WYŻSZA SZKOŁA EKOLOGII I ZARZĄDZANIA

W y d z i a ł A r c h i t e k t u r y

02-061 Warszawa, ul. Wawelska 14

Warszawa 2007 r.

Prof. dr inż. Kajetan Woźniak

B U D O W N I C T W O O G Ó L N E

— plansze dydaktyczne —

Część I

Wydarzenia — Osiągnięcia — Budowle

(zarys rozwoju techniki budowlanej )

Plansza 1 z 32

Rok

p.n.e

50000

· Pierwsze sztuczne schronienie ludzkie: szałasy i ziemianki

~12000

· „Drewniane osiedle” w Monte Verde — Chile

~8000

· Dolmeny — prehistoryczne budowle grobowe

z okresu neolitu

· Osady ludzkie na palach — Europa Środkowa

~6200

· Budowle z cegły glinianej suszonej, nie wypalanej — Azja Południowo-Zachodnia
· Pierwsze miasto otoczone regularnymi obwarowaniami (murem obronnym) — Jerycho w Palestynie

~6000

· Lepianki z gliny — Mezopotamia

~5000

· Pierwsze zastosowanie kamienia do budowy fundamentów — Mezopotamia

~4000

· Kanały nawadniające, tamy i groble — Mezopotamia i Egipt

~3200

· Cegła ceramiczna, wypalana — Mezopotamia

~2600

· Pierwsza wielka budowla kamienna: piramida schodkowa króla Dżesera w Sakkarze,

oparta na formie mastaby — Egipt (Imhotep — egipski uczony i budowniczy, 2650 ÷ 2600)

Plansza 2 z 32

~2500

· Wielkie piramidy kamienne — Giza w Egipcie

· Kamienne piramidy przedkolumbijskie

w Ameryce

· Zikkuraty — piramidalno-wieżowe świątynie

z tarasami i rampami schodowymi
— Mezopotamia

~2000

· Pałace z kamienia, cegły suszonej,

niewypalanej i belek drewnianych
— Knossos i Fajstos na Krecie

Plansza 3 z 32

Plansza 4 z 32

~2000

· Pierwsze zastosowanie zaprawy wapiennej

~1700

· Kodeks Hammurabiego

~1600

· Wielkie pałace i warownie

z kamienia — Mykeny, Teby
i Tyryns w Grecji

· Ogromne świątynie z kamienia — Karnak, Luksor w Egipcie

· Wielka zapora kamienna na rzece Orontes — Syria

· Pierwsze dachówki ceramiczne — Grecja

Plansza 5 z 32

~1600

· Świątynia grobowa królowej Hatszepsut w Deir el-Bahari — Górny Egipt

Plansza 6 z 32

~1300

· Kamienny wiadukt; łazienki z wodą przepływową — Knossos na Krecie

~700

· Akwedukt kamienny na łukach

o rozpiętości 5 m doprowadzający
wodę do Niniwy — Asyria

621

· Pierwszy most rzymski o konstrukcji drewnianej

~600

· Pierwsze stałe mosty na wielkich rzekach — Babilon i Rzym
· Wielkie, monumentalne budowle

w Babilonie:

- sklepione tarasy (tzw. Wiszące

Ogrody Semiramidy)

- most przez Eufrat na

kamiennych podporach

- potężny zikkurat ze świątynią

(tzw. Wieża Babel)

Plansza 7 z 32

~550

· Początki budowy Wielkiego Chińskiego Muru

Plansza 8 z 32

Plansza 9 z 32

Długość:

~7000 km

Szerokość:

5,5 m

Wysokość:

9 ÷ 12 m

Zaprzestano budowy w XV w.n.e.

Plansza 10 z 32

~500

· Wczesnosłowiańska osada drewniana w Biskupinie

432

· Pierwsze zastosowanie w budownictwie belek żelaznych — Ateny

~330

· Narodziny urbanistyki: początek planowania miast m.in. Priene i Miletu w Azji Mniejszej

312

· Pierwsza droga rzymska „Via Appia”

~280

· Latarnia morska o wysokości 130 m — Faros w Aleksandrii

~150

· „Beton” z pucolanów (sypkich produktów skalnych pochodzenia wulkanicznego) — Italia

145

· Najdłuższy akwedukt rzymski „Aqua Marcia” o długości 91 km

~100

· Pierwsze zastosowanie w budownictwie rzymskim „betonu” ze spoiwa i kruszywa wapiennego

20

· Witruwiusz: Dziesięć ksiąg o architekturze

Plansza 11 z 32

Rok

n.e.

