Górnik_Eksploatacji_podziemnej_711[02].Z4.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Łukasz Orzech
mgr inż. Aleksander Wrana

Opracowanie redakcyjne:
dr inż. Jan Kania

Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[02].Z4.03
„Użytkowanie urządzeń pneumatycznych i hydraulicznych stosowanych w górnictwie
podziemnym”,

zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu górnik eksploatacji

podziemnej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Wiadomości wstępne

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Przetworniki energii

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Elementy sterowania, elementy pomocnicze i uszczelnienia

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Układy hydrauliczne i pneumatyczne maszyn i urządzeń górniczych

5.4.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Użytkowanie urządzeń pneumatycznych

i hydraulicznych stosowanych w górnictwie podziemnym”, który będzie pomocny w
prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie górnik eksploatacji
podziemnej 711[02].Z4.03.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury, z jakiej można korzystać podczas zajęć.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

metody tekstu przewodniego,

−

pokazu z objaśnieniem (modele i plansze układów hydraulicznych i pneumatycznych),

−

projekcji filmów, przeźroczy i foliogramów,

−

ćwiczeń praktycznych,

−

symulacji na stanowiskach w warsztatach, w rzeczywistych warunkach pracy (w kopalni),
na stanowiskach demonstracyjnych np. w ośrodkach mechanizacji górnictwa.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

Sprawdzanie i ocenianie postępów ucznia powinno być realizowane za pomocą badań

kształtujących i sumatywnych. W tym celu nauczyciel może posłużyć się zamieszczonym
w rozdziale 6 zestawem zadań testowych.

W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno być realizowane z uwzględnieniem

ustalonych wymagań i zgodnie z wewnątrzszkolnym systemem oceniania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

711[02].Z4.01

Wykonywanie prac na

powierzchni kopalni

711[02].Z4.02

żytkowanie urządzeń

transportowych

711[02].Z4.03

żytkowanie urządzeń pneumatycznych

i hydraulicznych stosowanych

w górnictwie podziemnym

711[02].Z4

Urz

ądzenia górnicze

711[02].Z4.04

żytkowanie maszyn do urabiania

ładowania urobku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

stosować jednostki układu SI,

−

przeliczać jednostki,

−

rozróżniać podstawowe wielkości mechaniczne i elektryczne oraz ich jednostki,

−

analizować proste schematy kinematyczne części maszyn,

−

wykonywać rysunki części maszyn,

−

analizować układy napędowe maszyn,

−

posługiwać się typowo górniczymi określeniami stosowanymi w nomenklaturze górniczej,

−

charakteryzować wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy przy obsłudze maszyn
i urządzeń mechanicznych,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

obsługiwać komputer,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

wskazać zastosowanie urządzeń pneumatycznych i elektropneumatycznych w górnictwie
podziemnym,

−

wskazać zastosowanie urządzeń hydraulicznych i elektrohydraulicznych w górnictwie
podziemnym,

−

scharakteryzować sterowanie hydrauliczne urządzeń górniczych,

−

wyjaśnić zasadę działania elementów urządzeń hydraulicznych,

−

wyjaśnić zasadę działania układów hydraulicznych,

−

rozróżnić elementy składowe napędów hydraulicznych maszyn górniczych,

−

określić zastosowanie napędów hydraulicznych stosowanych w urządzeniach górniczych,

−

scharakteryzować urządzenia hydrauliki siłowej,

−

objaśnić zasadę pracy układów hydraulicznych podstawowych maszyn do eksploatacji
złóż,

−

dobrać podsadzkę hydrauliczną do warunków geologicznych,

−

użytkować indywidualne stojaki hydrauliczne,

−

obsłużyć sterowanie hydrauliczne sekcji obudowy zmechanizowanej w ścianie,

−

przeprowadzić przeglądy urządzeń hydraulicznych zgodnie z harmonogramem,

−

sporządzić schemat hydrauliczny wrębiarki,

−

scharakteryzować schemat układu hydraulicznego kombajny ścianowego i chodnikowego,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej przy
użytkowaniu urządzeń pneumatycznych i hydraulicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………………………

Modułowy program nauczania: Górnik eksploatacji podziemnej 711[02]
Moduł:

Urządzenia górnicze 711[02].Z4

Jednostka modułowa:

Użytkowanie urządzeń pneumatycznych i hydraulicznych
stosowanych w górnictwie podziemnym 711[02].Z4.03

Temat: Układy hydrauliczne maszyn i urządzeń górniczych.

