zmienne stanu

background image

Metoda bezpośrednia (wariant I) wyboru zmiennych stanu

Dany jest obiekt opisany transmitancją operatorową

( )

( )

( )

3

2

4

3

2

3

2

4

1

2

3

4

4

3

2

4

1

2

3

4

y s

s

6s

11s 6

G s

s

10s

35s

50s 24 u s

s

6s

11s 6

s

s

6s

11s

6s

s

10s

35s

50s 24 s

1 10s

35s

50s

24s

+

=

=

=

+

+

+

+

+

+

=

=

+

+

+

+

+

+

+

+

Wyliczamy transformatę sygnału wyjściowego prowadzając transformatę dodatkowego
(pomocniczego) sygnału e(s)

( )

(

)

( )

(

)

( )

1

2

3

4

1

2

3

4

1

2

3

4

u s

y s

s

6s

11s

6s

1 10s

35s

50s

24s

s

6s

11s

6s

e s

=

+

=

+

+

+

+

=

+

przy czym

( )

( )

(

)

( )

(

)

( )

1

2

3

4

1

2

3

4

u s

e s

1 10s

35s

50s

24s

e s

1 10s

35s

50s

24s

u s

=

+

+

+

+

⋅ +

+

+

+

=

a stąd ostatecznie

( ) ( )

(

)

( )

( )

( )

( )

( )

( )

1

2

3

4

1

1

1

1

2

1

3

e s

u s

10s

35s

50s

24s

e s

u s

10 s e s

35s

s e s

50s

s e s

24s

s e s

=

+

+

+

=

=

oraz

( )

( )

( )

( )

( )

1

1

1

1

2

1

3

y s

s e s

6s

s e s

11s

s e s

6s

s e s

=

+

Na tej podstawie przyjmujemy

( )

( )

( )

( )

( )

( ) ( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

1

1

4

1

2

3

4

1

3

4

1

2

3

1

1

2

1

2

3

4

x s

s e s

s

24 x s

50x s

35x s

10x s

u s

x s

s x s

x s

s x s

x s

s x s

y s

6x s

11x s

6x s

x s

=

=

+

=

=

=

= −

+

+

a ponieważ zachodzi

( )

( )

( ) ( )

( ) ( )

1

a s

s b s

s a s

b s

a t

b t

=

=

=



to

background image

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( ) ( )

( )

( )

( )

( )

( )

1

2

2

3

3

4

4

1

2

3

4

1

2

3

4

x t

x t

x t

x t

x t

x t

x t

24 x t

50x t

35x t

10x t

u t

y t

6x t

11x t

6x t

x t

=

=

=

= −

+

= −

+

+







Ponieważ dążymy do opisu w ogólnej postaci

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

1

1

2

2

3

3

4

4

1

2

3

4

x t

x t

x t

x t

u t

x t

x t

x t

x t

t

t

t

t

t

t

x t

x t

y t

u t

x t
x t

⎧⎡

⎪⎢

⎪⎢

=

+

⎪⎢

⎪⎢

=

+

=

+

=

+

A

B

x

A x

Bu

y

C x

Du

C

D









to

[

]

[ ]

0

1

0

0

0

0

0

1

0

0

0

0

0

1

0

24

50

35

10

1

6

11

6

1

0

⎡ ⎤

⎢ ⎥

⎢ ⎥

=

=

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎣ ⎦

= −

=

A

B

C

D

Obliczenie macierzy transmitancji operatorowych na podstawie opisu w przestrzeni stanów

( )

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

1

n

n

n

n

n

adj s

adj s

s

s

det s

det s

=

+ = ⋅

⋅ + =

+

1 A

C

1 A B

G

C 1 A B D C

B D

D

1 A

1 A

Dany jest obiekt opisany w przestrzeni stanów jak powyżej. Jego macierz charakterystyczna ma
postać