~50

· Szkło okienne — Rzym

66

· Wielka zapora wodna na rzece Huang-ho — Chiny

80

· Koloseum w Rzymie

Plansza 12 z 32

537

· Kościół „Hagia Sophia” —

Konstantynopol (Stambuł),
bazylika bizantyjska, bu-
dowla na rzucie kwadratu
przykryta kopułą kulistą
o rozpiętości 32,5 m
i wysokości 65,0 m

(w XV i XVI wieku rozbudo-
wywana z przeznaczeniem
na muzułmański meczet;
od 1934 r. jest obiektem
muzealnym)

Plansza 13 z 32

~610

· Łukowy most kamienny o rozpiętości przęseł 35 m — Czao-Czou w Chinach

Zasada konstrukcji łukowej: k

lińiec pośredni (1), kliniec kluczowy - zwornik (2)

~1000

· Początki budownictwa murowanego w Polsce

1094

· Pierwsza w średniowieczu wielka budowla z cegły, Bazylika św. Marka w Wenecji

~1200

· Pierwsze w Polsce miejskie mury obronne

~1350

· Wielki linowy most wiszący zbudowany przez Inków— Peru

· Rozkwit murowanego budownictwa w Polsce za panowania Kazimierza Wielkiego

1573

· Pierwszy w Polsce stały most (drewniany) przez Wisłę w Warszawie

1626

· Początki doświadczalnych badań wytrzymałości materiałów (Mersenne)

1638

· Początki naukowego badania wytrzymałości materiałów — badania belek na zginanie

(Galileo Galilei)

1720

· Utworzenie we Francji korpusu inżynierów drogownictwa i mostownictwa

1747

· Powołanie do życia Szkoły Dróg i Mostów w Paryżu

1777

· Wprowadzenie żelaza do budownictwa w Anglii

Plansza 14 z 32

1779

· Pierwszy żeliwny most łukowy o rozpiętości przęsła 31 m przez rzekę Severn — Anglia

Plansza 15 z 32

1796

· Opracowanie technologii produkcji cementu tzw. romańskiego

1800

· Pierwszy w Ameryce most wiszący na żelaznych łańcuchach — Pensylwania

1824

· Pierwszy w Europie stalowy most wiszący na linach o rozpiętości przęsła 45 m — Genewa

· Opracowanie technologii produkcji cementu tzw. portlandzkiego (J. Aspdin) — Anglia

1826

· Most wiszący ze sztywnym pomostem o rozpiętości przęsła 176 m na cieśniną Menai — Walia

· Pierwsze zastosowanie w budownictwie walcowanych kątowników żelaznych — Anglia

1835

· Pierwsze nawierzchnie asfaltowe — Paryż

1863

· Pierwsza miejska kolej podziemna (metro) — Londyn

1864

· Kratowy most żelazny o rozpiętości przęsła 75 m przez Wisłę (S. Kierbedź) — Warszawa

1867

· Narodziny żelbetu (J. Monier) — Francja

1869

· Kanał Sueski, bezśluzowy, o długości 161 km

1869

· Pierwsza kolej transkontynentalna o długości 3000 km — Ameryka Płn.

Plansza 16 z 32

1873

· Most stalowy nad wodospadem

Niagara, na granicy USA
i Kanady (K. Gzowski)

1876

· Transandyjska linia kolejowa o

długości 218 km z najwyższym
wzniesieniem 4 768 m n.p.m.
— Peru (E. Malinowski)

1886

· Opracowanie metod statycz-

nych obliczeń konstrukcji
żelbetowych (M. Koenen)

1887

· Pierwszy w świecie most żel-

betowy, łukowy o rozpiętości
przęsła 36 m — Niemcy

1889

· „Tower Building” — pierwszy

w Nowym Jorku budynek
o szkieletowej konstrukcji
stalowej, wysokości 10 pięter

· Wieża o stalowej konstrukcji

wysokości 300 m — Paryż
(G. Eiffel)

Plansza 17 z 32

1902

· Wielka zapora na Nilu o wysokości 30 m i długości 2 km, spiętrzająca wody rzeki w sztuczne jezioro

o pojemności miliarda m

3

— Asuan, Egipt

1907

· Początki prefabrykacji budowlanej w USA

1912

· Most Poniatowskiego w Warszawie (M. Marszewski)

1913

· Największa ówcześnie na świecie konstrukcja żelbetowa tzw. „Hala Stulecia” (obecnie „Hala Ludowa”)

we Wrocławiu, średnica hali 130 m, wysokość 17 m, rozpiętość kopuły 65 m (Maks Berg)

Plansza 18 z 32

1922

· Wprowadzenie podstaw nowoczesnej mechaniki gruntów

1926

· Pierwsze ustanowione w Polsce „Prawo budowlane”, które z niewielkimi zmianami i uzupełnieniami

obowiązywało do 1974 r.