Cel ogólny:

Rozpoznawanie i rysowanie schematów hydraulicznych stosowanych
w maszynach górniczych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

dopasować schemat hydrauliczny do danej maszyny górniczej,

−

rozróżnić przetworniki energii hydraulicznej,

−

rozróżnić elementy sterowania stosowane w układach hydraulicznych maszyn,

−

rozróżnić elementy pomocnicze stosowane w układach hydraulicznych maszyn,

−

określić symbole graficzne elementów hydraulicznych,

−

przedstawić dany układ hydrauliczny za pomocą symboli graficznych,

−

posłużyć się dokumentacją techniczno-ruchową danej maszyny bądź urządzenia
górniczego,

−

opisać budowę i omówić zasadę działania układów hydraulicznych maszyn górniczych.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

prezentacji uzyskanych wyników i oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

pokazu z objaśnieniem (modele i plansze układów hydraulicznych maszyn górniczych),

−

projekcji filmów, przeźroczy i foliogramów.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,

−

zestaw pytań prowadzących,

−

dokumentacje techniczno-ruchowe maszyn i urządzeń górniczych (DTR-ki),

−

materiały dydaktyczne,

−

Poradnik górnika.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w zespołach 2–osobowych.

Czas trwania zajęć:

−

90 minut.

Uczestnicy:

−

uczniowie szkoły zawodowej kształcącej w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1.  Określenie tematu zajęć.
2.  Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3.  Wyjaśnienie  uczniom  zasad  pracy  metodą  tekstu  przewodniego,  pokazu  z  objaśnieniem,

projekcji filmów, przeźroczy i foliogramów.

4. Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza właściwa

Praca metodą tekstu przewodniego, pokazu z objaśnieniem oraz projekcja filmów,

przeźroczy i foliogramów.

Faza I. Informacje
Pytania prowadzące:
1.  Co to jest napęd hydrauliczny?
2.  Co to jest schemat hydrauliczny?
3.  Co to jest symbol graficzny elementu hydraulicznego?
4.  Co to są przetworniki energii?
5.  Jakie znasz rodzaje przetworników energii stosowanych w układach hydraulicznych?
6.  Co to są elementy sterowania?
7.  Jakie znasz elementy sterowania stosowane w układach hydraulicznych?
8.  Jakie znasz elementy pomocnicze stosowane w układach hydraulicznych?

Faza II. Ustalenie
Uczniowie:
1. Ustalają z układem hydraulicznym jakiej maszyny górniczej mają do czynienia,
2. Szukają

dokumentacjach

techniczno-ruchowych

maszyn

rozpoznany

układ

hydrauliczny,

3. Pracując w zespołach zastanawiają się gdzie jeszcze dany układ hydrauliczny może być

zastosowany,

4. Konsultują wypracowane w grupie ustalenia z nauczycielem i wnoszą ewentualne

poprawki.

Faza III. Wykonanie
Uczniowie:

1. Samodzielnie wykonują schemat hydrauliczny danej maszyny przedstawiony za pomocą

symboli graficznych,

2. Opisują budowę i zasadę działania układu hydraulicznego,
3. Prezentują wykonany przez siebie schemat oraz opisują jego zasadę działania.

Faza IV. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność wykonania.
2. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych prac.

