Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
1. Wprowadzenie
Nadmierne i niew
ciwe obci enie uk adu ruchu zwi zane z prac zawodow jest
przyczyn wielu urazów i dolegliwo ci uk adu mi niowo-szkieletowego. Ma na to wp yw
niew
ciwa pozycja podczas pracy, zbyt du a masa przedmiotów i narz dzi pracy, jak równie
niew
ciwa cz sto powtórze wykonywanych czynno ci.
Stworzenie stanowiska pracy, które nie powodowa by nadmiernego obci enia i zm czenia
uk adu mi niowo-szkieletowego pracownika, wymaga przeanalizowania parametrów zwi za-
nych z pozycj przy pracy, si wywieran podczas pracy oraz czasem oddzia ywania si y przy
okre lonej pozycji cia a, a tak e cz stotliwo ci ich zmian lub powtórze . Te trzy podstawowe
parametry, wp ywaj ce na obci enie uk adu mi niowo-szkieletowego w procesie pracy,
powinny by rozpatrywane cznie. Do danej pozycji, optymalnej dla wykonywanej czynno ci
oraz warto ci si zewn trznych, powinna by dostosowana optymalna cz stotliwo powtarzania
tej czynno ci.
W celu oceny ryzyka zwi zanego z obci eniem uk adu mi niowo-szkieletowego
wyodr bniono dwa czynniki cz ce parametry wp ywaj ce na to obci enie. Analiza tych
czynników pozwala na ocen obci enia uk adu mi niowo-szkieletowego na stanowisku pracy
i wyra enie ryzyka w trójstopniowym systemie oceny stanowiska pracy.
1.1. Parametry wp ywaj ce na obci
enie uk adu mi niowo-szkieletowego
1.1.1. Pozycja przy pracy
Pozycja przyjmowana podczas pracy zdeterminowana jest poprzez zale no ci pomi dzy
konstrukcj stanowiska pracy, konieczno ci wykonywania okre lonych czynno ci a wymiarami
antropometrycznymi operatora. W zwi zku z tym, w projekcie stanowiska pracy powinny by
wzi te pod uwag ograniczenia zwi zane z wymiarami cia a z uwzgl dnieniem procesu pracy.
Przestrzenna konstrukcja stanowiska pracy powinna by dostosowana do operatora i za-
pewnia w
ciw pozycj cia a.
Stanowisko pracy i wykonywane przez operatora czynno ci nie powinny narzuca mu
konieczno ci utrzymywania niewygodnych pozycji, np. skr tu czy pochylenia cia a. Pozycje
takie powoduj wyst powanie du ych warto ci si
ciskaj cych i tn cych oraz momentów si w
kr gos upie i w stawach ko czyn górnych i dolnych, co jest bezpo redni przyczyn pows-
tawania dolegliwo ci uk adu mi niowo-szkieletowego.
1.2. Si a fizyczna
Niew
ciwa pozycja przy pracy mo e powodowa znaczne obci enie i zm czenie uk adu
mi niowego. Zjawisko to jest odpowiednio pog biane, gdy wyst puje konieczno wywierania
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
si y na sk adowe elementy stanowiska pracy jakimi s
rodki pracy, narz dzia pracy oraz
elementy sterownicze.
Na stanowisku pracy czynno ci wymagaj ce wywierania si y powinny by zaprojektowane
tak, aby by y wykonywane w sposób optymalny z uwzgl dnieniem pozycji przy pracy, kierunku
dzia ania i warto ci si y, cz stotliwo ci jej wyst powania oraz czasu oddzia ywania. Si a
fizyczna musi by wywierana przez te grupy mi niowe, które s w stanie pokona warto si y
zewn trznej, co wi e si równie z odpowiedni pozycj podczas wykonywania danej
czynno ci. Nale y tak e uwzgl dni fakt, i w czasie pracy ró ne mi nie i grupy mi niowe
powinny by aktywizowane na zmian , tak aby nie powodowa przeci
statycznych
i zm czenia uk adu mi niowego. W czasie pracy powinno si unika nierównomiernego
roz
enia obci
pomi dzy ró nymi cz ciami cia a przez uwzgl dnienie wymaga odno nie
do warto ci si y oraz wielko ci, kszta tu i usytuowania urz dze sterowniczych oraz narz dzi
pracy, na które pracownik oddzia uje.
Wynika z tego, e warto ci si wywieranych przez pracownika w czasie pracy powinny by
utrzymane na akceptowalnym poziomie, przy czym poziom ten w przypadku prac r cznych
zale y od:
czynników zwi zanych z rodkami pracy (masa, kszta t, wielko oraz umiejscowienie
przedmiotu)
czasu trwania i cz stotliwo ci wywierania si y
pozycji operatora
czynników subiektywnych zwi zanych z operatorem (technika pracy, p
, wiek, stan zdro-
wia i wyszkolenia).
Jako e istnieje cis a zale no pomi dzy tymi parametrami, w procesie projektowania lub
oceny stanowiska pracy nale y je wszystkie uwzgl dni .