(

)

n

1 0 0 0

0

1

0

0

s

1 0

0

0 1 0 0

0

0

1

0

0

s

1

0

s

s

0 0 1 0

0

0

0

1

0

0

s

1

0 0 0 1

24

50

35

10

24 50 35 s 10

⎤ ⎡

⎤ ⎡

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎥ ⎢

=

=

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎥ ⎢

+

⎦ ⎣

⎦ ⎣

1 A

a stąd wyznacznik tej macierzy

background image

(

)

(

)

( )

(

)( )

( )( )

(

)

( )

( )( )

(

)

( )

( )

(

)(

)

+

+

+

+

=

= +

⋅Δ + − ⋅Δ =

+

= +

− + − −

− =

− ⎤

= +

+

+ − −

=

=

+

+

+

=

= +

+

+

+

= +

+

n

44

34

4 4

3 4

1 1

1 2

3

3

4

3

2

s

1 0

0

0

s

1

0

det s

s 10

1

0

0

s

1

24 50 35 s 10

s

1 0

s

1 0

s 10

1

0

s

1

1

1

0

s

1

0

0

s

24 50 35

s

1

0

1

s 10 s

s 1

1

1

50 35

24 35

s s 10

s 35s 50 1

1 0 24 1

s

10s

35s

50s 24

s 1 s 2 s

1 A

(

)(

)

+

+

3 s 4

czyli wartości własne macierzy A:

2

3

4

s

1 s

2 s

3 s

4

= −

= −

= −

= −

1

Macierz dołączona macierzy charakterystycznej uwzględniająca specyficzną postać macierzy B:

(

)

T

41

41

42

42

n

43

43

41

42

43

44

44

44

*

*

*

*

* * *

0

0

*

*

*

*

* * *

0

0

adj s

*

*

*

*

* * *

0

0

* * *

1

1

Δ

Δ

⎡ ⎤

⎡ ⎤

⎢ ⎥

⎢ ⎥

Δ

Δ

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⋅ =

=

=

⎢ ⎥

⎢ ⎥

Δ

Δ

⎢ ⎥

⎢ ⎥

Δ

Δ

Δ

Δ

Δ

Δ

⎣ ⎦

⎣ ⎦

1 A B

( )

( )( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

+

+

+

+

Δ = −

= − − =

Δ = −

= +

=

Δ = −

= − −

=

Δ = −

− = +

=

4 1

4 2

41

42

4 3

4 4

2

2

3

3

43

43

1 0

0

s

0

0

1

s

1 0

1

1

1

1

0

1 0

1 s s

0

s

1

0

s

1

s

1 0

s

1 0

1

0

s

0

1

s

s

1

0

s

1

1 s

s

0

0

1

0

0

s

(

)

n

2

3

1
s

adj s

s
s

⎡ ⎤

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⋅ =

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎣ ⎦

1 A B

stąd ostatecznie:

background image

( )

(

)

(

)

[

]

(

)(

)(

)(

)

[ ]

( )

( )

(

)(

)(

)(

) (

)(

)(

)(

)

2

3

n

n

2

3

3

2

1
s

6 11

6 1

s

adj s

s

s

0

det s

s 1 s 2 s 3 s 4

6 1 11s

6 s

1 s

s

6s

11s 6

s 1 s 2 s 3 s 4

s 1 s 2 s 3 s 4

⎡ ⎤

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎣ ⎦

=

+ =

+

=

+

+

+

+

− ⋅ +

+ − ⋅ + ⋅

+

+

=

=

+

+

+

+

+

+

+

+

C

1 A B

G

D

1 A

Liniowe przekształcenie zmiennych stanu:

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

*

*

*

*

t

t

t

t

t

t

t

t

t

t

t

t

t

t

t

t

=

+

=

+

= ⋅

= ⋅

=

+

=

+

x

A x

Bu

q

A q

B u

x

T q

x

T q

y

Cx

Du

y

C q

D u









( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

1

1

t

t

t

t

t

t

det

0

t

t

t

t

t

t

=

+

=

+

=

+

=

+

Tq

A Tq

Bu

q

T A Tq

T Bu

T

y

CTq

Du

y

CTq

Du





*

1

*

1

*

*

=

=

=

=

A

T A T B

T B

C

CT

D

D

Wyznaczenie macierzy T liniowego przekształcenia dla pojedynczych wartości własnych:

[

]

1

2

3

4

i

det

0

=

T

v

v

v

v

T

v

0

gdzie v

i

jest prawostronnym wektorem własnym związanym z i-tą wartością własną s

i

(

)

(

)

i n

i

i n

s

det s

0

⋅ =

=

1 A v

0

1 A


a to oznacza, że dostajemy skalarny układ z większą liczbą niewiadomych (składowych wektora
własnego) niż liczba niezależnych liniowo równań:

(

)

i

1i

2i

i

1i

i

2i

3i

i

2i

i

3i

4i

i

3i

1i

2i

3i

i

4i

i

4i

s v

v

0

s

1 0

0

v

0

s v

v

0

0

s

1

0

v

0

s v

v

0

0

0

s

1

v

0

24v

50v

35v

s 10 v

0

24 50 35 s 10

v

0

⋅ −

=

⎤ ⎡ ⎤ ⎡ ⎤

⎥ ⎢ ⎥ ⎢ ⎥

=

⎥ ⎢ ⎥ ⎢ ⎥

=

⎨ ⋅ − =

⎥ ⎢ ⎥ ⎢ ⎥

⎥ ⎢ ⎥ ⎢ ⎥

+

+

+

+

=

+

⎣ ⎦

⎦ ⎣ ⎦

(

)

2i

i

1i

2

3i

i

2i

i

1i

3

4i

i

3i

i

1i

2

3

1i

i

1i

i

1i

i

i

1i

v

s v

v

s v

s v

v

s v

s v

24v

50s v

35s v

s 10 s v

0

= ⋅

⎪ = ⋅ = ⋅

⎨ = ⋅ = ⋅

+

⋅ +

⋅ +

+

⋅ =

gdzie lewa strona ostatniego równania to wartość wielomianu charakterystycznego liczona dla
i-tego jego pierwiastka, czyli

background image

1i

2i

i

1i

2i

i

1i

2

3i

i

1i

i

i

2

3i

i

1i

i

1i

3

2

2

np.v 1

4i

i

1i

i

i

3

4i

i

1i

3

3

1i

i

i

v

s v

1

1

v

s v

v

s v

s

s

v

s v

v

v

s v

s

s

v

s v

0 v

0

s

s

=

= ⋅

⎡ ⎤

⎡ ⎤

= ⋅

⎢ ⎥

⎢ ⎥

= ⋅

⎢ ⎥

⎢ ⎥

= ⋅

⇒ =

=

⎢ ⎥

⎢ ⎥

= ⋅

⎪ = ⋅

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎪ ⋅ =

⎣ ⎦

⎣ ⎦

v

[

]

3

1

2

4

1

2

3

4

2

2

2

2

3

1

2

4

3

3

3

3

3

1

2

4

1

1

1

1

1

1

1

1

s

s

s

s

1

2

3

4

s

s

s

s

1

4

9

16

s

s

s

s

1

8

27

64

⎤ ⎡

⎥ ⎢

⎥ ⎢

=

=

=

⎥ ⎢

⎥ ⎢

T

v

v

v

v

=

=

1

1

1

1

1

1

48

52

18

2

1

2

3

4

72

114

48

6

1

1

4

9

16

48

84

42

6

12

1

8

27

64

12

22

12

2

T

A stąd nowy opis podaje się po obliczeniu macierzy:

=

=

⎤ ⎡

⎤ ⎡

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎥ ⎢

=

=

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎦ ⎣

⎦ ⎣

=

=

=

*

1

*

1

48

52

18

2

0

1

0

0

1

1

1

1

72

114

48

6

0

0

1

0

1

2

3

4

1

48

84

42

6

0

0

0

1

1

4

9

16

12

12

22

12

2

24

50

35

10

1

8

27

64

1

0

0

0

0

2

0

0

0

0

3

0

0

0

0

4

48

52

18

2

72

114

48

1

12

A

T A T

B

T B

⎤ ⎡ ⎤

⎡ ⎤

⎥ ⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎥ ⎢ ⎥

⎢ ⎥

=

⎥ ⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎥ ⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎦ ⎣ ⎦

⎣ ⎦

0

1

6 0

3

1

48

84

42

6 0

3

6

12

22

12

2 1

1

[

]

[

]

[ ]

=

= −

= −

= =

*

*

1

1

1

1

1

2

3

4

6 11

6 1

24

60

120

210

1

4

9

16

1

8

27

64

0

C

CT

D

D

background image

Kolejny

przykład pokazuje zasadę postępowania dla macierzy stanu z wielokrotnymi

wartościami własnymi:

( )

( )

( )

2

2

3

4

4

3

2

1

2

3

4

y s

s

2s 1

s

2s

s

G s

s

5s

9s

7s 2 u s

1 5s

9s

7s

2s

+

+

=

=

=

+

+

+

+

+

+

+

+

stąd na podstawie metody bezpośredniej:

[

]

[ ]

0

1

0

0

0

0

0

1

0

0

0

0

0

1

0

2

7

9

5

1

1

2

1

0

0

⎡ ⎤

⎢ ⎥

⎢ ⎥

=

=

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎣ ⎦

=

=

A

B

C

D

oraz

(

)

n

s

1 0

0

0

s

1

0

s

0

0

s

1

2

7

9

s 5

=

+

1 A

(

)

(

) (

)

3

4

3

2

n

s

1 0

0

0

s

1

0

det s

s

5s

9s

7s 2

s 1 s 2

0

0

s

1

2

7

9

s 5

=

= +

+

+

+ = +

+

+

1 A

1

2

2

s

1

3

s

2

1

= −

υ =

= −

υ =

1

W przypadku s

i

wartości własnej o krotności υ

i

oblicza się wektor własny (główny, rodzicielski)

wraz z kolejnymi wektorami (potomkami) zgodnie z zależnością

(

)

(

)

(

)

(

)

υ −

υ −

⋅ =

⋅ = −

⎪⎪

= −

= −

⎪⎩

#

i

i

i n

i

i n

i1

i

i n

i2

i1

i n

i(

1)

i(

2)

s
s
s

s

1 A v

0

1 A v

v

1 A v

v

1 A v

v

W rozpatrywanym przypadku wektory główne mają postać

1i

i

1i

i

2i

i

i

i

1i

2

2

np.v 1

i

3i

i

i

3

3

i

4i

i

i

s

1 0

0

v

1

1

0

0

s

1

0

v

s

s

0

v

0

0

s

1

v

s

s

0

2

7

9

s 5

v

s

s

0

=

⎤ ⎡ ⎤

⎡ ⎤

⎡ ⎤

⎡ ⎤

⎥ ⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎥ ⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

=

=

=

⎥ ⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎥ ⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

+

⎣ ⎦

⎦ ⎣ ⎦

⎣ ⎦

⎣ ⎦

v

background image

1

2

1

1

1

2

1

4

1

8

⎡ ⎤

⎡ ⎤

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

=

=

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎣ ⎦

⎣ ⎦

v

v

Natomiast dla s

1

trzeba obliczyć 2 wektory potomkowe:

(

)