Faza V. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności były
ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………………………

Modułowy program nauczania: Górnik eksploatacji podziemnej 711[02]
Moduł:

Urządzenia górnicze 711[02].Z4

Jednostka modułowa:

Użytkowanie urządzeń pneumatycznych i hydraulicznych
stosowanych w górnictwie podziemnym

711[02].Z4.03

Temat: Użytkowanie urządzeń hydraulicznych stosowanych w górnictwie podziemnym.

Cel ogólny: Lokalizacja i usuwanie niesprawności urządzeń hydraulicznych stosowanych

w górnictwie podziemnym.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wstępnie rozpoznać możliwą usterkę,

−

zanalizować przyczynę niesprawności,

−

zlokalizować usterkę,

−

zaproponować możliwy sposób usunięcia niesprawności.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

pokazu z objaśnieniem (modele i plansze),

−

projekcji filmów, przeźroczy i foliogramów.

Środki dydaktyczne:

−

zestaw pytań prowadzących,

−

materiały dydaktyczne,

−

plansze i modele,

−

DTR –ki,

−

Poradnik górnika.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w zespołach 4–osobowych.

Czas trwania zajęć:

−

90 minut.

Uczestnicy:

−

uczniowie szkoły zawodowej kształcącej w zawodzie górnik eksploatacji podziemnej.

Przebieg zajęć:
1.  Wprowadzenie.
2.  Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3.  Wykonywanie ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie dla ucznia:

Nauczyciel przygotowuje dla każdego zespołu uczniowskiego szczegółowy opis awarii

maszyny bądź urządzenia górniczego jaka może wystąpić bądź wystąpiła, a nauczyciel
dysponuje wiedzą na jej temat.

Instrukcja do wykonania ćwiczenia:

−

zapoznaj się dokładnie z treścią zadania,

−

przygotuj DTR-kę danej maszyny górniczej,

−

przeanalizuj schematy układu hydraulicznego w jakim nastąpiła awaria,

−

odszukaj w poradniku, materiałach dydaktycznych jakie najczęściej występują uszkodzenia
i nieprawidłowości pracy elementu urządzenia lub całego układu hydraulicznego,

−

zaproponuj możliwą przyczynę awarii i sposób usunięcia usterki.

4. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.

−

uczniowie prezentują swoje wnioski,

−

nauczyciel analizuje pracę ucznia i omawia mocne i słabe strony,

−

uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac i ewentualnie poprawiają
błędne diagnozy dotyczące opisach awarii.

Sposób uzyskiwania informacji zwrotnej po zakończonych zajęciach:
–

anonimowe ankiety dotyczące oceny zajęć i trudności podczas realizowania zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Wiadomości wstępne

5.1.1.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj, wskazane przez nauczyciela, symbole graficzne elementów hydraulicznych

i pneumatycznych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę rozpoznawane symbole
graficzne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych symbole graficzne stosowane w układach

hydraulicznych i pneumatycznych,

2) rozpoznać dane symbole graficzne,
3) odszukać w literaturze zastosowanie rozpoznanego elementu układu hydraulicznego bądź

pneumatycznego,

4) narysować poznane symbole graficzne.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

pokazu z objaśnieniem (plansze).

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

Poradnik dla ucznia, materiały dydaktyczne,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Przedstaw, przygotowane przez nauczyciela, przykładowe schematy układów

hydraulicznych i pneumatycznych ujętych półkonstrukcyjnie za pomocą umownych
funkcjonalnie schematów z zastosowaniem symboli graficznych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe zastąpienie
elementów hydraulicznych symbolami graficznymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych symbole graficzne stosowane w układach

hydraulicznych i pneumatycznych,

2) wykonać schemat z zastosowaniem symboli graficznych,
3) opisać wykorzystane symbole graficzne.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

pokazu z objaśnieniem (modele i plansze),

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

Poradnik dla ucznia, materiały dydaktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Przetworniki energii