1.2.3. Wysi ek statyczny i obci
enia powtarzalne
Najbardziej niebezpiecznymi z punktu widzenia obci enia uk adu mi niowo-szkieletowego
: wysi ek statyczny i obci enia powtarzalne.
Je eli napi cie mi niowe nie jest zwi zane ze zmian d ugo ci mi nia oznacza to, e
wyst puje napi cie statyczne mi nia. Z ergonomicznego punktu widzenia statyczne napi cie
mi niowe charakteryzowane jest poprzez czas trwania tego napi cia dla okre lonego poziomu
si y.
Przeprowadzone badania wykaza y, i nawet podczas wykonywania prac powszechnie
uwa anych za lekkie i powoduj cych ma e obci enie uk adu ruchu mo e wyst powa nad-
mierne obci enie uk adu mi niowego, spowodowane niew
ciw technik pracy. Wyniki
wielu bada wskazuj , i przyczyn dolegliwo ci uk adu mi niowego, oprócz niew
ciwej
pozycji podczas pracy, jest rytm pracy. Wykazano, e wyst puje zale no pomi dzy cz sto-
ci ruchów ramienia a dolegliwo ciami uk adu mi niowo-szkieletowego, a tak e, e zarów-
no warto obci enia mi niowego, jak i cz sto jego zmian maj wp yw na rozwój tego
typu dolegliwo ci.
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
1.3. Czynniki oceny ryzyka zawodowego zwi zanego z obci
eniem uk adu
mi niowo-szkieletowego na stanowisku pracy
W celu oceny obci enia podczas pracy, scharakteryzowanej przez parametry odnosz ce si
do pozycji przy pracy, si y zewn trznej i czasu trwania, wyodr bniono dwa czynniki ryzyka:
obci enie statyczne i monotypi . Czynniki te cz trzy omawiane wcze niej parametry
i pozwalaj na ocen obci enia uk adu mi niowo-szkieletowego w zale no ci od ich warto ci.
W karcie zagro
czynniki te s uwzgl dnione w grupie czynników uci liwych.
1.3.1. Czynnik OBCI
ENIE STATYCZNE
Do bezpo redniej obiektywnej oceny obci enia uk adu mi niowego podczas wykonywania
czynno ci na stanowisku pracy stosuje si ró ne metody badawcze. Za najprostsz mo na uzna
szacowanie obci enia uk adu ruchu przez obserwacj wizualn pozycji cia a przy pracy. Obec-
nie najpowszechniej u ywan metod tego typu jest OWAS (Ovako Working Posture Analysis
System).
Czynnik „obci enie statyczne” pozwala oceni obci enie jako du e, rednie lub ma e, w za-
le no ci od czasu utrzymywania pozycji cia a, okre lonej zgodnie z kategoriami metody
OWAS.
Analiz obci enia uk adu mi niowo-szkieletowego poprzez ocen czasu wykonywania
poszczególnych czynno ci pracy oraz przyjmowanych pozycji cia a mo na przeprowadzi
metod bezpo redniej obserwacji na stanowisku pracy, jednak e zaleca si filmowanie pra-
cownika na stanowisku pracy i nast pnie przeprowadzenie analizy na podstawie filmu.
Metoda OWAS
Za pomoc metody OWAS mo e by przeprowadzona ilo ciowa analiza standardowych
pozycji przyjmowanych podczas pracy, z uwzgl dnieniem warto ci si zewn trznych. Metoda
OWAS umo liwia klasyfikacj pozycji pleców, ramion i nóg oraz warto ci obci enia
zewn trznego. Po
enie pleców mo e przybiera kod pozycji od 1 do 4, po
enie ko czyn
górnych od 1 do 3, po
enie nóg od 1 do 7 (rys. 1).
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Rys. 1. Klasyfikacja po
enia pleców, ramion i nóg
Klasyfikacji takiej podlega równie obci enie zewn trzne. Zgodnie z metod OWAS
obci enie mo e by klasyfikowane jako 1, gdy warto si y zewn trznej nie przekracza 10 kG.
W przedziale pomi dzy 10 a 20 kG jest klasyfikowane jako 2, powy ej 20 kG jako 3. Na
potrzeby oceny ryzyka poprzez czynnik „obci enie zewn trzne” zró nicowano warto ci tego
obci enia dla m czyzn, kobiet i m odocianych, opieraj c si na aktach prawnych (rys. 2).
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Rys. 2. Klasyfikacja po
enia pleców, ramion i nóg oraz kody obci enia zewn trznego dla
czyzn, kobiet i m odocianych ch opców oraz m odocianych dziewcz t
Cyfry okre laj ce pozycje sk adowe po
enia pleców, ramion i nóg tworz kod pozycji przy
pracy. Na podstawie kodu pozycji oraz tabeli (rys. 3) mo na zakwalifikowa dan pozycj pracy
do jednej z czterech kategorii o ceny.