1

111

211

1

111

1

211

311

1

1

211

1

2

2

1

311

411

1

1

311

1

3

3

111

211

311

1

411

1

1

411

1

s v

v

1

s

1 0

0

v

1

s v

v

s

0

s

1

0

v

s

s v

v

s

0

0

s

1

v

s

2v

7v

9v

s

5 v

s

2

7

9

s

5

v

s

= −

⎤ ⎡

⎡ ⎤

⎥ ⎢

⎢ ⎥

= −

⎥ ⎢

⎢ ⎥

= −

⎨ ⋅ − = −

⎥ ⎢

⎢ ⎥

⎥ ⎢

⎢ ⎥

+

+

+

+

= −

+

⎦ ⎣

⎣ ⎦

(

)

(

)

(

)

(

)

211

1

111

2

311

1

211

1

1

111

1

2

3

2

411

1

311

1

1

111

1

2

3

2

3

111

1

111

1

111

1

1

1

111

1

1

v

s v

1

v

s v

s

s v

2s

v

s v

s

s v

3s

2v

7 s v

1

9 s v

2s

s

5 s v

3s

s

0

= ⋅

+

= ⋅

+ = ⋅

+

= ⋅

+ = ⋅

+

+

+ +

+

+

+

+

+ =

(

)

(

)

211

1

111

2

311

1

111

1

3

2

411

1

111

1

4

3

2

3

2

1

1

1

1

111

1

1

1

v

s v

1

v

s v

2s

v

s v

3s

s

5s

9s

7s

2 v

4s

15s

18s

7

0

= ⋅

+

= ⋅

+

= ⋅

+

+

+

+

+

+

+

+

+ =

gdzie lewa strona ostatniego równania to wartość wielomianu charakterystycznego liczona dla jego
pierwiastka, oraz 1-sza pochodna tego wielomianu również liczona dla jego 3-krotnego pierwiastka
czyli

211

1

111

211

1

111

2

311

1

111

1

2

311

1

111

1

3

2

411

1

111

1

3

2

411

1

111

1

111

v

s v

1

v

s v

1

v

s v

2s

v

s v

2s

v

s v

3s

v

s v

3s

0 v

0 0

= ⋅

+

= ⋅

+

= ⋅

+

= ⋅

+

= ⋅

+

= ⋅

+

⎪ ⋅

+ =

=

⎡ ⎤

⎡ ⎤

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

=

+

=

=

=

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎣ ⎦

⎣ ⎦

111

1

11

111

1

2

np.v

0

1

1

1

1

3

2

2

1

1

1

1

0

0

0

s

1

1

1

1 d

v

s

2s

2s

2

1! ds

s

3s

3s

3

v

v

A teraz kolejny wektor potomkowy:

background image

(

)

=

⎤ ⎡

⎥ ⎢

= −

⎥ ⎢

= −

⎨ ⋅ − = −

⎥ ⎢

⎥ ⎢

+

+

+

+

= −

+

⎦ ⎣

1

112

212

1

112

1

212

312

1

212

1

312

412

1

1

312

1

2

2

112

212

312

1

412

1

1

412

1

s v

v

0

s

1 0

0

v

0

s v

v

1

0

s

1

0

v

1

s v

v

2s

0

0

s

1

v

2s

2v

7v

9v

s

5 v

3s

2

7

9

s

5

v

3s

(

)

(

)

(

)

(

)

= ⋅

= ⋅

+ = ⋅

+

= ⋅

+

= ⋅

+

+

+

+ +

+

+

+

=

212

1

112

2

312

1

212

1

112

3

412

1

312

1

1

112

1

2

3

2

112

1

112

1

112

1

1

112

1

1

v

s v

v

s v

1 s v

1

v

s v

2s

s v

3s

2v

7 s v

9 s v

1

s

5 s v

3s

3s

0

(

)

(

)

= ⋅

= ⋅

+

= ⋅

+

+

+

+

+

+

+

+ =

212

1

112

2

312

1

112

3

412

1

112

1

4

3

2

2

1

1

1

1

112

1

1

v

s v

v

s v

1

v

s v

3s

s

5s

9s

7s

2 v

6s

15s

9

0

gdzie lewa strona ostatniego równania to wartość wielomianu charakterystycznego liczona dla jego
pierwiastka, oraz 2-ga pochodna tego wielomianu również liczona dla jego 3-krotnego pierwiastka
czyli