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sklasyfikuj wskazane przez nauczyciela przetworniki energii stosowanych w napędach

hydraulicznych i pneumatycznych na podstawie opisu ich budowy oraz opisz ich zasadę
działania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe rozpoznawanie
i klasyfikowanie przetworników energii.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zorganizować stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami,
2)  odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria klasyfikacji przetworników energii,
3)  dokonać analizy działania na podstawie opisów budowy,
4)  rozpoznać rodzaje przetworników energii,
5)  zapisać przy rozpoznanych przetwornikach krótką ich charakterystykę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

pokazu z objaśnieniem (modele i plansze),

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

Poradnik dla ucznia, materiały dydaktyczne,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Narysuj, rozpoznane podczas projekcji filmów, przeźroczy i foliogramów, schematy

przetworników energii oraz wskaż możliwe ich zastosowanie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na poprawność narysowania
schematów oraz prawidłowego ich zastosowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zorganizować stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami,
2) odszukać w Poradniku odpowiednie schematy przetworników,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3)  przeanalizować zasadę działania przetworników,
4)  narysować z pamięci schemat przetwornika wskazany przez nauczyciela,
5)  opisać budowę danego przetwornika,
6)  przy każdym schemacie wskazać jego zastosowanie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

pokazu z objaśnieniem (modele i plansze),

−

projekcji filmów, przeźroczy i foliogramów,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, przybory do pisania i rysowania,

−

Poradnik dla ucznia, materiały dydaktyczne,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Elementy sterowania, elementy pomocnicze i uszczelnienia

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sklasyfikuj, wskazane przez nauczyciela, rozdzielacze stosowane w napędach

hydraulicznych i pneumatycznych na podstawie opisu ich budowy oraz opisz zasadę ich
działania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe rozpoznawanie
i klasyfikowanie rozdzielaczy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zorganizować stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami,
2)  odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria klasyfikacji rozdzielaczy,
3)  dokonać analizy działania na podstawie opisów budowy,
4)  rozpoznać rodzaje rozdzielaczy,
5)  zapisać przy rozpoznanych rozdzielaczach krótką ich charakterystykę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

pokazu z objaśnieniem (modele i plansze),

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

Poradnik dla ucznia, materiały dydaktyczne,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Narysuj, rozpoznane podczas projekcji filmów, przeźroczy i foliogramów, schematy

zaworów hydraulicznych i pneumatycznych oraz wskaż możliwe ich zastosowanie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na poprawność narysowania
schematów oraz prawidłowego ich zastosowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zorganizować stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami,
2)  odszukać w Poradniku odpowiednie schematy zaworów,
3)  przeanalizować zasadę działania zaworów,
4)  narysować schematy zaworów wskazanych przez nauczyciela,
5)  opisać budowę danego zaworu i wskazać jego zastosowanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

pokazu z objaśnieniem (modele i plansze),

−

projekcji filmów, przeźroczy i foliogramów,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, przybory do pisania i rysowania,

−

Poradnik dla ucznia, materiały dydaktyczne,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Układy hydrauliczne i pneumatyczne maszyn i urządzeń

górniczych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przedstawionych na filmach opisów awarii, które wystąpiły podczas

eksploatacji maszyn i urządzeń górniczych rozpoznaj jaki element układu hydraulicznego mógł
spowodować daną awarię. Diagnozę skonsultuj z nauczycielem.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy skonsultować z uczniem każde jego
spostrzeżenie i ewentualnie podsunąć wskazówkę dotyczącą awarii, bądź pomóc
w rozpoznaniu rodzaj awarii jaka została opisana.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zorganizować stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami,
2)  dokładnie wysłuchać opisu awarii przedstawianych przez wykwalifikowaną obsługę,
3)  spróbować rozpoznać rodzaj awarii i skonsultować diagnozę z nauczycielem,
4)  przeanalizować co mogło spowodować daną awarię,
5)  przedstawić  swoje  wnioski  na  forum  grupy  i  zaproponować  środki  mające  na  celu

