowych zharmonizowanych;
2) wyprowadzenie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych ze składu podatkowego;
3) sprzedaż wyrobów akcyzowych na terytorium kraju;
4) eksport i import wyrobów akcyzowych;
5) nabycie wewnątrz wspólnotowe i dostawa wewnątrz wspólnotowa.
6) nabycie lub posiadanie przez podatnika wyrobów akcyzowych, jeżeli od tych wyrobów nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości;
7) ubytki lub niedobory wyrobów akcyzowych zharmonizowanych powstałe w czasie produkcji, magazynowania, przerobu, zużycia lub przewozu.
Ustawa wprowadza podział wyrobów na wyroby akcyzowe zharmonizowane i wyroby akcyzowe niezharmonizowane. Wyroby akcyzowe zharmonizowane to paliwa silnikowe, oleje opałowe i gaz, napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe. Natomiast wyroby akcyzowe niezharmonizowane to pozostałe wyroby akcyzowe, między innymi: samochody osobowe, broń myśliwska i gazowa, kosmetyki, wyroby perfumeryjne, skóry futerkowe ze zwierząt szlachetnych, wyroby futrzarskie wyłącznie ze skór zwierząt szlachetnych (odzież, dodatki do ubiorów, z wyłączeniem nakryć głowy).
Stawki akcyzy
Ustawa o podatku akcyzowym określa stawki akcyzy, które mają charakter stawek maksymalnych. Jednocześnie minister właściwy do spraw finansów publicznych został upoważniony do obniżenia stawek akcyzy w drodze rozporządzenia, do ich różnicowania w zależności od rodzaju wyrobu oraz określenia warunków ich stosowania. W wykonaniu tego upoważnienia zostało wydane rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego (Dz. U. Nr 87, poz. 825, z późn. zm.).
Podstawa opodatkowania
Podstawą opodatkowania w przypadku wyrażenia stawki akcyzy w kwocie na jednostkę wyrobu jest ilość wyrobów akcyzowych. Podstawą opodatkowania w przypadku wyrażenia stawki akcyzy w procencie podstawy opodatkowania jest:
· kwota należna z tytułu sprzedaży na terytorium kraju wyrobów akcyzowych pomniejszona o kwotę podatku od towarów i usług oraz o kwotę akcyzy, należne od tych wyrobów;
· kwota jaką nabywca jest obowiązany zapłacić za wyroby akcyzowe, w przypadku nabycia wewnątrz wspólnotowego;
· kwota należna z tytułu dostawy wyrobów akcyzowych na terytorium państwa członkowskiego, w przypadku dostawy wewnątrz wspólnotowej;
· wartość celna wyrobów akcyzowych powiększona o należne cło, w przypadku importu.
Podstawą opodatkowania w przypadku wyrażenia stawki akcyzy w procencie maksymalnej ceny detalicznej jest cena detaliczna wyznaczona i wydrukowana na opakowaniu jednostkowym. Podstawą opodatkowania w przypadku wyrażenia stawki akcyzy w kwocie na jednostkę wyrobu i w procencie maksymalnej ceny detalicznej jest ilość wyrobów akcyzowych oraz cena detaliczna wyznaczona i wydrukowana na opakowaniu jednostkowym
Nazwa akcyza pochodzi od łacińskiego słowa accidere -ustanawiać, obcinać. Podatek akcyzowy jest podatkiem pośrednim (obok podatku od towarów i usług), wprowadzonym ustawą z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Nakładany on jest na niektóre, ściśle określone ustawowo, produkty konsumpcyjne.
Akcyza ma wpływ na ceny wyrobów, skąd wynika, że faktycznym podatnikiem tego podatku jest ostateczny nabywca danego dobra.
Podatek akcyzowy - szczególny rodzaj podatku pośredniego od spożycia nakładanym np. na produkty tytoniowe i alkoholowe, jak i od produkcji nakładanym np. na energię elektryczną, kopaliny. Wszystkie wyroby i usługi będące przedmiotem podatku akcyzowego zostały wymienione w załączniku do ustawy o podatku akcyzowym. [ Jerzy Osiatyński Warszawa 2006 s. 110 - 111]
Akcyza różni się od podatków obrotowych sposobem określania przedmiotu i podstawy opodatkowania ; podatek obrotowy jest powszechny, akcyza jest pobierana tylko od niektórych towarów; podmiotami podatku akcyzowego są producenci i importerzy wyrobów akcyzowych bez względu na formę organizacyjno - prawną; zapłacenie podatku akcyzowego nie zwalnia od zapłacenia na ogólnych zasadach podatku od towarów i usług; podatek akcyzowy jest wkalkulowany przez podatnika w cenę wyrobu i dopiero od tej wartości naliczany jest podatek od towarów i usług, po tak wyliczonej cenie brutto towar staje się przedmiotem obrotu.
Stawki podatku ustala się kwotowo lub procentowo przy jednoczesnym zachowaniu w tym zakresie stosunkowo dużych uprawnień dla ministerstwa finansów. Ustawodawca określa tylko górne granice stawek dla poszczególnych grup wyrobów. [W. Ziółkowska Poznań 2002 s.116].
Główne cele podatku akcyzowego to:
cel fiskalny - zwiększenie dochodów budżetowych.
cel pozafiskalny - dążenie do zmniejszenia spożycia określonych produktów
Celem akcyzy jest zmniejszenie konsumpcji dóbr nią obłożonych. Motywacją państwa do takich działań może być rzadkość lub wysoka cena dobra (benzyna, energia elektryczna), bądź też jego szkodliwość dla zdrowia obywateli (produkty tytoniowe i napoje alkoholowe). Dochody z akcyz są w wielu państwach ważnym elementem dochodów budżetu na poziomie kraju lub jednostek samorządowych.