Kombinacje po
poszczególnych cz onów (plecy, ramiona, nogi), z uwzgl dnieniem
obci enia zewn trznego (rys. 3), s zgrupowane w czterech kategoriach oceny stanowiska
1 masa poni ej 5kg
2 masa od 5 do 10 kg
3 masa powy ej 10 kg
kobiety i m odociani
ch opcy
1 masa poni ej 2 kg
2 masa od 2 do 6 kg
3 masa powy ej 6 kg
odociane
dziewcz ta
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
pracy oraz wynikaj cych z tej oceny dzia
odno nie do poprawy warunków pracy na tym
stanowisku.
Rys. 3. Kombinacje po
pleców, ramion i nóg oraz odpowiadaj ce im kategorie oceny
stanowiska pracy
Kategoria 1: pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy s naturalne. Obci enie jest
optymalne lub akceptowalne. Nie ma potrzeby dokonywania zmian na stanowisku.
Kategoria 2: pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy mog mie negatywny wp yw
na uk ad mi niowo-szkieletowy. Obci enie jest prawie akceptowalne. Nie ma potrzeby
dokonywania zmian na stanowisku, ale nale y wzi pod uwag konieczno przeprowadzenia
takich zmian w najbli szej przysz
ci.
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Kategoria 3: pozycja lub pozycje przyjmowane w czasie pracy maj negatywny wp yw na
uk ad mi niowo-szkieletowy. Obci enie jest du e. Zmiany na stanowisku pracy musz by
przeprowadzone tak szybko, jak to jest mo liwe.
Kategoria 4: pozycja lub pozycje przy pracy maj bardzo negatywny wp yw na uk ad
mi niowo-szkieletowy. Obci enie jest bardzo du e. Zmiany na stanowisku pracy musz by
przeprowadzone natychmiast.
Czas utrzymywania pozycji okre lonej kategoriami metody OWAS
Do celów analizy obci enia uk adu mi niowo-szkieletowego dla ka dej z utrzymywanych
pozycji istotny jest czynnik czasu, tzn. cz stotliwo powtarzania i czas trwania okre lonej czyn-
no ci. Wad metody OWAS jest to, e nie uwzgl dnia ona cz sto ci zmian danych pozycji oraz
rytmu pracy. W zwi zku z tym wyst puj trudno ci w zró nicowaniu pracy statycznej i dyna-
micznej. Istnieje jednak e mo liwo oceny w procesie obserwacji czasu wyst powania danej
pozycji w odniesieniu do czasu pracy (wyra ana w % czasu pracy). W zwi zku z tym zapropo-
nowano ocen obci enia zwi zanego z wykonywaniem czynno ci okre lonej kategorii
(OWAS) w trójstopniowym systemie oceny, na podstawie tabeli 1.
Zró nicowane zosta y pozycje wymuszona i niewymuszona.
Pozycja wymuszona to pozycja, która jest narzucona konstrukcj stanowiska pracy lub ro-
dzajem wykonywanych czynno ci. Nie jest mo liwa modyfikacja tej pozycji pod wp ywem
subiektywnego odczucia pracownika, zgodnie z jego preferencjami.
Pozycja niewymuszona to taka pozycja, która mo e by zmieniana lub modyfikowana
zgodnie z poczuciem wygody pracownika.
Tabela 1.1. Interpretacja wyników oceny obci enia statycznego.
Obci enie
Pozycja cia a przy pracy
(kategorie OWAS)
Czas utrzymywania jednej pozycji
(% zmiany roboczej)
MA E
pozycja niewymuszona kategorii 1
do 70%
pozycja wymuszona kategorii 1 lub
niewymuszona kategorii 2
do 50%
pozycja wymuszona kategorii 2
do 30%
pozycja niewymuszona kategorii 1
powy ej 70%
REDNIE
pozycja wymuszona kategorii 1 lub
niewymuszona kategorii 2
od 50% do 70%
pozycja wymuszona kategorii 2
od 30% do 50%
pozycja wymuszona kategorii 3
lub 4
do 30%
pozycja wymuszona kategorii 1 lub
niewymuszona kategorii 2
powy ej 70 %
DU E
pozycja wymuszona kategorii 2
powy ej 50%
pozycja wymuszona kategorii 3
lub 4
powy ej 30%
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Analiza
W celu oceny obci enia uk adu mi niowo-szkieletowego przez czynnik „obci enie sta-
tyczne” nale y na podstawie chronometra u zró nicowa czynno ci wykonywane na stanowi-
sku pracy ze wzgl du na kategori przyjmowanej pozycji i obci enia zewn trznego. Dla
ka dej z wyodr bnionych czynno ci pracy nale y odszuka kod: po
enia pleców, po
enia
ramion, po
enia nóg, obci enia zewn trznego, z uwzgl dnieniem ró nych warto ci dla
czyzn, kobiet i osób m odocianych.