zapobieganie podobnym awariom.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

projekcji filmów, przeźroczy i foliogramów,

−

pokazu z objaśnieniem (modele i plansze),

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, przybory do pisania,

−

Poradnik dla ucznia, materiały dydaktyczne,

−

dokumentacje techniczno-ruchowe maszyn i urządzeń górniczych,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Narysuj, rozpoznane podczas projekcji filmów, przeźroczy i foliogramów, schematy

układów hydraulicznych i pneumatycznych stosowanych w maszynach górniczych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe rozpoznanie
schematów oraz poprawność ich narysowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zorganizować stanowisko pracy wraz z potrzebnymi przyborami,
2)  rozpoznać pokazywane schematy układów,
3)  odszukać  w  Poradniku,  materiałach  dydaktycznych  odpowiednie  schematy  pokazane

schematy,

4)  przeanalizować zasadę działania układów hydraulicznych przedstawionych na schematach,
5)  narysować wskazane schematy,
6)  opisać budowę i zasadę działania danego układu hydraulicznego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

pokazu z objaśnieniem (modele i plansze),

−

projekcji filmów, przeźroczy i foliogramów,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, przybory do pisania i rysowania,

−

Poradnik dla ucznia, materiały dydaktyczne,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Użytkowanie urządzeń
pneumatycznych i hydraulicznych stosowanych w górnictwie podziemnym”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań,

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu

ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. b, 4. a, 5. b, 6. d, 7. c, 8. b, 9. c, 10. c, 11. b,
12. a, 13. b, 14. a, 15. b, 16. d, 17. a, 18. c, 19. d, 20. a

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Opisać zasadę działania elementów
hydraulicznych

Zdefiniować zasadę działania elementów
hydraulicznych

Objaśnić zasadę działania elementów
hydraulicznych

Wskazać symbole graficzne elementów
hydraulicznych

Wskazać symbole graficzne elementów
pneumatycznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Rozróżnić rodzaje czynnika roboczego

9. Objaśnić budowę pomp wyporowych

10.

Rozróżnić siłowniki hydrauliczne
i pneumatyczne

11.

Rozróżnić siłowniki hydrauliczne
i pneumatyczne

12. Zdefiniować zasadę pracy zaworów

13. Rozróżnić rodzaje rozdzielaczy

14. Rozróżnić rodzaje rozdzielaczy

15.

Wyjaśnić zasadę pracy maszyn i urządzeń
górniczych

16.

Porównać pneumatyczne przetworniki
energii

17. Scharakteryzować zasadę pracy zaworów

18. Zastosować zasadę pracy zaworów

19. Scharakteryzować zasadę pracy zaworów

20. Rozpoznać układy hydrauliczne maszyn

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.  Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4.  Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na typy zadań testowych, jakie będą

w teście.

5.  Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6.  Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7.  Rozdaj  uczniom  zestawy  zadań  testowych  i  karty  odpowiedzi,  określ  czas  przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.  Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11.  Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12.  Przeprowadź  analizę  uzyskanych  wyników  sprawdzianu  i  wybierz  te  zadania,  które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskich wyników przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań  wielokrotnego  wyboru  o  różnym  stopniu  trudności.  Tylko  jedna

odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

Prawidłową odpowiedź zaznacz X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom

podstawowy, II część – poziom ponadpodstawowy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 16– 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe. Przeznacz na ich
rozwiązanie więcej czasu.

9. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Pompa wyporowa to element

a)  przetwarzający różne postacie energii na energię cieczy.
b)  sterujący.
c)  przetwarzający energię cieczy na energię mechaniczną.
d)  przewodzący i gromadzący ciecz.

2. Silnik hydrauliczny to element

a) przetwarzający różne postacie energii na energię cieczy.

b)  sterujący.
c)  przetwarzający energię cieczy na energię mechaniczną.
d)  przewodzący i gromadzący ciecz.