= ⋅

= ⋅

= ⋅

+

= ⋅

+

= ⋅

+

= ⋅

+

⎪ ⋅

+ =

212

1

112

212

1

112

2

312

1

112

2

312

1

112

3

412

1

112

1

3

412

1

112

1

112

v

s v

v

s v

v

s v

1

v

s v

1

v

s v

3s

v

s v

3s

0 v

0 0

=

⎡ ⎤

⎡ ⎤

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

=

+

=

=

=

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎢ ⎥

⎣ ⎦

⎣ ⎦

112

2

1

12

112

1

2

2

np.v

0

1

1

3

1

1

1

1

0

0

0

s

0

0

0

1 d

v

s

1

1

1

2! ds

s

3s

3s

3

v

v

[

]

⎤ ⎡

⎥ ⎢

⎥ ⎢

=

=

=

⎥ ⎢

⎥ ⎢

1

2

1

11

12

2

2

2

1

1

2

3

2

3

1

1

1

2

1

0

0

1

1

0

0

1

s

1

0

s

1

1

0

2

s

2s

1

s

1

2

1

4

s

3s

3s

s

1

3

3

8

T

v

v

v

v

=

=

1

1

1

0

0

1

2

3

3

1

1

1

0

2

0

2

3

1

1

2

1

4

2

5

4

1

1

3

3

8

1

3

3

1

T

background image

A stąd nowy opis podaje się po obliczeniu macierzy:

=

=

⎤ ⎡

⎤ ⎡

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎥ ⎢

=

=

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎦ ⎣

⎦ ⎣

=

⎤ ⎡

⎥ ⎢

⎥ ⎢

=

=

⎥ ⎢

⎥ ⎢

⎦ ⎣

*

1

*

1

2

3

3

1

0

1

0

0

1

0

0

1

0

2

3

1

0

0

1

0

1

1

0

2

2

5

4

1

0

0

0

1

1

2

1

4

1

3

3

1

2

7

9

5

1

3

3

8

1

1

0

0

0

1

1 0

0

0

1 0

0

0

0

2

2

3

3

1 0

0

2

3

1 0

2

5

4

1 0

1

3

3

1 1

A

T A T

B

T B

⎤ ⎡ ⎤

⎥ ⎢ ⎥

⎥ ⎢ ⎥

=

⎥ ⎢ ⎥

⎥ ⎢ ⎥

⎦ ⎣ ⎦

1
1
1
1

[

]

[

]

[ ]

=

=

=

= =

*

*

1

0

0

1

1

1

0

2

1

2 1 0

4

4 1 9

1

2

1

4

1

3

3

8

0

C

CT

D

D

Przy czym wydzielona część w macierzy stanu to tzw. blok Jordana związany z wielokrotną
wartością własną.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zmienne stanu zadania
Plaszczyzna-konspekt, Metoda płaszczyzny fazowej stosuje się do układów drugiego rzędu, których zmie
Zmienne stanu, » E=50-86
Zmienne stanu spraw, Elektrotechnika, Sygnały i układy, laboratorium, sprawozdania, Ćw 3
opengl zmienne stanu
opengl zmienne stanu
Układy rozrządu o zmiennych fazach prezentacja stanu pracy
Spoleczno ekonomiczne uwarunkowania somatyczne stanu zdrowia ludnosci Polski
003 zmienne systemowe
Badanie korelacji zmiennych
prąd zmienny malej czestotliwosci (2)
Ocena stanu czystosci wod Zalewu Szczecinskiego ppt
Najbardziej charakterystyczne odchylenia od stanu prawidłowego w badaniu
FiR Zmienne losowe1
ocena stanu odżywienia
4 operacje na zmiennych I

więcej podobnych podstron