Nale y wpisa tak e czas wykonywania ka dej z czynno ci pracy uwzgl dnionej w chro-
nometra u. Istotny jest czas wykonywania czynno ci w pojedynczym cyklu, a tak e ogólny
czas wykonywania czynno ci, czyli czas z uwzgl dnieniem cz sto ci pojawiania si danego
cyklu, np.: je eli na pi cykli „A” wykonywany jest jeden cykl czynno ci „B”, to ogólny
czas utrzymywania pozycji w cyklu „A” jest pi razy d
szy ni czas utrzymywania pozycji
w cyklu „B”.
Mo e si zdarzy , na co nale y tak e zwróci uwag , e dwie lub wi cej z czynno ci pracy
charakteryzuj si takimi samymi warto ciami kodów po
enia pleców, ramion, nóg i obci -
enia zewn trznego. W takim przypadku nale y uzna , e s to takie same warunki obci e-
nia uk adu mi niowo-szkieletowego. Oznacza to, e dane czynno ci pracy traktowane s
jako ta sama pozycja cia a i czas utrzymywania tej pozycji jest sum czasów czynno ci pracy.
Do programu wpisywane s nazwy poszczególnych czynno ci, ogólny czas ich wykony-
wania, kody po
enia pleców, ramion i nóg, a tak e warto obci enia zewn trznego.
W ci gu pracy wyst puj przerwy zwi zane ze spo ywaniem posi ków lub przerwy fizjo-
logiczne. Standardowo przyjmuje si , e stanowi one oko o 1/2 godziny w ci gu dnia pracy,
czyli oko o 6% dnia pracy. W przypadku gdy d ugo przerw w pracy jest ró na, nale y t
informacj wprowadzi do programu.
1.3.2. Czynnik MONOTYPIA
Czynnik pozwala na ocen obci enia wykonywaniem prac powtarzalnych na podstawie
liczby powtórze operacji roboczych wykonywanych w czasie zmiany.
Stanowisko i czynno ci pracy powinny by zaprojektowane tak, aby unika obci enia
statycznego, a tak e zbyt cz stego powtarzania tych samych ruchów, oraz umo liwia ruch
zgodnie z naturalnymi rytmami ruchu cia a.
W przypadku prac polegaj cych na wykonywaniu czynno ci powtarzalnych, g ówne zagro-
enie zwi zane jest ze zbyt du cz sto ci powtarzania okre lonych czynno ci roboczych.
W zwi zku z tym okre lone zosta y cz stotliwo ci graniczne klasyfikuj ce obci enie monotypi
jako ma e, rednie lub du e.
W celu oceny ryzyka wynikaj cego z monotypii pracy na podstawie chronometra u, nale-
y zgrupowa ci g wykonywanych czynno ci w operacje robocze i ka dej z operacji nada
kolejno oznaczenia, np. „a”, „b”, „c” itd. Nale y okre li rodzaj wykonywanej operacji robo-
czej i zakwalifikowa dan operacj jako ruchy precyzyjne b
operowanie przedmiotami
o ci arze poni ej lub powy ej 10 kG. Ka
z wyodr bnionych operacji nale y zakwalifi-
kowa jako ruchy precyzyjne lub operowanie przedmiotami z si poni ej lub powy ej 10 kG.
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Maksymalne liczby powtórze okre lonych operacji w ci gu zmiany roboczej, wyznaczaj ce
obci enie monotypi , zosta y przedstawione w tabeli 2. W tabeli tej uwzgl dniono si
zewn trzn zwi zan z rodzajem wykonywanej czynno ci. Na podstawie tabeli mo liwe jest
przeprowadzenie oceny obci enia monotypi na okre lonym stanowisku pracy w
trójstopniowym systemie oceny.
Tabela 2. Interpretacja wyników oceny obci enia monotypi .
Liczba powtórze stereotypowej operacji w ci gu zmiany roboczej
Obci enie
ruchy precyzyjne
si a zewn trzna do
10 kG
si a zewn trzna powy ej
10 kG
MA E
do 150
do 800
do 300
REDNIE
150 3000
800 1600
300 800
DU E
powy ej 3000
powy ej 1600
powy ej 800
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
2. Ocena obci
enia statycznego i monotypii na przyk adowym stano-
wisku pracy
2.1. Stanowisko operatora prasy VERSON
2.1.1.Stanowisko pracy
Analiz obci enia uk adu mi niowo-szkieletowego, wyra onego przez czynniki „obci -
enie statyczne” i „monotypia”, przeprowadzono na stanowisku operatora prasy VERSON.
Na stanowisku tym pracuj dwie osoby, wykonuj c takie same czynno ci. G ówne czynno ci
pracy polegaj na uniesieniu z palety o wysoko ci 100
140 cm arkusza blachy o masie
20 kg, nast pnie przeci gni ciu go na matryc prasy oraz uruchomieniu przycisków prasy.
Dodatkowo, co pewien czas, wykonywane s czynno ci zbierania odpadów blachy i wrzuca-
nia ich do pojemnika na odpady.