3. Zawór hydrauliczny to element

a)  przetwarzający różne postacie energii na energię cieczy.
b)  sterujący.
c)  przetwarzający energię cieczy na energię mechaniczną.
d)  przewodzący i gromadzący ciecz.

4. Symbol graficzny przedstawiony na rysunku to

a)  pompa o stałej wydajności.
b)  pompa o regulowanej wydajności.
c)  silnik hydrauliczny o jednym kierunku obrotów.
d)  silnikopompa.

5. Na rysunku przedstawiono symbol graficzny zaworu

a)  odcinającego.
b)  zwrotnego.
c)  przelewowego.
d)  bezpieczeństwa.

6. Na rysunku przedstawiono symbol graficzny

a)  sprężarki.
b)  silnika pneumatycznego.
c)  smarownicy.
d)  odwadniacza.

7. Na rysunku przedstawiono symbol graficzny

a)  sprężarki.
b)  silnika pneumatycznego.
c)  smarownicy.
d)  odwadniacza.

8. Symbolem literowym HFC określa się

a)  emulsję olejowo-wodną.
b)  ciecz trudno palną będącą roztworem wodnym.
c)  ciecz trudno palną na bazie estrów.
d)  olej mineralny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Na rysunku przedstawiono schemat

a)  zaworu dławiącego.
b)  rozdzielacza.
c)  pompy ręcznej.
d)  zaworu odcinającego.

10. Na rysunku przedstawiono schemat siłownika

a)  dwustronnego działania.
b)  jednostronnego działania - pchającego.
c)  nurnikowego.
d)  teleskopowego.

11. Na rysunku przedstawiono schemat siłownika

a)  dwustronnego działania.
b)  jednostronnego działania - pchającego.
c)  jednostronnego działania - ciągnącego.
d)  teleskopowego.

12. Zawór zwrotny jest to element obiegu hydraulicznego

a)  zezwalający na jeden kierunek przepływu cieczy.
b)  zezwalający na dwa kierunki przepływu.
c)  nieprzepuszczający cieczy.
d)  sterujący ciśnieniem cieczy.

13. Na rysunku przedstawiono schemat

a)  rozdzielacza zaworowego.
b)  rozdzielacza suwakowego.
c)  siłownika.
d)  pompy ręcznej.

14. Na rysunku przedstawiono schemat

a)  rozdzielacza zaworowego.
b)  rozdzielacza obrotowego.
c)  siłownika.
d)  pompy ręcznej.

15. Ciężki młot Kruppa napędzany jest energią

a)  pneumatyczną.
b)  hydrauliczną.
c)  elektropneumatyczną.
d)  elektrohydrauliczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Na zamieszczonym rysunku przedstawiono schemat

a)  silnika pneumatycznego.
b)  akumulatora.
c)  filtru.
d)  siłownika membranowego.

17. Zaworem sterującym kierunkiem przepływu jest

a)  rozdzielacz.
b)  zawór bezpieczeństwa.
c)  zawór przelewowy.
d)  regulator przepływu.

18. Zaworem sterującym ciśnieniem jest

a)  rozdzielacz.
b)  zawór dławiący.
c)  zawór przelewowy.
d)  regulator przepływu.

19. Zaworem sterującym natężeniem przepływu jest

a)  rozdzielacz.
b)  zawór bezpieczeństwa.
c)  zawór przelewowy.
d)  regulator przepływu.