1928

· Pierwszy w Europie most spawany o rozpiętości przęsła 27 m na rzece Słudwi — k/Łowicza

(S. Bryła)

· Produkcja wstępnie sprężonych elementów strunobetonowych — Francja

(według metody E. Freyssinet’a)

~1930

· Teoria konstrukcji

wstępnie sprężonych

1929

· „Chrystler Building”, 77 piętrowy wieżowiec o wysokości 314 m — Nowy Jork

1931

· „Empire State”, 102 piętrowy budynek o wysokości 381 m — Nowy Jork

· Stalowy most wiszący o rozpiętości przęsła 1067 m przez rzekę Hudson — Nowy Jork

Plansza 19 z 32

1946

· Pierwszy z aluminium most o rozpiętości przęsła 30 m — USA

1948

· Cebertyzacja — metoda utwardzania słabych gruntów zastosowana w Polsce (R. Cebertowicz)

1949

· Wprowadzenie w Polsce

na dużą skalę prefabrykacji
elementów budowlanych
z betonu

ü

ý

ïï

þ

ï

ï

ü

ý

ïï

þ

ï

ï

ü

ý

ïï

þ

ï

ï

Budownictwo monolityczne

Budownictwo z prefabrykatów wielkowymiarowych

Budownictwo tradycyjne udoskonalone

Budownictwo tradycyjne (rzemieślnicze)

Budownictwo prymitywne

1952

· Kanał Wołga-Don o długości 101 km, łączący ze sobą 5 mórz — b. ZSRR

1959

· Most wiszący przez Sekwanę o największej w Europie rozpiętości przęsła, równej 608 m — Francja

· Nowy, dwupoziomowy stalowy most „Gdański” przez Wisłę — Warszawa

Plansza 20 z 32

1959

· Jeden z pierwszych konkursów architektoniczno-budowlanych. Budynek opery w Sydney — duński

architekt Joern Utzon (zakończenie budowy w 1973 r., koszt 100 mln. dolarów)

Plansza 21 z 32

1960

· Zapora wodna na rzece Zambezi o wysokości 128 m i długości 616 m,

tworząca sztuczny zbiornik wodny o powierzchni ok. 5200 km

2

— Zimbabwe

· Upowszechnienie w Polsce budownictwa z prefabrykatów wielokanałowych, tzw. „cegły żerańskiej”

Plansza 22 z 32

1961

· Seryjna produkcja wielopiętrowych

budynków mieszkalnych montowa-
nych z żelbetowych prefabrykatów
przestrzennych — b. ZSRR

1964

· Most wiszący „Verrazano” o rozpiętości przęsła równej 1295 m,

z pylonami wysokości 228 m — Nowy Jork

1967

· Największy w Europie naziemny zbiornik gazu o wysokości 105 m i o pojemności 200 000 m

3

— Kopenhaga (zaprojektowany przez zespół polskich specjalistów)

Plansza 23 z 32

1970

· Gigantyczna zapora na Nilu w Asuanie, największa na świecie budowla kamienna o długości pra-

wie 5 km, wysokości 111 m, szerokości u podstawy 1200 m i masie użytego kamienia równej
17 piramidom Cheopsa

1973

· Wiszący most nad Bosforem, łączący dwa kontynenty — Europę i Azję

1974

· Ukończenie budowy najwyższej w świecie budowli, masztu antenowego Polskiego Radia

o wysokości 640 m — Konstantynów pod Gąbinem

1977

· Przekazanie do użytku wieży telewizyjnej, żelbetowej z masztem stalowym, o wysokości 533 m

— Toronto (A. Rozwadowski)

· Budowa mostu wiszącego „Humber” o rozpiętości przęsła 1542 m — Wielka Brytania

(zakończenie budowy w roku 1979)

Plansza 24 z 32

1977

· Centrum Pompidou — Paryż, nowatorskie rozwiązanie funkcjonalno-przestrzenne

Plansza 25 z 32

... a dalej to już nie historia, to otaczająca nas współczesność końca XX i początku XXI wieku

2000

· Stadion Olimpijski w Sydney dla 80 ÷ 115 tys. widzów, którego twórcą jest Polak (Edmund Obiała)

Plansza 26 z 32

2001

· Terrostyczny atak i zniszczenie jednych z najwyższych budynków — 410 m (World Trade Center

— USA), a równocześnie planowanie realizacji, jak dotychczas, najwyższego budynku — ponad
500 m (Seul — Korea)

Plansza 27 z 32

2002

· Londyński ratusz — zaprojektowany przez sir Normana Fostera. Niezwykły kształt budynku,

10 kondygnacji przeszklonych i tarasowo nachylonych w stosunku do nasłonecznienia, obniża
zużycie energii niezbędnej do oświetlenia wnętrza obiektu biurowego

Plansza 28 z 32

2006

· Budowa Mostu Woodrowa Wilsona; potężna konstrukcja na przedmieściu Waszyngtonu, z zacho-

waniem wymogów środowiskowych (m.in. wysokość prefabrykowanych, stalowych filarów łukowych
i ich montaż na obszarze terenów chronionych). Jednym z głównych projektantów i wykonawców
jest John Grzybowski

2007

· „Złote Tarasy” — oryginalna konstrukcja zaprojektowana i zrealizowana w Centrum Warszawy

przez zespół amerykańskich i polskich specjalistów

Plansza 29 z 32

?

· Planowane połączenie mostowe Sycylii z Kalabrią nad Cieśniną Messyńską (Włochy)

Plansza 30 z 32

?

· Koncepcja budynku mieszkalnego, apartamentowego „Złota 44” w Warszawie

Plansza 31 z 32

· Urbanistyczna koncepcja Centrum Warszawy

Plansza 32 z 32