Proces pracy mo na podzieli na sze czynno ci. W tym trzy g ówne, z których pierwsz
jest pobranie materia u
czyli arkusza blachy
z palety (rys. 4). Podczas tej czynno ci jest
przybierana pozycja stoj ca wymuszona, nie pochylona. Ramiona podniesione s o oko o
80°. Wyst puje praca ko czyn górnych i tu owia.
Podczas zak adania materia u do prasy pozycja cia a jest wymuszona stoj ca, pochylona
(rys. 5). Pochylenie tu owia wynosi oko o 10°, ramiona podniesione s o oko o 40°. Podczas
naciskania przycisków w celu uruchomienia prasy przyjmowana jest pozycja stoj ca nie po-
chylona, tak jak na rys. 6. Ta pozycja jest równie pozycj wymuszon .
Rys. 4. Pobieranie materia u
Rys. 5. Zak adanie materia u
do prasy
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Na stanowisku obs ugi prasy VERSON pracuj 2 m czy ni. Masa przesuwanej blachy
wynosi 20 kg. W zwi zku z tym mo na przyj , i obci enie zewn trzne przypadaj ce na
ka dego z m czyzn nie przekracza 10 kG.
Co pewien czas, mo na przyj , e rednio jeden raz na czterokrotne wykonanie czynno ci
zwi zanych z t oczeniem blachy, wykonywane s czynno ci oczyszczania stanowiska pracy z
odpadów blachy. W tym procesie mo na wyodr bni trzy czynno ci.
Podczas zbierania odpadów z pod ogi w pozycji kucznej, wyst puje praca ko czyn
i tu owia. Ramiona podniesione s do oko o 80°, tu ów pochylony jest o oko o 30° (rys. 7).
W czasie wyrzucania odpadów do pojemnika na odpady pracownik przyjmuje pozycj sto-
. Wyst puje praca ko czyn górnych, bez tu owia (rys. 8).
Dodatkow czynno ci jest manipulacja na pó ce prasy, wykonywana w wymuszonej, po-
chylonej pozycji (rys. 9). Podczas tej czynno ci ramiona podniesione s do oko o 60°, nato-
miast tu ów jest pochylony o oko o 30°. Wyst puje praca ko czyn i tu owia.
Rys. 6. Uruchamianie prasy Rys. 7. Zbieranie odpadów z pod ogi
Rys. 8. Wyrzucania odpadów do pojemnika Rys. 9. Manipulacja na pó ce prasy
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
2.1.2. Chronometra dnia pracy
Analiz obci enia uk adu ruchu na stanowisku pracy rozpoczyna si od wykonania chro-
nometra u czynno ci pracy. Oznaczenia poszczególnych czynno ci wykonywanych podczas
obs ugi prasy VERSON oraz czas ich wykonywania przedstawiono w tabeli 3.
Tabela 3. Chronometra dnia pracy
Oznaczenie
wykonywanej
czynno ci
Czynno ci pracy
Czas wykonywania
czynno ci, s
„1” (rys. 1)
pobranie materia u ze sto u z arkuszami blachy
5
„2” (rys. 5)
zak adanie materia u do prasy
4
„3” (rys. 6)
uruchomienie prasy poprzez naciskanie przycisków
uruchamiaj cych
5
„4’ (rys. 7)
zbieranie odpadów z pod ogi
4
„5” (rys. 8)
wyrzucanie odpadów do pojemnika na odpady
1
„6” (rys. 9)
manipulacja na pó ce prasy
4
2.1.3. Ocena czynnika OBCI
ENIE STATYCZNE
W celu oceny obci enia uk adu mi niowo-szkieletowego poprzez czynnik „obci enie
statyczne” na podstawie chronometra u, nale y zró nicowa czynno ci wykonywane na sta-
nowisku pracy ze wzgl du na kategori przyjmowanej pozycji i obci enia zewn trznego. Dla
ka dej z wyodr bnionych czynno ci pracy (rys. 1 i 2) nale y odszuka i wpisa do tabeli 4:
kod po
enia pleców
kod po
enia ramion
kod po
enia nóg
warto obci enia zewn trznego
W tabeli 4 nale y wpisa tak e czas wykonywania ka dej z czynno ci pracy uwzgl dnio-
nej w chronometra u.
Tabela 4. Kody po
enia pleców, ramion i nóg oraz warto ci obci enia zewn trznego dla
poszczególnych czynno ci pracy
Oznaczenie czynno ci zgodnie
z chronometra em
„1”
„2”
„3”
„4”
„5”
„6”
Kod po
enia pleców
1
4
1
2
3
2
Kod po
enia ramion
1
1
1
1
1
1
Kod po
enia nóg
2
3
2
4
2
2
Obci enie zewn trzne, kG
Czas wykonywania czynno ci, s
5
4
5
4
1
4
Ogólny czas wykonywania
czynno ci, s
5
4
5
1
0,25
1
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
W rozpatrywanym przypadku pracy na stanowisku obs ugi prasy
rednio na cztery cy-
kle sk adaj ce si z czynno ci „1”, „2” i „3” wykonywany jest jeden cykl czynno ci „4”, „5”
i „6”, co powinno by uwzgl dnione w okre leniu czasu utrzymywania pozycji roboczej.