20. Na schemacie przestawiono układ hydrauliczny

a) ciągnika kombajnu.
b) podnoszenia ramienia organu

urabiającego.

c) napędu gąsienicy ładowarki.
d) wiertnicy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………………………………

Użytkowanie urządzeń pneumatycznych i hydraulicznych stosowanych
w górnictwie podziemnym

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Użytkowanie urządzeń
pneumatycznych i hydraulicznych stosowanych w górnictwie podziemnym”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań,

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu

ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. c, 3. d, 4. c, 5. a, 6. a, 7. b, 8. a, 9. c, 10. a, 11. c,
12. a, 13. a, 14. b, 15. a, 16. d, 17. b, 18. c, 19. d, 20. a.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zdefiniować zasadę działania elementów
hydraulicznych

Opisać zasadę działania elementów
hydraulicznych

Wskazać zasadę działania elementów
hydraulicznych

Zidentyfikować symbole graficzne elementów
hydraulicznych

Zidentyfikować symbole graficzne elementów
pneumatycznych

8. Rozpoznać rodzaje czynnika roboczego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Opisać budowę pomp wyporowych

10.

Rozróżnić siłowniki hydrauliczne
i pneumatyczne

11.

Rozróżnić siłowniki hydrauliczne
i pneumatyczne

12. Scharakteryzować zasadę pracy zaworów

13. Rozpoznać rodzaje rozdzielaczy

14. Rozróżnić rodzaje rozdzielaczy

15.

Określić zasadę pracy maszyn i urządzeń
górniczych

16.

Rozpoznać pneumatyczne przetworniki
energii

17.

Określić zasadę pracy zaworów sterujących
kierunkiem

18.

Scharakteryzować zasadę pracy zaworów
sterujących ciśnieniem

19.

Określić zasadę pracy zaworów sterujących
natężeniem

20. Rozpoznać układy hydrauliczne maszyn

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

będą w teście.

5.  Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6.  Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7.  Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na

udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań  o  różnym  stopniu  trudności.  Wszystkie  zadania  są  zadaniami

wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi –zaznacz prawidłową

odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część – poziom

podstawowy, II część – poziom ponadpodstawowy.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

9. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Akumulator hydrauliczny to element

a) przetwarzający różne postacie energii na energię cieczy.

b)  sterujący.
c)  przetwarzający energię cieczy na energię mechaniczną.
d)  przewodzący i gromadzący ciecz.

2. Cylinder hydrauliczny to element

a)  przetwarzający różne postacie energii na energię cieczy.
b)  sterujący.
c)  przetwarzający energię cieczy na energię mechaniczną.
d)  przewodzący i gromadzący ciecz.

3. Łączniki hydrauliczne to element

a)  przetwarzający różne postacie energii na energię cieczy.
b)  sterujący.
c)  przetwarzający energię cieczy na energię mechaniczną.
d)  przewodzący i gromadzący ciecz.

4. Na rysunku przedstawiono symbol graficzny

a)  pompy o stałej wydajności.
b)  pompy o regulowanej wydajności.
c)  silnika hydraulicznego o jednym kierunku obrotów.
d)  silnikopompy.

5. Na rysunku przedstawiono symbol graficzny zaworu

a)  odcinającego.
b)  zwrotnego.
c)  przelewowego.
d)  bezpieczeństwa.

6. Na rysunku przedstawiono symbol graficzny

a)  sprężarki.
b)  silnika pneumatycznego.
c)  smarownicy.
d)  odwadniacza.

7. Na rysunku przedstawiono symbol graficzny

a)  sprężarki.
b)  silnika pneumatycznego.
c)  smarownicy.
d)  odwadniacza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Symbolem literowym HFA i HFB określa się

a) emulsję olejowo-wodną.
b) ciecz trudno palną będącą roztworem wodnym.
c) ciecz trudno palną na bazie estrów.
d) olej mineralny.

9. Na rysunku przedstawiono schemat

a)  zaworu dławiącego.
b)  rozdzielacza.
c)  pompy ręcznej.
d)  zaworu odcinającego.

10. Na rysunku przedstawiono schemat siłownika

a)  dwustronnego działania.
b)  jednostronnego działania - pchającego.
c)  nurnikowego.
d)  teleskopowego.

11. Na rysunku przedstawiono schemat siłownika

a)  dwustronnego działania.
b)  jednostronnego działania - pchającego.
c)  jednostronnego działania - ciągnącego.
d)  teleskopowego.