Oznacza to, e ogólny czas utrzymywania pozycji oznaczonych jako „1”, „2” i „3” jest
czterokrotnie d
szy ni czas utrzymywania pozycji „4”, „5” i „6”. W zwi zku z tym czasy
utrzymywania pozycji „4”, „5” i „6” podzielone zosta y przez 4. Nazwy poszczególnych
czynno ci przy pracy zgodnie z chronometra em, kody po
enia pleców, ramion i nóg oraz
czasy poszczególnych czynno ci nale y wprowadzi do karty pomiarowej w oknie Obci
e-
nie statyczne (rys. 10). Wynik oceny ryzyka przedstawiono w oknie na rys. 11. Za czono
wydruk karty pomiarowej nr 1.
Rys. 10. Okno z danymi pomiarowymi
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Rys. 11. Okno oceny ryzyka
2.1.4. Ocena czynnika MONOTYPIA
W celu oceny ryzyka wynikaj cego z monotypii pracy na podstawie chronometra u, nale-
y zgrupowa ci g wykonywanych czynno ci w operacje robocze, okre li rodzaj wykony-
wanej operacji roboczej i zakwalifikowa dan operacj jako ruchy precyzyjne b
opero-
wanie przedmiotami o ci arze poni ej lub powy ej 10 kG.
W rozpatrywanym przypadku pracy przy obs udze prasy VERSON, wykonywane czynno-
ci pracy mo na podzieli na dwie operacje. Operacja „przecinanie blachy” sk ada si z czyn-
no ci „1”, „2” i „3”, operacja „sprz tanie” z czynno ci „4”, „5” i „6”. W czasie zmiany ro-
boczej (7,5 godziny) operacja „a” wykonywana by a 1330 razy, natomiast operacja „b” 332
razy.
Dane pomiarowe dotycz ce ka dej z wyodr bnionych operacji nale y wprowadzi do kar-
ty pomiarowej (rys. 12) .
Za czono wydruk karty pomiarowej nr 2. Wynik oceny ryzyka przedstawiono w oknie na
rys. 13.
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Rys. 12. Okno z danymi pomiarowymi
Rys. 13. Okno oceny ryzyka
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
2.2. Stanowisko pracy wymiany zbiornika paliwa w samochodach ci
aro-
wych
2.2.1. Stanowisko pracy
Analiz obci enia uk adu mi niowo-szkieletowego, wyra onego przez czynniki „obci -
enie statyczne” i „monotypia”, przeprowadzono na stanowisku pracy wymiany zbiornika
paliwa w samochodach ci arowych.
Cykl pracy sk ada si z siedemnastu czynno ci, z których sze okre lanych jest jako cho-
dzenie (rys. 25). Pod tym okre leniem rozumiane jest równie przenoszenie ma ych przed-
miotów, komunikowanie si ze wspó pracownikami itp. Scharakteryzowane poni ej czynno-
ci s wykonywane na przemian z chodzeniem. W analizie zak ada si , e podczas pracy da-
nej osoby wykonywane s tylko wyszczególnione poni ej czynno ci.
Cykl wykonywania tych czynno ci rozpoczyna si od spuszczania paliwa ze zbiornika.
Podczas wykonywania tej czynno ci pracownik przyjmuje pozycj cia a w przysiadzie
(rys. 14). Nast pnie paliwo jest przepompowywane (rys. 15), a pozycja cia a pracownika jest
stoj ca wyprostowana.
Rys. 14. Spuszczanie paliwa Rys. 15. Przepompowywanie paliwa
Kolejna wykonywana czynno polega na przemieszczaniu beczki z paliwem (rys. 16).
Pozycja cia a podczas tej czynno ci jest pochylona, a ponadto wywierana jest dosy du a si a
ci gni cia beczki (>10 kG).
Kolejn wykonywan czynno ci jest automatyczne opuszczanie samochodu (rys. 17).
Czynno ta wykonywana jest w pozycji stoj cej, wyprostowanej.
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Pi
wykonywan czynno ci jest demonta mocowania zbiornika paliwa
przybierana
pozycja jest stoj ca wymuszona, pochylona (rys. 18). Ramiona podniesione s o oko o 80°.
Wyst puje praca ko czyn górnych i tu owia.
Demonta ta m mocuj cych zbiornik (rys. 19) wymaga pozycji w przysiadzie.
Rys. 18. Demonta mocowania zbiornika
paliwa
Podczas wyjmowania zbiornika pozycja cia a obserwowanego pracownika jest wymuszona
stoj ca, pochylona (rys. 20). Nogi s ugi te w kolanach.