12. Zawór zwrotny jest to element obiegu hydraulicznego

a)  zezwalający na jeden kierunek przepływu cieczy.
b)  zezwalający na dwa kierunki przepływu.
c)  nieprzepuszczający cieczy.
d)  sterujący ciśnieniem cieczy.

13. Na rysunku przedstawiono schemat

a)  rozdzielacza zaworowego.
b)  rozdzielacza suwakowego.
c)  siłownika.
d)  pompy ręcznej.

14. Na rysunku przedstawiono schemat

a)  rozdzielacza zaworowego.
b)  rozdzielacza obrotowego.
c)  zaworu dławiącego.
d)  zaworu odcinającego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Młotki w ładowarce NIWKA są napędzane energią

a)  pneumatyczną.
b)  hydrauliczną.
c)  elektropneumatyczną.
d)  elektrohydrauliczną.

16. Na zamieszczonym rysunku przedstawiono schemat

a)  silnika pneumatycznego,
b)  akumulatora.
c)  filtru.
d)  siłownika membranowego.

17. Zaworem sterującym kierunkiem przepływu jest

a)  zawór bezpieczeństwa.
b)  zawór zwrotny.
c)  zawór przelewowy.
d)  regulator przepływu.

18. Zaworem sterującym ciśnieniem jest

a)  rozdzielacz.
b)  zawór dławiący.
c)  zawór kolejności działania.
d)  regulator przepływu.

19. Zaworem sterującym natężeniem przepływu jest

a)  rozdzielacz.
b)  zawór bezpieczeństwa.
c)  zawór przelewowy.
d)  dzielnik strumienia.

20. Na schemacie przestawiono układ hydrauliczny

a)  ciągnika kombajnu.
b)  podnoszenia ramienia organu urabiającego.
c)  napędu gąsienicy ładowarki.
d)  wiertnicy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Użytkowanie urządzeń pneumatycznych i hydraulicznych stosowanych
w górnictwie podziemnym

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

Antoniak J.: Maszyny górnicze. Cz.II. Wydawnictwo „Śląsk”. K-ce 1980

Broen A.: Górnicze ładowarki chodnikowe. Wydawnictwo „Śląsk”. K-ce 1976

Broen A.: Kombajny chodnikowe. Śląskie Wydawnictwo Techniczne. K-ce 1993

Czasopisma: Wiadomości Górnicze, Przegląd Górniczy, Bezpieczeństwo Pracy
i Ochrony Środowiska w Górnictwie, Mechanizacja i Automatyzacja Górnictwa

http://images.google.pl/imghp

Jaszczuk M.: Ścianowe systemy mechanizacyjne. Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.K-ce
2007

Katalogi firmowe maszyn i urządzeń do urabiania.

Korecki Z.: Napędy i sterowanie hydrauliczne maszyn górniczych. Śląskie Wydawnictwo
Techniczne. K-ce 1993

Mały poradnik mechanika. Praca zbiorowa. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne.
Warszawa 1994

10. Opolski T, Antoniak J., Rynik J.: Maszyny do urabiania i ładowania w kopalniach

podziemnych T.1,2,3. Wydawnictwa uczelniane. Lublin 1980

11. Poradnik górnika. Praca zbiorowa. Wydawnictwo „Śląsk”. K-ce 1982
12. Warachim W., Maciejczyk J.: Ścianowe kombajny węglowe. Śląskie Wydawnictwo

Techniczne. K-ce 1993

13. Węsierski Ł.: Elementy i układy pneumatyczne. Akademia Górniczo-Hutnicza. Skrypty

uczelniane nr 827

14. Węsierski Ł.: Podstawy pneumatyki. Akademia Górniczo-Hutnicza. Skrypty uczelniane

nr 1220

Literatura metodyczna
1. Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.

KOWEZiU, Warszawa 2003

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia

Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997

3. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii

Eksploatacji, Radom 1998