Rys. 16. Przemieszczanie beczki
Rys 17. Opuszczanie samochodu
Rys. 19. Demonta ta m mocuj cych
zbiornik
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Nast pnie zbiornik jest przenoszony (rys. 21). Podczas wykonywania tej czynno ci, oprócz
niewygodnej pozycji cia a, wyst puje du a warto obci enia zewn trznego (>10 kG).
Rys. 22. Zdejmowanie os ony (1) Rys. 23. Zdejmowanie os ony (2)
Nast pna z wykonywanych czynno ci – zdejmowanie os ony – zosta a rozbita na dwie
fazy zwi zane z ró
pozycj przyjmowan podczas pracy (rys. 22 i 23).
Ostatni z wykonywanych czynno ci jest przygotowanie samochodu do monta u (rys. 24).
Podczas wykonywania tej czynno ci obserwowany pracownik przyjmuje pozycj w przysia-
dzie.
Rys. 20. Wyjmowanie zbiornika Rys. 21. Przenoszenie zbiornika
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Rys. 24. Przygotowanie samochodu do monta u
Rys. 25. Chodzenie
2.2.2. Chronometra dnia pracy
Analiz obci enia uk adu ruchu na stanowisku pracy rozpoczyna si od wykonania chro-
nometra u czynno ci pracy. Oznaczenia poszczególnych czynno ci wykonywanych podczas
wymiany zbiornika paliwa w samochodach ci arowych oraz czas ich wykonywania zosta y
przedstawione w tabeli 5.
Tabela 5. Chronometra dnia pracy
Oznaczenie
wykonywanej czynno ci
Czynno ci pracy
Czas wykonywania
czynno ci, s
„1” (rys. 14)
spuszczanie paliwa
20
„2” (rys. 25)
chodzenie
80
„3” (rys. 15)
przepompowywanie paliwa
180
„4’ (rys. 25)
chodzenie
80
„5” (rys. 16)
przemieszczanie beczki
20
„6” (rys. 25)
chodzenie
55
„7” (rys. 17)
opuszczanie samochodu
65
„8” (rys. 18)
demonta mocowania zbiornika paliwa
480
„9” (rys. 19)
demonta ta m mocuj cych zbiornik
90
„10” (rys. 25)
chodzenie
90
„11” (rys. 20)
wyjmowanie zbiornika
50
„12” (rys. 21)
przenoszenie zbiornika
15
„13” (rys. 25)
phodzenie
30
„14” (rys. 22)
zdejmowanie os ony (1)
160
„15” (rys. 23)
zdejmowanie os ony (2)
40
„16” (rys. 25)
chodzenie
20
„17” (rys. 24)
przygotowanie samochodu do monta u
170
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
2.2.3. Ocena czynnika OBCI
ENIE STATYCZNE
W celu oceny obci enia uk adu mi niowo-szkieletowego przez czynnik „obci enie sta-
tyczne” na podstawie chronometra u, nale y zró nicowa czynno ci wykonywane na stano-
wisku pracy ze wzgl du na kategori przyjmowanej pozycji i obci enia zewn trznego. Dla
ka dej z wyodr bnionych czynno ci pracy (rys. 1 i 2) nale y odszuka i wpisa w tabel 6:
kod po
enia pleców
kod po
enia ramion
kod po
enia nóg
warto obci enia zewn trznego.
W tabeli 6 nale y uwzgl dni tak e czas wykonywania ka dej z czynno ci pracy uwzgl d-
nionej w chronometra u. Dane pomiarowe z tabeli wprowadza si do programu STER
w oknie Obci
enie statyczne (rys. 26). Za czono wydruk karty pomiarowej nr 3.
Rys. 26. Okno z danymi pomiarowymi
Wynik oceny ryzyka przedstawiono w oknie na rys. 27.
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Rys. 27. Okno oceny ryzyka
2.2.4. Ocena czynnika MONOTYPIA
W celu oceny ryzyka wynikaj cego z monotypii pracy na podstawie chronometra u, nale-
y zgrupowa ci g wykonywanych czynno ci w operacje robocze. Mo na wyró ni tylko
jedn operacj trwaj
oko o 4,5 godziny, co oznacza, e w ci gu dnia pracy mo na wyko-
na nie wi cej ni dwie takie operacje. W zwi zku z tym obci enie ze wzgl du na powta-
rzalno wykonywanych czynno jest ma e.
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
2.3. Stanowisko pracy stomatologa
2.3.1. Stanowisko pracy
Analiz obci enia uk adu mi niowo-szkieletowego wyra onego przez czynniki „obci -
enie statyczne” i „monotypia” przeprowadzono na stanowisku stomatologa.
Proces pracy z punktu widzenia pozycji cia a i obci enia zewn trznego mo na podzieli
na cztery czynno ci. Trzy podstawowe s wykonywane w troch nietypowej pozycji siedz -
cej. Nietypowo tej pozycji polega na tym, i siedzisko stomatologa jest stosunkowo wyso-
kie, co powoduje, e k t zgi cia w kolanie wynosi oko o 130°. Pierwsz z wykonywanych
czynno ci s manipulacje przy stoliku (rys. 28). Podczas ich wykonywania przybierana jest
pozycja siedz ca wymuszona, nie pochylona. Ramiona podniesione s o oko o 20°. Wyst -
puje praca manipulacyjna ko czyn górnych.
Rys. 28. Manipulacja przy stoliku
Podczas wykonywania czynno ci przy jamie ustnej pacjenta pozycja pracy jest równie
siedz ca, z wyprostowanym kr gos upem i lekkim skr ceniem cia a (rys. 29). Ramiona pod-
niesione s o oko o 40
o
.
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Kolejn czynno ci jest pobieranie urz dze dentystycznych (rys. 30). Podczas wykony-
wania tej czynno ci wyst puje zdecydowane skr cenie pleców. Ramiona podniesione s do
oko o 60°.
Czwart czynno okre lono jako „chodzenie i inne czynno ci”. S to czynno ci, jakie wy-
konuje lekarz pomi dzy przyjmowanie kolejnych pacjentów, a wi c mycie r k, zak adanie
kawiczek itp.
Rys. 30. Pobieranie urz dze dentystycznych
Rys. 29. Czynno ci przy jamie ustnej pacjenta
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
2.3.2. Chronometra dnia pracy
Analiz obci enia uk adu ruchu na stanowisku pracy rozpoczyna si od wykonania chro-
nometra u czynno ci pracy. Oznaczenia poszczególnych czynno ci wykonywanych podczas
zabiegów stomatologicznych zosta y wpisane w tabeli 7.
Tabela 7. Chronometra dnia pracy
Oznaczenie
wykonywanej
czynno ci
Czynno ci pracy
Czas wykonywania
czynno ci, s
„1” (rys. 28)
manipulacja przy stoliku
150
„2” (rys. 29)
czynno ci przy jamie ustnej pacjenta
900
„3” (rys. 30)
pobieranie urz dze dentystycznych
30
„4”
chodzenie i inne czynno ci
180
2.3.3. Ocena czynnika
OBCI
ENIE STATYCZNE
W celu oceny obci enia uk adu mi niowo-szkieletowego przez czynnik „obci enie sta-
tyczne” na podstawie chronometra u, nale y zró nicowa czynno ci wykonywane na stano-
wisku pracy ze wzgl du na kategori przyjmowanej pozycji i obci enia zewn trznego. Dla
ka dej z wyodr bnionych czynno ci pracy (rys. 1 i 2) nale y odszuka i wpisa do ta-beli 8:
kod po
enia pleców
kod po
enia ramion
kod po
enia nóg
obci enie zewn trzne
Tabela 8. Kody po
enia pleców, ramion i nóg oraz warto ci obci enia zewn trznego dla
poszczególnych czynno ci pracy
Oznaczenie czynno ci zgodnie
z chronometra em
„1”
„2”
„3”
„4”
Kod po
enia pleców
1
1
3
1
Kod po
enia ramion
1
1
1
1
Kod po
enia nóg
1
1
1
2
Obci enie zewn trzne, kG
0.20
0.20
0.20
0.20
Czas wykonywania czynno ci, s
150
900
30
180
Ogólny czas wykonywania czynno ci, s
150
900
30
180
Dane pomiarowe z tabeli 7 wprowadza si do programu STER w oknie Obci
enie sta-
tyczne (rys. 31).
Za czono wydruk karty pomiarowej nr 5. Wynik oceny ryzyka przedstawiono w oknie na
rys. 32.
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
Rys. 31. Okno z danymi pomiarowymi
Rys. 32. Okno oceny ryzyka
Obci enie fizyczne statyczne
CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY
2.3.4. Ocena czynnika
MONOTYPIA
W celu oceny ryzyka wynikaj cego z monotypii pracy na podstawie chronometra u, nale-
y zgrupowa ci g wykonywanych czynno ci w operacje robocze. W rozpatrywanym przy-
padku wykonywane czynno ci pracy mo na zaliczy do czynno ci precyzyjnych. W ci gu
miogodzinnego dnia pracy stomatolog mo e przyj nie wi cej ni 15 pacjentów. Tak wi c,
obci enie wynikaj ce z powtarzalno ci wykonywania okre lonych ruchów jest ma e.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
CIOP pomostowe warunki[1]
Analiza bhp metodą OWAS
PSA OWAS
SŁUŻBA BHP - CIOP, BECHAPOWIEC
Praca biurowa CIOP
CIOP komfort cieplny opracowanie
metoda OWAS 3
OWAS, BHP
owas, Technik BHP, Semestr II
owas, UZZM, Horst
CIOP NDS
metoda owas
ZASTOSOWANIE METODY OWAS DO OCENY ZAGROE ZDROWOTNYCH DLA WYBRANYCH STANOWISK ROBOCZYCH OWAS
met OWAS
ciop-halas-text
więcej podobnych podstron